Opieka pielęgniarska w Oddziałach Neonatologicznych i Intensywnej Terapii w Polsce

Opieka pielęgniarska w Oddziałach Neonatologicznych i Intensywnej Terapii w Polsce Nursing care at Neonatal Departments and Intensive Care Units in Poland Autor: Krystyna Piskorz- Ogórek Krajowy Konsultant w Dziedzinie Pielęgniarstwa Pediatrycznego, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy Olsztyn, Wydział Nauk Medycznych UWM Olsztyn Adres autora: Dr n.med. Krystyna Piskorz- Ogórek, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy, 10-561 Olsztyn, ul. Żołnierska 18 A, tel. 089 5393 455, fax 089 533 77 01, e-mail: piskorz@wssd.olsztyn.pl Słowa kluczowe: opieka pielęgniarska, neonatologia, intensywna terapia noworodka Key words: nursing care, neonatology, infant intensive care Streszczenie: Wstęp: W ostatnich kilku latach obserwujemy stały wzrost liczby urodzeń, utrzymujący się wysoki wskaźnik wcześniactwa, wad wrodzonych, co powoduje ilościowy wzrost liczby leczonych noworodków w oddziałach neonatologicznych i intensywnej terapii noworodka. Cel: Analiza dotyczącej zabezpieczenia opieki pielęgniarskiej w oddziałach neonatologicznych i intensywnej terapii o różnym poziomie referencyjności w szpitalach Polsce. Materiał i metody: W czwartym kwartale 2009 r. przeprowadzono badania ankietowe w 17 dziecięcych szpitalach specjalistycznych. Zastosowano dwa kwestionariusze ankiet: dla kierownictwa szpitala i dla pielęgniarek zatrudnionych w oddziałach neonatologicznych i intensywnej terapii noworodka. Wyniki badań: W badaniach wzięło udział 248 pielęgniarek, co stanowi ok. 36% zatrudnionych w tych oddziałach oraz 17 dyrektorów lub naczelnych pielęgniarek szpitali pediatrycznych. Średnio we wszystkich badanych ośrodkach tylko 27% pielęgniarek posiada kurs kwalifikacyjny lub specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa neonatologicznego, pediatrycznego lub intensywnej terapii. Najwyżej ocenionymi cechami pracy w oddziałach są: poczucie sensu i znaczenia własnej pracy, właściwa organizacja pracy i przyjazne relacje interpersonalne w pracy. Badane pielęgniarki dokonały samooceny przygotowania

zawodowego do realizacji 27 procedur, problemy etyczne, prawne i organizacyjne na jakie napotykają, które omówiono w pracy. Wnioski: Należy zadbać o zwiększenie liczby specjalistów w dziedzinach pielęgniarstwa neonatologicznego, pediatrycznego i intensywnej terapii. Należy stworzyć mechanizmy pozwalające na ułatwienie pielęgniarkom oddziałów neonatologicznych i intensywnej terapii noworodka na rozwiązywanie problemów etycznych, prawnych i organizacyjnych. Abstract: Introduction: Recently we have observed a gradual increase in the number of births, and a consistently high rate of prematurity and congenital malformations, which results in a larger number of infants being treated at neonatal departments and infant intensive care units. Aim: The analysis of providing nursing care at neonatal departments and intensive care units of various referral levels in Polish hospitals. Materials and methods: Questionnaire-based research was carried out in 17 children s specialized hospitals in the fourth quarter of 2009. Two questionnaire forms were used: one directed at the hospital management and the other directed at nurses employed at neonatal departments and infant intensive care units. Results: The research comprised 248 nurses, i.e. approximately 36% of nurses employed at these departments, and 17 managing directors or head nurses of pediatric hospitals. On average, in the studied institutions, only 27% of the nurses have completed a qualification course or a specialist course in neonatal nursing, pediatric nursing or intensive care. The aspects of working at these departments evaluated highest are: the sense and meaningfulness of one s work, proper work organization, and friendly interpersonal relationships at work. The study discusses self-evaluations provided by the researched nurses concerning their vocational preparation to implement 27 procedures, as well as ethical, legal and organizational problems which they face at work. Conclusions: A larger number of specialists in neonatal nursing, pediatric nursing and intensive care is required. Mechanisms allowing the nurses employed at neonatal departments and infant intensive care units to address their ethical, legal and organizational problems should be created.

Wstęp: Raporty dotyczące opieki neonatologicznej w Polsce, a w szczególności umieralności wcześniaków nie są zadawalające. Połowa noworodków z masą urodzeniową 500-750 g i jedna piąta z masą do kilograma umiera. W 2007 roku urodziło się 24 tys. wcześniaków, co stanowi ok. 7 % wszystkich urodzeń. W ostatnich kilku latach następuje wzrost liczby urodzeń, zatem utrzymujący się wskaźnik wcześniactwa, wad wrodzonych powoduje ilościowy wzrost liczby noworodków wymagających intensywnej terapii. Specjaliści i zarządzający ośrodkami pediatrycznymi alarmują, że brakuje miejsc noworodkowych, stanowisk intensywnej terapii noworodka, brakuje wyposażenia i specjalistów neonatologii i intensywnej terapii. Brakuje również specjalistów w dziedzinie pielęgniarstwa neonatologicznego, pediatrycznego i intensywnej terapii. Cel pracy: Celem pracy jest próba analizy dotyczącej zabezpieczenia opieki pielęgniarskiej w oddziałach neonatologicznych i intensywnej terapii o różnym poziomie referencyjności w szpitalach Polsce w ocenie kierownictwa szpitali i samych pielęgniarek. Materiał i metody: Badania przeprowadzono w IV kwartale 2009 r. za pomocą dwóch autorskich kwestionariuszy: pierwszy skierowano do pielęgniarek zatrudnionych w oddziałach neonatologicznych i intensywnej terapii noworodka, drugi kwestionariusz skierowano do dyrekcji specjalistycznych szpitali dziecięcych w Polsce. Prośbę o pomoc w przeprowadzeniu badań ankietowych wśród ok. 30 % pielęgniarek zatrudnionych w oddziałach neonatologicznych i intensywnej terapii noworodka skierowano do Dyrektorów Szpitali. Badania przeprowadzono w 17 dziecięcych szpitalach specjalistycznych. Analizę zabezpieczenia opieki pielęgniarskiej w oddziałach neonatologicznych i intensywnej terapii przeprowadzono zatem w oparciu o 17 oddziałów neonatologicznych i intensywnej terapii i 248 ankiet wypełnionych przez pielęgniarki, co stanowi ok. 36% zatrudnionych pielęgniarek i położnych w tych oddziałach. Wyniki badań: Materiał badawczy zebrano w oparciu o strukturę oddziałów neonatologii i intensywnej terapii noworodków, stanowiących następujący poziom referencyjny: - III poziom referencyjności 9 oddziałów - II poziom referencyjności 6 oddziałów - I poziom referencyjności 2 oddziały

- Kwalifikacje pielęgniarek i położnych sprawujących opiekę w powyższych oddziałach przedstawia tabela nr 1. Tabela nr 1 Kwalifikacje pielęgniarek i położnych badanych oddziałów neonatologii i intensywnej terapii noworodków Poziom Liczba W tym W tym referencyj zatrudnionych posiadające posiadające ny pielęgniarek/ specjalizacje kurs l. ośrodków pożądane kwalifikacyj (odsetek do pożądany ogółu) (odsetek do ogółu) W tym W tym posiadające posiadające kurs z wykształ. zakresu wyższe resuscytacji krążeniowo oddechowej Łącznie kolumna 3,4 I 38/ 2 4 (10%) 12 (31% 8 (21%) 3 (10%) 16 (42%) II 149/ 6 38 (17%) 33 (22% 15 (10%) 31 (20%) 71 (48%) III 552/ 9 29 (5%) 81(15% 56 (10%) 100 (18%) 110 (20%) Razem 739/17 71 (10%) 126 (17%) 79 (11%) 134 (18%) 197(27%) Pożądanymi kwalifikacjami pielęgniarek i położnych, uzyskanymi w ramach kształcenia podyplomowego - które określono w III i IV kolumnie tabeli jako pożądane - przyjęto posiadanie specjalizacji lub kursu kwalifikacyjnego w dziedzinach: intensywnej terapii i anestezjologii, pielęgniarstwa pediatrycznego lub pielęgniarstwa neonatologicznego. Z analizy powyższej tabeli zatem, że w badanych ośrodkach I poziomu referencyjnego pożądane kwalifikacje posiada 42% pielęgniarek, w ośrodkach II poziomu referencyjnego 48% pielęgniarek, w ośrodkach III poziomu referencyjnego tylko 20% pielęgniarek. Średnio we wszystkich badanych ośrodkach tylko 27% pielęgniarek posiada specjalistyczne kwalifikacje, uzyskane w ramach kształcenia podyplomowego. Należy zadać pytanie: czy te wskaźniki są zadawalające? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy przyjąć optymalne założenie, czego oczekujemy? Przyjmijmy założenie, że docelowo wskazanym byłoby, aby na każdym dyżurze była jedna pielęgniarka z kwalifikacjami specjalistycznymi.

Do celów planowania opieki i zabezpieczenia na każdym dyżurze obecności conajmniej 1 pielęgniarki lub położnej z kwalifikacjami pożądanymi/specjalistycznymi, oddział powinien posiadać ich łącznie co najmniej 5 etatów. Biorąc pod uwagę łączną liczebność zatrudnionych pielęgniarek w analizowanych oddziałach na poszczególnych poziomach referencyjnych i uśrednione dane, z powyższej tabeli możemy wyliczyć: - 2 oddziały I poziomu referencyjnego posiadają łącznie 16 pielęgniarek z kwalifikacjami specjalistycznymi, czyli średnio na oddział i na każdy dyżur przypada 1,5 pielęgniarki z kwalifikacjami specjalistycznymi. - 6 oddziałów II poziomu referencyjnego posiada 71 pielęgniarek z kwalifikacjami specjalistycznymi, czyli średnio na oddział i na każdy dyżur przypadają ponad 2 pielęgniarki z kwalifikacjami specjalistycznymi. - 9 oddziałów III poziomu referencyjnego posiada 110 pielęgniarek z kwalifikacjami specjalistycznymi, czyli średnio na oddział i na każdy dyżur przypada ok. 2,5 pielęgniarki z kwalifikacjami specjalistycznymi. Analiza nie obejmuje wskaźnika zatrudnienia i wielkości oddziałów, gdyż wszyscy dyrektorzy, bądź naczelne pielęgniarki wypełniające kwestionariusz zadeklarowany, że oddział spełnia pod względem liczby zatrudnionych pielęgniarek wymogi Rozporządzenia Ministra Zdrowia w świadczeń gwarantowanych w zakresie oddziału neonatologii. Analiza szczegółowa ankiet, pozwoliła jednak na indywidualną analizę każdego kwestionariusza pod kątem przyjętego powyżej założenia, zabezpieczenia na każdym dyżurze obecności conajmniej 1 pielęgniarki lub położnej z kwalifikacjami specjalistycznymi. Takiego minimum spośród badanych szpitali nie posiada 1 ośrodek III poziomu referencyjnego i 4 ośrodki II poziomu referencyjnego. Charakterystykę badanej populacji pielęgniarek oddziałów neonatologicznych i intensywnej terapii przedstawiono w tabeli nr 2 i na wykresie nr 1 i wykresie nr 2. W badaniach wzięło udział łącznie 249 pielęgniarek, co stanowi ok. 36% zatrudnionych w oddziałach neonatologicznych i intensywnej terapii noworodka. Najliczniejszą grupę stanowią pielęgniarki z ośrodków III poziomu referencyjnego.

Tabela nr 2. Liczba badanych pielęgniarek w oddziałach poszczególnych poziomów referencyjnych Poziom referencyjny Liczba badanych pielęgniarek 1 13 2 108 3 128 Ogółem 249 Staż pracy ankietowanych przedstawiono na wykresie nr 1. Wykres nr 1. Staż pracy ankietowanych pielęgniarek 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Staż pracy 1 5 lat 6 10 lat 11 15 lat 16 20 lat > 21 lat Z analizy wykresu wynika, że wśród pielęgniarek, które wzięły udział w badaniach, najliczniejszą grupę stanowią osoby ze stażem pracy pow. 21 lat. Kwalifikacje badanych pielęgniarek przedstawiono na wykresie nr 2. Wykres nr 2. Kwalifikacje badanych pielęgniarek 160 140 120 100 80 60 40 20 0 p_dypl licencjat mgr_piel polozna inne_wyzsze kursy_kwal specjaliz kurs_spec inna_forma Wykształcenie

Najliczniejszą grupę badanych osób stanowią pielęgniarki nie posiadające żadnych dodatkowych kwalifikacji uzyskanych w ramach kształcenia podyplomowego. Ankietowane pielęgniarki wskazały na najbardziej charakterystyczne cechy pracy we własnym oddziale, którym nadały odpowiednią punktację od najwyższej 5 pkt do najniższej 0 punktów. Wyliczając średnią arytmetyczną określono najbardziej charakterystyczne cechy pracy pielęgniarek neonatologicznych, które przedstawiono graficznie na wykresie nr 3. Wykres nr 3. Charakterystyczne cechy pracy pielęgniarek neonatologicznych 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 1 poczucie sensu i znaczenia własnej pracy 2 przyjazne relacje interpersonalne w pracy 3 nieprzyjazne relacje interpersonalne w pracy 4 autonomia i poczucie wpływu na proces leczenia 5 wsparcie u przełożonych 6 możliwość rozwoju zawodowego 7 właściwa organizacja pracy 8 praca nie przynosząca satysfakcji Najwyżej ocenionymi cechami są: poczucie sensu i znaczenia własnej pracy, właściwa organizacja pracy i przyjazne relacje interpersonalne w pracy. Analizując natężenie poszczególnych cech względem siebie, dokonano przeliczenia łącznej ilości uzyskanych punktów dla każdej cechy (liczba osób X ilość punktów). Uzyskano w ten sposób hierarchię natężenia cech pracy w oddziałach neonatologicznych i intensywnej terapii w następującej kolejności: 1. cecha nr 1: poczucie sensu i znaczenia własnej pracy -łącznie 1074 punkty 2. cecha nr 7: właściwa organizacja pracy łącznie 940 punktów 3. cecha nr 2: przyjazne relacje interpersonalne w pracy łącznie 913 punktów 4. cecha nr 4: autonomia i poczucie wpływu na proces leczenia łącznie 812 punktów 5. cecha nr 5: wsparcie u przełożonych łącznie 767 punktów 6. cecha nr 6: możliwość rozwoju zawodowego łącznie 753 punktów

7. cecha nr 3: nieprzyjazne relacje interpersonalne w pracy łącznie 496 punktów 8. cecha nr 8: praca nie przynosząca satysfakcji łącznie 377 punktów Jak widać z powyższej punktacji najwyżej oceniane były pozytywne cechy pracy. Następnie poddano samoocenie pielęgniarek, stopień przygotowania do realizacji opieki nad noworodkiem w skali 4-stopniowej od bardzo dobry 5 pkt., dobry 4 pkt., słaby i wymagający uzupełnienia wiedzy- 3 pkt., do braku przygotowania 2 pkt.. Elementy opieki wymieniono w postaci katalogu zamkniętego 27 procedur. Procedury podzielono na dwie grupy: pierwsza grupa to te, którym wyliczono średnie oceny powyżej 4, czyli procedury, do realizacji których, pielęgniarki deklarują przygotowanie bardzo dobre i dobre oraz druga grupa to te procedury, w których wyliczono średnie oceny od 3,9 do 2 czyli te procedury do realizacji których pielęgniarki deklarują przygotowanie słabe wymagające uzupełnienia wiedzy. Poniżej przedstawiono średnie wyniki samooceny pielęgniarek, w podziale na grupy. I grupa procedur do realizacji których pielęgniarki deklarują, że są przygotowane bardzo dobrze lub dobrze: - Zapewnienie termoregulacji 4,8 - pielęgnacja wcześniaka w inkubatorze 4,7 - pielęgnacja noworodków z zaburzeniami oddychania 4,6 - ocena efektów pielęgnowania, jako czwarty etap procesu pielęgnowania pozwalający na ocenę skuteczności opieki pielęgniarskiej, czy osiągnięto założony cel oraz ewentualną weryfikację planu opieki 4,6 - cewnikowanie żył obwodowych 4,6 - pielęgnacja noworodka z hipotrofią 4,6 - udział w podaży krwi i preparatów krwiopochodnych 4,5 - ocena ryzyka zagrożenia życia 4,5 - rozpoznawanie stanów zagrożenia życia - 4,5 - pielęgnowanie noworodka z urazem okołoporodowym 4,4 - opracowanie planu opieki 4,4 - udział w farmakoterapii (dawki leków u wcześniaków i noworodków) 4,4, - komunikacja z rodzicami noworodka chorego 4,3, - pielęgnowanie noworodka wymagającego wspomaganego oddechu z zastosowaniem CPAP 4,3 - formułowanie diagnoz pielęgniarskich 4,2 - pielęgnacja noworodka wymagającego respiratora 4,2, - poradnictwo laktacyjne dla matki/rodziców 4,1

II grupa procedur, do realizacji których, pielęgniarki deklarują, że są słabo przygotowane i wymagają uzupełnienia wiedzy: - pielęgnacja noworodka wymagającego wspomaganego oddechu metodą nieinwazyjną typu Infant Flow 3,8 - wykonanie badania fizykalnego i ocena stanu zdrowia i stopnia zaburzeń noworodka 3,7 - komunikacja z rodzicami noworodka o niepomyślnym rokowaniu 3,6 - rozwiązywanie konfliktów z rodzicami 3,5 - wsparcie rodziców w przypadku śmierci noworodka 3,4 - rehabilitacja noworodka 3,3 - cewnikowanie żył centralnych 3,3 - badanie przesiewowe słuchu - 2,9 - współuczestniczenie w diagnostyce prenatalnej 2,9 - ocena noworodka wg skali Brazeltona 2,8 Możliwości współczesnej technologii dla ratowania życia noworodków, które dawniej musiałyby umrzeć, wywołują podziw i zachwyt, ale są jednocześnie podstawą do dylematów etycznych. Po zapoznaniu się z niektórymi medycznymi, prawnymi i ekonomicznymi aspektami leczenia uszkodzonych noworodków przychodzi kolej na problemy etyczne (Brykczyńska). Problemy etyczne, na jakie napotykają się pielęgniarki oddziałów neonatologii i intensywnej terapii noworodka, pogrupowano i wymieniono enumeratywnie w zależności od częstotliwości odpowiedzi. Są to następujące problemy: - uporczywa terapia medyczna - długotrwała reanimacja - oczekiwania rodziców wobec opieki a możliwości sprostania - noworodek urodzony w zamartwicy, z zespołem wad wrodzonych - częstotliwość pobierania materiału do badań - nauka praktyczna studentów w oddziale: zbyt duża liczba, postawy studentów - rozmowa z rodzicami w przypadku noworodka o niepomyślnym rokowaniu lub umierającego Problemy prawne wskazane przez pielęgniarki, na które napotykają w swojej pracy to: - porzucenie dziecka przez rodziców, problemy adopcyjne - uprawnienia do wykonywania niektórych zabiegów - informacje o dziecku, jak stwierdzić, że to osoba uprawniona

- odwiedziny rodziców z ograniczeniem praw - niewyjaśniony status prawny ojca dziecka ze związku pozamałżeńskiego - rodzice niepełnoletni, a obowiązki opiekuna prawnego dziecka Najczęściej napotykane utrudnienia w pracy: - problemy w komunikacji interpersonalnej z lekarzami, niewłaściwy, nieczytelny przekaz informacji - zbyt duża ilość zadań, pośpiech, kumulacja zadań, organizacja pracy - konflikty z rodzicami, napięcie w pracy - zatłoczone sale chorych, braki w sprzęcie przy zwiększonej liczbie noworodków - rotacja personelu i brak doświadczenia pielęgniarek - duża liczba studentów - brak decyzyjności w sprawach doboru technik i środków pielęgnacyjnych Potrzeby w zakresie kształcenia podyplomowego: - specjalizacja i kurs kwalifikacyjny w dziedzinie neonatologii - większa dostępność w oddziale do informacji nt. kursów i konferencji szkoleniowych - większa dostępność do najnowszych wiadomości nt. nowych metod leczenia, procedur postępowania Dyskusja: Omówiony zakres badań nasuwa trudności z porównaniem do badań innych autorów, gdyż piśmiennictwo w zakresie opieki pielęgniarskiej nad noworodkiem jest w Polsce ubogie. Brosowska B., Kowalczyk R., Glińska J [3] w badaniach na małej próbie 30 pielęgniarek neonatologicznych przeprowadzonych w jednym ośrodku w Łodzi w 2006 r. oceniły poziom wiedzy pielęgniarek neonatologicznych w zakresie stymulacji noworodka jako zadawalający. Spektrum możliwych problemów pielęgnacyjnych u noworodków, które mogą wystąpić w oddziałach III poziomu referencyjnego podaje Skubiszewska i Werner [9], analizując sytuacje kliniczne i proces pielęgnowania 10 noworodków z koarklacją aorty. W okresie pooperacyjnym autorki zidentyfikowały główne działania i problemy pielęgnacyjne tj.: pielęgnowanie dziecka wentylowanego mechanicznie, obserwacja dziecka pod kątem wystąpienia wczesnych powikłań pooperacyjnych, kontrola podstawowych parametrów życiowych, pielęgnowanie z pooperacyjnym nadciśnieniem tętniczym i zaburzeniami termoregulacji, prowadzenie ścisłego bilansu płynów, farmakoterapii i tlenoterapii, ocena i

zapobieganie występowaniu bólu pooperacyjnego, pielęgnacja dostępów naczyniowych i rany pooperacyjnej. Jak widać są to problemy specjalistyczne i pielęgniarki sprawujące opiekę nad noworodkiem na III poziomie referencyjnym powinny również posiadać wiedze specjalistyczną. Karen Rodgers [8] ekspert EzineArtuicles międzynarodowego biuletynu internetowego uzależnia wymagania kwalifikacyjne pielęgniarki neonatologicznej od stanu noworodka, którym się opiekuje. Pielęgniarki opiekujące się noworodkiem zdrowym po urodzeniu, w jej ocenie, powinny być przygotowane do opieki również w przypadku, gdy wystąpią u dziecka jakieś zaburzenia, nieprawidłowości zagrażające życiu. Pielęgniarki powinny posiadać umiejętności diagnostyczne do monitorowaniu stanu zdrowia noworodka i umiejętności do stymulacji rozwoju. Powinny również umieć współpracować z rodzicami noworodka i przygotować ich do opieki i radzenia sobie z problemami pielęgnacyjnymi. W polskim obecnym systemie kształcenia pielęgniarek, pielęgniarka na poziomie I stopnia licencjata, wg Standardów kształcenia (Rozporządzenie MZ z 12.07.2007 r.) powinna umieć rozpoznawać zagrożenia życia u noworodka, identyfikować wady wrodzone, przygotować noworodka do badań diagnostycznych, współuczestniczyć w diagnozowaniu i leczeniu oraz pielęgnować noworodka. Aby jednak umiejętnie wykorzystać w praktyce posiadaną wiedzę uważam, że pielęgniarka powinna posiadać przynajmniej roczny staż pracy w neonatologii. W publikacji przyjęto optymalny wariant na każdym dyżurze powinna być co najmniej jedna pielęgniarka posiadająca specjalistyczne kwalifikacje, czego nie posiada 5 ośrodków spośród 17 badanych. Badane pielęgniarki w ramach samooceny oceniły swoją wiedzę i umiejętności jako bardzo dobrą i dobrą do pielęgnacji tzw. specjalistycznej noworodka. Gorzej przygotowane zaś czują się do realizacji następujących procedur: pielęgnacja noworodka wymagającego wspomaganego oddechu metodą nieinwazyjną typu Infant Flow,wykonanie badania fizykalnego i ocena stanu zdrowia i stopnia zaburzeń noworodka, komunikacja z rodzicami noworodka o niepomyślnym rokowaniu, rozwiązywanie konfliktów z rodzicami, wsparcie rodziców w przypadku śmierci noworodka, rehabilitacja noworodka, cewnikowanie żył centralnych, badanie przesiewowe słuchu, współuczestniczenie w diagnostyce prenatalnej, ocena noworodka wg skali Brazeltona. W tym też zakresie wskazały na potrzebę uzupełnienia wiedzy. Przeprowadzone badania wyłoniły ponadto problemy (etyczne, prawne i organizacyjne), na które napotykają pielęgniarki neonatologiczne. Są to m.in.: uporczywa terapia, rozdźwięk pomiędzy oczekiwaniami rodziców a możliwościami sprostania im, problemy adopcyjne, komunikacyjne z rodzicami, realizacja praw rodziców w odniesieniu do zróżnicowanej sytuacji prawnej dziecka, problemy komunikacji interpersonalnej w obrębie

zespołu terapeutycznego. W badaniu wyłonione charakterystyczne cechy pracy pielęgniarek neonatologicznych i ich natężenie. Pielęgniarki najwyżej oceniły cechy pozytywne (co jest bardzo budującym aspektem badania), tj.: poczucie sensu i znaczenia własnej pracy, właściwa organizacja pracy i przyjazne relacje interpersonalne w pracy. Wnioski 1. Tylko 27% pielęgniarek i położnych oddziałów neonatologicznych i intensywnej terapii noworodka posiada specjalistyczne kwalifikacje uzyskane w ramach kształcenia podyplomowego. 2. 18% pielęgniarek i położnych posiada wyższe wykształcenie, ale brakuje specjalistów w dziedzinie pielęgniarstwa neonatologicznego, pediatrycznego, intensywnej terapii. 3. Ankietowane pielęgniarki zgłaszają potrzebę w zakresie kształcenia podyplomowego w dziedzinie pielęgniarstwa neonatologicznego (kurs kwalifikacyjny i specjalizacja) 4. Najwyżej oceniane przez pielęgniarki cechy pracy wskazują na dobrą atmosferę pracy, wzajemny szacunek i poczucie sensu pracy. 5. Najczęściej identyfikowane utrudnienia w pracy to: duża ilość i kumulacja zadań, problemy w komunikacji z lekarzami, zagęszczenie sal, braki w sprzęcie, braki decyzyjności w doborze technik i środków pielęgnacyjnych 6. Wśród procedur do realizacji których pielęgniarki i położne czują się bardzo dobrze przygotowane, są procedury dotyczące pielęgnacji noworodka w różnych stanach klinicznych oraz poradnictwo laktacyjne. 7. Słabiej przygotowane czują się pielęgniarki i położne do trudnej komunikacji, oraz badania fizykalnego, słuchu, rehabilitacji noworodka i zastosowania wentylacji nieinwazyjnej typu Infant Flow. 8. Najczęstsze problemy etyczne w pracy to: uporczywa terapia i długotrwała reanimacja, niemoc w sprostaniu oczekiwaniom rodziców, kontakty z rodzicami noworodków o niepomyślnym rokowaniu, częstotliwość badań i liczebność studentów na praktykach. 9. Najczęściej napotykane problemy prawne to: porzucenie dziecka, problemy adopcyjne, uprawnienia do wykonywania zabiegów, rodzice z ograniczonymi prawami i niepełnoletni.

Piśmiennictwo: 1. Bałanga A (red.).: Opieka nad noworodkiem. PZWL. Warszawa 2009 2. Borkowski W.M.: Opieka pielęgniarska nad noworodkiem. Medycyna Praktyczna. Kraków. 1994 3. Brosowska B., Kowalczyk R., Glińska J.: Wiedza pielęgniarek neonatologicznych na temat programu wczesnej stymulacji i opieki rozwojowej noworodka. W: Problemy Pielęgniarstwa tom 15 nr 4-2007. Via Medica. 4. Brykczyńska M.: Pielęgniarstwo pediatryczne. Zagadnienia etyczne. PZWL. Warszawa 1996. 5. Helwich E.: Wcześniak. PZWL. Warszawa. 2002 6. Piskorz K.: Demograficzne i epidemiologiczne uwarunkowania pielęgniarstwa pediatrycznego. W: Współczesne zagrożenia zdrowotne populacji wieku rozwojowego. IV Ogólnopolska Konferencja. CZD. Warszawa 2004 7. Piskorz-Ogórek K.: Opieka pielęgniarska nad noworodkiem w oddziale patologii noworodka. W.: Współczesne zagrożenia zdrowotne populacji wieku rozwojowego. V Ogólnopolska Konferencja. CZD. Warszawa 2005 8. Rodgers Karen.: New care a new life- neonatal nersing. EzineArticles.com 9. Skubiszewska A., Werner B.: Opieka pielęgniarska u noworodków i niemowląt z koarktacją aorty w okresie przed i pooperacyjnym. W: Problemy Pielęgniarstwa. tom 15 nr 4-2007. Via Medica. S. 241-248.