WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY

605/j ts WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY WE WROCŁAWIU * OCHRONA ŚRODOWISKA I GOSPODARKA WODNA W WOJ. WROCŁAWSKIM W CH 1986-1988 aftauoraca \ % NR INW... J/ WROCŁAW MARZEC 1990 R,

SPIS TREŚCI TABL. UWAGI METODYCZNE...... * UWAGI ANALITYCZNE...... * DZIAŁ I. POWIERZCHNIA ZIEMI, GLEBA ' ' Sten ewidencyjny 1 kierunki wykorzystania powierzchni województwa.... 1 Powierzchnie województwa według kierunków wykorzystanie... 2 Grunty rolne 1 leśne wyłączoną z produkcji rolniczej 1 leśnej... 3 Grunty zdewastowane 1 zdegradowana wymagaj#oe rekultywacji 1 zagospodarowanie... A Sprzede* detaliczne środków ochrony roślin... 5 Sprzede* nawozów eztucznyeh... 6 Zużycie nawozów sztucznych 1 wapniowych na 1 ha u*ytków rolnych... 7 DZIAŁ II. WODA Rzeki kontrolowane... 1/8/ Wody podziemne... 2/6/ Pobór wody na potrzeby goepodarkl narodowej wg źródeł poboru... 3/10/ Pobór 1 zużycie wody w przemyśle 4/11/ Gospodarowanie wodą w zakładach według miast w 1988 r.... 5/12/ Zużycie wody z wodociągów komunalnych w goepoderetwech domowych... 6/13/ Zakłady zużywające najwięcej wody w 1988 r.... 7/14/ Urzędzenla wodociągowe 1 kanalizacyjne w miastach 1 na wei w 1988 r.... 6/15/ Ocena sanitarna wody pobieranej "przez ludność... 9/16/ Nawadnianie gruntów rolnych i leśnych orez napełnianie stawów rybnych... 10/17/ Melioracje podstawowe... 11/16/ Powierzchnia zmeliorowanych gruntów ornych, łęk i paetwiek... 12/19/ Spółki wodne... 13/20/ Miasta obsługiwane przez oczyszczalnie ścieków... 14/21/ ścieki odprowadzane kanalizację miejską według miast 1 gmin w 1988 r.... 15/22/ Zakłady odprowadzające do wód'powierzchniowych najwięcej ścieków w 1966 r.... 16/23/ ścieki odprowadzane przez zakłady według resortów w 1986 r.... 17/24/ Ważniejsze dane o gospodarce wodno-ściekowej w zakładach... 18/25/ Charakterystyka komunalnych oczyszczalni ścieków... 19/26/ ścieki przemysłowe i komunalne odprowadzane do wód powierzchniowych... 20/27/ DZIAŁ III. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych... 1/28/ Emisja i redukcja zanieczyszczeń pyłowych 1 gazowych w miastach 1 na wsi... 2/29/ Charakterystyka zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza atmosferycznego w 1988 r.....*... 3/30/ Wyposażenie zakładów w urządzenia do redukcji zanleczyezozeń powietrze atmosferycznego......... 4/31/ Ważniejsze dane o zanieczyszczeniu i ochronie powietrza atmosferycznego w 1988 r. według resortów... 5/32/ Dział IV. ODPADY PRZEMYSŁOWE I KOMUNALNE Ważniejsze dane o odpadach przeeyałowych... 1/33/ Odpady przemysłowe wytworzone.1 nagromadzone według rodzajów w 1988 r.... 2/34/ Odpady przemysłowe wytworzone 1 nagromadzone według mimet 1 wsi w 1968 r.... 3/35/ Zakłady przemysłowe,które wytworzyły 1 nagromadziły najwięcej odpadów... 4/36/ Powierzchnia oczyszczanych ulic 1 placów w miastach, powierzchnia wysypisk komunalnych oraz wywóz odpadów komunalnych... 5/37/

3 Spi* treści DZIAŁ V. FLORA,FAUNA I OCHRONA PRZYRODY Powierzchnie leśna według wieku 1 akłedu gatunkowego drzewcetanów.... 1/38/ Grublzna brutto w drzewostanach............i... 2/39/ Powierzchnia leśna 1 lesistość....... 3/40/ Powierzchnie i kategorie laeów ochronnych... 4/41/ Grunty leśne wyłączone na cele nieleśne według kierunków wyłączenia....... 5/42/ Powierzchnia laeów zagrożonych szkodliwym oddziaływaniem gazów 1 pyłów według stref zagrożenia, kategorii własności......... 6/43/' Obszary i obiekty prawnie chronione... 7/44/ Rezerwaty przyrody... 8/45/ Pomniki przyrody.......... 9/46/ Ważniejsze zwierzęta łowne....... 10/47/ Tereny zieleni w miastach......... 11/48/ Koszty zagospodarowania lasu w przedsiębiorstwach lasów państwowych... 12/49/ Pracownicze ogrody działkowe.......... 13/50/ TAßL STR. 30 30 31 31 31 31 32 32 32 32 33 33 33 DZIAŁ VI. DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYDNO KONTROLNA W OCHRONIE ŚRODOWISKA Ocena sanitarna wody z wodociągów pobieranej przez ludność według badań służb Państwowej Inspekcji Sanitarnej.......... 1/51/ Ocena sanitarna wody ze studni pobieranej przez ludność według badań służb Państwowej Inspekcji Sanitarnej......... 2/52/ Zakłady zenieczyszajęce wody powierzchniowe objęte kontrolę służb Inspekcyjnych Ochrony Środowiska... 3/53/ Sten sanitarny obiektów użyteczności publicznej według oceny służb Państwowej Inspekcji Sanitarnej............. 4/54/ Stan sanitarny niektórych obiektów w zakresie higieny żywności i żywienia według oceny służb Państwowej Inspekcji Sanitarnej......... 5/55/ Stan sanitarny obiektów w zakresie higieny żywności i żywienia przez służby Weterynaryjnego Inspektoratu Sanitarnego...... 6/56/ Niektóre formy działalności Ligi Ochrony Przyrody... 7/57/ Koła i członkowie Ligi Ochrony Przyrody... 6/58/ 34 34 35 35 35 36 37 37 DZIAŁ VII. EKONOMICZNE ASPEKTY OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNE3 Nakłady inwestycyjne no ochronę środowiska...ł... 1/59/ Nakłady inwestycyjne no gospodarkę- wodną... 2/60/ Efekty rzeczowe inwestycji ochrony środowiska... 3/61/ Efekty rzeczowe inwestycji gospodarki wodnej... 4/62/ Wpływy na fundusz ochrony środowiska... 5/63/ Wykorzystanie środków funduszu terenowego ochrony środowiska... 6/64/ Wykorzystanie środków funduszu ochrony gruntów rolnych... 7/65/ Wpływy na fundusz gospodarki wodnej z tytułu opłat... 8/66/ Wykorzystanie środków funduszu gospodarki wodnej... 9/67/ Opłaty z tytułu wyłączenie gruntów rolnych na cele nierolnicze 1 nieleśne... 10/68/ Straty powodziowe... 11/69/ Ważniejsze szkody powodziowe... 38 38 39 39 39 40 40 41 41 41 42 42 ANEKS. WROCŁAWSKI OBSZAR EKOLOGICZNEGO ZAGROŻENIA Zróżnicowanie skali degradacji i zanieczyszczeń środowiska... I Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej... II Pobór i zużycie wody w przemyśle... III Ścieki przemysłowe 1 komunalne odprowadzone do wód powierzchniowych... IV Ścieki przemysłowe oczyszczane 1 nie oczyszczane... v Zużycie wody oraz ścieki komunalna odprowadzone kanalizacją miejską... VI Ważniejsze dane o zanieczyszczeniach powietrza atmosferycznego... VII Wybrane dane o zagrożeniu 1 ochronie środowiska leśnego... VIII Odpady przemysłowe nagromadzone i wytworzone oraz tereny ich akłedowenia... IX 43 43 44 44 44 45 45 46 46

OBJAŚNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH Kraskę Zero Kropka Znak / - / -zjawisko nie występuje / 0 / -zjawisko występuje. Jednakże w ilościach mniejszych od liczb, które mogły być wyrażone uwidocznionymi w tablicy znakami cyfrowymii np. Jeżeli produkcja wyrażone jest w tysięcech ton /w liczbach całkowitych/ znak "0 oznacza, że produkcja w danym przypadku nie oaięgnęłe 0,5 tys.t / / -zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych / x / -wypełnianie pozycji, ze względu na układ tablicy, jest niecelowe lub niemożliwe *w tym ^oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy

UWAGI (METODYCZNE -------------- -c_...-... Publikacja zabiera statystyczna charakterystykę ilościowo-jakościowe zasobów naturalnych, problemów zagrożenia i ochrony środowiska oraz gospodarki wodnej. Przy opracowywaniu tej publikacji korzystano ze sprawozdawczości GUS, sprawozdawczości resortowej> Ochrony środowiska i Zasobów Naturalnych, Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Centralnego Zwigzku Spółdzielni "Samopomoc Chłopaka", Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii. Dodatkowym źródłem informacji były dane z Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, Oddziału Ligi Ochrony Przyrody 1 Polskiego Zwięzku Działkowców. POWIERZCHNIA ZIEMI. GLEBA Dane o etanie ewidencyjnym przeznaczenia gruntów opracowano na podstawie wykazów gruntów sporządzonych przez Główny Urzęd Geodezji i Kartografii oraz Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego. Ochrona gruntów rolnych i leśnych polega na ograniczaniu ich przeznaczenia na cele nierolnicze i nieleśne, na zapobieganiu obniżania ich urodzajności i produktywności oraz na przywracaniu wartości użytkowych gruntów, które utraciły charakter gruntów rolnych czy leśnych na skutek innej działalności, niż to wynikało z ich pierwotnego przeznaczenia. Dane o gruntach rolnych i leśnych wyłączonych na cele nierolnicze i nieleśne dotyczę gruntów, za które pobrano należności i opłaty według aktualnie obowięzujęcych przepisów. Obszary ekologicznego zagrożenia./których charakterystykę ujęto w niniejszym opracowaniu w formie aneksu/1 stanowię wyodrębnione w narodowym planie społeczno-gospodarczym obszary, na których występuję negatywne ekologiczne skutki nadmiernej koncentracji sił wytwórczych. Na tych obszarach obowięzuję ograniczenia lokalizowania nowych inwestycji oraz stosuje się specjalne środki zmierzajęce do poprawy środowiska przyrodniczego. Klasy bonitacyjne użytków rolnych określaję jakość użytku rolnego pod względem jego przydatności do produkcji rolniczej. Klasa I określa najwyżezę wartość rolniczę, a klasa VI najnlższę. Grunty orne oraz pastwiska zaliczone do klasy VI z odpowiednim symbolem RZ /grunty orne/ lub PeZ /pastwiska/, to grunty, które ze względu na niskę jakość uznane zostały jako nieprzydatne do uprawy i przeznaczone do zalesienia. Rekultywacją to przywrócenie gruntom wartości użytkowej przez wykonywanie właściwych zabiegów technicznych, agrotechnicznych i biologicznych. Zagospodarowanie zrekultywowanych gruntów polega na wykonaniu odpowiednich zabiegów umożliwiajęcych wykorzystanie tych gruntów dla celów gospodarki rolnej, leśnej, wodnej, komunalnej lub innej. Dane o gruntach zdewastowanych i zdegradowanych wymagajęcych rekultywacji i zagospodarowania dotyczę gruntów zdewastowanych, tj. takich, które w wyniku działalności przemysłowej i eksploatacji kopalin utraciły całkowicie wartości użytkowe oraz gruntów zdegradowanych, tj,'takich, których wartość użytkowa zmalałe w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych lub na skutek zanieczyszczenia środowiska.' WODA Poprzez zasoby eksploatacyjne wód Podziemnych nalezy rozumieć ilość wody podziemnej, którę można pobierać w określonej jednostce czasu bez ujemnego wpływu na ilość 1 jakość ogólnych zasobów tej wody. Informacje o poborze wody dotyczę i 1/ w pozycji "na cele produkcyjne" /poza rolnictwem i leśnictwem/ - uspołecznionych zakładów przemysłowych oraz Jednostek nieprzemysłowych /budowleno-monteżowyoh, trensportowych/; od 1987 r. dane dotyczę wszystkich jednostek orgenlzacyjnych wnoszących opłaty za pobór z ujęć własnych rocznie 5 dam3 i więcej wody podziemnej albo 20 dam3 i więcej wody powierzchniowej lub odprowadzajęoych rocznie 20 dem3 1 więcej ścieków.

Uwagi metodyczne 2/ w pozycji "rolnictwo, leśnictwo* - Jednostek organizacyjnych rolnictwa 1 leśnictwa zużywających wodę na potzeby nawadniania gruntów rolnych i leśnych o powierzchni od 20 ha oraz stawów rybnych od 10 ha. 3/ w pozycji "gospodarka komunalna" - przedsiębiorstw 1 zakładów wodocięgów 1 kanalizacji gospodarki koaunalnej. Obieg zamknięty to układ, w którym woda raz użyta nie jest odprowadzana do odbiornika, lecz zawracana do punktu bezpośredniego podawania wody do obiegu, do powtórnych rotacji 1 wykorzystania. Dane o ogólnej Ilości odprowadzonych ścieków przemysłowych dotyczę ścieków odprowadzonych bezpośrednio do wód powierzchniowych, ścieków odprowadzonych do kanalizacji miejskiej oraz ścieków odprowadzonych do ziemi lub Innego odbiornika łącznie z wodami użytymi do celów chłodniczych. Dane o ściekach przemysłowych wymagających oczyszczenia obejmuję wody odprowadzone elecię kanałów lub rowów otwartych bezpośrednio do wód powierzchniowych, łącznie z zanieczyszczonymi wodami kopalnianymi, lecz bez wód używanych w przemyśle chłodniczym. "Wody chłodnicze" to wody użyte w procesach produkcyjnych, dla celów chłodniczych, odprowadzone do odbiornika wydzielonym systemem kanalizacji. Uważa się je umownie za wody czyste, nie wymagające oczyszczenia. Dane o ściekach oczyszczanych przez zakłady przemysłowe charakteryzują ogólną ilość ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach 1 odprowadzonych do wód powierzchniowych. Informacje z tego zakresu obejmują ścieki oczyszczane mechanicznie, chemicznie i biologicznie. Oczyszczalnie ścieków mechaniczne i biologiczne zakwalifikowano Jako oczyszczalnie biologiczne ; mechaniczne i chemiczne jako oczyszczalnie chemiczne ; natomiast mechaniczno-chemiczne Jako biologiczne lub chemiczne, w zależności od przeważającej przepustowości urządzeń biologicznego lub chemicznego oczyszczanie ścieków. Dane o ściekach odprowadzonych kanalizację miejską obejmują ścieki odprowadzone systemem kanałów krytych, będących w gestii jednostek gospodarki komunalnej. Dane te dotyczą ścieków odprowadzonych z gospodarstw domowych, zakładów przemysłowych, budowlanych, transportowych, handlowych, usługowych instytucji, zakładów służby zdrowia, urzędów oraz innych Jednostek odprowadzających ścieki do kanalizacji miejskiej i ponoszących opłaty ze ilość odprowadzonych ścieków, ścieki te przed odprowadzeniem do odbiornika powinny być w całości poddane procesowi oczyszczenia, stąd w statystyce zostały ujęte jako ścieki wymagające oczyszczania. Dane te nie obejmują wód opadowych i infiltracyjnych odprowadzonych siecią kanalizacji miejskiej /ogólnospławną/. Określenie komunalne oczyszczalnie ścieków w niniejszej publikacji ma charakter umowny i dotyczy obiektów pozostających w gestii jednostek gospodarki komunalnej, Jak i obiektów tzw. oczyszczalni wspólnych /grupowych/ pozostających w gestii spółek wodnych. Dane o ściekach oczyszczonych odprowadzonych kanalizacją miejską obejmuje ścieki oczyszczone w oczyszczalniach komunalnych typu mechanicznego i mechaniczno-biologicznego. W przypadku, kiedy miasto obsługiwane było przez więcej niż Jedną oczyszczalnię, zaliczenie ścieków tego miasta do oczyszczanych mechanicznie lub biologicznie uzależniono od przeważającej przepustowości urządzeń oczyszczalni. Dane charakteryzujące etan i zmiany stanu czystości wód badanych rzek podano ha podstawie wyników badań sieci punktów kontroli wód. Podstawowe kryterium kwalifikacji wód stanowi ich przydatność do różnych celów, przy czym: ' - klasa I obejmuje wody o najwyższym stopniu czystości, tj. nadające się do zaopatrzenia ludności w wodę pitną, zaspokajanie potrzeb produkcji wymagającej wody o Jakości wody do picia oraz hodowli ryb łososiowatych, - klasa II obejmuje wody nadające się do hodowli ryb /z wyjątkiem łososiowatych/, hodowli zwle- zwierząt gospodarskich i celów rekreacyjnych, - klasa III obejmuje wody przydatne dla potrzeb przemysłu 1 rolnictwa. Długość odcinków objętych kontrolą nie obejmują całej długości rzeki na terenie województwa. Dane dotyczące oceny sanitarnej wody pobranej przez ludność opracowano na podstawie wyników badań terenowo- laboratoryjnych, wykonanych przez stacja sanitarno-epidemiologiczne.

Uwaol metodyczne 7 ROWIETRZE ATMOSFERYCZNE Informacje o źródłach i wielkości emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego dotyczę tzw. punktowych źródeł emisji zanieczyszeń. do których zaliczono zakłady przemyełowe /w tym również zakłady energetyki zawodowej/ uznane przez terenowe organy administracji państwowej atopnla wojewódzkiego za szczególnie uciążliwe dla środowiska. Wielkość emisji przemysłowych zanieczyszczeń pyłowych dotyczy ilości zanieczyszczeń pyłowych odprowadzonych do atmosfery w ciągu roku i obejmuje poszczególne rodzaje tych zanieczyszczeń, tj, popiół lotny, pyły z cementowni, pyły metalurgiczne, pyły z produkcji nawozów 1 inne zanieczyszczenia pyłowe wytwarzane przez zakłady przemysłowe. Wielkość emisji przemysłowych zanieczyszczeń oazowych dotyczy ilości zanieczyszczeń gazowych odprowadzanych przez jednostkę sprawozdawczą do atmosfery w ciągu 1 roku 1 obejmuje następujące rodzaje zanieczyszczeń: dwutlenek siarki, tlenek azotu, tlenek węgla.węglowodory i inne nie wyodrębnione imiennie zanieczyszczenia gazowe /bez COg/. Dane o ilości zanieczyszczeń pyłowych i gazowych zatrzymanych obrazuje ilość zanieczyszczeń zredukowanych w poszczególnych rodzajach urządzeń do ochrony powietrze atmosferycznego, zainstalowanych w zakładach przemysłowych objętych badaniami. Wskaźnik redukcji zanieczyszczeń pyłowych /gazowych/ wyraża procentowy stosunek ilości zanieczyszczeń pyłowych /gazowych/ zatrzymanych w urządzeniach oczyszczających do ilości wytworzonych zanieczyszczeń pyłowych /gazowych/ w charakteryzowanym przedziale czasowym. Dane o zatrudnieniu w ochronie powietrza atmosferycznego obrazuje stan zatrudnienia pracowników zajmujących się zagadnieniami ochrony powietrza w badanych zakładach przemysłowych w dniu 31 XII roku sprawozdawczego. Dane te obejmuję pracowników 1 według wykształcenia. ODPADY Informacje o odpadach przemysłowych uciążliwych dla środowiska dotyczę zakładów przemysłowych, które wytworzyły rocznie powyżej 1 tya.ton odpadów lub nagromadziły na swoim terenie powyżej 1 min ton odpadów.. j Za odpady przemysłowo uclożliwe dla środowiska uważa się powstające w procesach produkcyjnych stałe i ciekłe substancje oraz prżedmioty poużytkowe uciążliwe dla środowiska 1 nieużyteczne bez dodatkowych zabiegów, technologicznych. Dane o odpadach składowanych dotyczą ilości odpadów, których nie wykorzystano gospodarczo i nie unieszkodliwiono, lecz zgromadzono, albo wylano w miejscach przeznaczonych na ten cel w planach zagospodarowania przestrzennego, w ciągu roku sprawozdawczego i w latach poprzednich. Dane o gospodarczym wykorzystaniu odpadów przemysłowych dotyczą oprócz odpadów zużytkowanych w zakładach na własne potrzeby, sprzedanych lub przekazanych nieodpłatnie Jako surowce wtórne, także odpadów wykorzystanych na cele nieprzemysłowe. Za odpady unieszkodliwione przyjęta jest ilość odpadów poddanych zabiegom technologicznym polegającym na neutralizacji chemicznej, spalaniu, kompostowaniu itp. z ogólnej ilości odpadów wytworzonych w okresie sprawozdawczym. Odpady składowane to ilość odpadów odprowadzonych na naziemne lub podziemne wysypiska, hałdy lub stawy osadowe własna zakładów Je wytwarzających lub innych Jednostek /np. na wysypiska komunalne/, z ogólnej iłoścl odpadów wytworzonych w roku sprawozdawczym. DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA W OCHRONIE ŚRODOWISKA Przedstawione dane dotyczą etanu sanitarnego i aeniterno-porządkowego obiektów kontrolowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną oraz wyników kontroli terenowo-laboretoryjnej zaopatrzenia ludności w wodę, wód powierzchniowych i gleby. Na ocenie terenowo-laboretoryjnej oparte są dane dotyczące oceny sanitarnej w zakresie higieny żywności i żywienie.

8 Uwgl Metodyczne EKONOMICZNE ASPEKTY OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEO W dziale wyodrębniono informacje o zakresie 1 formach funkcjonowania oraz skuteczności ekonomi» cznych środków w przedsięwzięciach na rzecz ochrony środowiska. Dane o nakładach i efektach rzeczowych inweetycli ochrony środowiska dotyczę> ochrony wód, ochrony powietrza atmosferycznego, unieszkodliwianie 1 zagospodarowania odpadów przemysłowych oraz rekultywacji terenów 1 ich składowania. Do inwestycji związanych z ochrona wód zalicza się urzędzsnia do oczyszczania ścieków przemysłowych, komunalnych, wód opadowych oraz zanieczyszczonych wód kopalnianych odprowadzanych frezpoś- f rednlo do wód powierzchniowych. Do inwestycji związanych z ochrona powietrza atmosferycznego zalicza się instalacje z zastosowaniem reakcji przemian chemicznych do substancji mniej uclężliwych dla środowiska wraz z kompletnym wyposażeniem 1 zespołem koniecznych urzędzeń pomocniczych zapewniajęcych prawidłowe eksploatację instalacji oraz urzędzsnia 1 aparaturę zapewnlajęcę zmniejszenie ilości, będź stężeń powstających lub emitowanych zanieczyszczeń, zadanie zwięzane z urządzeniem stref ochronnycht wyposażenie w aparaturę kontrolno-pomiarową zanieczyszczeń powietrza. Do inwestycji związanych z gospodarka wodna zalicza się: ujęcia służące do poboru wód powierzchniowych, podziemnych i kopalnianych, łącznie z urządzeniami uzdatniającymi i doprowadzającymi wodę do zakładów lub do budynków mieszkalnych, zbiorniki wodne retencyjne, regulacje rzek, obwałowania przeciwpowodziowe.

UWAGI ANALITYCZNE Stan środowiska naturalnego województwa wrocławskiego Jest zróżnicowany pod względem stopnia zanieczyszczenia 1 skali zagrożenia. Zróżnicowanie to więżę elę z rozmieszczeniem potencjału przemysłowego, budownictwo mieszkaniowego, z równoczesne niewyetarczajęcę rozbudowę i modernizację urzędzeń do oczyszczania powietrza, wody i ścieków. W' ostatnio okresie prowadzi się intensywne starania do spowolnienia tempa wzrostu zanieczyszczeń. Do korzystnych efektów należy zaliczyć wyraźny spadek emisji zanieczyszczeń pyłowych, gazowych w tym dwutlenku siarki, a także utrzymanie na poziomie ubiegłorocznym powierzchni gruntów zdewaeowa- nych i zdegradowanych, istotny wzrost powierzchni obszarów chronionych w kategorii parków krajobrazowych. Jednakże w wielu dziedzinach nie odnotowano zdecydowanego postępu, a w szczególności: nie oalęgnię to zmniejszenia ilości ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych jak i wymaga- jęcych oczyszczania, zwiększyła się ilość odpadów nagromadzonych, jak i powierzchnie składowisk, hałd, wysypisk niozrekultywowanych, utrzymuje się dysproporcja pomiędzy szybkim rozwojem wodocięgów na wsi i nienadążaniem za budowę kanalizacji i urzędzeń oczyszczania ścieków, co pogłębia zagrożenie sanitarno-epidemiologiczne i degradację jakościowę zasobów wodnych. Doskonalone były mechanizmy ekonomiczne dla realizacji zadań w sferze ochrony środowiska. Wśród nich szczególne znaczenie aa system opłat z tytułu gospodarczego korzystania i kar pieniężnych za nieprzestrzeganie wymagań ochrony środowiska, który wraz z ekologicznymi funduszami celowymi oraz zestawem preferencji finansowych- tworzy system ekonomicznego zainteresowania przedsiębiorstw ochronę przyrody i racjonalnym użytkowaniem jej zasobów. Jednakże skuteczność działania tych mechanizmów i preferencji w całym obszarze ochrony środowiska była jeszcze często niewystarczająca. Według ewidencji geodezyjnej terenu województwo wrocławskiego w 1988 r. ubyło 146 ha użytków rolnych. Ogólny obszar gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagajęcych rekultywacji 1 zagospodarowania utrzymał się na poziomie roku 1987 i wynosił w końcu 1988 r. 1586 ha. W cięgu 1988 roku zrekultywowano 37 ha, co stanowiło 2,3 % gruntów zdewastowanych i zdegradowanych 1 Jest to wynikiem stosunkowo nikłej efektywności prac rekultywacyjnych oraz składowania odpadów. 2 ogólnej ilości 947,2 łys.ton odpadów przemysłowych wytworzonych w 1988 r. /28 lokata w Polsce/ likwidacji uciężliwości, poprzez wykorzystanie gospodarcze uległo około 403 tys. ton /42,5 %/, natomiast unieszkodliwieniu poddano Jedynie 0,7 tye. ton /0,1 %/. Pozostała masa odpadów, tj. 543 tys. ton /57,3 %/ podlegała składowaniu /31 miejsce w Polsce/ na powierzchni 229,9 ha, która zwiększyła się w porównaniu z 1987 rokiem o 67,6 ha. Niski stopień gospodarczego wykorzystanie odpadów przemysłowych i niewielki zakres ich unieszkodliwienia powodowały, że w końcu 1988 r. ładunek obciężajęcy środowisko przekroczył 7404 tys. ton. Negatywny wpływ stałego przyrostu masy gromadzonych odpadów przemysłowych na stan środowiska i racjonalnę gospodarkę powierzchnię ziemi pogłębiała silna koncentracje przestrzenna togo zjawiska. Dominujęcy udział ilościowy, wśród odpadów dotychczas nagromadzonych w środowisku, stanowiły popioły lotne i żużle z elektrowni i elektrociepłowni zawodowych, przemysłowych i ciepłownictwa oraz pyły mineralne /54,6 %/ a także żużle hutnictwa żelaza i steli /28,0 %/. Przybywa również odpadów komunalnych, ich wywóz na wysypiska w 1988 r. wyniósł 2638 dam3. Dodać do togo należy odpady z osiedli wiejskich i płynne odpady bytowo-gospodarcze usuwane bezładnie na różnego rodzaju rozlewiska, pole uprawne, lasy, do przydrożnych rowów itp. Powierzchnia wysypisk komunalnych nlezrekultywowanych wynosiła 66,3 ha z czego zaledwie 5,9 ha zrekultywowano w cięgu 1988 roku. Istniało ponadto wielokrotnie więcej małych "dzikich" wysypisk. Pod względem zasobów eksploatacyjnych wód podziemnych województwo wrocławskie zajmuje 31 miejsce w Polsce. Wynoszę one 185,9 hektometrów sześciennych, eę nienystarczajęce 1 ubogie na tle innych województw. W 1988 r. ogólny pobór wody ne potrzeby gospodarki narodowej wynosił 310,7 hm3, z tego 20,5 % stanowiły potrzeby przemysłu, 38,9 % gospodarki komunalnej, 40,6 % potrzeby rolnictwa /nawadnianie gruntów, uzupełnianie stawów rybnych/. Główne źródło zaopatrzenia w wodę stanowiły wody powierzchniowe. Pokrywały one 82,1 % ogólnego zapotrzebowania na wodę. Wody podziemne zaspokajały potrzeby zarówno gospodarki komunalnej jak i przemysłu i miały 17,2 % udziału w ogólnym poborze wód. Że względu ne wysokę jakość, wody te powinny być przeznaczone głównie na potrzeby ludności i niektórych.gałęzi przemysłu spożywczego. Najbardziej efektywnę metodę oszczędnego gospodarowania wodę Jeet stosowanie obiegów zamkniętych, które pozwalaję na wielokrotne używanie tej samej wody, a więc także radykalne ograniczanie ilości

10 Uwagi analityczne odprowadzanych ścieków. Spośród 105 zakładów zużywajęcych wodę, objętych w 1988 r. sprawozdawczością GUS, tylko 40 posiadało zamknięte obiegi wody, których wskaźnik ujęcia wody wynosił 20,2 %. Ogólna ilość ścieków przemysłowych 1 komunalnych odprowadzonych do wód powierzchniowych na terenie województwa wrocławskiego wzrosła w 1988 r. i wynosiła 145,3 hm3 /35 pozycja w f olece/, z których 10,0 % stanowiły tzw. wody chłodnicza /umownie czyste, nie wymagajęce oczyszczania/. Ścieków wymagajęcych oczyszczania w 1988 r. było więcej niż w 1987 r. i ich ilość wynosiła 130,8 hm3 /w Polsce 41 miejsce/, z których 13,9 56 odprowadzono do wód powierzchniowych bez żadnego oczyszczania. Spośród ścieków oczyszczanych 76,5 56 stanowiły ścieki oczyszczana metodę biologiczne - zapewniajęcę właściwy «topień redukcji zanieczyszczeń, a tylko 22,7 56 stanowiły ścieki.oczyszczane mechanicznie, : więc metodę polegajęcę na usuwaniu Jedynie zanieczyszczeń nierozpuszczalnych /tłuszczów, ciał stałych/. Z ogólnej ilości 145,3 hm3 ścieków wymegajęcych oczyszczania 32,3 56 stanowiły ścieki przemysłowe. Brak wyposażenia w 32 zakładach przemysłowych odprowadzajęcych ścieki do kanalizacji miejskiej lub do ziemi, zbyt mała przepustowość istniejących oczyszczalni w 3 zakładach odprowadzaj ęcych ścieki do wód powierzchniowych oraz 4 zakłady odprowadzajęce ścieki bez oczyszczanie, były przyczynę, że oczyszczono zaledwie 43,8 % ścieków, a bez żadnego oczyszczania odprowadzonych zostało 56,2 % ścieków przemysłowych. Poważnym źródłem zanieczyszczania wód powierzchniowych eę ścieki komunalne odprowadzane za pośrednictwem kanalizacji miejskiej. W 1988 r. odprowadzono 98380 dam3 ścieków z 17 miast województwa wrocławskiego wyposażonych w kanalizację mlejekę, przy czym tylko 6 miast obsługiwanych było przez oczyszczalnie ścieków. Z ogólnej-ilości ścieków odprowadzanych eiecię kanalizacji niejakiej 60400 dam3 stanowiły ścieki z gospodarstw domowych, 21700 dem3 ścieki z' działalności produkcyjnej, a 16280 dpm3 stanowiły ścieki z innych Jednostek. Z ogólnej ilości ścieków wytworzonych odprowadzonych kanalizację mlejekę 88,2 % było oczyszczanych, z tego metodę mechaniczno-biologiczne oczyszczono 73,5 56, metodę mechanicfnę 14,7 56, a nie oczyszczonych odprowadzono 11,8 %. Duże ilości odprowadzanych do wód powierzchniowych ścieków, zwłaszcza nie oczyszczanych, będż oczyszczanych ale w niedostatecznym stopniu oraz coraz «zaraza stosowanie detergentów, pestycydów i nawożenia mineralnego wpływaję negatywnie na Jakość wód płynęcych. I tak, rzeki przepływajęce przez woj. wrocławskie nie maję wód w I klasie czystości zarówno w ocenie fizykochemicznej 1 biologicznej, a więc dyekwalifikujęce przydatność tyfch wód do celów konsumpcyjnych. OCENA STANU CZYSTOŚCI RZEK W03EWÖDZTWA WROCŁAWSKIEGO: RZEKA Długość rzeki /w całości objętej klasyfikację/ W żni fizykochemiczne I II III Kryteria oceny Jakości wód wody nadmiernie zanieczyszczone biologiczne I II III w odsetkach odcinków objętych kontrolę wody nadmiernie zanieczyszczone Odra... 741,9 38,3 61,7 14,8 85,2 Oława... 91,7 - - 4,4 95,6 - - - 100,0 Slęza... 78,6-10,9 89,1 Mała ślęza: okres pozakaeipanijny 39,8 25,6 74,6, okree kampanijny... 39,8-3.8 96,2 Widawa... 103,2-31.2 54,9 13.9-15,2 84,8 Barycz... 133,0-68,2 31.8 - - - - 100,0 Szczególnie niepokojące wskaźniki dotyczę czystości Odry. Ogromne ilości ścieków odbierane przez tę rzekę spowodowały, że płynę nlę wody nadmiernie zanieczyszczone oraz obserwuje się systematyczny wzrost zasolenia rzeki spowodowany odprowadzaniem do wód powierzchniowych coraz większych ilości słonych wód kopalnianych.

Uwagi analityczne U Oo podstawowych źródeł zanieczyszczenie powietrze atmosferycznego pod względem ilości 1 toksycz-, noścl emitowanych substancji, należy energetyka zawodowe, przemysł chemiczny, hutnictwo. W 19BB roku zakłady przemysłowa wprowadziły do powietrza 65,9 tys.ton szkodliwych gazów /31 lokata w Polsce/, w tym 37,1 tys.ton dwutlenku siarki /32 mlejece w Poleca/, 18,0 tye.ton tlenków azotu /37 miejsce/, 4,7 tye,ton tlenków węgla /23 mlejece w Polsce/. W porównaniu z rokiem 1987 eeldo zmian aleji zanieczyszczeń jest ujemne, ale wciąż Jeszcze Jest niezadowalające. Z powyższych źródeł, oprócz związków gazowych, odprowadzonych do atmosfery zostało ponad 33,8 tye. ton pyłów, /33 miejsce w Polsce/ w tym 30,0 tye.ton popiołów lotnych /34 pozycja w Polsce/, 2,8 tys.ton pyłów metalurgicznych /29 miejsce w Poleca/, zawierających znaczne ilości toksycznych związków ołowiu, cynku, kadmu, rtęci. Należy podkreślić. Ze eeieje dwutlenku siarki, głównie z obiektów energetyki zawodowej opartej głównie na węglu kamiennym 1 brunatnym stanowi 59,5 % całej emisji dwutlenku siarki ze źródeł przemyełowo-energetycznych. Zanieczyszczenie to powoduje podwyższanie kwasowości środowiska co wpływa niekorzystnie na plonowanie, zdrowotność lamów, przyspiesza korozję konstrukcji i budowli. Tlenki azotu stanowię obok dwutlenku siarki, główne gazowe zanieczyszczanie powietrza atmosferycznego w województwie wrocławskim. Zakwaszaj«one silnia opady atmosferyczna, eę głównę przyczynę smogu fotochemicznego, działają w synergiżmie z SOg, działaję drażnięco na układ oddechowy, osłabiaję ogólne odporność organizmu na choroby zakaźne. O niekorzystnej sytuacji w zakresie ochrony atmosfery świadczy niski stopień redukcji - zwłaszcza zanieczyszczeń gazowych, bo tylko 4,7 % z wytworzonych - w urządzeniach ochronnych. Lepiej przedstawia się sytuacja w wyposażaniu zakładów w urzędzenle odpylajęce. średnia dyspozycyjność urzędzeń wynosiła 96,2 %. Ne etan Jakości atmosfery w naszym województwie maję duży wpływ zanieczyszczenia emitowane przez źródła z województw eęeiednlch - a.in. legnickiego, wałbrzyskiego. Jak również ze źródeł zagranicznych, które sumuję się z zanieczyszczeniami pochodzęcymi z terenu naszego województwa. Powierzchnie leśna wynosiła w 1988 r. 135 tye.ha, co stanowi 21,5 % powierzchni województwa. 3eet to wskaźnik lesistości niższy pd przeciętnego dla Polski /27,7 %/, pod tym względem województwo wrocławskie znajduje się dopiero na 34 pozycji w Polsce. W 1988 r. przybyło zaledwie 7,4 tye. ha lasów i Jeżeli utrzyma- się tempo wyłęczanla gruntów leśnych na cele nieleśne, lokata województwa na tle innych województw w Polsce pod tym względem będzie jeszcze niższa. W strukturze Zasobów leśnych dominuję monokultury Iglaste, zajmujęce ponad 65 % powierzchni, w tym drzewostany sosnowe 61,6 %, mało odporne na oddziaływanie negatywnych czynników. W województwie wrocławskie występuje przewaga drzewostanów dojrzałych /powyżej 80 lat - 34,2 %/, decydujęcych o walorach ekologicznych środowiska leśnego. W końcu 1988 r. powierzchnia obszarów prawnie chronionych /rezerwaty przyrody, perki krajobrazowe/ wynosiła 13332 ha, co etanowi 2,1 % powierzchni województwa 1 w stosunku do roku 1987 wzrosła 0 7589 he - jest to powierzchnie nowo'powstałego parku krajobrazowego. Nie zaszły w 1986 r. zmiany w etanie ilościowym, i powierzchni rezerwatów przyrody, których było 16, w tym 3 ścisłe o powierzchni 5743 ha, co etanowi 0,9 % powierzchni geograficznej województwa. Pomniki przyrody, za które uznawane eę cennd twory przyrody żywej i nieożywionej, liczyły 281 o- biektów, "o 3 mniej niż w 1987 r. Liczba pomników przyrody Jest niewystarczająca, biorąc pod uwagę fakt, że chronimy głównie pojedyńcze drzewa, głazy narzutowe, skałki, groty, Jbekinle. Obecny stan zedrzewleń nie odpowiada potrzebom i oczekiwaniom społecznym. Roczny rozmiar odnowień 1 zalesień ustabilizował się na poziomie 60-70 tye. ha. Są to słaba rezultaty, które spowodowana były przede wszystkim niewłaściwą organizację prac, złą jakością materiału sadzeniowego oraz zaniedbaniami w pielęgnacji 1 ochronie zedrzewleń.obserwuje się również zjawisko oddrzewianla krajobrazu. Zadrzewienia usuwane eę m.in. w związku z nowymi inwestycjami, przy scaleniach gruntów oraz pracach melioracyjnych. Dzieje elę tak na skutek pomijania zagadnień zadrzewieniowych l ich funkcji ekologicznych w planowaniu przestrzennym 1 niedostatecznej ochronie prawnej zedrzewleń. W 1988 r. nakłady inwestycyjna na ochronę środowiska wyniosły /w cenach bieżących/ 4944,4 min zł i wzrosły w stosunku do roku 1987 o 54,1 %/. Udział w ogólnych nakładach Inwestycyjnych na gospodarkę uspołecznioną stanowił 3,4 %. Najwięcej środków skierowano na inwestycje związane z ochronę wód - bo około 75,4 %, na ochronę powietrza atmosferycznego przeznaczono 11,7 %, a na ochronę

12 Uwaol analityczne powierzchni ziemi - 12,9 %. Oddano do użytku 5 obiektów oczyszczalni ścieków, o łącznej przepustowości 843 m3/dobę, w tym nowę oczyszczalnię typu chemicznego o przepustowości 30 m3/dobę. W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego przekazano urzędzenia o zdolności redukcyjnej pyłowych zanieczyszczeń wynoazęcej 6,1 tys.ton/rok. Dla potrzeb ochrony powierzchni ziemi oddano do użytku urzędzenia 1 obiekty umożliwiające zagospodarowanie 767,3 tys.ton/rok odpadów przemysłowych, tj, prawie 2-krotnie więcej niż w 1987 r. O skali zagrożeń i degradacji środowiska etanowi działalność zakładów produkcyjnych i dlatego ich środki powinny być podstawowym źródłem finansowania wydatków na ochronę środowiska. Rolę taką częściowo spełniają opłaty za korzystanie ze środowiska i kary za naruszanie określonych prawem norm ekologicznych Wymierzane zakładom przez służby ochrony środowiska. Wpływy na Fundusz Ochrony środowiska w 1968 r. z tytułu opłat osiągnęły 1151,2 min zł 1 były wyższe w porównaniu z 1987 r, o 14,8 %, z tytułu kar 177,6 min zł. środki te wydatkowano: 59 % na ochronę wód, 12 % na ochronę atmosfery, 3 % na budowę, rozbudowę 1 modernizację wysypisk 1 składowisk odpadów, pozostałą część na ochronę przyrody, zakup i montaż aparatury kontrolno-pomiarowej, prace naukowo-badawcze. Wpływy na Fundusz Gospodarki Wodnej z tytułu opłat w 1968 r. wyniosły 1328,7 min zł - w 1987 r. zamknęły się kwotą 1172,8 min zł. W strukturze wydatków 42,4 % dotyczyło ochrony wód, 4,5 % regulacji rzek 1 potoków, 14,1 % pomocy w budowie urządzeń zaopatrzenia w wodę i kanalizacji wal, pozostałą ilość wykorzystano na ochronę przed powodzią, zarybianie, prace badawcze. Stan środowiska jest wyraźnie zróżnicowany przestrzennie. Ze względu na skalę oddziaływania i wagę problemów, szczególnej troski wymaga ochrona środowiska na obszarach ekologicznego zagrożenia. Stanowią one rejony o wyjątkowo zagrożonym 1 zniszczonym środowisku, na których skoncentrowane są największe oraz najbardziej ucięźliwe źródła zanieczyszczeń ściekami, pyłami, gazami i odpadami. Obszary ekologicznego zagrożenia w 1988 r. zajmowały obszar 901 km2, co stanowiło 14,3 96 powierzchni województwa, a zamieszkiwało je 725 tys. /64,8 %/ ludności województwa, średnia gęstość zaludnienia 605 osób na 1 ko2 przekraczała ponad 4-krotnie wskaźnik dla województwa /171 osób na 1 km2/. Ilość ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych z zakładów przemysłowych i komunalnych na obszarach ekologicznego zagrożenie wynosiła 127 dam3/l km2, w województwie natomiast ilość ta wynosiła 20,8 dam3/kn2. Na obszarach ekologicznego zagrożenia koncentrowało się 85,3 % wojewódzkiej emisji zanieczyszczeń pyłowych i 90,3 lii zanieczyszczeń gazowych. 0 małej skuteczności działań ochronnych, na tych obszarach świadczyć może zbliżona wartość wskaźników redukcji zanieczyszczeń, które dla pyłów uchwyconych w urządzeniach odpylających wynosiła dla województwa 92,2 %, a na obszarach ekologicznego zagrożenia 93,1 %, natomiast dla zneutralizowanych zanieczyszczeń gazowych odpowiednio - 4,7 % i 5,2 %. Szczególny problem, na obszarach ekologicznego zagrożenia, etanowi kumulacja odpadów przemysłowych. Z masy 7404,7 tys.ton odpadów nagromadzonych w środowisku do końca 1988 r. na terenach zakładów przemysłowych całego województwa aż 97,3 % zalegało na obszarach ekologicznego zagrożenia. Wskaźnik koncentracji odpadów na 1 kin2 powierzchni wynosił średnio 8 tys, ton i był 6-krotnie wyższy od średniej wojewódzkiej. W 1988 r. wytworzonych zostało na tych obszarach 730,4 tys.ton odpadów przemysłowych /województwo - 947,2 tyb.ton/ z czego unieszkodliwiono zaledwie 0,1 %, wykorzystano gospodarczo - 39,0 %, a pozostałe 60,9 % powiększyło składowiska, hałdy, stewy osadowe.

DZIAŁ I. POWIERZCHNIA ZIEMI. GLEBA 13 TABL, 1. STAN EWIDENCY9NY I KIERUNKI WYKORZYSTANIA POWIERZCHNI W03EWÖDZTWA Sten w końcu roku. w ty a. ha 1986 1988 na 1 mieszkańca * ha w tye. ha na 1 mieszkańca w ha OGÓŁEM... 628,7 0,56 628,7 0,56 Użytki rolne.... 410,6 0,37 409,9 0,37 Lasy... 136,1 0,12 136,5 0,12 Wody.... 17,2 0,02 17.2 0.02 Użytki kopalne... 0,7 0,00 0.7 0,00 Tereny: komunikacyjne... 25,9 0,02 25,9 0,02 osiedlowe... 24,0 0,02 24,3 0.02 Nieużytki......... 4.1 0,00 4.2 0,00 Tereny pozostałe....... 6,4 0.00 8.4 0.01 Powierzchnia wyrównawcza....... 1> 0.00 1.6 0,00 TABL. 2. POWIERZCHNIA WOJEWÓDZTWA WEDŁUG KIERUNKtW WYKORZYSTANIA Stan w końcu roku 1986 1987 1988 w hektarach» % * 0 G ó Ł E M... 628717 628717 628717 100,0 Użytki rolne... 410594 410213 409914 65,2 grunty orne... 330050 330169 330566 52,6 wody.... 3907 3899 3880 0.6 użytki zielone... 76637 76145 75468 12,0 Grunty pod laeaei i zadrzewieniemi.. 136132 136373 136490 21,7 Grunty pod wodami... 17168 17166 17216 2,7 Użytki, kopalne... 714 695 680 0.1 25931 25948 25933 4,1 23276 23295 23283 3,7 kolejowe i inne... 2655 2653 2650 0,4 24006 24160 24340 3,9 19218 19299 19388 3.1 nie zabudowane... 1916 1968 2091 0.3 2872 2873 2861 0.5 Nieużytki.......... 4137 4141 4187 0.7 Tereny różne 1 powierzchnia wyrównam- 10035 10021 9957 1.3

14 Powierzchni* ziemi. Gleb* TABL. 3. GRUNTY ROLNE I LEŚNE WYŁĄCZONE Z PRODUKCJI ROLNICZEJ I LEŚNEJ 1986 1987 1986 w hektarach OGÓŁEM... 84 118 152 Wymęczone z produkcji rolniczej w trybie obowiązujecych przepisów prawnych o ochronie gruntów... 78 106 146 w tym użytki rolne...... 78 106 146 według klas bonitacyjnych: Kierunki wyleczenia: I - III... ie 50 67 IV... 44 39 54 V.... 12 13 19 VI - VI z... 4 4. 6 zalesienia... - - - tereny: osiedlowe...... 35 21 18 przemysłowa... 2 7 49 użytki kopalne... 15-26 tereny komunikacyjne... 5 17 12 zbiorniki 1 urządzenia wodne... 2 - - inne cele... 23 61 47 TABU. 4. GRUNTY ZDEWASTOWANE I ZDEGRADOWANE WYMAGAJĄCE REKULTYWACJI I ZAGOOPODAROWANIA 1986 1987 1988 w hektarach * a/ Grunty zdewastowane i zdegradowane '... 1686 1571 1586 Grunty zrekultywowane^.... 9 43 37 z przeznaczeniem na cele: 4 32 32 leśne... - 5 1 komunalne... - - 1 inne... 5 6 3 Grunty zagospodarowane^/... 1 33 34 z przeznaczeniem na cele: rolnicze... 1 22 30-5 1 komunalne... - - 1 inne... 6 2 e/ Zaewidencjonowane w oparciu o kryteria określone w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 26 III 1982 r. /Dz.U. nr 11, poz. 79/. b/ W ciągu roku.

Powierzchni# ziemi. Glebe 15 TABU. 5. SPRZEDAŻ*/ DETALICZNA 6ROOKÖW OCHRONY ROŚLIN 1987 1968 w kilogramach OGÓŁEM............... 1658868,6 1788846 Preparaty: owadobójcze.......... 204682 124984 gryzoniobójcza.......... 8446 15218 grzybobójcza... 138381,9 191642 1082140,2 1247532 Zaprawy nasienne... 97129 110245 Regulatory wzrostu... 64383 81671 Pozostałe niewyaienione... 63706,5 17554 a/ Przez Jednostki handlową podległe Wojewódzkiemu Związkowi Spółdzielni "Samopomoc Chłopska*. Źródło: dane Centralnego Związku Spółdzielni "Samopomoc Chłopaka". TABL. 6.. SPRZEDAŻ NAWOZÓW SZTUCZNYCH*/ 198 6 1987 1988 W tonach na 1 ha utytków rolnych W tonach na 1 ha utytków rolnych W tonach na 1 ha utytków rolnych Nawozy sztuczne /NPK/... 58881.2 0,145 57836.1 0,141 59670,6 0,146 azotowe /N/... 19669,3 0,048 20351,9 0,050 22244,7 0,054 potasowe /KgO/... 22673,8 0,056 21815.1 0,053 22642,6 0.055 fosforowe /P^O^/.... 16538,1 0,041 15669,1 0,038 14783,3 0,036 14428,8 0,035 19816,7 0,048 22739,4 0,055 a/ W czystym składniku przez Jednostki WZGS "Samopomoc Chłopska*. 1 1 1 TABL. 7., ZUŻYCIE NAWOZÓW SZTUCZNYCH I WAPNIOWYCH /w przeliczeniu ne czysty składnik/ IM NA 1 ha UŻYTKÓW ROLNYCH 1 1985/86 1986/87 1987/88 w kilogramach NAWOZY SZTUCZNE Ogółaa /NPK/...... 182,7 192,1 176,4 71,6 74,4 71.9 48,6 51,5 45,0 62,5 66,2 59,5 150,0 161,8 168,5

II. WODA TABU, 1/8/. RZEKI KONTROLOWANE RZEKI Całkowite długość rzeki w kilometrach W tym długość na terenie województwa Powierzchnie dorzecza w ker Odra...... 854 126 119149 Oława... 92 82 5535 Barycz... 131 120 1004 ślęze.....'...... 79 80 972 Widawa...... 103 90 1716 Ź r»ó d ł o; dane Wojewódzkiego Ośrodka Badań 1 Kontroli środowiska. TABU. 2/9/. WOOY PODZIEMNE 1986 1987 1988 w hektomtitrach sześciennych Zeeoby akeploatacyjne wód podziemnych /etan na 1 1/... 166,3 179,3 166,9 z utworów i czwartorzędowych... 111,7 120,5 123.8, trzeciorzędowych... 54,6 58,6 62.1 Przyrost zasobów /w clęgu roku poprzedniego/... 10,0 13,0 6.6 z utworów: czwartorzędowych... 3.9 8,9 3.3 trzeciorzędowych,.t... 6,1 4,1 3.3 TABU. 3/10/.POBÓR WOOY NA POTRZEBY GOSPODARKI NAR000WE3 WEDŁUG ŹRÓDEŁ POBORU 1986 1987 1988 w hektometrech sześciennych OG Ö Ł E M......'... 354.0 341,6 310.7 Przemysł /z- ujęć własnych/... 69,6 58,9 63,7 wody: powierzchniowe... 57,0 47,0 52,7 podziemne... 12,6 11.9 11,0 kopalniane... - - - Rolnictwo i Leśnictwo /wody powierzchniowe/*' 169,3 167,4 126,0 Gospodarka komunalnej «wody«podziemne... 50.2 46,9 46.7 powierzchniowe... 64,9 68,4 74.3 a/ Pobór wody na nawadnianie gruntów i uzupełnianie atewów rybnych, bez ścieków, b/ Pobór wody na ujęclac# przed wtłoczeniem do elect.

TABL. 4/11/POBÖR 1 ZUŻYCIE WODY W PRZEMYŚLE 1986 1987 1988 w hektometrach aześolennych PRZYCHÓD WOOYi z ujęć własnych... 60,9 59.0 63.7. wody«powierzchniowa...... 53.5 47,0 52.7 podziemne...... 7.5 11.9 11.0 kopalniane /użyte do produkcji/... * - - z zakupu od Innych Jednoetek... - 7.1 6.7 ZUŻYCIE WODY...... 61.8 59.3 64,1 w tym do produkcji... - 53.8 59,6 w tym wody z ruroclęgów komunalnych... 3.7 3.4 3.4 SPRZEDAŻ WODY...... - - - TABL.5/12/. GOSPODAROWANIE WOOj. W ZAKŁADACH*/ WEDŁUG MIAST W 1988 R. Zakłady zużywająca wodę Zużycie wody ne potrzeby własne Pobór wód podziemnych powierzchniowych razee Zakup wody w tym z wodociągów komunalnych na cele pro dukcyjne w dekeeetrech sześciennych OGÓŁEM.... 105 64106 11039 52653 6757 3399 MIASTA RAZEM... 70 57753 9356 48141 6327 3127 WROCŁAW... 43 31762 4460 25654 6051 2880 Oleśnica... 3 42/ 381 w 126 126 Oława... 4 227 235 91 26 Brzeg Dolny... 1 22822 2000 22055 Milicz...... 3 243 225 16 43 43 Strzelin... 3 412 87 325 5 3 Sobótka... 1 92 60-35 35 Żmigród... 1 23 we 23 22 Kęty Wrocławskie... 2 714 703-11 11 GMINY RAZEM... 35 6353 1683 4512 430 272 a/ Zużywających wodę w Ilości co najanloj 50 dee3 rocznie. TABL.6/13/ZUŻYCIE WODY Z WOOOCI^GÖW KOMUNALNYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH. i 1986 1987 1988 w dem3 OGÓŁEM... T_ 89230 90869 w tym przez goepoderetwa domowe... 58663 60337 63030

18 Woda TABU. y/14/ ZAKŁADY ZU2YWA3*CE NAOWięCED WODY W 1988 R. NAZWA ZAKŁADÓW Zużycie wody Pobór z ujęć własnych Wskaźnik ujęć pow tym do W ty* bleranej produkcji wody w z wodociągów komun. chniowych podziemnych zaaknlę- powierz obiegi te w % w dekanetrach sześciennych 0 G Ó Ł E M.... 64106 3399 63692 52653 11039 20,2 Zakłady Przemysłu Organicznego Organika" Brzeg Dolny.... 22822 24055 22055 2000 34,0 Zespół Elektrociepłowni Wrocław-Sródmieście... 11476 13012 13012 6,1 Zakłady Włókien Chemicznych Wrocław... 5991 5862 5862 Cukrownia Hałoszyn Malczyce..».i. 1984 23 1961 1961 - - Zespół Elektrociepłowni Wrocław -Siechnice...... 1908 1922 1600 122 100,0 Fabryka Farb 1 Lakierów Wrocław 1453 51 1386 1386 - - Zakłady Hutńiczo-Przetwórcze Metali Nieżelaznych Wrocław... 1372 336 1012-1012 36,2 Zakłady "Polmoe" Wrocław... 1340 399 891 891 - - "Dolmel" Wrocław... 1275-2026 2026-2.5 Fabryka Wagonów "Pefawag" Wrocław 1158 204 - - - 3,1 "Pollena" Wrocław... 844 52 714 714-5.7 TABL. 8/15/ URZĄDZENIA WODOCIĄGOWE I KANALIZACYJNE W MIASTYCH W 1988 R. Długość sieci iw km wodociągowej rozdzielczej«/ kanalizacyjnej a/b/ Poleczenia prowadzące do budynków mieszkalnych wodociągowe kenellzacyj ne Zdroje uliczne OGÓŁEM...... 1237,7 990,2 33542 23653 146 MIASTAt WROCŁAW...... 627,9 697,6 22965 16201 110 Oleśnica... 51,7 37,6 13555 1000 - Oławo... 36,8 36,8 883 592 - Brzeg Dolny... 25,0 13,9 421 205 22 Milicz... 28,9 21,7 751 445 3 Strzelin... 28.0 26.0 818 818 - Sobótka... 25,4 14,5 838 417 - Żmigród... 14,1 11,4 574 376 4 Kęty Wrocłewekle...... 20,9 6,7 567 451 - a/ Bez połączeń prowadzących do budynków 1 Innych obiektów, b/ Sieć ogólnospławna 1 na óciekl gospodarcze.

Woda 19 TABU.9/16/. OCENA SANITARNA WODY POBIERANEJ PRZEZ LUDNOŚĆ Hiaete wie* obiekty w tym «kontrolowane obiekty w tym skontrolowane dencji /stan w dniu 3i XIV razee ocena wody w % denejl ocena wody w % niepewne 31 XII/ dniu dobre zła dobre niepewna złe WODOCIĄGI l publiczne... 1986 17 17 70,6 23,5 5,9 80 80 96,3 1.2 2.5 1987 17 17 76,5 17.6 5,9 85 85 90.6 4.7 4.7 1988 18 18 77,8 16.6 5,6 90 90 85.6 6,6 7.8 zakładowe... 1986 12 12 91.7 m 8,3 45 45 66.7 6.6 26,7 1987 14 14 64,3 35,7 42 42 59,5 9,5 31,0 1988 15 15 60.0 26,7 13,3 41 41 56,1 4,9 39,0 lokalne... 1986 81 81 50.6 9,9 39,5 1119 1119 53,4 6,9 39,7 1987 90. 90 50,0 21,1 28,9 1058 1056 47,8 4,9 47,3 1988 87 87 49.4 9.2 41,4 1022 1006 44,1 6,0 49,9 STUDNIEI publiczne... 1966 251 251 11.6 3,5 84.9 60 60 50,0 6,7 43,3 1987 254 254 11.0 4,0 85,0 53 53 35,8 7,6 56,6 1988 280 280 8.6 7.1 84,3 62 62 32,3 6.4 61,3 zakładowe... 1986 8 8 12,5 87,5 120 120 40,0 9.2 50,8 1987 10 10 we - 100,0 104 104 38,5 5,7 55,8 1988 13 13 15.4 15.4 69,2 94 93 32,3 6.4 61,3 przydomowe.. 1986 3191 1342 2,0 62.5 35,5 34587 1528 18,9 4.0 77,1 1987 3188 623 5.8 5,9 88.3 34647 1959 16,3 0.9 62.8 1988 2978 321 10,6 6,8 82.6 34647 1662 14.3 1.2 84,5 TABL,10/17/. NAWADNIANIE GRUNTÖW ROLNYCH I LEŚNYCH ORAZ NAPEŁNIANIE STAW ŚW RYBNYCH 1966 1987 1988 W HEKTARACH NAWADNIANE GRUNTY*/...... 2427 2100 2679 grunty orne... 69. _ użytki zielone... 2358 2100. według sposobu nawadnianie: podslęk... 604 559 463 deszczownie... 445 328 853 zalew... 1378 ' 1213 1363 NAPEŁNIANE STAWY RYBNE*1/....... 6292 6269 4977 W DEKAM STRACH SZEŚCIENNYCH /dem3/ P0BÖR WOOY / 00 NAWODNIE# GRUNTÖW ROLNYCH*/^... 34546 41356 43493 na 1 ha gruntów... 14.2 19,7 16,2 według epoeobu nawadniania i pndelgk...... 1185 994 deszczownia......1... 1636 826 zalew... 31725 39536 POeOR WODY6/ 00 NAPEŁNIANIA STAWÖW RYBNYCH**/*/... 167990 ' 166453 123801 na 1 ha.stawów rybnych.... 26,7 26,6 24,9 / Obiekty o powierzchni co najmniej 20 ha. b/ Obiekty o po*, co najmniej 10 ha. c/ Łącznie za ściekami, d/ W okreeie Wegetacyjnym "od V do IX/. a/ Wiosenny 1 uzupełnienie w ciągu roku.

20 Woda TABU.11/18/.MELIORACDE PODSTAWOWE _ /Stan «dniu 31 XII/ ^ Oednoetka miary 1986 1987 1968 Rzeki 1 kanały... u km 2158,6 2174,7 2183,7 w ty«uregulowane... km 1343,2 1355,6 1366,9 Wały: długość.... km 770,0 770,0 772,3 obezar chroniony... tye.ha 97,0 97,0 97,7 Stacje pomp...... szt 36 36 34 obezar oddziaływania... tye.ha 14,6 14,7 14,5 TABL.12/10/. POWIERZCHNIA ZMELIOROWANYCH GRUNTÓW ORNYCH, Ł K I PASTWISK /Stan w dniu 31 XII/ 1986 1987 1988 w tysiącach hektarów OGÓŁEM...... 181,9 174,2 175,7 Grunty orne... 140,5 131,5 132,4 w tym i zdrenowane 97,3 94,0 94,8 nawadniane...... 2,3 2.3 2,2 Łąki i pastwiska trwałe... 41,4 42,7 43.3 w tym zagospodarowane... 41,0 42,0 42,8 w tym: zdrenowane... 11.1 11,8 12,2 nawadniane... 3.1 3.1 3.0 TABU 13/20/, SPÓŁKI WODNE / 1985 1687 1988 SPÓŁKI WODNE... 39 39 39 w tym:» zrzeszone w związkach spółek... 38 39 38 Zmeliorowane grunty objęte działalnością spółek wodnych w tya. ha... 164.7 173,7 174.1 Pracownicy zatrudnieni: na stanowiskach nierobotniczych... 82 99 110 w tym melierend 34 74 53 TABU 14/21/.MIASTA OBSŁUGIWANE PRZEZ OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW W 1986 R. LOKALIZACJA OCZYSZCZALNI Typ oczyszczalni Przepustowość oczyszczalni mechaniczne achaniczno-biologiczne mechanicznych echanlczno- -blologiczn. w dam3/rok Ilość ścieków oczysz- - czonych ' Stopień obciążenia oczyszczalni w % OGÓŁEM... 3 9 8883 35437 104025 X WROCŁAW.... 1-220 -w 557 253,2 9 m 1 183 427 233,3 1 205 170 82,9 w 1 w 4392 3800 86,5 l m 7686-14495 188,6 1-25620 77474 302,4 1 J 322 66 20,5 Oleśnica... 1-1742 3651 209,6 Oława... 1-977 - 977 261,4 Strzelin... ' - 1-1281 1321 103,1 Twardogóra... - 1-1380 472 34,2 Bierutów... - 1 312 615 197.1 a/ Łącznie z wodami opadowymi i infiltracyjnymi,bez ścieków komunalnych oczyszczanych na oczyszczalniach przemysłowych.

Woda 21 TABL. 15/22/.ŚCIEKI ODPROWADZONE KANALIZACO* MIEOSK* WEDŁUG MIAST z GMIN w 1988 R. ścieki odprawadzone a/ Oczyszczane ' NI* oczyszczane mechanicznie biologicznie w dekamotrach eześclennych OGÓŁEM... 98380 86835 14530 72305 11545 MIASTA... 98268 86835 14530 72305 11433 WROCŁAW...... 82936 80065 12402 67663 2871 Oleśnica... 3477 3477 1159 2316 - Oława... 2554 969 969-1585 Strzelin... 1321 1321-1321 - Twardogóra... 388 388-388 - Bierutów... 615 615-615 - Oelcz-Laekowlce... 730 - - - 730 Żmigród... 462 - - 462 Oborniki ślgakle... 735 - - 735 GMINY... 112 em 112 a/ Bez wód opadowych 1 Infiltracyjnych. TABLA6/23/.ZAKŁADY ODPROWADZAJĄCE DO WÖD POWIERZCHNIOWYCH NAJWlfCED ŚCIEK0W W 1966 R. ścieki m dekametrach sześciennych /w NAZWA I LOKALIZACJA ZAKŁADÓW w tym wymegejece oczyszczenie oczyszczane mechanicznie chemicznie biologicznie Nie oczyszczane OG 0 Ł E M...... 59066 32431 11069 955 13824 6583 w tymi Zakłady Przemysłu Organicznego "Organika* Brzeg Dolny... 21563 21563 7115-8479 5969 Cukrownia "Mełoezyn* Malczyce... 1592 1592 1238 - \ 354 "Predom-Polar" Wrocław... 1402 1402 63 349 990 - Z-dy "Polar" Wrocław-Pele Pole... 1332 1332 17 158 1157 - "Jelcz" Z-dy Samochodowe Jelcz- -Laskowioe... 1317 1317 140 78 1099 - "Polifarb" Wrocław... 800 BOO " 600 - - Zespół Elektr. Wrocław Śródmieście 10780 702 402 300 - - "Polmos" Wrocław... 1136 426 - - 426 - * y Przede. Przemysłu Ziemniaczanego - Kety Wrocławski*... 554 363 363 _ Wrocławski Kombinat Ogrodniczy Z-d Ogrodn. Siechnice... 220 220 220