Tradycje W sierpniu 1945 roku Sztab Główny Wojska Polskiego rozpoczął przygotowania do organizacji rejonowych komend uzupełnień na wyzwolonych i przywróconych macierzy ziemiach zachodnich i północnych. Powołanie i organizację rejonowej komendy uzupełnień, która swym zasięgiem objęła Zieloną Górę powierzono rejonowym komendom uzupełnień Konin i Gniezno, z których wydzielono odpowiednie grupy, a na miejsce dyslokacji wyznaczono Krosno n/odrą. W dniu 8 września 1945 roku grupy te wyruszyły z Konina i Gniezna do Krosna n/odrą i następnego dnia spotkały się na dworcu w Czerwieńsku, oczekując całą noc na połączenie do Krosna n/odrą. Wśród oczekujących był również mjr Franciszek ŁUCZAK, który wyznaczony został na komendanta rejonowej komendy uzupełnień i natychmiast przejął dowodzenie. Przybyłych do Krosna n/odrą żołnierzy zakwaterowano w pomieszczeniach starostwa powiatowego. Po wyznaczeniu pomieszczeń dla rejonowej komendy uzupełnień w budynku na ul. Pocztowej w dniu 15 września 1945 roku napisany został rozkaz organizacyjny powołujący Rejonową Komendę Uzupełnień w Krośnie n/odrą. Administrowany teren Rejonowej Komendy Uzupełnień w Krośnie n/odrą obejmował: - miasto Zielona Góra; - powiaty: zielonogórski, lubski, krośnieński, świebodziński, gubiński i sulechowski. Struktura organizacyjna rejonowej komendy uzupełnień: - komendant (mjr Franciszek ŁUCZAK); Strona 1
- zastępca ds. polityczno-wychowawczych (ppor. Henryk FLIGER); - referat I mobilizacyjny (kierownik - kpt. Janusz SZAFARCZYK); - referat II poborowy (kierownik - ppor. Zygmunt PASIECZNY); - referat III ewidencji oficerów rezerwy (kierownik - por. Mieczysław KOLASIŃSKI); - referat IV gospodarczy (kierownik - ppor. Wiktor JĘDRZEJCZAK); - kancelaria tajna (kierownik - chor. Tadeusz ZAKRZEWSKI); - drużyna ochrony (dowódca - sierż. Jan WAWRZYNIAK). Do zakresu działania należało: - prowadzenie poboru; - administrowanie rezerwami i środkami transportowymi; - przyjmowanie zdemobilizowanych żołnierzy; - współdziałanie w rozwoju osadnictwa wojskowego; - współdziałanie z Państwowym Urzędem Repatriacyjnym, przy udzielaniu pomocy zdemobilizowanym żołnierzom; - załatwianie odznaczeń dla zdemobilizowanych żołnierzy; - współdziałanie ze Związkiem Osadników Wojskowych; - ponadto udział w przeprowadzeniu referendum i wyborach do Sejmu. Warunki pracy w początkowych latach funkcjonowania administracji wojskowej były bardzo trudne. Z chwilą powstania rejonowych komend uzupełnień całe zabezpieczenie materiałowo-administracyjne i socjalne zależało od inicjatywy i gospodarności składu osobowego. Natomiast zabezpieczenie w żywność i umundurowanie spoczywało na Sztabie Okręgu Wojskowego w Poznaniu. Rozkazem organizacyjnym Ministra Obrony Narodowej nr 0138/Org. z dnia 5 lipca 1948 roku rozformowano Rejonową Komendę Uzupełnień w Krośnie Odrzańskim, a z dniem 18 listopada sformowano Rejonową Komendę Uzupełnień w Zielonej Górze. Zmianę tę w rozkazie uzasadniono koniecznością dokonania właściwego podziału obszaru Państwa na Rejonowe Komendy Uzupełnień, dostosowanie ich siedzib i zasięgu terytorialnego do potrzeb rzeczywistych. RKU w Zielonej Górze zaszeregowano do kategorii III, co oznaczało, że skład osobowy składał się z 11 wojskowych i 3 żołnierzy kontraktowych. Ponadto wszystkie rejonowe komendy uzupełnień zostały wyposażone w środki lokomocji rowery. Jednocześnie nastąpiła zmiana administrowanego terenu, który obejmował: - miasto Zielona Góra; Strona 2
- powiaty: zielonogórski, krośnieński, świebodziński, gubiński i babimojski. W skład osobowy sformowanej Rejonowej Komendy Uzupełnień w Zielonej Górze weszli żołnierze z rozformowanej w Krośnie Odrzańskim. Na siedzibę wyznaczono budynek przy Al. Niepodległości 32 i w tym miejscu RKU była do roku 1969. Wiosną 1950 roku Minister Obrony Narodowej rozkazem nr 041/Org. nakazuje zaniechać używania dotychczasowej nazwy rejonowa komenda uzupełnień i w to miejsce wprowadza nową nazwę: wojskowa komenda rejonowa. Jest to jedyna zmiana dotycząca się funkcjonowania administracji wojskowej ujęta w tym rozkazie. W 1951 roku obowiązki Komendanta obejmuje kpt. Stanisław KOŁODZIEJCZAK, który w lutym 1952 r. zostaje przeniesiony służbowo do wojskowej komendy rejonowej w Poznaniu. Z dniem 15 lutego na komendanta WKR w Zielonej Górze mianowany zostaje por. Gerhard KRZYSICA. Dnia 17 maja 1958 r. po przekazaniu obowiązków kpt. Tadeuszowi KUPISZOWI (obowiązki komendanta powierzono mu czasowo), pożegnano kpt. G. KRZYSICĘ, który po 6 latach kierowania komendą skierowany zostaje do Wojskowej Komendy Wojewódzkiej w Zielonej Górze. Rok 1957 przynosi kolejne zmiany organizacyjne. Szef Sztabu Generalnego zarządzeniem nr 070/Org z dn. 24 kwietnia 1957 roku rozformował kilka wojskowych komend rejonowych, nakazał sformować kilkanaście nowych i jednocześnie wprowadził 9 kategorii dla WKR. Komenda w Zielonej Górze otrzymała kategorię VI, a skład osobowy składał się z 12 wojskowych i 1 żołnierza kontraktowego. W roku 1962 zachodzi kilka istotnych zmian w działalności wojskowej rejonowej komendzie. Wprowadzona zostaje kolejna zmiana do etatu i komenda w Zielonej Górze otrzymuje kategorię IV, do stanu zostają dodane 2 stanowiska wojskowe i 1 dla żołnierza nadterminowego. Z dniem 31 maja kadra deponuje broń osobistą na przechowanie do kancelarii tajnej, czyli ma ją do dyspozycji tylko w godzinach służbowych (bez noszenia do domu). Z końcem roku na wyposażenie komendy wchodzi motocykl M-72 z wózkiem. W ten pracownicy komendy stali się mobilni. Powyższe zmiany wprowadzano, gdy obowiązki komendanta wojskowej rejonowej komendy pełni mjr Romuald OLICHWIRUK (od 11.10.1963 r. mianowany do stopnia podpułkownik). 20 marca 1965 roku ppłk R. OLICHWIRUK odszedł do Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Zielonej Górze celem pełnienia dalszej służby na stanowisku starszego pomocnika szefa wydziału operacyjnego, a na stanowisko komendanta przybył Strona 3
z WKR Sulechów mjr Michał ZAMOJSKI. Kolejne zmiany dotarły do administracji wojskowej w roku 1966. Na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego nr 0142/Org z dnia 31 grudnia 1965 roku rozformowano wszystkie wojskowe komendy rejonowe i jednocześnie sformowano dzielnicowe sztaby wojskowe, miejskie sztaby wojskowe i powiatowe sztaby wojskowe (w tym w Zielonej Górze). Obowiązki szefa Powiatowego Sztabu Wojskowego w Zielonej Górze w dniu 15 marca 1966 roku objął ppłk dypl. Roman KOPIK i pełnił je do 29 grudnia 1967 roku. Przez 2 lata nie wyznaczono szefa, natomiast powierzono czasowe pełnienie obowiązków ppłk. Romualdowi OLICHWIRUKOWI (w okresie od 30 grudnia 1967 roku do 15 grudnia 1969 roku), który wcześniej powrócił z Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego na stanowisko szefa wydziału operacyjno-szkoleniowego i obrony przed bronią masowego rażenia. Ppłk R. OLICHWIRUK po raz drugi pełnił obowiązki, poprzednio komendanta wojskowej rejonowej komendy, z tym że tym razem bez wyznaczenia na etat. W sierpniu 1969 roku dotychczasową siedzibę Powiatowego Sztabu Wojskowego przeniesiono z al. Niepodległości 32 na ul. Urszuli 3 (obecnie po zmianie numerów na ulicy 8). A pod koniec roku do sztabu przydzielono samochód służbowy. W 1970 roku Powiatowy Sztab Wojskowy w Zielonej Górze poddany został kontroli kompleksowej, którą przeprowadziła komisja Dowództwa Śląskiego Okręgu Wojskowego. Uzyskane oceny, pion mobilizacyjno-uzupełnieniowy 4,20, pion operacyjno-szkoleniowy i obrony przed bronią masowego rażenia 4,00 były jednymi z najwyższych w okręgu. W tym czasie szefem PSzW był płk Aleksander KOŚCIUKIEWICZ (od 16 grudnia 1969 roku do 8 kwietnia 1973 roku). Znaczny wkład w osiągnięcie tak wysokich ocen mieli doświadczeni żołnierze: zastępca szefa Strona 4
PSzW ds. mobilizacyjno-uzupełnieniowych ppłk Michał ZAMOJSKI i szef wydziału operacyjno-szkoleniowego i OPBMR ppłk Romuald OLICHWIRUK. Po odejściu ze stanowiska szefa PSzW płk Aleksandra KOŚCIUKIEWICZA czasowo obowiązki z dniem 9 kwietnia 1973 roku przejął dotychczasowy zastępca ppłk Michał ZAMOJSKI, który rozkazem personalnym ministra obrony narodowej nr 074 z dnia 8 maja 1975 roku wyznaczony został na to stanowisko jako etatowy szef. Szef Sztabu Generalnego WP swoim zarządzeniem z dniem 1 sierpnia 1975 roku po raz kolejny dokonuje zmiany nazwy naszej instytucji i wprowadza nową wojskowa komenda uzupełnień, która obowiązuje do dnia dzisiejszego. Data ta wiąże się również z wyznaczeniem na stanowisko komendanta WKU ppłka Stanisława KAŁWIŃSKIEGO. W tym czasie zasadnicze zadania wojskowych komend uzupełnień to zabezpieczenie mobilizacyjnego rozwinięcia jednostek wojskowych, zapewnienie udziału żołnierzy rezerwy w ćwiczeniach wojskowych, udział w poborze, a także nabór ochotników do wojskowego szkolnictwa zawodowego. W 1980 roku obowiązki komendanta WKU obejmuje ppłk Mieczysław POSYNIAK, z inicjatywy którego w latach 1982-1984 przeprowadzono inwestycję rozbudowy budynku WKU. Olbrzymim wysiłkiem ekip budowlanych, kadry i pracowników cywilnych, bez przerywania pracy bieżącej, rozbudowano posesję, zyskując kilkanaście nowych pomieszczeń. Tym samym poprawiono znacznie warunki pracy oraz obsługi interesantów. Odpowiedzialnymi za całość prac planistycznych, organizacyjnych i nadzoru z ramienia komendanta WKU był st. chor. Jan KARNICKI i chor. Jan SKRABA. Prace wykończeniowe wewnątrz jak i na zewnątrz budynku kontynuowano jeszcze do roku 1968. W dniach 13-14 czerwca 1986 roku w Wojskowej Komendzie Uzupełnień przeprowadzone zostało ćwiczenie mobilizacyjne (powołano żołnierzy rezerwy do służby czynnej), które przebiegło bardzo sprawnie, w wyniku czego komisja Dowództwa Śląskiego Okręgu Wojskowego wyróżniła stan osobowy WKU. 21 listopada 1986 roku obowiązki komendanta powierzone zostają ppłk Michałowi SZYMAŃCOWI. Obowiązki pełni do roku 1997 i tym samym jest żołnierzem najdłużej pełniącym obowiązki komendanta, bo aż 11 lat. Lata 1989 1992 to okres historycznych przemian w Polsce i w Wojsku Polskim. Za najważniejsze z nich można uznać rozwiązanie Układu Warszawskiego, wprowadzenie apolityczności wojska, powrót do tradycji II Rzeczypospolitej, nowe znaki Sił Zbrojnych, zmiana nazw, symboli i tradycji jednostek wojskowych, nowa rota przysięgi wojskowej, rehabilitacja ugrupowań, związków i organizacji (takich jak Armia Krajowa, Wolność i Niezawisłość, Rodzina Katyńska i innych), rozpoczęcie starań do przyjęcie Polski do NATO i Unii Europejskiej, a także demokratyzacja życia w kraju. Następują istotne zmiany w Ministerstwie Obrony Narodowej, na czele którego staje cywilny minister, który wykonuje główne zadania obronne na szczeblu rządowym, kierując Strona 5
resortem w czasie pokoju, a w jego imieniu wojskami dowodzi Szef Sztabu Generalnego WP. Zmiany dosięgają również jednostek wojskowych i administracji wojskowej. Powstają cztery okręgi wojskowe oraz szesnaście regionalnych sztabów wojskowych. Wojskowe komendy uzupełnień otrzymują nowe zadania. Żołnierze i pracownicy aktywnie uczestniczą w życiu społeczności lokalnej, przede wszystkim w uroczystościach państwowych, patriotycznych i rocznicowych, w czasie których wręczane są spóźnione odznaczenia i awanse kombatantom. W dniach 7-9 października 1996 roku Komisja Dowództwa Śląskiego Okręgu Wojskowego przeprowadziła ćwiczenie mobilizacyjne WKU w Zielonej Górze połączone z zabezpieczeniem mobilizacyjnego rozwinięcia trzech jednostek wojskowych 4 Dywizji Zmechanizowanej. Uzyskana ocena 4,23 miała decydujący wpływ na zajęcie I miejsca we współzawodnictwie na szczeblu Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego Regionalnego Sztabu Wojskowego w Zielonej Górze oraz zaliczenie przez Dowódcę Śląskiego Okręgu Wojskowego do wyróżniających się jednostek wojskowych w Okręgu w grupie organów terenowej administracji wojskowej. Pół roku później, w dniach 24-27 marca 1997 roku WKU poddane zostaje kolejnej kontroli, tym razem problemowej, którą przeprowadziła komisja ze Sztabu Generalnego WP. Przewodniczący komisji płk Wiesław BAŚ wysoko ocenił profesjonalność kadry i pracowników WKU w Zielonej Górze, potwierdzając tym samym wiodącą rolę WKU w Śląskim Okręgu Wojskowym. W połowie 1997 roku następują istotne zmiany kadrowe, gdyż z mundurem żegna się Komendant płk Michał SZYMANIEC, a do Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego przechodzi Zastępca Komendanta ppłk Edward MARKIEWICZ. Obowiązki Komendanta WKU obejmuje ppłk Stanisław RATAJSKI, a Zastępcy mjr Waldemar WROCŁAWSKI. Jubileusz 50-lecia działalności WKU w Zielonej Górze uroczyście obchodzono w listopadzie 1998 roku. Z tej okazji WKU odwiedziło wielu gości, a w śród nich wojewoda zielonogórski Marian MIŁEK, dowódcy jednostek wojskowych, instytucji państwowych i zaprzyjaźnionych organizacji. Rocznica była również okazją do spotkania się kilku pokoleń pracowników. Reforma administracyjna kraju przeprowadzona w 1999 roku miała wpływ na zadania administracji wojskowej. Dokonano zmian terenów administracyjnych, w wyniku czego WKU w Zielonej Górze swoim zasięgiem objęło: - miasto Zielona Góra; - powiaty: zielonogórski i nowosolski. Kolejne zmiany terenową administrację wojskową dosięgają w latach 2002/2003 roku. W województwie lubuskim z końcem roku rozformowano WKU w Krośnie Odrzański i Międzyrzeczu, pozostałe przechodzą poważne zmiany etatowo-organizacyjne. Na podstawie Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 maja 2002 roku w sprawie utworzenia siedzib i terytorialnego zasięgu działania WSzW i WKU określono, że Wojskowa Komenda Uzupełnień w Zielonej Górze obejmie: - miasto Zielona Góra; - powiaty: zielonogórski, krośnieński i wschowski. Transformacja administracji wojskowej to jednoczesne zmiany wśród kierowniczej kadry. Obowiązki Komendanta WKU od odchodzącego do rezerwy ppłk. Stanisława RATAJSKIEGO przejął jego Zastępca mjr Waldemar WROCŁAWSKI. W tym czasie WKU przyjmuje w swoje szeregi Panią kpt. Małgorzatę SYLWANOWICZ na stanowisko oficera Wydziału Poboru i Uzupełnień. Jest to wydarzenie bez precedensu, gdyż jest to pierwsza kobieta w mundurze, a do tego oficer w Wojskowej Komendzie Uzupełnień w Zielonej Górze w jej 60 letniej działalności. Czas kierowania WKU przez ppłk Waldemara WROCŁAWSKIEGO przypadł w okresie licznych i istotnych Strona 6
zmian w ustawie o powszechnym obowiązku obrony w zakresie zasadniczej służby wojskowej, przeszkolenia wojskowego studentów oraz absolwentów wyższych uczelni. Zmiany te miały wprowadzić w życie nową jakość żołnierza pełniącego służbę wojskową powołanego z przymusu, świadomego faktu że im prędzej po skończeniu nauki (studiów) odbędzie służbę wojskową, tym łatwiej mu będzie rozpocząć życie w cywilu. Kadra zawodowa poszerzona została o korpus szeregowych zawodowych. W 2007 roku ppłk Waldemar WROCŁAWSKI podejmuje decyzję o zdjęciu munduru i z dniem 30 czerwca przechodzi na emeryturę. Od tego dnia obowiązki czasowo pełni mjr Grzegorz DYRKA, który z dniem 1 listopada tego roku zostaje wyznaczony na stanowisko Komendanta WKU w Zielonej Górze i mianowany na stopień podpułkownika. Nowe wyzwania wynikające z Przyjęcie Polski do NATO międzynarodowej organizacji gwarantującej bezpieczeństwo, czyli walka z międzynarodowym terroryzmem przyczyniła się do zdecydowanych zmian strukturalnych jednostek wojskowych oraz doprowadziła do daleko idącej modernizacji armii. Przyczyniły się do tego również doświadczenia zdobyte podczas realizacji zadań szkoleniowych i stabilizacyjnych w Iraku oraz udziału w Międzynarodowych Siłach Wspierania Bezpieczeństwa w Afganistanie. W WKU obok wykonywania zasadniczych zadań związanych z zabezpieczeniem mobilizacyjnego rozwinięcia jednostek wojskowych, administrowaniem zasobami osobowymi, realizacją świadczeń na rzecz obrony, współpracy z organami i podmiotami w sprawach związanych z obronnością państwa, administracji wojskowej postawiono nowe wyzwania wynikające z procesu profesjonalizacji, utworzenia nowego korpus szeregowych zawodowych oraz promocji ochotniczych form służby wojskowej. Niewątpliwie wiązało się to z tworzeniem nowego wizerunku Wojskowej Komendy Uzupełnień, zmianą podejścia kadry i pracowników z przymusowego powoływania poborowych do jednostek wojskowych celem odbycia zasadniczej służby wojskowej, na pozyskanie ochotników, którzy świadomie włożą mundur jako żołnierze zawodowi. Nie jest to proste, gdyż pomimo że wojsko ma bardzo wysokie notowania społeczne, to jednak wśród młodych ludzi często jeszcze kojarzy się ze złymi zjawiskami np. falą. Znaczącą rolę w realizacji nowych zadań odgrywa współpraca z władzami samorządowymi, urzędami pracy, szkołami ponadgimnazjalnymi, mediami lokalnymi. Kadra i pracownicy uczestnicząc w spotkaniach środowiskowych celem dotarcia do jak największego grona młodych ludzi z ofertą zawodowej służby wojskowej. Oferta ta jest skierowana nie tylko do mężczyzn ale i do ambitnych kobiet, które chciałyby spróbować swoich sił jako żołnierze. Dlatego też uroczystość 60-lecia Wojskowej Komendy Uzupełnień w Zielonej Górze, która wypadła w listopadzie 2008 roku połączona była z promocją służby wojskowej. WKU Zielona Góra w 2013 roku oraz obecnie Strona 7
Tekst: ppłk Grzegorz DYRKA Zdjęcia: Kronika WKU Zielona Góra Strona 8