LKA LKA-4101-026-02/2014 P/14/120 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LKA LKA-4101-026-02/2014 P/14/120 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontroler P/14/120 Wykonywanie zadań związanych z zapobieganiem i trwałym obniżaniem zanieczyszczeń wód dorzecza rzeki Odry 1. Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Beata Olejnik, specjalista k.p., upoważnienie do kontroli nr 92367 z dnia 29 września 2014 r. [Dowód: akta kontroli str.1-2] Jednostka kontrolowana Kierownik jednostki kontrolowanej Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach 2 ; ul. Sienkiewicza 2; 44-100 Gliwice Tomasz Cywiński, p.o. Dyrektora 3. [Dowód: akta kontroli str.3-4] Ocena ogólna II. Ocena kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie 4 działalność kontrolowanej jednostki w zakresie wykonywania zadań związanych z zapobieganiem i trwałym obniżaniem zanieczyszczeń wód dorzecza Odry. Uzasadnienie oceny ogólnej W RZGW w sposób prawidłowy pozyskiwano dane o czynnikach wpływających na stan wód obszaru Dorzecza Odry. Gromadzono również informacje o ciekach na obszarze dorzecza Odry, stanowiących korytarze migracyjne oraz o koniecznych działaniach mających na celu ich udrożnienie. Zgodnie z zatwierdzonymi planami, sporządzanymi z uwzględnieniem wytycznych Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej 5, prowadzono kontrole na administrowanym obszarze dorzecza Odry. RZGW zrealizował przypisane mu w Programie wodno-środowiskowym kraju 6 trzy zadania uzupełniające. Przy realizacji tych zadań oraz siedmiu innych przeanalizowanych zadań inwestycyjnych związanych z gospodarowaniem wodami na obszarze dorzecza Odry, prawidłowo stosowano przepisy ustawy z dnia 1 Okres objęty kontrolą: lata 2010 2013, a także stan faktyczny i działania podejmowane przez 2010 r. i po zakończeniu 2013 r. o ile miały bezpośredni wpływ na zjawiska będące przedmiotem kontroli, wynikały ze zdarzeń objętych kontrolą lub celem zebrania danych porównawczych. 2 Zwany dalej RZGW lub Zarząd. 3 Zatrudniony na stanowisku Zastępcy Dyrektora od 1 października 2010 r., a od dnia 14 marca 2012 r. pełniący obowiązki Dyrektora RZGW w Gliwicach 4 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. 5 Zwanego dalej KZGW 6 Zwanym dalej PWŚK 2

29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych 7, a uzyskane na te zadania środki wykorzystano zgodnie z przeznaczeniem. III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Rozpoznanie przez RZGW czynników znacząco oddziaływujących na jakość wód na obszarze dorzecza Odry. Opis stanu faktycznego 1. W RZGW zapewniono warunki do pozyskiwania i analizy danych o czynnikach wpływających na stan wód na administrowanym obszarze dorzecza Odry. Identyfikację znaczących oddziaływań antropogenicznych i ocenę ich wpływu na stan wód powierzchniowych, w tym w dorzeczu Odry, prowadził Wydział Planowania, Gospodarowania i Ochrony Wód oraz Ramowej Dyrektywy Wodnej 8. Pracownicy tego Wydziału 9 posiadali kierunkowe wykształcenie, odpowiednie do wykonywanych czynności, a ich szczegółowe zakresy obowiązków określały aktualne Karty Stanowisk Pracy. Dane o czynnikach wpływających na stan wód na obszarze dorzecza Odry uzyskiwano ze źródeł zewnętrznych 10, w drodze ankietyzacji, a także przez zlecanie opracowań mających na celu ustalenie czynników sprawczych i informacji z innych źródeł. Pozyskiwanie danych odbywało się stosownie do potrzeb na bieżąco lub cyklicznie 11, m.in. w związku z aktualizowaniem planów gospodarowania wodami. Zebrane informacje gromadzono przy wykorzystaniu systemów informatycznych 12 oraz w wersji papierowej 13. Sposób rejestracji danych umożliwiał ich analizę pod kątem oceny stanu środowiska i zagrożeń. Gromadzone w rejestrach dane udostępniano prawidłowo podmiotom zewnętrznym na ich pisemny wniosek, którego wzór zamieszczono na stronie internetowej RZGW 14. Łącznie, w latach 2010 2013 wpłynęło 95 wniosków o udostępnienie informacji z katastru wodnego, z czego 25 w 2010 r., po 30 w 2011 r. i w 2012 r. oraz 10 w 2013 r. [Dowód: akta kontroli str.36-37;191-226;419-423;426-428;499-506;513-514] 2. Z posiadanych przez RZGW danych o stanie wód i o czynnikach znacząco oddziaływujących na jakość wód dorzecza Odry wynika, że w latach 2010-2013 jakość wód na administrowanym obszarze ulegała poprawie. 7 Dz. U. z 2013 r., poz.907 ze zm. 8 Zwany dalej ZD/ZG. 9 W latach 2010-2013 w Wydziale zatrudnionych było łącznie ośmiu pracowników, w tym Kierownik. 10 M. in. z: Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej, Głównego Urzędu Statystycznego, Gmin i komunalnych operatorów usług wodnych, Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych, Generalnej oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. 11 Dane o rzeczywistym korzystaniu z wód pozyskiwano z baz prowadzonych przez urzędy marszałkowskie. 12 W systemach informatycznych prowadzono rejestry m.in. postępowań wodnoprawnych, wydanych opinii do operatów wodnoprawnych na szczególne korzystanie z wód oraz dane: dotyczące rzeczywistego korzystania z wód w zakresie poboru wód i odprowadzania ścieków przez podmioty, którym w pozwoleniu wodnoprawnym narzucono obowiązek przekazywania takich raportów do RZGW w Gliwicach; dla potrzeb wyznaczania silnie zmienionych części wód; dotyczące produkcji zwierzęcej i roślinnej dla województw (śląskiego, opolskiego i małopolskiego); dotyczące zasobności gleb w azot mineralny oraz zanieczyszczenia azotanami wód w profilu glebowym pozyskiwane ze stacji chemiczno-rolniczych; Bank Danych Regionalnych; bazę danych na potrzeby analiz ekonomicznych; bazę składowisk odpadów oraz rejestr form ochrony przyrody. 13 W formie papierowej prowadzono rejestry: raportów z pracy ujęć wód podziemnych, uzgodnień dotyczących wyznaczania aglomeracji i opinii dotyczących wyznaczania kąpielisk. 14 http://www.gliwice.rzgw.gov.pl/index.php/pl/regionwodny/kataster-wodny/kataster-wodny-wnioski. 3

W 2013 r. na terenie dorzecza Odry administrowanym przez RZGW znajdowało się 257 15 punktów zrzutu ścieków, w tym 105 16 ścieków przemysłowych i wód chłodniczych. W stosunku do 2010 r. ich liczba zmalała ogółem o 60 (o 18,9 %), w tym ścieków przemysłowych o 33 (o 23,9 %). Ilość ścieków i wód chłodniczych odprowadzonych do wód dorzecza Odry, w 2013 r. wynosząca 388.554 tys. m 3 (w tym 307.942 tys. m 3 ścieków przemysłowych i wód chłodniczych) była wyższa w stosunku do 2010 r. o 18.020 tys. m 3 (o 4,6%). Równocześnie na przestrzeni lat 2010-2013 spadło stężenie w ściekach BZT5 17 z 583,41 Mg/rok do 535,60 Mg/rok, ChZT 18 z 3.685,87 Mg/rok do 3.278,19 Mg/rok oraz fosforu ogólnego z 852,59 Mg/rok do 693,33 Mg/rok. Wzrosło natomiast stężenie azotu ogólnego 19 z 3.358,39 Mg/rok do 4.588,96 Mg/rok. W badanych okresie na terenie dorzecza Odry administrowanym przez RZGW zmalała liczba oczyszczalni ścieków 20 (ze 178 21 do 158 22 ) z jednoczesnym wzrostem ich łącznej przepustowości z 305 tys. m 3 na dobę do 413,8 tys. m 3 na dobę (o 26,3 %). Zmniejszyły się również ilości odprowadzanych ścieków oczyszczonych o 4,4 % (z 152.509 tys. m 3 do 145.826 tys. m 3 ) i pobór wód powierzchniowych dla celów użyteczności publicznej i celów przemysłowych o 8,8 % (z 20.697,044 tys. m 3 do 18.874,976 m 3 ), a także spadło zużycie nawozów NPK 23 w przeliczeniu na czysty składnik o 14,2 % (z 118,19 kg/ha do 101,4 kg/ha). [Dowód: akta kontroli str.412-417] Ocena cząstkowa Opis stanu faktycznego Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność kontrolowanej jednostki w badanym zakresie. 2. Koordynacja i nadzór nad wdrażaniem przez RZGW działań podstawowych i uzupełniających ustalonych w Planie Gospodarowania Wodami 24 na obszarze dorzecza Odry. 1. W badanym okresie RZGW nie koordynował i nie nadzorował jednostek odpowiedzialnych za wdrażanie działań podstawowych i uzupełniających ustalonych w PGW. Informacje o stanie zaawansowania tych zadań, jak wyjaśnił Dyrektor Zarządu, zawierały uzyskane z KZGW sprawozdania z realizacji Krajowego 15 Z tego: 138 punków zrzutu ścieków komunalnych, 14 zrzutu ścieków z obiektów użyteczności publicznej, 102 zrzutu ścieków przemysłowych i trzy zrzutu wód chłodniczych. 16 Z tego: pięć punktów zrzutu ścieków z sektora rolno-spożywczego, dwa zrzutu ścieków przemysłu chemicznego, 20 zrzutu z sektora energetycznego, cztery z sektora hutniczego i metalurgicznego, 49 zrzutu ścieków z przemysłu wydobywczego i 27 punktów zrzutu ścieków innych. 17 Umowny wskaźnik określający biochemiczne zapotrzebowanie tlenu. Im wyższa wartość BZT tym większe zanieczyszczenie (ilość związków organicznych). 18 Umowny, laboratoryjny wskaźnik jakości wody, określający ilość tlenu (w mg) pobraną z utleniacza chemicznego potrzebną do utlenienia związków znajdujących się w 1 dm 3 wody. 19 Suma związków azotu znajdujących się w ściekach (azotyny, azotany, azot amonowy, azot organiczny). 20 Liczbę oczyszczalni ścieków komunalnych RZGW podało w oparciu o dane wynikające z Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. 21 W tym: komunalne: 26 sztuk biologicznych i 17 biologicznych z podwyższonym usuwaniem biogenów i 135 przemysłowych. 22 W tym: komunalne: 32 sztuki biologicznych i 24 biologicznych z podwyższonym usuwaniem biogenów i 102 przemysłowe. 23 Zawartość składników pokarmowych w nawozach mineralnych (azot - N, fosfor P, potas K). 24 M. P. z 2011 r. Nr 40, poz. 451 z dnia 22 lutego 2011 r. zwany dalej PGW. 4

Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 25 i wykonane w 2012 r. opracowanie Ocena realizacji programów działań wynikających z planów gospodarowania wodami oraz programu wodno-środowiskowego kraju wraz z opracowaniem sprawozdania zgodnie z art. 15 ust. 3 Ramowej Dyrektywy Wodnej 26. Dane do ww. opracowania, przesłanego Komisji Europejskiej, pozyskiwał Prezes KZGW w drodze ankietyzacji jednostek odpowiedzialnych za realizację zadań, w tym również z RZGW. [Dowód: akta kontroli str. 518;520-535;584;729-730] 2. Zarząd nie posiadał informacji o jednostkach odpowiedzialnych za realizację działań ujętych w Załączniku nr 2 do PWŚK, a także o stanie zaawansowania działań podstawowych i uzupełniających ujętych w PGW na administrowanym obszarze dorzecza Odry. Nie dokonywał również oceny stopnia zaawansowania realizacji tych działań. Dyrektor RZGW wyjaśnił, że oceny takiej dla obszaru całego kraju dokonał Prezes KZGW. Stwierdził również, że ponieważ nie jest jednostka nadrzędną dla pozostałych podmiotów odpowiedzialnych za realizację działań podstawowych i uzupełniających ujętych w PGW, nie podejmował działań, których efektem byłoby rozpoczęcie bądź przyśpieszenie prac przez jednostki odpowiedzialne. Posiadane przez RZGW dane o zadaniach i kwotach planowanych na ich realizację na obszarze administrowanych wód ograniczały się do informacji podanych w wspomnianym Załączniku nr 2 do PWŚK. [Dowód: akta kontroli str. 515-519; 536-546] 3. Informacje uzyskane od jednostek samorządu terytorialnego 27 odpowiedzialnych za realizację 15 28 największych zadań inwestycyjnych z grupy A 29 (działań podstawowych) zawartych w Załączniku Nr 2 do PWŚK, których łączna planowana wartość wynosiła 395.783.000 zł wykazały, że do dnia 31 grudnia 2013 r. wydatkowano na nie 158.874.767 zł (40,1% planowanej wartości). 25 Zwanego dalej KPOŚK 26 Zwane dalej Oceną realizacji programów. 27 Zwanych dalej j.s.t. 28 12 zadań na kwotę 392.233.000 zł realizowanych w ramach KPOŚK oraz trzech zadań na kwotę 3.550.000 zł realizowanych w ramach Programu wyposażania aglomeracji poniżej 2.000 PLM w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji zbiorczej (zwanego dalej Programem wyposażania aglomeracji w oczyszczalnie ścieków). 11 tych zadań planowanych było do realizacji w województwie śląskim (śl), a cztery w województwie opolskim (op). Zadania te dotyczyły: Rozbudowy sieci kanalizacyjnej do oczyszczalni Sumima (śl) 161.478.000 zł; Rozbudowy sieci kanalizacyjnej do oczyszczalni Ruda Kozielska (śl) 80.000.000 zł; Remontu i modernizacji centralnej oczyszczalni Gliwice (śl) 40.000.000 zł; Modernizacji oczyszczalni MOŚ Rybnik (śl) 25.184.000 zł; Remontu i modernizacji oczyszczalni Panewniki (śl) 21.947.000 zł; Modernizacji oczyszczalni Ruptawa (śl) 16.581.000 zł; Modernizacji oczyszczalni Oś Zabrze Mikulczyce (śl) 14.800.000 zł; Remontu i modernizacji oczyszczalni Oś w Cieszynie (śl) 9.230.000 zł; Modernizacji oczyszczalni OŚK Miechowice (śl) 9.186.000 zł; Budowy nowej oczyszczalni Oczyszcz. Ścieków tzw. Foch III przy ul. Rakonieckiego (śl) 7.827.000 zł; Budowy nowej oczyszczalni Ruda Kozielska (śl) 5.000.000 zł; Modernizacji oczyszczalni Pawłowiczki (op) 1.000.000 zł; Budowy nowej oczyszczalni Kotlarnia (op) 1.500.000zł; Modernizacji oczyszczalni oczyszczalnia Tłustomosty (op) 1.150.000 zł; Modernizacji oczyszczalni oczyszczalnia Raków (op) 900.000 zł. 29 Działania podstawowe grupy A wynikały z: KPOŚK; Programu wyposażenia aglomeracji poniżej 2000 RLM w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji zbiorczej; Programu wyposażenia zakładów przemysłu rolnospożywczego o wielkości nie mniejszej niż 4000 RLM odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód w urządzenia zapewniające wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód; Programów przyjętych dla obszarów wrażliwych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego; Działań zapobiegających zanieczyszczeniu wód substancjami zanieczyszczającymi lub grupami substancji zanieczyszczających, stanowiących poważne zagrożenie dla środowiska wodnego lub za jego pośrednictwem środowiska przyrodniczego. 5

Spośród 12 wspomnianych zadań ujętych w KPOŚK, trzy (25%) zakończono w latach 2008 2010 30, pięć 31 (41,7 %) w latach 2012 2014, realizacja jednego trwała 32 (8,3 %), a trzech 33 (25 %) nie rozpoczęto. W przypadku z kolei trzech 34 zadań, których realizację zaplanowano w ramach Programu wyposażania aglomeracji w oczyszczalnie ścieków, zrealizowano jedno 35. [Dowód: akta kontroli str.585-587] Nie ustalono natomiast stanu zaawansowania (na 31 grudnia 2013 r.) 10 wybranych zadań uzupełniających o najwyższej wartości 36, przewidzianych do realizacji na siedmiu administrowanych przez RZGW obszarach scalonej części wód powierzchniowych 37, za realizację których, zgodnie z treścią Załącznika do PWŚK, odpowiedzialne było Ministerstwo Środowiska. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska wyjaśnił, że Ministerstwo nie posiada danych o stanie realizacji ww. zadań. Niemniej stwierdził, że są one realizowane. Wskazał, że wskaźnik realizacji działania Wdrażanie krajowego i wojewódzkiego programu lesistości regulacja lesistości (prowadzonego zgodnie z planami urządzania lasów dla poszczególnych Nadleśnictw) określony w Ocenie realizacji programów 38, wyniósł 18,75 %, i wyrażał się liczbą opracowanych i zatwierdzonych wojewódzkich programów zwiększania lesistości w stosunku do liczby województw, przy czym nie wskazał, dla których województw plany te zostały opracowane i zatwierdzone. W przypadku drugiego z działań Propagowanie idei zrównoważonego rozwoju i upowszechnianie informacji o podejmowanych działaniach, akcjach, kampaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska, Sekretarz 30 1) Zadanie Budowa nowej oczyszczalni ścieków tzw. Foch III przy ul. Rakoniewskiego - wg. załącznika 2 do PWŚK na realizację zadania zaplanowano 7.827.000 zł. Gmina Knurów na zadanie obejmujące rozbudowę i modernizację oczyszczalni wydatkowała w latach 2006-2008 14.357.557 zł. 2) Zadanie Modernizacja oczyszczalni OŚK Miechowice - wg PWŚK na realizację zadania zaplanowano 9.186.000 zł. Gmina Bytom, zadanie zrealizowała w 100% do końca 2009 r. ponosząc 23.551.511 zł nakładów; 3) Zadanie Modernizacja oczyszczalni Ruptawa - wg PWŚK na zadanie zaplanowano 16.581.000 zł. Gmina Jastrzębie Zdrój zadanie zrealizowała w 100% do końca 2010 r., wydając 17.640.341 zł. 31 Zadania: Modernizacja oczyszczalni Pawłowiczki ; Remont i modernizacja oczyszczalni Oś w Cieszynie ; Remont i modernizacja oczyszczalni Panewniki ; Modernizacja oczyszczalni MOŚ Rybnik ; Remont i modernizacja centralnej oczyszczalni Gliwice. 32 Termin zakończenia rozbudowy sieci kanalizacyjnej do oczyszczalni Sumina przewidywany jest do końca 2015 r. jednak jak wyjaśniano ze względu na rozmiar inwestycji i ograniczone środki finansowe gmina Lyski (śl) nie jest w stanie podać realnego terminu zakończenia inwestycji. 33 Zadania: Budowa nowej oczyszczalni Ruda Kozielska ; Rozbudowa sieci kanalizacyjnej do oczyszczalni Ruda Kozielska (Kuźnia Raciborska); Modernizacja oczyszczalni OŚ Zabrze Mikulczyce (Zabrze). 34 Zadania: Budowa nowej oczyszczalni Kotlarnia; Modernizacja oczyszczalni oczyszczalnia Raków; Modernizacja oczyszczalni oczyszczalnia Tłustomosty planowany termin rozpoczęcia i zakończenia zadania zaplanowano na 2015 r. 35 Budowa nowej oczyszczalni Kotlarnia (koszty wg PWŚK - 1.500.000 zł). Gmina Bierawa po zmianie założeń dotyczących uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej zrezygnowała z budowy oczyszczalni na rzecz budowy rurociągu, którym przekierowano ścieki do Oczyszczalni w Kędzierzynie. Łączny koszt inwestycji 2.527.628 zł 36 Koszt 10 zadań uzupełniających o najwyższej wartości, planowanych do realizacji na obszarze wód administrowanych przez RZGW w Gliwicach, określony w Załączniku nr 2 do PWŚK (PGW) wynosił 60.314.051 zł, z czego na wdrażanie krajowego i wojewódzkiego programu zwiększania lesistości prowadzonego zgodnie z planami urządzania lasów dla poszczególnych Nadleśnictw (w obszarach SCWP administrowanych przez RZGW o symbolach: GO0104, GO0105, GO0106, GO0109, GO0110, GO0201, GO0204) przewidziano 57.854.051 zł. Z kolei na propagowanie idei zrównoważonego rozwoju i upowszechnianie informacji o podejmowanych działaniach, akcjach, kampaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska planowano 2.460.000 zł ( w obszarach SCWP o symbolach GO0201, GO0110). 37 Zwanej dalej SCWP. Obszary te stanowią zgrupowane na potrzeby opracowywania planów gospodarowania wodami i ich aktualizacji jednolite części wód powierzchniowych (JCWP). 38 O którym mowa w pkt. 2.1. 6

Stanu wyjaśnił, że jest ono realizowane w różnej formie i w różny sposób m.in. w ramach Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko, a także Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. [Dowód: akta kontroli str.672-673] W ocenie NIK, RZGW prawidłowo zrealizował trzy zadania ujęte w działaniach podstawowych grupy B Załącznika nr 2 do PWŚK. Zadania te dotyczyły opracowania warunków korzystania z wód regionu, z wód trzech zlewni, a także programu redukcji fosforu dla części wód, wykonano w 100 %. Ostatnie z wspomnianych zadań, zostało zakończone w październiku 2014 r. [Dowód: akta kontroli str.584;738;795-798;1104-1124] Na obszarze dorzecza Odry, administrowanym przez RZGW zgodnie z treścią Załącznika nr 2 do PWŚK, znajdowało się 13 SCWP obejmujących 91 jednolitych części wód powierzchniowych 39. Spośród tych JCWP dla 12 (13,2 %) o stanie wód określonym jako dobry (jeden przypadek) i zły (11) nie określono derogacji, ze względu na możliwość osiągnięcia przez nie celów środowiskowych. Dla pozostałych 79 JCWP, znajdujących się w obrębie dziewięciu SCWP, dla których osiągnięcie celów środowiskowych do 2015 r. jest zagrożone derogacje ustalono dla 73, a dla pozostałych sześciu (SCWP GO0104 40 ) ich nie określono, pomimo że zły stan wód, nie gwarantuje osiągnięcia celów środowiskowych. Na obszarze ośmiu (61,54 %) 41 SCWP powodem zagrożenia nieosiągnięcia celów środowiskowych był wpływ działalności człowieka i brak możliwości technicznych, zmierzających do ograniczenia tego wpływu oraz występowanie działalności człowieka związanej z występowaniem bogactw naturalnych, bądź przemysłowym charakterem obszaru. Dla trzech 42 JCWP, leżących w ww. SCWP, jako zagrożenie nieosiągnięcia celów środowiskowych wskazano natomiast brak możliwości technicznych wynikających z budowy zbiorników przeciwpowodziowych. [Dowód: akta kontroli str. 980] Analizowane 15 zadań podstawowych grupy A realizowanych przez j.s.t. zlokalizowanych było na siedmiu (53,8 %) z 13 SCWP w dorzeczu Odry, z czego: dwa na obszarze GO0103 43, jedno na obszarze GO0104 44, trzy na obszarze GO0105 45, dwa na obszarze GO0106 46, dwa na obszarze GO0109 47, jedno na 39 Oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych (jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wody, rzeka, struga, strumień, potok, kanał, lub ich część, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub wody przybrzeżne) zwany dalej JCWP. 40 GO0104 obejmuje JCWP: PLRW: 60006115634 Potok z Przegędzy, 60006115636 Potok z Kamienia, 60006115651 Ruda do zb. Rybnik bez Potoków z Przegędzy i Kamienia, 600001156539 Ruda w obrębie zbiornika Rybnik, 6000611565349 Gzel, 6000611565369 Dopływ spod Ochojca. 41 SCWP: GO0101, GO0103, GO0105, GO0106, GO0109, GO0110, GO0201, GO0204. 42 PLRW600019115899 (GO0106) Bierawka od Knurówki do ujścia; PLRW60001915299 (GO0109) Psina od Suchej Psiny do ujścia; PLRW600019117159 (GO0110) Odra od wypływu ze zbiornika Polder Buków do Kanału Gliwickiego. 43 Modernizacja oczyszczalni Ruptawa, Remont i modernizacja oczyszczalni OŚ w Cieszynie. 44 Modernizacja oczyszczalni MOŚ Rybnik. 45 Rozbudowa sieci kanalizacyjnej do oczyszczalni Sumina, Rozbudowa sieci kanalizacyjnej do oczyszczalni Ruda Kozielska, Budowa nowej oczyszczalni Ruda Kozielska 46 Budowa nowej oczyszczalni Oczyszcz. Ścieków tzw. FOCH III przy ul. Rakoniewskiego, Budowa nowej oczyszczalni Kotlarnia. 47 Modernizacja oczyszczalni, oczyszczalnia Tłustomosty, Modernizacja oczyszczalni, oczyszczalnia Raków. 7

obszarze GO0110 48, cztery na obszarze GO0201 49. Na podstawie informacji j.s.t. odpowiedzialnych za realizację tych 15 zadań ustalono, że wg stanu na dzień 31 grudnia 2013 r. pięć (33,3 %) nie zostało rozpoczętych, stan zaawansowania dwóch (13,3 %) wynosi powyżej 40 %, a osiem (53,3 %) zostało zakończonych w latach 2008 2013. Ze względu na różny okres realizacji, w tym zwłaszcza zakończenia, badanych zadań inwestycyjnych, ocena wpływu ich efektów ekologicznych może zostać potwierdzona dopiero w kolejnej aktualizacji PGW na podstawie oceny stanu wód i badań monitoringowych. [Dowód: akta kontroli str. 585-586; 884; 971-980] Ocena cząstkowa Opis stanu faktycznego Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie realizację działań podstawowych nałożonych na RZGW w Programie wodno-środowiskowym kraju. 3. Finansowanie działań związanych z ochroną i gospodarowaniem wodami obszaru dorzecza Odry. 1. Źródłem finansowania trzech zadań podstawowych grupy B 50, za realizację, których odpowiadał RZGW, zgodnie z założeniami przyjętymi w PGW, były środki Narodowego Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie 51. Łączny koszt wykonania tych zadań wyniósł 1.112.482 zł. Innych zadań związanych z uzyskaniem dobrego stanu wód w dorzeczu Odry RZGW nie wykonywało, gdyż jak wyjaśnił Dyrektor, w latach 2010 2013 na administrowanym obszarze realizowano wyłącznie zadania inwestycyjne związane z usuwaniem skutków powodzi. [Dowód: akta kontroli str.584;587;909;912-970] Według danych uzyskanych z j.s.t. na realizację analizowanych 15 zadań podstawowych grupy A, wydatkowano 158.874.767 zł, przy czym 47,8 % tej kwoty (75.998.653 zł) stanowiły środki pochodzących z funduszy UE; 22,3 % (35.492.614 zł) środki NFOŚIGW i Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz 29,2 % (46.437.060 zł) środki własne. Źródła finansowania tych zadań były zgodne z określonymi w tabeli 37 52 do PGW. W jednym przypadku, stanowiącym 0,6% nakładów poniesionych przez j.s.t., źródłem finansowania były środki budżetu państwa w wysokości 946.441 zł 53. [Dowód: akta kontroli str. 519;584;793;799-883] 48 Modernizacja oczyszczalni Pawłowiczki. 49 Remont i modernizacja centralnej oczyszczalni Gliwice, Remont i modernizacja oczyszczalni Panewniki, Modernizacja oczyszczalni MOŚ Mikulczyce, Modernizacja oczyszczalni OŚK Miechowice. 50 Opracowań programów: redukcji fosforu dla części wód; warunków korzystania z wód regionu i warunków korzystania z wód zlewni 51 Zwany dalej NFOŚiGW. 52 Podsumowanie programów działań w latach 2010 2015 na obszarze dorzecza Odry wody powierzchniowe 53 Dotyczy zadania pn. Modernizacja oczyszczalnia MOŚ Rybnik wartość zadania wg PWŚK (PGW) 25.184.000 zł. Nakłady poniesione przez Miasto Rybnik 44.413.421 zł. Udział środków budżetu państwa w kosztach inwestycji ogółem wyniósł 2,13 %. 8

2. RZGW zachował obowiązujące wymogi przy wydatkowaniu środków publicznych na realizację zadań związanych z ochroną środowiska i gospodarką wodną. Przeprowadzone badanie łącznie 10 postępowań przetargowych o udzielenie zamówień publicznych oraz realizacji tych zamówień, dotyczących trzech 54 przedsięwzięć ujętych w PWŚK (o łącznej wartości 1.112.482 zł) oraz siedmiu zadań 55 dotyczących usuwania skutków powodzi w dorzeczu Odry (o łącznej wartości 17.461.738,34 zł), wykazało, że przeprowadzono je zgodnie z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych, a środki wydatkowano zgodnie z przeznaczeniem. [Dowód: akta kontroli str. 584;891-909;981-1096] Ocena cząstkowa Opis stanu faktycznego Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie wydatkowanie środków przez RZGW na zadania zrealizowane w ramach PWŚK oraz na wybrane zadania związane z gospodarką wodną zrealizowane w dorzeczu Odry w okresie objętym kontrolą. 4. Odstępstwa od celu środowiskowego w zakresie dobrego stanu wód powierzchniowych dorzecza Odry. 1. W badanym okresie Dyrektor RZGW nie podejmował decyzji w zakresie określania odstępstw od ustalonych w PGW celów środowiskowych na obszarze dorzecza Odry. Kierownik ZD/ZG wyjaśniła, że PGW został opracowany przez Prezesa KZGW, a zadaniem RZGW było jedynie dostarczenie danych dotyczących rzeczywistego korzystania z wód, korzystania z wód na podstawie pozwoleń wodnoprawnych oraz wykonywanie na potrzeby przygotowywanego PGW prac i dokumentów, dotyczących między innymi: istotnych problemów gospodarki wodnej w regionach wodnych, wyznaczenia silnie zmienionych części wód, opracowanie wykazu JCW podziemnych i powierzchniowych przeznaczonych do spożycia oraz bytowania ryb. Dane te, przekazane Prezesowi KZGW, wraz z danymi z monitoringu wód z lat 2007 2008 i rozporządzenie Ministra Środowiska z sierpnia 2008 r. 56, stanowiły 54 Opracowanie programu redukcji fosforu dla obszaru działania RZGW Gliwice 235.000 zł (2014 r.); Opracowanie warunków korzystania z wód zlewni Górnej Odry 183.270 zł (2013 r.); Opracowanie warunków korzystania z wód zlewni: Małej Wisły (177.981 zł), Przemszy (277.980zł) i Kłodnicy (238.251 zł). 55 Badaniem objęto dokumentację dotyczącą zadań: Stabilizacja brzegów i wykonanie ubezpieczeń lewego brzegu rz. Opawica km 9+500 9+970 pomiędzy znakami granicznymi 99/5 99/10 w miejscowości Lenarcice na kwotę 422.287 zł (2010 r.); Remont ubezpieczenia prawego brzegu rzeki Odry w km 71+700 77+000 w m. Dziergowice Lubieszów usuwanie szkód powodziowych z 2010 r. na kwotę 10.853.687 zł (2011 r.); Remont rzeki Piotrówki w km 14+300 19+000 w m. Marklowice Zebrzydowice usuwanie szkód powodziowych z 2010 r. na kwotę 3.386.899 zł (2011 r.); Uszczelnienie zapory Polder Buków w km 1+800 2+500 w m. Buków, woj. Śląskie usuwanie skutków powodziowych z 2010 r. na kwotę 699.748 zł (2012 r.); Remont umocnień prawego brzegu rzeki Olzy na wysokości ośrodka Złoty Groń i ujścia potoku Połomity Wielkie w km 76+280 76+410 usuwanie szkód powodziowych z 2010 r. na kwotę 218.869 zł (2012 r.); Remont umocnień koryta rzeki Olzy w m. Istebna w km 74+900 75+300 wraz z remontem koryta rzeki Olzy w m. Istebna brzeg lewy w okolicach schroniska Zaolzianka na kwotę 563.282 zł (2013 r.); Remont lewobrzeżnego wału przeciwpowodziowego rzeki Odry w m. Chałupki w km 20+500 21+570 doraźne prace naprawcze na kwotę 204.483 zł (2013 r.). 56 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (DZ. U. Nr 162 poz. 1008), które utraciło moc obowiązującą z dniem 14 grudnia 2011 r. 9

podstawę dla określenia możliwości osiągnięcia celów środowiskowych dla poszczególnych JCWP administrowanych przez RZGW w Gliwicach. [Dowód: akta kontroli str. 910-911] 2. W obowiązującym PGW, na obszarze dorzecza Odry administrowanym przez RZGW, spośród 91 JCWP, 12 57 (13,2 %), zostało sklasyfikowanych, jako wody powierzchniowe o stanie dobrym i złym, na których niezagrożone jest osiągnięcie celów środowiskowych określonych w RDW. Pozostałych 79 JCWP 58 (86,8 %) oznaczono, jako wody na których zidentyfikowano zagrożenie osiągnięcia celów środowiskowych do końca 2015 r. ze względu na brak możliwości technicznych i dysproporcjonalne koszty wdrożenia działań mających na celu doprowadzenie wód do stanu dobrego. Przesunięcie terminów ustalonych w RDW (tzw. derogacje czasowe) zalecono dla 73 JCWP (92,4 %) wód dorzecza Odry, z czego w 64 przypadkach powodem ich zastosowania była działalność człowieka związana z występowaniem kopalin i przemysłu wydobywczego. Analiza presji na stan wód dorzecza Odry pochodzących z przemysłu wydobywczego, ujęta w wykonanym w 2014 r. przez Główny Instytut Górnictwa 59 (na zlecenie RZGW) opracowaniu dla celów aktualizacji PGW w 2015 r., wykazała konieczność zmniejszenia do 16 (17,6 %) liczby JCWP objętych presjami ze strony tego przemysłu, na których występuje ryzyko nieosiągnięcia celów środowiskowych z ww. powodów. Według opracowania presje te wynikały: w 13 przypadkach (81,2 %) z powodu wpływu przemysłu wydobywczego, w dwóch przypadkach (12,5 %) z powodu zrzutu wód kopalnianych do JCWP i w jednym przypadku (6,3 %) z powodu zrzutu wód kopalnianych w JCWP położonych powyżej w sieci hydrograficznej. [Dowód: akta kontroli str. 778-789;884-888] Ocena cząstkowa Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działania RZGW w zakresie jaki wyznaczył Zarządowi Prezes KZGW przy przygotowywaniu PGW oraz stan przygotowań Zarządu do aktualizacji PGW w 2015 r. Opis stanu faktycznego 5. Działania RZGW na rzecz ochrony wód powierzchniowych w celu zachowania i uzyskania ciągłości morfologicznej rzek na obszarze dorzecza Odry. 1. W RZGW posiadano wymagane informacje o ciekach znajdujących się na obszarze dorzecza Odry wymagających zachowania i odtworzenia ciągłości morfologicznej. Według opracowanej w 2010 r. na zlecenie KZGW 60 Oceny potrzeb 57 JCWP na obszarach scalonych wód powierzchniowych: GO0102, GO0107, GO0202 I GO0203. 58 JCWP na obszarach scalonych wód powierzchniowych: GO0103, GO0101, GO0103, GO0104, GO0105, GO0106, GO0109, GO0110, GO0201, GO0204. 59 Opracowanie pn. Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych przez jednolite części wód wraz z analizą konieczności zastosowania derogacji na obszarze działania RZGW Gliwice wykonane przez Zakład Ochrony Wód Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach; sierpień 2014 r. 60 Na potrzeby wykonania opracowania, realizowanego na zlecenie KZGW, powołano zespół monitorujących, w skład, którego z ramienia RZGW wchodził starszy specjalista ds. gospodarki wodnej. Na potrzeby wykonania 10

i priorytetów udrożnienia ciągłości morfologicznej rzek na obszarach dorzeczy w kontekście wymagań osiągnięcia dobrego stanu i potencjału ekologicznego JCWP w obszarze administrowanym przez RZGW zlokalizowanych zostało łącznie osiem przegród. Dwie (w postaci jazów ruchomych) na cieku o szczególnie istotnym znaczeniu (I rangi), tj. na rzece Odrze oraz sześć (w postaci stopni wodnych) na cieku o znaczeniu istotnym (II rangi), tj. na rzece Olzie. Koszty niezbędnych do podjęcia działań udrażniających na ww. ciekach oszacowano łącznie na 5.286.000 zł, z czego dotyczące udrożnienia Odry 990.000 zł i udrożnienia Olzy 4.296.000 zł 61. Prawa właścicielskie w stosunku do wszystkich przegród, w imieniu skarbu państwa, sprawował RZGW. Planowany zakres działań rzeczowych dla likwidacji braku ciągłości określono dla dwóch przegród, zlokalizowanych na Odrze. Dla pozostałych sześciu przegród zakres koniecznych działań określony ogólnie obejmował budowę trzech ramp i trzech bystrz. W latach 2010-2013 RZGW nie realizowało zadań mających na celu udrożnienie wspomnianych cieków. Dyrektor wyjaśnił, że ze względu na ograniczoną ilość środków w budżecie RZGW, wszelkie działania dotyczące zarówno pozyskiwania środków jak i realizacji rzeczowej skoncentrowano na działaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z 2010 r. Dyrektor stwierdzał, że wspomniane zdania udrażniające, przy uwzględnieniu ustalonych w opracowaniu priorytetów realizacyjnych, plasują się od 24 do 30 miejsca na liście zadań przewidzianych do realizacji. Stwierdzono, że RZGW działania udrażniające na rzece Olzie uwzględnił w zgłoszonych do ujęcia w aktualizacji PGW zadaniach Remont umocnień prawego brzegu rzeki Olzy w odcinkach granicznych w km 25+980 wraz z remontem stopni wodnych będących w administracji RP z dostosowaniem ich do wymogów RDW oraz Remont umocnień prawego brzegu rzeki Olzy w odcinkach granicznych w km 8+570-750 wraz z remontem stopni wodnych będących w administracji RP z dostosowaniem ich do wymogów RDW. Ponadto do aktualizacji PGW zgłoszono również dwa zadania dotyczące budowy przepławek na rzece Odrze przy istniejącym jazie w Kędzierzynie Koźlu (w km 0+680) oraz planowanym do budowy nowym jazie (w km 658+423). Realizacja wszystkich ww. zadań nastąpić ma w latach 2015 2021, pod warunkiem pozyskania środków finansowych, wstępnie szacowanych na ok. 11 mln zł. [Dowód: akta kontroli str.250;260;265;322-324;518;792-793] 2. RZGW w badanym okresie podejmował wymagane przepisami art. 92 ust. 2 pkt 12 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne 62 Prawo wodne działania kontrolne gospodarowania wodami obejmujące m.in. ocenę pozwoleń wodnoprawnych w zakresie ich zgodności z celami środowiskowymi i zasadami ochrony wód. części ww. dokumentów przekazał on wykonawcy opracowania, dokumentację budowli poprzecznych i małych elektrowni wodnych znajdujących się w posiadaniu Zarządu oraz dane wykorzystywane na potrzeby wyznaczania silnie zmienionych i sztucznych części wód. 61 Wartość robót oszacowano metodą wskaźnikową opracowaną na podstawie kosztów wykonania istniejących tego typu urządzeń wodnych. 62 Dz. U. z 2012 r. poz. 145, ze zm. dalej zwaną ustawą Prawo wodne. 11

W latach 2010-2013 na podstawie zatwierdzonych przez Prezesa KZGW rocznych planów kontroli, RZGW przeprowadził łącznie 67 kontroli gospodarowania wodami w trybie art. 156 ustawy Prawo wodne w tym po 16 w latach 2010-2012 i 19 w 2013 r. Wzrost liczby kontroli w 2013 r. wynikał z zwiększenia obsady zespołu ds. kontroli gospodarowania wodami do dwóch osób. W 51 wspomnianych kontrolach (76,1%) sprawdzano przestrzeganie warunków ustalonych w decyzjach wydanych na podstawie ustawy Prawo wodne. Wydano ogółem 34 zarządzenia pokontrolne (siedem w 2010 r., dziewięć w 2011 r., osiem w 2012 r. i 10 w 2013 r.). W poszczególnych latach w pojedynczych przypadkach (łącznie 6) odstąpiono od realizacji zaplanowanych kontroli lub przesunięto je do realizacji na kolejny rok 63, wprowadzając w ich miejsce inne, głównie interwencyjne. Wspomniane kontrole planowano oraz przeprowadzano zgodnie z zasadami prowadzenia kontroli obowiązującymi w KZGW i RZGW. 64 Przy ich planowaniu uwzględniano formułowane corocznie przez Prezesa KZGW dodatkowe zalecenia dotyczące uwzględniania w projektach planów kontroli kluczowych problemów dotyczących gospodarowania wodami w regionach wodnych będących w administrowaniu danego RZGW oraz problematyki wynikającej z analiz skarg i wniosków. [Dowód: akta str. 284-320; 331-334;340-344;350-354;361-366;517;698;730-737] Planowane i realizowane kontrole, pomimo posiadania przez Dyrektora RZGW w tym zakresie kompetencji, nie dotyczyły stanu realizacji planów i programów dotyczących gospodarki wodnej, ustalonych na podstawie ustawy Prawo wodne. Dyrektor Zarządu oraz Prezes KZGW wyjaśnili, że kontrole realizacji ww. działań i programów oraz ocena stopnia zaawansowania działań podstawowych i uzupełniających została dokonana przez Prezesa KZGW, a jej wynik ujęty w opracowaniu pn. Ocena realizacji programów 65, został przedstawiony Komisji Europejskiej. Zakres planowanych i przeprowadzanych przez RZGW kontroli nie obejmował również kontroli części innych obszarów wymienionych w art. 156 ust. 1 ustawy Prawo wodne. [Dowód: akta kontroli str.284; 331-334;340-344;350-354;361-366;517;698;730-737] W prowadzonym przez RZGW katastrze wodnym zarejestrowano w latach 2010-2013 łącznie 5.036 66 pozwoleń wodnoprawnych, w tym 2.070 (41,1 %) pozwoleń na korzystanie z wód na obszarze dorzecza Odry. Analiza dokumentacji wybranych w sposób losowy 10 pozwoleń wodnoprawnych (stanowiących 0,69 % pozwoleń zarejestrowanych w latach 2010 2013 dla 63 Z powodu np. wygaśnięcia pozwolenia wodnoprawnego i zaprzestania działalności, konieczność wykonania dodatkowych analiz działalności dotyczących podmiotu lub zagadnienia, konieczność realizacji wniosków osób fizycznych i prawnych. 64 Wydanymi pismem okólnym nr 1/2011 Prezesa KZGW z dnia 3 czerwca 2011 r., które wprowadzone zostały w RZGW zarządzeniem służbowym nr 8/2011 Dyrektora RZGW z dnia 1 lipca 2011 r. 65 Sposób kontroli realizacji działań omówiono szczegółowo w rozdziale 4 przedmiotowego opracowania. 66 Z czego w 2010 r. 1.294 pozwolenia (w tym 564 dla obszaru dorzecza Odry), w 2011 r. 917 pozwolenia (w tym 381 dla obszaru dorzecza Odry), w 2012 r. 1.432 pozwolenia (w tym 550 dla obszaru dorzecza Odry) i w 2013 r. 1.393 pozwolenia (w tym 575 dla obszaru dorzecza Odry). 12

obszaru dorzecza Odry 67 ) oraz pięciu 68 przeprowadzonych w tym okresie postępowań kontrolnych 69 wykazała prawidłowe sprawowanie przez RZGW kontroli nad wydawaniem nowych pozwoleń i przestrzeganiem zapisów ujętych w wydanych pozwoleniach wodnoprawnych. W przypadku bowiem wydawania nowych pozwoleń wodnoprawnych Dyrektor RZGW był informowany o wszczynaniu takich postępowań, a podległe mu służby dokonywały stosownych analiz pod kątem wpływu planowanych działań na ustalone cele środowiskowe. W jednym z tych przypadków, na podstawie wyników analizy, Dyrektor RZGW podjął działania zmierzające do wstrzymania wydania pozwolenia wodnoprawnego, do czasu przeprowadzenia wizji w terenie, której celem było wydanie opinii do operatu wodnoprawnego na odprowadzenie ścieków komunalnych 70. Natomiast analiza pięciu przeprowadzonych przez RZGW postępowań kontrolnych dotyczących przestrzegania celów środowiskowych określonych w Dziale III ustawy Prawo wodne (w toku których sprawdzano sześć pozwoleń wodnoprawnych) wykazała, że ich efektem było wydanie dwóch zarządzeń pokontrolnych 71, których sposób wykonania następnie został poddany sprawdzeniu. Jedno z tych zarządzeń dotyczyło nieprzestrzegania ustalonych w pozwoleniu zasad piętrzenia wód cieku. [Dowód: akta kontroli str.429-496;700-726] Uwagi dotyczące badanej działalności NIK zwraca uwagę, że planowane i realizowane w latach 2010-2013 przez RZGW kontrole dotyczące gospodarowania wodami nie obejmowały zagadnień wymienionych w art. 156 ust. 1 pkt 12, 13, 14 i 15 ustawy Prawo wodne dotyczących: stanu zabezpieczenia przed powodzią oraz przebiegu usuwania skutków powodzi związanych z utrzymaniem wód oraz urządzeń wodnych, ustawiania i utrzymywania stałych urządzeń pomiarowych na brzegach i w wodach, wykonywania w pobliżu urządzeń wodnych robót lub czynności, które mogą zagrażać tym urządzeniom lub spowodować ich uszkodzenie oraz usuwania szkód związanych z ruchem zakładu górniczego w zakresie gospodarki wodnej. Stosownie do postanowień art. 156 ust. 2 ww. ustawy kontrolę tych zagadnień wykonują m.in. 67 Pozwolenia wodnoprawne nr: IS.6341.3.2013.BP z dnia 1 marca 2013 r.; WOŚ.6341.00040.2013 z dnia 24 maja 2013 r.; OŚ-I.6341.33.2013 z dnia 2 września 2013 r.; DOŚ-III.7322.90.2013.AK z dnia 10 października 2013 r.; Ek-I.6341.54.2012 z dnia 21 listopada 2012 r.; Oś.6341.21.2012 z dnia 29 sierpnia 2012 r.; ŚR-258/2012 z dnia 18 kwietnia 2012 r.; 2103/OS/2012 z dnia 1 sierpnia 2012 r.; OŚ.6341.4.2011 z dnia 2 4 marca 2011 r.; 4750/OS/2010 z dnia 10 listopada 2010 r. 68 Kontrole przestrzegania zasad ustalonych w pozwoleniach wodnoprawnych przeprowadzono: 18 kwietnia 2012 r. PKP CARGO S.A. Śląski Zakład Spółki ul. Piłsudskiego 21 w Tarnowskich Górach; 9 listopada 2012 r. ODRATRANS S.A. ul. Kleczkowska 50 we Wrocławiu; 9 września 2013 r. Ewa B., ul. Gliwicka w Sośnicowicach; 14 maja 2013 r. Mieczysław C., ul. Górska w Kietrzu; 20 listopada 2013 r. ZK S.C. ul. Okrężna 24, Gliwice. 69 Pozwolenia wodnoprawne, których przestrzeganie poddano kontroli: WR-6223/28/4/01 z dnia 31 grudnia 2001 r.; DOŚ.III-AK-6220-13/09 z dnia 30 kwietnia 2012 r.; DOŚ.III-AK-6220-31/08 z dnia 18 marca 2009 r.; ŚR-I-6811/19/05 z dnia 20 kwietnia 2005 r.; 1/03/SE z dnia 6 stycznia 2003 r.; NR 2/2012 z dnia 5 lipca 2012 r.; WR.6223-11/04 (2) z dnia 18 sierpnia 2004 r. 70 Dotyczy pozwolenia wodnoprawnego, wydanego przez Prezydenta Miasta Żory Nr IS.6341.3.2013.BP z dnia 1 marca 2013 r. dla Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Żory Sp. z o.o. 71 Zarządzenia pokontrolne wydano w związku z nieprzestrzeganiem: zasad ochrony wód ustalonych dwoma decyzjami (ŚR-I-6811/19/05 z dnia 20 kwietnia 2005 r. i 1/03/SE z dnia 6 stycznia 2003 r.) dotyczących poboru wody podziemnej oraz ustalenia strefy ochronnej ujęcia wody podziemnej oraz nieprzestrzegania zasad ochrony wód powierzchniowych, określonych w decyzji WR.6223-11/04 (2) z dnia 18 sierpnia 2004 r. dotyczących piętrzenia wód z potoku do zasilania stawów rybnych i odprowadzania wód z odwodnienia tych stawów. 13

Dyrektorzy regionalnych zarządów. Zdaniem NIK, w szczególności podkreślenia wymaga niepodejmowanie kontroli związanych z ruchem zakładów górniczych, mających istotny wpływ na stan gospodarowania wodami dorzecza Odry. [Dowód: akta kontroli str.284;331-334;340-344;350-354;361-366;730-737] Ocena cząstkowa Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność kontrolowanej jednostki w zbadanym zakresie. 6. Ustalenie obszarów szczególnie narażonych oraz wprowadzenie i stosowanie przez RZGW programów mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych do wód powierzchniowych dorzecza Odry. Opis stanu faktycznego Dyrektor RZGW wyjaśnił, że mając na uwadze wyniki przeprowadzonego monitoringu środowiska, na lata 2008-2012 i 2012-2016 nie określał w drodze rozporządzenia, wydanego na podstawie art. 47 ust. 3 i 7 ustawy Prawo wodne, na obszarze dorzecza Odry administrowanym przez Zarząd, wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych 72, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć. Niewyznaczenie OSN na lata 2008 2012 wynikało z niezidentyfikowania takich obszarów 73 w wykonanym w 2007 r. opracowaniu pn. Wyznaczenie na obszarze działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach wód wrażliwych oraz obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych 74, sporządzonym z uwzględnieniem wytycznych rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. wydanego w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych 75. Natomiast nieokreślenie OSN na lata 2012-2016 wynikało z ich niewyznaczenia w wykonanym w 2011 r. przez Instytut Uprawy i Nawożenia 76 opracowaniu pn. Ocena presji rolniczej na stan wód powierzchniowych i podziemnych oraz wskazanie obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego, sporządzonym w oparciu o ustalenia wspólnej strategii resortów środowiska i rolnictwa 77 w zakresie wyznaczania przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej ww. obszarów. [Dowód: akta kontroli str.270-283;547-577] 72 Zwanych dalej OSN. 73 Według autorów wytypowano 9 zlewni wód powierzchniowych oraz 3 obszary powierzchniowe zasilania dla wód podziemnych w których wystąpiły podwyższone zawartości azotanów. Przeprowadzona analiza środowiskowa wskazywała jednak na sektor komunalny jako główne źródło zanieczyszczeń azotem i fosforem (str. 235 opracowania). 74 Opracowanie wykonane przez Pracownię Projektową i Konsultingową ul. Skarżyńskiego 4/34, 31-866 Kraków. 75 Dz. U. Nr 241, poz. 2093. 76 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach. 77 Informację o ustaleniach dotyczących podstaw wyznaczania OSN na latach 2012-2015 przekazał do RZGW Prezes KZGW 5 stycznia 2011 r. pismem nr KZGW/DPZWpgw-3/2011/AR 14

Ocena cząstkowa Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Obowiązek poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność kontrolowanej jednostki w zbadanym zakresie. IV. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do dyrektora Delegatury NIK w Katowicach. Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli, w terminie 21 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego. Katowice, dnia 22 grudnia 2014 r. Doradca techniczny Roman Bednarski Kontroler nadzorujący Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Katowicach... 15