Informacje dotyczące działalności bibliotek publicznych w Wielkopolsce w roku 2017 (informacje łącznie z Wojewódzką Biblioteką Publiczną i Centrum Animacji Kultury i Biblioteką Raczyńskich w Poznaniu) I. Stan i struktura bibliotek publicznych w województwie wielkopolskim na koniec 2017 roku działały 682 placówki biblioteczne, w tym: - 229 bibliotek 118 w mieście, 111 na wsi W związku z przekształceniem Gminy Opatówek (powiat kaliski) z gminy wiejskiej w miejsko-wiejską prowadzona biblioteka publiczna przybyła do grupy bibliotek miejskich. Z sieci bibliotecznej ubyła samodzielna placówka biblioteczna Powiatowa Biblioteka Publiczna w Środzie Wielkopolskiej. Bibliotekę zlikwidowano 1.04.2017 r., funkcje powiatowe powierzono bibliotece miejskiej w tym mieście powiatowym. - 453 filie 117 w mieście (w tym 39 w Poznaniu), 336 na wsi. W 2017 r. została zlikwidowana 1 filia wiejska: Biblioteki Publicznej w Ryczywole, która wchodzi w skład Gminnego Ośrodka Kultury (pow. obornicki). Biblioteka Publiczna im. Jana Daniela Janockiego w Międzychodzie utworzyła jedną filię miejską. Trzy filie biblioteczne (dwie miejskie i jedna wiejska): - filia Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Pile, - filia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lesznie, - filia Biblioteki Publicznej w Perzowie (pow. kępiński) są wykazywane w sieci bibliotecznej jednak w roku sprawozdawczym ich działalność była zawieszona. Punkty biblioteczne 101. Spadek o 7 w porównaniu do 2016 r. W woj. wielkopolskim nie ma bibliotek połączonych z bibliotekami szkolnymi, funkcjonuje natomiast 21 filii publiczno-szkolnych. Wszystkie biblioteki w woj. wielkopolskim zorganizowane są w formie instytucji kultury. 1
II. Łączenie bibliotek z innymi instytucjami W 2017 r. przeprowadzono procedury i uzyskano zgodę Ministra Kultury na połączenie 2 bibliotek z ośrodkami kultury. Są to placówki pełniące funkcje bibliotek powiatowych: - biblioteka w Międzychodzie (pow. międzychodzki) Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury im. J. D. Janockiego w Międzychodzie; - biblioteka w Trzciance (pow. czarnkowsko-trzcianecki) Biblioteka Publiczna i Centrum Kultury im. K. Iłłakowiczówny w Trzciance. Wymienione placówki będą stanowić jednostki połączone od roku 2018 na mocy uchwał swoich organizatorów. W związku z tym w 2017 roku nie przybyła żadna placówka połączona w woj. wielkopolskim. Od samorządów wpłynęły do WBPiCAK 4 wnioski o wydanie opinii w sprawie połączenia biblioteki publicznej z innymi instytucjami kultury. WBPiCAK przygotowała opinie dla gmin: Skulsk, Siedlec, Trzcianka i Międzychód. W 3 przypadkach WBPiCAK wydała opinię pozytywną. Negatywną opinię wydała dla połączenia biblioteki w Skulsku. Ocena skutków połączenia bibliotek publicznych z innymi instytucjami: Od dnia 1 października 2012 roku istnieje możliwość połączenia, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2012, poz. 642 z późn. zm.), biblioteki publicznej funkcjonującej dotychczas jako samodzielna instytucja kultury z inną instytucją kultury. W okresie od 1.10.2012 r. do 31.12.2017 r. w woj. wielkopolskim połączono 9 bibliotek z ośrodkami kultury. Były to biblioteki w: Dusznikach, Sośniach, Chrzypsku Wielkim, Opalenicy, Przemęcie, Tarnówce, Malanowie, Pępowie i Osiecznej. W odpowiedzi na prośbę Andrzeja Dąbrowskiego, przewodniczącego Konferencji Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych - WBPiCAK w Poznaniu opracowała i przekazała dane zebrane w badaniu ankietowym: Badanie skutków połączenia biblioteki z inną instytucją kultury. W woj. wielkopolskim siedem bibliotek połączonych z ośrodkami kultury po 2012 r. działało w strukturze połączonej instytucji minimum rok. Były to biblioteki w : Przemęcie, Sośniach, Chrzypsku Wielkim, Dusznikach, Tarnówce, Opalenicy i Osiecznej. Szczegółowe ankiety opracowane zostały przy współpracy z 2
poszczególnymi bibliotekami. Badanie przeprowadzono we wrześniu 2017 r., wyniki ankiet przedstawione zostały w październiku 2017 r. podczas spotkania Konferencji Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych w Łodzi. Poniżej krótkie podsumowanie oceny skutków łączenia ww. bibliotek: biblioteka w Chrzypsku Wielkim - dwie instytucje nie tyle się połączyły co GOK wchłonął bibliotekę. Trudno stwierdzić czy realizowane przez ośrodek kultury zadania (np. duże plenerowe) odciągają w znaczący sposób pracowników merytorycznych od podstawowych zadań biblioteki. Wiele zależy od umiejętności budowy zespołu, atmosfery współpracy itp. Kierująca wcześniej biblioteką osoba (parę lat przed emeryturą) w nowo utworzonej instytucji pracy nie kontynuuje. biblioteka w Tarnówce - połączenie z GOK nie spowodowało większych zmian w działalności tej instytucji. Właściwie formalnie rozszerzyło jej działalność, która już wcześniej była nastawiana na animację. Działalność tego typu dominuje nad promocją książki i czytelnictwa. Pracownik biblioteki ma poszerzony zakres obowiązków jest jednocześnie instruktorem kultury. Plusem jest zwiększenie się godzin pracy biblioteki oraz rozbudowa o pomieszczenie socjalne oraz toaletę, choć niestety nadal placówka dysponuje niewielkim i niezmodernizowanym lokalem oraz zniszczonym i niepraktycznym wyposażeniem. biblioteka w Sośniach po połączeniu jest jedyną instytucją kultury w gminie. Realizuje dużo wydarzeń należących do sfery domu kultury: np. dożynki, imprezy masowe, koncerty itp. Do tych zadań nie zostali zatrudnieni nowi pracownicy np. animatorzy kultury. Trudno jednoznacznie ocenić czy ten fakt wpływa negatywnie na działalność biblioteki. Jednak z uwagi na fakt, że to pracownicy biblioteki realizują te wydarzenia można przypuszczać, że działania biblioteczne są realizowane w mniejszym stopniu niż to miało miejsce przed połączeniem. Są to przedsięwzięcia wymagające dużych nakładów pracy, co odbija się na działalności biblioteki. Spadek wypożyczeń i czytelników na przestrzeni lat jest bardzo duży. biblioteka w Przemęcie - połączenie z GOK wpłynęło negatywnie na działalność biblioteki. W wyniku połączenia zmniejszono godziny otwarcia filii bibliotecznych w Buczu, Kaszczorze i Mochach. Biblioteka zmieniła siedzibę, nowy lokal jest o połowę mniejszy. Bibliotekarze są oddelegowywani do działań organizowanych przez Centrum (często w weekendy), zaś pracownicy Centrum nie biorą udziału w 3
pracach bibliotecznych. Niestety, spadła liczba wypożyczeń oraz czytelników, jest to najprawdopodobniej spowodowane ograniczeniem godzin otwarcia filii bibliotecznych. Skutkuje to również węższą działalnością kulturalną dla czytelników na filiach. biblioteka w Osiecznej - realnej oceny połączenia obydwu instytucji będzie można dokonać po zakończeniu trwającej inwestycji budowlanej i przeniesieniu biblioteki do nowego budynku. W chwili obecnej biblioteka i ośrodek kultury działają w oddzielnych budynkach i wykonują swoje zadania, choć niejednokrotnie przygotowują wspólne inicjatywy. Współpraca wicedyrektora ds. bibliotecznych i dyrektora połączonej instytucji przebiega prawidłowo. Działalność biblioteki rozwija się pozytywnie: od kwietnia 2016 r. placówka zakupiła system biblioteczny Sowa 2 i sukcesywnie opracowuje w nim zbiory. Katalog dostępny jest na stronie internetowej instytucji (biblioteka ma osobną zakładkę). biblioteka w Opalenicy - do chwili wypełnienia ankiety upłynął niecały rok od momentu połączenia więc trudno ocenić uszczerbek w działalności biblioteki. Widoczny spadek nakładów na zakup zbiorów nastąpił zarówno przed i jak i po połączeniu. Była dyrektor biblioteki została zatrudniona jako szeregowy pracownik pomimo, że spośród personelu biblioteki posiada najwyższe kwalifikacje bibliotekarskie i wieloletnie doświadczenie w kierowaniu placówką. Zmniejszeniu uległa obsada etatowa. Połączenie nie przyniosło poprawy sytuacji lokalowej biblioteki, straciła ona niezależność i samodzielność finansową. W chwili obecnej nie widać bezpośredniego, dużego uszczerbku dla działań biblioteki. Obiektywna ocena mogłaby zostać wydana po minimum 3 latach od połączenia, na początku 2020 r. biblioteka w Dusznikach - połączenie z Centrum Kultury jest pozytywnym przykładem konsolidacji dwóch dotychczas odrębnych instytucji kultury. Połączenie przebiegało zgodnie z procedurami w spokojnej atmosferze. Obiema instytucjami kierowała poprzednio ta sama osoba, która potem stała się dyrektorem instytucji połączonej. Dyrektorka swoim profesjonalizmem i energią zjednała sobie współpracowników i użytkowników. Nie odnotowano uszczerbku na działaniu biblioteki (ilość personelu bibliotecznego, metraż pomieszczeń biblioteki, godziny 4
otwarcia biblioteki pozostały takie, jak przed połączeniem). Obie instytucje działają bardzo aktywnie, wzajemnie się uzupełniając. 50 połączonych bibliotek na terenie woj. wielkopolskiego funkcjonuje w strukturze innych instytucji kultury od wielu lat. Placówki te dokładają starań by zaspokajać potrzeby mieszkańców w ramach posiadanych możliwości. Na koniec 2017 roku w województwie wielkopolskim funkcjonowało 59 bibliotek połączonych z ośrodkami kultury. III. Stan organizacyjny i działalność bibliotek powiatowych Stan organizacyjny bibliotek powiatowych woj. wielkopolskiego utrzymuje się od kilku lat na tym samym poziomie. W 2017 r. we wszystkich 31 powiatach funkcjonowały biblioteki powiatowe: - w 4 powiatach zadania realizowały samodzielne biblioteki powiatowe powołane przez starostwa: Turek, Wągrowiec, Kępno, Szamotuły. Biblioteki te dysponują budżetem rocznym w całości przekazywanym z samorządu powiatowego. W zależności od wielkości biblioteki jest to dotacja w przedziale: 120 397 tys. zł. Z dniem 1 kwietnia 2017 r. zakończyła działalność PBP w Środzie Wlkp. a funkcje biblioteki powiatowej przejęła biblioteka miejska w Środzie Wlkp.; - w pozostałych 27 powiatach funkcje biblioteki powiatowej na podstawie porozumienia pomiędzy samorządem gminnym i powiatowym sprawowały biblioteki miejskie, miejsko-gminne i gminne. 27 listopada 2017 r. WBPiCAK została poinformowana przez starostę Grodziska Wielkopolskiego o rezygnacji z dalszego kontynuowania porozumienia w sprawie powierzenia funkcji powiatowych Grodziskiej Bibliotece Publicznej. Biblioteka ta funkcję biblioteki powiatowej sprawowała od 1999 r., gdzie dobrze wywiązywała się z przyjętych obowiązków. Starosta zawarł porozumienie z Gminą Kamieniec i na jego podstawie funkcje biblioteki powiatowej na rok 2018 powierzono nieprzygotowanej kadrowo, merytorycznie i lokalowo Gminnej Bibliotece Publicznej w Kamieńcu. W planach Starosty Grodziskiego jest rotacyjne powierzanie tych funkcji poszczególnym bibliotekom publicznym w powiecie grodziskim. Przedkładane przez WBPiCAK argumenty przeciwne temu postępowaniu (w drodze pisemnej) pozostały bez odpowiedzi ze strony Starosty Grodziskiego. Przy tej 5
okazji dotacja na realizowanie zadań powiatowych została zmniejszona z kwoty 60 tys. zł na 25 tys. zł. Środki finansowe przekazywane z samorządów powiatowych na działalność bibliotek publicznych z powierzonymi funkcjami powiatowymi nie zmieniły się w latach 2016 i 2017 - oscylowały pomiędzy kwotami od 20 tys. zł do 140 tys. zł. Średnio jest to 40-50 tys. zł w skali roku. Wyjątkową sytuacją jest działalność Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Pile, której organizatorem jest zarówno starostwo powiatowe jak i miasto Piła. Biblioteka ta jest dotowana wspólnie przez oba samorządy. W większości bibliotek powiatowych zadaniami instruktażowymi na rzecz bibliotek w powiecie zajmują się wyznaczeni pracownicy. Wg danych podanych przez biblioteki powiatowe w 2017 r. 21osób pracowało dodatkowo w charakterze instruktora powiatowego. W przypadku samodzielnych bibliotek powiatowych dodatkową działalnością powiatową zajmuje się cały personel. IV. Działania instrukcyjno-metodyczne poziom wojewódzki i powiatowy W 2017 r. wszystkie biblioteki powiatowe organizowały szkolenia dla bibliotekarzy z terenu swojego powiatu w różnych formach i zakresie (seminaria, warsztaty, prelekcje). Wykazywały się zróżnicowaną aktywnością: organizowały od 1 do 14 szkoleń w ciągu roku, średnio po 3-4 szkolenia. Przykładowe tematy przeprowadzonego doskonalenia zawodowego bibliotekarzy: prawno-organizacyjne aspekty działalności bibliotek narzędzia Analizy Funkcjonowania Bibliotek AFB w badaniu satysfakcji użytkowników deskryptory Biblioteki Narodowej - ich zastosowanie w programie SOWA2 czytanie bez ograniczeń: biblioteki cyfrowe, bazy e-booków i audiobooków literatura współczesna tablety w bibliotece nowa oferta dla użytkowników budowanie wizerunku biblioteki statystyki biblioteczne 6
Wiele szkoleń proponowanych dla bibliotekarzy prowadzonych było przez instruktorów z WBPiCAK. Biblioteki powiatowe współpracowały z WBPiCAK przy realizacji wojewódzkiego projektu edukacyjnego: Biblioteka pomysłów 2017: Dzieje się! szkolenia na temat organizacji wydarzeń w bibliotece. W projekcie zrealizowano 12 warsztatów dla bibliotekarzy przeprowadzonych w bibliotekach powiatowych. Warsztaty prowadzili instruktorzy z WBPiCAK. Podsumowaniem projektu była konferencja w gmachu Concordii Design w Poznaniu. W projekcie wzięło udział 250 bibliotekarzy. W ramach pozostałej działalności biblioteki powiatowe organizowały wspólnie z bibliotekami gminnymi spotkania autorskie, wspierały zakup wydawnictw regionalnych, prowadziły instruktaż zawodowy w ramach wyjazdów do poszczególnych bibliotek oraz konsultacji telefonicznych i mailowych, aktualizowały bazy bibliografii regionalnych, organizowały konkursy i imprezy kulturalne o zasięgu powiatowym. Praca zespołu instruktorskiego WBPiCAK opiera się na dobrych kontaktach z bibliotekami powiatowymi. W oparciu o tę współpracę wielkopolskie biblioteki kontynuowały uczestnictwo w ogólnopolskim projekcie nowoczesnej sprawozdawczości bibliotecznej: Analiza Funkcjonowania Bibliotek Publicznych AFBP (projekt Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich finansowany przez MKiDN). W 2017 r. w AFB wzięły udział 223 wielkopolskie biblioteki publiczne o 82 biblioteki więcej niż w 2016 r. Stanowi to 97,4% ogółu bibliotek w Wielkopolsce. 6 bibliotek nie przystąpiło do AFB. W 2018 r. projekt ten jest kontynuowany z perspektywą objęcia nim wszystkich 229 placówek w Wielkopolsce. Instruktorzy wojewódzcy w 2017 r. zrealizowali 123 wyjazdy do bibliotek, gdzie przeprowadzili wiele form doskonalenia zawodowego. Były to: szkolenia dla bibliotekarzy prowadzone w siedzibach bibliotek powiatowych, współpraca w projektach, konkursach, współorganizowanie spotkań autorskich i imprez promujących czytelnictwo (m.in. realizacja projektu Dyskusyjne Kluby Książki w Wielkopolsce). W terenie przeszkolono 576 osób. W 2017 r. WBPiCAK zorganizowała serię tematycznych szkoleń skierowanych do pracowników bibliotek powiatowych: trzy seminaria dla dyrektorów bibliotek powiatowych (tematyka: budżet obywatelski podstawowe zagadnienia, - e-usługa Omnis innowacyjny projekt Biblioteki 7
Narodowej; trening czytania sport i literatura; dobra współpraca z biblioteką szkolną); trzy szkolenia dla instruktorów z bibliotek powiatowych (tematyka: nowa statystyka biblioteczna AFBP; deskryptory Biblioteki Narodowej; badanie satysfakcji użytkowników bibliotek prowadzone w ramach Analizy Funkcjonowania Bibliotek); dwa seminaria dla bibliotekarzy pracujących z dziećmi i młodzieżą z bibliotek powiatowych (tematyka: Pomóc dzieciom wykład z elementami warsztatów dr Elżbieta Zubrzycka; wspólne wyjście na XVI poznańskie spotkania targowe Książka dla dzieci i młodzieży ; wykład: Książka bez granic o literaturze dla dzieci - książka autorska na Regale - czym jest książka autorska, definicja i przykłady - Dominika Czerniak-Chojnacka; Kownacka - ta od Plastusia, o jednej z najpopularniejszych pisarek dla dzieci poprzedniego wieku - dr Olga Szmidt). V. Komputeryzacja bibliotek Wszystkie wielkopolskie biblioteki użytkują komputery. Pozyskują je z następujących źródeł: 176 bibliotek zakupiło komputery z własnego budżetu (76,8% ogółu bibliotek), 89 bibliotek zakupiło komputery z dotacji lub z projektu (38,8% ogółu bibliotek) 36 bibliotek otrzymało komputery w formie darowizny (15,7% ogółu bibliotek) inne źródła: 7 bibliotek posiada komputery z programu Ikonka (3% ogółu bibliotek), 1biblioteka z Programu Rozwoju Bibliotek. Wsparcie informatyczne dla biblioteki w zakresie obsługi i użytkowania komputerów: w 21 bibliotekach zatrudniony jest informatyk na etacie lub jego części (9,2% ogółu bibliotek), w 101 bibliotekach jest informatyk z urzędu organizatora świadczący pomoc doraźną (44,1% ogółu bibliotek), w 26 bibliotekach pracuje bibliotekarz o kwalifikacjach lub umiejętnościach informatycznych (11,4% ogółu bibliotek) w 8 bibliotekach brak wsparcia informatycznego (3,5%ogółu bibliotek) 8
inne rodzaje wsparcia informatycznego: 41 bibliotek korzysta z usług firm zewnętrznych (17,9% ogółu bibliotek), 25 bibliotek zatrudnia informatyka na umowę zlecenie lub o dzieło (10,9% ogółu bibliotek), 8 bibliotek korzysta z usług serwisowych z godnie z umową licencyjną (3,5% ogółu bibliotek), 3 biblioteki korzystają ze wsparcia informatyka z GOK-u lub innej biblioteki (1,3% ogółu bibliotek), 1 biblioteka korzysta z usług zaprzyjaźnionego informatyka (0,4% ogółu), 10 bibliotek korzystają z doraźnej pomocy informatycznej (4,4% ogółu bibliotek). Wsparcie informatyczne świadczono w zakresie: zakupu sprzętu komputerowego 154 biblioteki (67,3% ogółu bibliotek), aktualizacji oprogramowania 158 bibliotek (68,9% ogółu bibliotek), rozwiązywania problemów ze sprzętem 197 bibliotek (86% ogółu bibliotek), opieki nad działaniem komputerowego programu bibliotecznego 102 bibliotek (44,5% ogółu bibliotek) innych: prowadzenie stron www 1 biblioteka, tworzenie sieci wewnętrznej 1 biblioteka, archiwizacja i ochrona danych 1 biblioteka, konfiguracja systemów komputerowych 2 biblioteki, administracja sieci komputerowej 1 biblioteka. Bibliotekarze z 93 bibliotek brali udział w szkoleniach z zakresu nowych technologii (40,6% ogółu bibliotek): obsługa bibliotecznego systemu MAK+ - 7 bibliotek obsługa bibliotecznego systemu SOWA2/MARC 21 i opracowanie zbiorów w formacie SOWA2/MARC21 51 bibliotek darmowe programy graficzne 6 bibliotek Analiza Funkcjonalności Bibliotek 5 bibliotek Deskryptory 29 bibliotek Otwarte zasoby w pracy bibliotekarza 5 bibliotek Biblioblog e-learningowe szkolenie na temat prowadzenia bloga bibliotecznego 7 bibliotek Tablety w Twojej bibliotece 3 biblioteki Genealogia drzewo rodzinne 3 biblioteki Gamifikowanie literatury pięknej na smartfonach 3 biblioteki Jak pisać w Internecie. Korzystanie z mediów społecznościowych (FB) 2 biblioteki Portal wbibliotece.pl oraz katalog OPAC w praktyce 2 biblioteki 9
Pozostałe biblioteki pojedynczo brały udział w szkoleniach z zakresu: Tworzenie zasobów i udostępnianie e-booków Nowoczesne czytanie czytanie bez ograniczeń. Prezentacja aktualnej oferty zasobów cyfrowych: e-booki i audiobooki Kurs komputerowy Oprogramowanie dlibra E-usługa OMNIS Potencjał informacyjny bibliotek publicznych Zasoby w sieci szkolenie e-learningowe E-mocni: cyfrowe umiejętności, realne korzyści Fundacja Panoptykon Przyszłość w sprofilowanym świecie. Jak przygotować się do niej w szkole Biblioteka twórców. Szkolenie z zakresu kodowania Kurs fotografii dla bibliotekarzy Tworzenie nowej strony internetowej Bezpieczeństwo w sieci Bibliotekarze ze 131 bibliotek (57,2% ogółu bibliotek) nie wzięli udziału w żadnym szkoleniu z ww. zakresu w roku 2017. W wielkopolskich bibliotekach użytkowanych było w 2017 r. 3732 komputerów. Biblioteki główne udostępniały użytkownikom: 1312 komputerów z dostępem do Internetu (filie 754 komputery) 145 komputerów z dostępem wyłącznie do katalogu (filie 38 komputerów). Wielkopolskie biblioteki użytkują: 101 komputerów sprzed 2004 roku 774 komputerów z lat 2005-2009 2581 komputerów z lat 2010-2016 276 komputerów pozyskano w 2017 roku (w tym 231 komputerów nowych, których pierwszym użytkownikiem jest biblioteka). 10
VI. Obsługa specjalnych grup użytkowników bibliotek (niepełnosprawnych, seniorów) Wielkopolskie biblioteki dokładają starań by wprowadzać udogodnienia w dostępie do budynku biblioteki dla osób starszych i niepełnosprawnych. W 2017 r. 140 bibliotek wykazało zlikwidowanie barier architektonicznych w dostępie do budynku. 93 biblioteki posiadały udogodnienia w dostępności wewnątrz lokalu biblioteki. 100 bibliotek posiadało stanowiska komputerowe i inne przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, w tym: 77 bibliotek oferowało czytaki oraz odtwarzacze książek mówionych, 7 bibliotek posiadało specjalistyczne oprogramowanie (Zoom Text, Joystick Infogrip, klawiatura Big Keys). w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu funkcjonowały systemy: Call Hear, Step Hear i pętla indukcyjna. Proponowała ona także szereg programów i urządzeń dla osób niepełnosprawnych: Clear View (powiększalnik ekranowy), My Reader (powiększalnik z automatycznym czytnikiem), powiększalnik wideo Compact 7 HD, program powiększający ZoomText, Dot View (przenośny dotykowy wyświetlacz graficzny), monitory brajlowskie, drukarka brajlowska, tablice tyflograficzne, tablica do nauki tańca, bezprzewodowa klawiatura brajlowska BraillePen, urządzenie BibTrack dla użytkowników cierpiących na zanik mięśni rąk, Auto-lektor. 33 biblioteki posiadały stronę internetową, która jest przystosowana do użytku dla osób niepełnosprawnych. Powiększane były zbiory przeznaczone dla użytkowników z niepełnosprawnością wzroku. W 2017 r.: 7 347 woluminów drukowanych 117 771 jednostek inwentarzowych audiowizualnych i elektronicznych, w tym: 125 bibliotek posiadało audiobooki w łącznej liczbie 60 419 jednostek inwentarzowych; 172 biblioteki posiadały książki mówione na kasetach magnetofonowych w liczbie 76 391 jednostek inwentarzowych. Od wielu lat wielkopolskie biblioteki współpracują z organizacjami i instytucjami wspierającymi osoby niepełnosprawne. 11
W 2017 roku 111 bibliotek współpracowało z podmiotami wspierającymi osoby niepełnosprawne i seniorów. Były to głównie: stowarzyszenia, fundacje, domy pomocy społecznej, środowiskowe domy samopomocy, kluby seniora, ośrodki pomocy społecznej, zespoły szkół specjalnych, centra pomocy rodzinie, warsztaty terapii zajęciowej, świetlice środowiskowe. Dominujące formy współpracy to: warsztaty, zajęcia i spotkania tematyczne, gry, zabawy, konkursy i wystawy plastyczne oraz udział osób niepełnosprawnych i seniorów w imprezach organizowanych lub współorganizowanych przez bibliotekę. Współpraca ta miała charakter stały bądź incydentalny (dotyczący konkretnego działania/projektu). Bardzo często wspólne działanie zawiązywało się przy tworzeniu wspólnego projektu (występowaniu po środki pozabudżetowe). Biblioteki zatrudniały 70 pracowników wykwalifikowanych w zakresie obsługi osób niepełnosprawnych. Przeprowadziły 496 imprez o charakterze integracyjnym, z metodami aktywnej edukacji osób niepełnosprawnych. VI. E-usługi bibliotek W 2017 r. wielkopolskie biblioteki publiczne wdrażały e-usługi dostępne dla użytkowników: 189 bibliotek udostępniało katalog on-line (82% ogółu bibliotek); w stosunku do 2016 r. przybyło 9 biblioteki posiadały 3732 stanowisk komputerowych, w tym 2066 stanowisk z Internetem dla użytkowników 172 biblioteki udostępniały Internet bezprzewodowy (75% ogółu bibliotek) 220 (96%) bibliotek posiadało biblioteczne programy komputerowe, w których opracowano 79 % zasobów 163 (71%) bibliotek posiadało własną stronę www lub stronę w formie bloga 164 biblioteki prowadziły profile na portalach społecznościowych, głównie na Facebooku 106 bibliotek posiadających katalog on-line udostępniło opcję elektronicznego zamawiania/ rezerwacji książek 12
90 bibliotek posiadających katalog on-line udostępniło opcję elektronicznej prolongaty wypożyczonych książek 107 bibliotek powiadamiało czytelników drogą elektroniczną (e-mail, sms) o terminie zwrotu książek 45 bibliotek posiadało dostęp do (co najmniej jednej) licencjonowanej bazy danych 15 bibliotek należało do Konsorcjum Wielkopolskich Bibliotek i umożliwiało dostęp do wybranych tytułów e-booków na platformie Ibuk Libra - liczba pobrań: 222 publikacje 18 bibliotek wchodziło w skład Konsorcjum NASBI - liczba pobrań: 16 575 publikacji 29 placówek uczestniczyło w Konsorcjum LEGIMI - liczba pobrań: 185 336 stron 25 bibliotek brało udział w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej WBC; biblioteki korzystały też z projektu Ośrodka KARTA: Cyfrowe Archiwa Tradycji Lokalnej. Prowadziły własne biblioteki cyfrowe, np. Ostrowska Biblioteka Cyfrowa, Leszczyńska Biblioteka Cyfrowa; łącznie w wymienionych bibliotekach cyfrowych zdigitalizowanych zostało 39 035 obiektów, które w 2017 r. udostępniono 518 127 razy (udział w WBC: 5 644 obiektów, 288 824 udostępnień w 2017 r.) 14 bibliotek posiadało czytniki e-booków: 2 biblioteki udostępniały je na zewnątrz i na miejscu, 7 bibliotek umożliwiało korzystanie na miejscu, 5 placówek umożliwiało wypożyczanie czytników na zewnątrz; łącznie wykazano 112 czytników e-booków. VII. Pozabudżetowe źródła pozyskiwania środków na działalność bieżącą i inwestycje 57 bibliotek (25 % bibliotek) z województwa wielkopolskiego pozyskało w 2017 roku dodatkowe, pozabudżetowe środki. W 2017 r. odnotowano wzrost liczby bibliotek aplikujących o dodatkowe środki o 32 % (więcej o 14 bibliotek aplikujących) w stosunku do 2016 r.; W 2017 r. biblioteki zrealizowały 99 projektów na terenie Wielkopolski. Najwięcej ubiegało się o dofinasowanie projektów promujących literaturę i czytelnictwo - różnorodne działania dla dzieci, młodzieży i dorosłych oraz na 13
poprawę warunków lokalowych, przebudowy, remonty lub zakup nowego sprzętu komputerowego lub wyposażenia). bibliotekarze wskazali na 24 źródła, z których otrzymali dotacje, najczęściej były to instytucje rządowe (MKiDN) i organizacje non-profit (Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności) instytucje i organizacje, do których biblioteki składały najwięcej projektów (wybór): - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (58 projektów) - urzędy miast budżety obywatelskie (8 projektów) - Polsko - Amerykańska Fundacja Wolności (6 projektów) - Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego (4 projekty) w 2017 r. wielkopolskie biblioteki pozyskały 8 693 530 zł dodatkowych środków (dotacji) na realizację działań, zakup sprzętu lub poprawę infrastruktury. W powyższym zestawieniu nie zostały ujęte środki, które biblioteki otrzymały w 2017 r. z MKiDN w ramach programu: Zakup nowości wydawniczych do bibliotek. VIII. Realizacja budżetów partycypacyjnych w bibliotekach publicznych w 2017 r. Wsparcie z budżetu obywatelskiego uzyskały następujące biblioteki z następujących miejscowości: Kalisz - 9 147 zł Miasto Kalisz - zakup w 2017 roku 228 książek dla Biblioteki Głównej (fantastyka) i Filii nr 4 (nowości wydawnicze) Konin 3 projekty Miasto Konin: - 75 000 zł doposażenie zbiorów MBP (1750 książek i 789 audiobooków), - 30 000 zł - 7 spotkań autorskich w ramach programu Konin lubi książki 2, - 71 500 zł - Konińskie Centrum Informacji Cyfrowej im. Jana Zemełki (warsztaty i szkolenia w zakresie korzystania z bazy cyfrowej) Pleszew 20 297 zł Miasto Pleszew - Bezpieczeństwo na celowniku - cykl spotkań z fachowcami od bezpieczeństwa: specjalistami do spraw samoobrony, policjantami oraz autorami literatury kryminalnej 14
Luboń 33 000 zł Biblioteka bez barier - Likwidacja barier architektonicznych projekt ma być sfinalizowany w 2018 Wągrowiec 7 177 zł Starostwo Powiatowe w Wągrowcu - Zakup 15 sztuk czytników książek elektronicznych na użytek czytelników Powiatowej Biblioteki Publicznej w Wągrowcu Poznań, Biblioteka Raczyńskich 30 892 zł - Miasto Poznań zakup zbiorów dla biblioteki. Łączna kwota uzyskana z budżetu obywatelskiego: 276 896 zł. IX. Infrastruktura i modernizacja bibliotek W 2017 r. 53 biblioteki w województwie wielkopolskim zrealizowały inwestycje typu budowa, rozbudowa, remont. Prace inwestycyjne o najszerszym zakresie przeprowadziły biblioteki, które pozyskały dofinansowanie z programu MKiDN Infrastruktura Bibliotek 2016 2020. Były to : Biblioteka Publiczna w Kórniku (pow. poznański) rozbudowa budynku istniejącej biblioteki i budowa nowego budynku filii w Bninie. Przystosowanie budynku do użytkowania przez osoby niepełnosprawne. Termin zakończenia projektu: listopad 2018. Kwota dofinansowania: 1 800 050 zł. Wartość całego projektu: 2 400 480 zł Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Jarocin (powiat jarociński) zakupiono kamienicę na jarocińskim rynku na potrzeby filii nr 1 Pod ratuszem. Nastąpiła adaptacja obiektu na cele biblioteczne. Przeniesiono także filię szpitalną do większego pomieszczenia. Kwota dofinansowania 690 000 zł Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. Kazimiery Iłłakowiczówny w Trzciance (pow. czarnkowsko-trzcianecki) remont i przebudowa wszystkich działów biblioteki z w ramach projektu Nowy design nowa jakość, czyli remont i modernizacja trzcianeckiej biblioteki. Kwota dofinansowania: 450 000 zł (150 00 zł w dotacji organizatora) Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Koźminie Wlkp. (pow. krotoszyński) biblioteka zaadaptowała na potrzeby swojej działalności budynek po lokalnym 15
przedszkolu. Kwota dofinansowania: 443 393 zł. Wartość całego projektu: 1 082 311 zł Prace remontowo inwestycyjne o szerokim zakresie finansowane dotacji zewnętrznych przeprowadziły następujące biblioteki: Gminna Biblioteka Publiczna w Rzgowie (pow. koniński) zwiększenie powierzchni użytkowej biblioteki, gruntowny remont wszystkich pomieszczeń, zakup nowego wyposażenia i przystosowanie pomieszczeń do osób niepełnosprawnych. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania: Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Wartość całego projektu: 200 000 zł (w tym 63% dofinansowania z UE) Miejska Biblioteka Publiczna w Śmiglu (pow. kościański) - filia biblioteki w Nietążkowie zyskała nowy większy lokal i nowe wyposażenie. Wykonano podjazd dla niepełnosprawnych, remont wnętrz, łazienek. Wykonano instalacje grzewczą gazową, instalacje wodno-kanalizacyjną i elektryczną. Wykonano termomodernizację głównej biblioteki w Śmiglu. Prace wykonano w ramach dofinansowania uzyskanego z działania: Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER. Koszt inwestycji: 159 354 zł Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka Publiczna w Chrzypsku Wielkim (pow. międzychodzki) modernizacja korytarzy, klatki schodowej toalet, sali widowiskowej, montaż systemu wystawienniczego. Remont został przeprowadzony z dotacji organizatora przy wsparciu środków zewnętrznych Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, kwota inwestycji: 135 273 zł Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu - modernizacja wnętrz budynku biblioteki przy Placu Wolności 19. W 2016 r. opracowano projekt budowlany i studium wykonalności oraz wniosek aplikacyjny do MKiDN o dofinansowanie ze środków unijnych pn. Modernizacja budynku Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu oraz konserwacja i digitalizacja cennych zasobów bibliotecznych w ramach Programu Operacyjnego INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO 2014-2020, Działanie 8.1 Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury. Wartość wydatków dla tego zadania wyniosła 17 882 zł. 16
Inwestycje lokalowe i modernizacje budynków sfinansowane z dotacji celowych organizatora biblioteki przeprowadziły: Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu - Filia rejonowa Naramowice: Przebudowa lokalu usługowego przy ul. Rubież 14a/37 w Poznaniu i jego adaptacja na filię Biblioteki Raczyńskich W oparciu o opracowany projekt architektoniczny przeprowadzono prace wykończeniowo - adaptacyjne lokalu, obejmujące między innymi rozprowadzenie instalacji, wykonanie ścian działowych, podwieszanych sufitów, podłogi oraz trwale wbudowanych mebli. W ramach zadania zakupiono również meble gotowe oraz sprzęt multimedialny. Lokalizacja filii na parterze, bez ograniczeń dla osób niepełnosprawnych, zapewnia łatwy dostęp do zbiorów bibliotecznych, a wygodna i atrakcyjna aranżacja wnętrz zachęci do korzystania z bogatej oferty czytelniczej oraz kulturalnej. Otwarcie placówki dla czytelników zaplanowano na miesiąc luty 2018 r. Łączna wartość wydatków dla tego zadania wyniosła 1 753 289 zł (w tym: wysokość dotacji Miasta Poznania 765 350 zł, środki własne 987 939 zł) Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu zmodernizowała również filie: - Filię nr 4 przy ul. Lodowej 4 - Pracownię - Muzeum J. I. Kraszewskiego - Filię Nr 39/61 Nastąpiło dostosowanie obiektów do przepisów ochrony przeciwpożarowej, wymiana systemów ogrzewania. Łączna wartość wydatków dla tego zadania wyniosła 22 017 zł Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu zakupiła wyposażenie dla filii bibliotecznej w nowym lokalu na os. Zwycięstwa: ladę, regały biblioteczne, wyposażenie czytelni oraz sprzęt multimedialny. Wartość wydatków wyniosła 59 945 zł Remont budynku Biblioteki Raczyńskich przy ul. Fabianowo 2 w Poznaniu - wykonanie prac naprawczo uzupełniających elewacji; koszt 173 061 zł Remont wnętrz budynku Biblioteki Raczyńskich przy ul. Fabianowo 2 w Poznaniu. Wykonano roboty budowlane w obrębie sanitariatów z przystosowaniem ich do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz zamontowano nowe drzwi wewnętrzne w przestrzeni holu. Koszt 97 953 zł 17
Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu przeprowadziła w budynkach własnych także inne wymagane remonty, modernizacje i większe naprawy o łącznym koszcie: 78 077 zł Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Asnyka w Kaliszu (pow. kaliski) modernizacja Filii nr 9 całkowity remont, wymiana oświetlenia, paneli, sprzętu komputerowego i dostosowanie jednostki do potrzeb osób niepełnosprawnych, kwota dotacji: 400 000 zł. Remont Fili nr 3: malowanie, wymiana podłóg, drzwi, kwota dotacji: 40 000 zł Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Nowym Tomyślu (pow. nowotomyski) biblioteka przeprowadziła kompleksową modernizację czytelni głównej wraz z wymianą wyposażenia (prace rozbiórkowe, posadzkarskie, elektryczne, malarskie, stolarskie). W czytelni wydzielono dwie strefy funkcjonalne, kwota dotacji: 201 095 zł Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Kostrzyn (pow. poznański) biblioteka przeprowadziła termomodernizację budynku, remont korytarza i klubu seniora, kwota dotacji: 153 255 zł Miejska Biblioteka Publiczna im. Stanisława Grochowiaka w Lesznie (pow. leszczyński) - adaptacja przestrzeni publicznej, utworzenie: Biblioteki Ratuszowej i Biblioteki Dworcowej działających na zasadach punktów bibliotecznych. Przeniesiono Filię nr 1 do nowej, obszerniejszej siedziby, kwota dotacji: 61 267 zł Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Lwówek (pow. nowotomyski) wyremontowano sanitariaty, przeprowadzono remont podłogi w czytelni, wyremontowano podłogi i ściany na korytarzu, koszt dotacji: 60 376 zł Biblioteka Miejska w Luboniu (pow. poznański) przeniesienie Filii nr 4 do nowego budynku, kwota dotacji: 38 188 zł Biblioteka Publiczna Miasta Gniezna (pow. gnieźnieński) wyremontowano salę reprezentacyjną i wystawową, foyer. Wymieniono gabloty i ramy wystawiennicze. Przeprowadzono wymianę regałów i oświetlenia w jednej z Filii, kwota dotacji: 30 583 zł Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Szamotuły im. Edmunda Calliera (pow. szamotulski) wyremontowano łazienkę, hol, zostały wymienione wykładziny podłogowe w korytarzu i na piętrze, koszt dotacji: 29 136 zł 18
Biblioteka Publiczna Gminy Brudzew (pow. turecki) biblioteka zaadaptowała część korytarza szkolnego na salę do prowadzenia działalności kulturalno-edukacyjnej, kwota dotacji: 26 174 zł. 30 wielkopolskich bibliotek publicznych przeprowadziło małe remonty swych lokali, finansowane z dotacji organizatora, polegające na malowaniu pomieszczeń, wymianie oświetlenia, podłóg, drzwi, wymianie okien, zakupie mebli, malowaniu elewacji czy remontu pomieszczeń sanitarnych. 02.03.2018 r. Helena Bednarska Dyrektor Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu 19