Seminarium dotyczące zmian w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

Seminarium dotyczące zmian w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Opracowanie i prowadzenie: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA Na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

PROGRAMY UE wspierające polskich rolników WNIOSKI SAPARD SPO 2004-2006 PROW 2004-2006 PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH 2007-2013 NOWE PERSPEKTYWY 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 REALIZACJA

Rozwój obszarów wiejskich SPO Restrukturyzacja 2004-2006 Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004-2006 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013

Jakie środki finansowe (EFRROW) przeznaczono na wsparcie polskiego rolnictwa w latach 2007 2013 Łącznie w latach 2007 2013 Razem = 17.217.817.440 Euro EFRROW = 13.230.038.156 E PL 3.987.779.284 E Średnio na 1 rok ok. 2.500.000.000 Euro

Podział środków finansowych UE na poszczególne państwa członkowskie na rzecz rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013 Belgia 418.610.306 Republika Czeska 2.815.506.354 Dania 444.660.796 3 Niemcy 8.112.517.055 Estonia 714.658.855 Grecja 4 3.707.304.424 Hiszpania 7.213.917.799 5 Francja 6.441.965.109 Irlandia 2 2.339.914.590 Włochy 8.292.009.883 Cypr 162.523.574 Łotwa 1.041.113.504 Litwa 1.743.360.093 Luksemburg 90.037.826 Węgry 3.805.843.392 Malta 76.633.355 Niderlandy 486.521.167 1Austria 3.911.469.992 Polska 13.230.038.156 Portugalia 3.929.325.028 Słowenia 900.266.729 Słowacja 1.969.418.078 Finlandia 2.079.932.907 Szwecja 1.825.647.954 Zjednoczone Królestwo 1.909.574.420 Ogólem 77.662.771.346

BUDŻET PROW 2007-2013 LEADER SPOŁECZEŃSTWO Oś III 20% Oś IV 5% 2% GOSPODARKA Oś I 41% ŚRODOWISKO 32% Oś II Oś I Oś II Oś III Oś IV P T

Jakie środki finansowe (EFRROW) przeznaczono na wsparcie polskiego rolnictwa w latach 2007 2013 Łącznie w latach 2007 2013 po zmianie Razem = 17 417 472 995,00 Euro EFRROW = 13 398 928 156,00 Euro PL 4 018 544 839,00 E Średnio na 1 rok ok. 2.500.000.000 Euro

Przyczyny zmian Dodatkowe środki na nowe wyzwania i plan uzdrawiania Dostosowania do zmieniającej się sytuacji

Wprowadzenie W dniu 25 września 2008 r. Komitet Monitorujący uchwałą nr 13/2008 zaakceptował modyfikację Programu w zakresie zmienionym w stosunku do propozycji pierwotnej zgodnie z opinią KE. Następnie w celu doprecyzowania m.in. rozstrzygnięć dotyczących zmian w osi II (modulacja płatności rolnośrodowiskowych, korekta przesunięć finansowych dla działań dotyczących leśnictwa) Komitet Monitorujący w trybie obiegowym podjął kolejne uchwały nr 15/2008, 16/2008 oraz 17/2008. W dniu 22 czerwca 2009 r. strona polska otrzymała pozytywną decyzję w sprawie zmian merytorycznych PROW 2007-2013.

Wprowadzenie Na podstawie analizy budżetu Programu i szacowanej zaktualizowanej wielkości zobowiązań, podjętych w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004-2006 (PROW 2004-2006) oraz PROW 2007-2013, stwierdzono poważny niedobór środków zaplanowanych na realizację działań Renty strukturalne oraz Wspieranie gospodarstw niskotowarowych. Uchwałami nr 13/2008 i nr 15/2008 Komitetu Monitorującego Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 wprowadzono realokację środków Programu.

Zmiany uzgodnione z KE działanie Ułatwienie startu młodym rolnikom - wymagana minimalna wielkość gospodarstwa może zostać osiągnięta po 3 latach od rozpoczęcia działalności rolniczej; działanie Renty strukturalne - młody rolnik przejmujący gospodarstwo ma 3 lata na spełnienie warunku dotyczącego kwalifikacji;

Inne - uzgodnione działanie Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów rezygnacja ze sztywnych stawek cen usług doradczych działanie Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej : ustanowienie priorytetu dla grup producenckich, rozszerzenie o sektor produkcji rzepaku;

Inne - uzgodnione w działaniach Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności i Działania informacyjne i promocyjne dodanie kolejnego krajowego systemu Jakość Tradycja; działanie Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) uaktualnienie opisu wymogów podstawowych (zasada wzajemnej zgodności) ;

Zmiany w działaniu Program rolnośrodowiskowy modyfikacja warunków przejścia z zobowiązań z lat 2004-2006 na nowe zobowiązania w ramach PROW 2007-2013, zmianę zasad łączenia kilku pakietów rolnośrodowiskowych na tej samej powierzchni, uaktualnienie opisu wymogów podstawowych (zasada wzajemnej zgodności), uaktualnienie opisu obszarów NATURA 2000 i Obszarów Szczególnie Wrażliwych (OSN),

Zmiany w osi 4 Leader zmiana szczegółów wdrożeniowych działań Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju, Wdrażanie projektów współpracy i Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja PT linie demarkacyjne i redakcja

Zmiany w trakcie uzgodnień z KE Renty strukturalne: powierzchnia przekazywanych gospodarstw dotychczas renty mogły być przyznane w przypadku przekazywania gospodarstw o powierzchni co najmniej 3 ha (a w przypadku województw o bardzo niskiej średniej powierzchni gospodarstw rolnych 1 ha), obecnie proponuje się podniesienie tych progów odpowiednio do 6 i 3 ha;

Renty strukturalne jeśli gospodarstwo o powierzchni większej niż 10 ha przekazywane jest na powiększenie innego gospodarstwa rolnego, wielkość gospodarstwa docelowego musi być większa od gospodarstwa przekazywanego o co najmniej 10% przekazania na rzecz następcy jedynie w przypadku gdy jest to beneficjent działania Ułatwienie startu młodym rolnikom

Działanie Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw zmiany w limitach wsparcia: 1 miejsce pracy maks. 100 tys. zł, co najmniej 2 miejsca pracy 200 tys. zł, co najmniej 3 miejsca pracy 300 tys. zł,

Oś IV Leader ujednolicenie zasad finansowania projektów z zakresu działania Odnowa i rozwój wsi w ramach Leader zgodnie z pułapem wkładu EFRROW wskazanym dla osi 4 (80%);

Dalszych wyjaśnień wymagają propozycje dotyczące: (rozstrzygnięcie niepewne)

Działanie Ułatwianie startu młodym rolnikom podniesienie premii dla młodego rolnika do 75 tys. zł; kwestia rozszerzenia definicji gruntów rolnych o dzierżawę od osób prywatnych,

Działanie Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej preferencja dla konsolidacji podmiotów w sektorze mleczarskim, limit kwoty pomocy zwiększony do 50 mln zł; dla nieskonsolidowanych podmiotów i obniżenie maksymalnej dopuszczalnej kwoty pomocy do 10 mln zł w sektorze mleczarskim;

Inne Działanie Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności i Działania informacyjne i promocyjne dodanie systemu krajowego Quality Meat Program (QMP), Działanie Program rolnośrodowiskowy kwestia stref buforowych; wprowadzenia degresywności dla wariantów pakietu 4; rozszerzenia możliwości całorocznego wypasu dla zwierząt wszystkich gatunków,

Jakie zmiany w PROW budżet (mln Euro) Lp. OŚ I OBECNE PO REALOKACJI Ogołe EFRROW OGÓŁEM EFRROW 1 Renty strukturalne 2 187 600 000 1 640 700 000 2 549 600 000 1 912 200 000 362 000 000 Wsparcie gospodarstw 2 niskotowarowych 440 000 000 330 000 000 590 000 000 442 500 000 150 000 000 3 4 5 Działanie BILANS Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów 350 000 000 262 500 000 250 000 000 187 500 000-100 000 000 Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej 1 100 000 000 825 000 000 900 000 000 675 000 000-200 000 000 Uczestnicto rolników w systemach jakości żywności 100 000 000 75 000 000 80 000 000 60 000 000-20 000 000 1 2 OŚ II Razem 4 177 600 000 3 133 200 000 4 369 600 000 3 277 200 000 192 000 000 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne 653 501 520 522 801 216 513 501 520 410 801 216-140 000 000 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonej przez katastrofy i wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych 140 000 000 112 000 000 100 000 000 80 000 000-40 000 000 Razem 793 501 520 634 801 216 613 501 520 490 801 216-180 000 000 OGÓŁEM 4 971 101 520 3 768 001 216 4 983 101 520 3 768 001 216 12 000 000

Jakie zmiany w PROW dodatkowe środki (mln Euro) Oś/środek Nazwa działania Wkład EFRROW na lata 2009-2013 Oś 1: Środek 121,144 Oś 1: Środek 125 Modernizacja gospodarstw wiejskich 62 222 500,00 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa 33 778 000,00 Łącznie oś 1 96 000 500,00 Oś 2: Środek 214 Program rolnośrodowiskowy 10 000 000,00 Łącznie oś 2 10 000 000,00 Oś 3: Środek 321 w tym: Operacje związane z priorytetami wymienionymi w art. 16a ust. 1 lit. a) f) rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 Operacje związane z priorytetami wymienionymi w art. 16a ust. 1 lit. g) rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 3 778 000,00 59 111 500,00 Łącznie oś 3 62 889 500,00 Operacje związane z priorytetami wymienionymi w art. 16a ust. 1 lit. a) f) rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 Operacje związane z priorytetami wymienionymi w art. 16a ust. 1 lit. g) rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 3 778 000,00 59 111 500,00 Program łącznie 168 890 000,00 Ogółem w ramach osi 1, 2, 3 i 4 operacje związane z priorytetami wymienionymi w art. 16a ust. 1 lit. a) f) rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 Ogółem w ramach osi 3 i 4 operacje związane z priorytetami wymienionymi w art. 16a ust. 1 lit. g) rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 109 778 500,00 59 111 500,00

Polityka spójności w ramach Narodowej Strategii Spójności realizowana będzie przy pomocy: 16 Regionalnych Programów Operacyjnych Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Program Operacyjny Kapitał Ludzki Program Operacyjny Innowacyjna gospodarka Programy operacyjne europejskiej współpracy terytorialnej PROGRAM Zrównoważony rozwój rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013 (Departament RYBOŁÓWSTWA - MRiRW) Program Operacyjny Pomoc techniczna!

Środki UE dla Polski w ramach Polityki Spójności, WPR (rozwój obszarów wiejskich) oraz Wspólnej Polityki Rybackiej (w mld euro) 70 60 50 40 30 20 10 0 67,284 polityka spójności 13,230 Wspólna Polityka Rolna w tym ok. 5 mld euro na obszary wiejskie +169 0,734 Wspólna Polityka Rybacka

Działania Osi 1 Wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego

oś priorytetowa 1 (gospodarcza) - wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego 1. Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie 2. Ułatwienie startu młodym rolnikom 3. Renty strukturalne 4. Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów 5. Modernizacja gospodarstw rolnych

oś priorytetowa 1 (gospodarcza) - wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego 6. Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej 7. Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa 8. Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności 9. Działania informacyjne i promocyjne 10.Grupy producentów rolnych

Oś 1 Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i 1 leśnictwie 31

Szkolenia zawodowe Cel działania: Doskonalenie zawodowe rolników i posiadaczy lasów Kto może korzystać ze wsparcia: 1.Osoby fizyczne 2.Osoby prawne 3.Jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej 32

Szkolenia zawodowe Kryteria - beneficjent: 1. Dysponuje kadrą dydaktyczną i bazą do prowadzenia szkoleń, posiada doświadczenie w organizacji szkoleń oraz której przedmiotem lub celem jest prowadzenie działalności szkoleniowej 2. Nie podlega wykluczeniu (na podstawie Rozp. Rady WE 1698/2005) 3. Nie prowadzi działalności w zakresie produkcji i obrotu środkami produkcji dla rolnictwa nie dotyczy ODR 4. Nie jest PODMIOTEM WDRAŻAJĄCYM 5. Ma nadany numer identyfikacyjny w krajowym systemie ewidencji producentów - NOWOŚĆ

Szkolenia zawodowe KONKURSY_2009 rok: (wnioski składamy 05.10 13.11.2009) 1. Zasady otrzymywania dopłat bezpośrednich a obowiązek spełnienia przez gospodarstwo zasad wzajemnej zgodności, ze szczególnym uwzględnieniem programów zwalczania chorób zakaźnych wojewódzkie 2 dni (łącznie 12 godzin, w tym 6 godz. wykłady + 6 godz. warsztaty w gospodarstwie); 2. Podniesienie konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez zrzeszanie się rolników ze szczególnym uwzględnieniem formy spółdzielczej krajowy; 2 dni (łącznie 12 godzin), 3. Rolnictwo ekologiczne i zasady sprzedaży bezpośredniej w gospodarstwach ekologicznych - krajowy; 3 dni (łącznie 18 godzin, w tym 2 dni wykłady + 1 dzień warsztaty w gospodarstwie ekologicznym);

Szkolenia zawodowe KONKURSY_2009 rok: (wnioski składamy 05.10 13.11.2009) 4. Produkcja mięsa wysokiej jakości szansą opłacalności produkcji wojewódzkie 1 dzień (łącznie 6 godzin, z podziałem na grupy: mięso wieprzowe, wołowe, drób, baranina), 5. Produkcja biogazu rolniczego korzyści i zagrożenia - krajowy; 2 dni (łącznie 12 godzin, w tym 1 dzień wykłady + wyjazd do biogazowni rolniczej; 6. Wykorzystanie komputera, programów komputerowych i internetu gwarancją sprawnego zarządzania gospodarstwem rolnym wojewódzkie 2 dni (łącznie 12 godzin), 7. Możliwości ubezpieczenia przez rolników upraw i zwierząt gospodarskich krajowy 1 dzień (6 godzin),

Szkolenia zawodowe Formy prowadzonych szkoleń: Kursy, warsztaty i wyjazdy studialne, Pomoc jest przyznawana na operacje wybraną w drodze konkursu Jeżeli operacja jest realizowana w kilku etapach, każdy z etapów nie może trwać krócej niż 2 miesiące 36

Szkolenia zawodowe Wysokość i zakres wsparcia: Refundacja 100% kosztów kwalifikowanych projektu 1 refundacja udokumentowanych kosztów bezpośrednich poniesionych w związku z przeprowadzeniem szkolenia 2 koszty ogólne - w wysokości nie więcej niż 15% udokumentowanych bezpośrednich kosztów szkoleń 37

Liczba beneficjentów (2007 2013) Jakie środki finansowe : 40 mln Euro Beneficjenci 500 projektów 38

Oś 1 Ułatwianie startu młodym 2 rolnikom 39

Ułatwianie startu młodym rolnikom ROZPORZĄDZENIE MRiRW z 12 lutego 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie...2007-2013 Dz.U. Nr 24, poz. 147 ROZPORZĄDZENIE MRiRW z 20 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie...2007-2013 Dz. U. Nr 48, poz 391 PROJEKT ROZPORZĄDZENIE MRiRW zmieniające rozporządzenie w sprawie...2007-2013 40

Ułatwianie startu młodym rolnikom Cel działania: Stymulowanie zmian strukturalnych w sektorze rolnym przez ułatwianie przejmowania lub zakładania gospodarstw rolnych przez osoby młode o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych 41

Kto może korzystać ze wsparcia : 1. Jest pełnoletni w dniu złożenia wniosku i nie ukończył 40 roku życia w dniu składania wniosku, 2. Jest obywatelem państwa członkowskiego UE, 3. Posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe wynikające z posiadanego wykształcenia lub stażu pracy w rolnictwie lub uzupełni wykształcenie w ciągu 36 miesięcy (3 lata) od dnia wydania decyzji o przyznaniu pomocy, 4. Co najmniej 70% kwoty premii wykorzysta na cele związane z rozwojem gospodarstwa, zgodnie z założeniami biznesplanu, 42

Kto może korzystać ze wsparcia : 5. Przez okres co najmniej 3 lat od wypłaty pomocy będzie ubezpieczony w KRUS na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników jako rolnik z mocy ustawy i w pełnym zakresie, 6. Będzie prowadził gospodarstwo objęte pomocą samodzielnie przez okres co najmniej 5 lat od dnia wypłaty pomocy, 7. Gospodarstwo (budynki i budowle oraz UR wykorzystywane do produkcji rolnej) nie będzie stanowiło przedmiotu współwłasności lub współposiadania, z wyjątkiem małżeńskiej wspólności majątkowej, 43

Kto może korzystać ze wsparcia : 8. Nie ma ustalonego prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, 9. Której małżonek do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy prowadził działalność rolniczą pod warunkiem, że: zarówno w trakcie małżeństwa, jak i przed zawarciem związku małżeńskiego, MAŁŻONKOWI nie przyznano pomocy MR w ramach SPO i PROW, wcześniej niż w okresie 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku nie zaistniał żaden z przypadków w/w. gospodarstwo małżonka wejdzie w skład małżeńskiej współwłasności majątkowej (w terminie 180 dni od doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy), 10. Gospodarstwo zapewni osiągnięcie nadwyżki bezpośredniej z działalności rolniczej prowadzonej w gospodarstwie równiej co najmniej 4 ESU, (i nie mniejszej niż w dniu złożenia wniosku - w okresie jego prowadzenia) 11. Będzie prowadził działalność rolniczą zgodnie z opracowanym PLANEM ROZWOJU GOSPODARSTWA w oparciu o znajdujące się w gospodarstwie budynki i budowle oraz maszyny, urządzenia i wyposażenie do produkcji rolnej

Ułatwianie startu młodym rolnikom - kwalifikacje 1. Wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe, średnie lub wyższe, 2. Tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy, lub tytuł zawodowy mistrza w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i co najmniej 3- letni staż pracy w rolnictwie, 3. Wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i co najmniej 3 letni staż pracy w rolnictwie albo ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem 4. Wykształcenie średnie inne niż w rolnicze i co najmniej 3 letni staż pracy w rolnictwie 5. Wykształcenie podstawowe, gimnazjalne lub zasadnicze zawodowe inne niż rolnicze i co najmniej 5 letni staż pracy w rolnictwie 45

Ułatwianie startu młodym rolnikom - kwalifikacje NOWY UAKTUALNIONY ZAŁĄCZNIK - Wykaz kierunków, zawodów i specjalności, tytułów kwalifikacyjnych w zakresie rolnictwa oraz rodzaje dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji zawodowych STAŻ PRACY W ROLNICTWIE okres do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy, w którym rolnik: - podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownik, lub - był zatrudniony w gospodarstwie rolnym, na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, na stanowidku związanym z prowadzeniem produkcji rolnej, - odbył staż (o którym mowa w art. 53 ust 1 ustawy z 20.04.2004 r o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy), - dla osób, które prowadziły działalność rolniczą również okres od rozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej. 46

Pomoc może być przyznana osobie, która do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy nie prowadziła działalności rolniczej i po raz pierwszy rozpoczyna samodzielnie prowadzenie gospodarstwa rolnego Wyjątki spadek, darowizna (18 lat lub ukończenie nauki) Pod warunkiem nie prowadzenia działalności rolnej (KRUS, płatności, itp..) 47

Ułatwianie startu młodym rolnikom Pomoc może być przyznana jeśli od momentu rozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej do dnia złożenia wniosku nie upłynęło więcej niż - 12 miesięcy, oraz 18 miesięcy do wydania DECYZJI!

Ułatwianie startu młodym rolnikom Wysokość pomocy : 50.000 zł PROJEKT zmian Gospodarstwo rolne beneficjenta: 1. Ma powierzchnię użytków rolnych nie mniejszą niż średnia w danym województwie i nie większą niż 300 ha. Jeżeli średnia wojewódzka jest niższa od średniej krajowej, wówczas obowiązuje średnia krajowa, 2. Stanowi lub będzie stanowiło własność beneficjenta lub dzierżawę z zasobu własności rolnej Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego lub użytkowanie wieczyste, 3. Spełnia standardy w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt w gospodarstwie lub dostosuje się do tych standardów w ciągu 3 lat od rozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej i utrzyma je do 5 lat od wypłaty pomocy. PROJEKT zmian PROJEKT zmian 49

Ułatwianie startu młodym rolnikom Średnia wielkość powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym w poszczególnych województwach w latach 2008-2009 Jednostka podziału administracyjnego kraju Średnia wielkość powierzchni gruntów rolnychw gospodarstwie rolnym w 2009 roku (w hektarach) 2008 2009 Województwo dolnośląskie 15,35 15,52 Województwo kujawsko-pomorskie 14,79 14,94 Województwo lubelskie 7,34 7,4 Województwo lubuskie 19,67 20,11 Województwo łódzkie 7,34 7,41 Województwo małopolskie 3,75 3,8 Województwo mazowieckie 8,37 8,44 Województwo opolskie 17,46 17,71 Województwo podkarpackie 4,41 4,46 Województwo podlaskie 11,96 12,05 Województwo pomorskie 18,48 18,82 Województwo śląskie 6,55 6,71 Województwo świętokrzyskie 5,33 5,39 Województwo warmińsko-mazurskie 22,81 22,95 Województwo wielkopolskie 13,36 13,46 Województwo zachodniopomorskie 29,68 30,15 Średnia krajowa 10,02 10,15 Przy ustalaniu powierzchni gospodarstwa uwzględniamy średnią powierzchnię gruntów rolnych w kraju, w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy 50

JAKIE ZMIANY PLANUJE wprowadzić MRiRW? PROPONOWANA ZMIANA PROGRAMU (ZAAKCEPTOWANE PRZEZ KOMISJĘ EUROPEJSKĄ dnia 22 czerwca 2009 ROKU) Jeśli przejmowane gospodarstwo położone jest w województwie, w którym średnia wojewódzka jest niższa niż średnia krajowa, a gospodarstwo ma powierzchnię nie mniejszą niż średnia w danym województwie ale niższą niż średnia krajowa, pomoc może zostać przyznana pod warunkiem, że wnioskujący zobowiąże się do zwiększenia powierzchni gospodarstwa do poziomu średniej krajowej w terminie 3 lat od momentu doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy.

JAKIE ZMIANY cd. PROPONOWANA ZMIANA PROGRAMU (wynikająca z doświadczeń we wdrażaniu PROW): 1.Podniesienie premii do wysokości 75.000 PLN, 2.Przyznanie premii gdy MR dzierżawi gospodarstwo od osób fizycznych, 3.WIELKOŚĆ GOSPODARSTWA w województwach gdzie średnia jest wyższa od średniej krajowej propozycja obniżenia wymogu do ŚREDNIEJ KRAJOWEJ, 4.Rozpoczęcie prowadzenia działalności rolniczej dzień rozwiązania/wygaśnięcia umowy dzierżawy, jeśli MR przejął gospodarstwo w drodze spadku i wciągu 12 miesięcy przekazał je w dzierżawę- w formie aktu notarialnego lub z datą pewną.

Liczba beneficjentów (2007 2013) Jakie środki finansowe : 420 mln Euro Młody rolnik 33.600 projektów Średnio w roku ok. 4.800 wniosków 53

Oś 1 Renty strukturalne 3

Renty strukturalne PROCEDURY z dnia 25.03.2009 roku OGŁOSZENIE NABORU WNIOSKÓW na stronie internetowej ARiMR oraz jednym dzienniku o zasięgu krajowym i w jednym dzienniku o zasięgu regionalnym. OKREŚLA TERMIN ROZPOCZĘCIA I ZAKOŃCZENIA PRZYJMOWANIA WNIOSKÓW nie może być dłuższy niż 10 dni DZIEŃ ROZPOCZĘCIA SKŁADANIA WNIOSKÓW nie wcześniej niż 30 dni po OGŁOSZENIU

Renty strukturalne Kto może korzystać ze wsparcia: 1. Jest w wieku przedemerytalnym (ukończył 55 lat, lecz nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego) 2. Podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników 3. Prowadzi działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym będącą jego własnością (lub jego współmałżonka) na własny rachunek przez okres co najmniej 10 lat, bezpośrednio przed złożeniem wniosku o pomoc i w okresie ostatnich 10 lat podlegał przez okres co najmniej 5 lat ubezpieczeniu emerytalnorentowemu 4. Zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej 5. Posiada gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 3 ha użytków rolnych albo 1 ha użytków rolnych w przypadku gospodarstw rolnych położonych w województwie: małopolskim, podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim! Posiada gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 6 ha użytków rolnych albo 3 ha użytków rolnych w przypadku gospodarstw rolnych położonych w województwie: małopolskim, podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim

Liczba beneficjentów (2007 2013) Jakie środki finansowe : 2.187,6 mln Euro 2.549,6 mln EURO w tym ok. 67% na zobowiązania PROW 2004-2006 tj. (53.400 beneficjentów) 20.400 wniosków 2007 i 2008 przyjęto 17.063 wnioski WYDANE DECYZJE ok. 14.000

Renty strukturalne DODATKOWE KRYTERIA WYBORU WNIOSKÓW: (Uchwała Komitetu Monitorującego PROW) 1.Wielkość przekazywanego gospodarstwa maksymalnie 50 pkt. 2.Wielkość tworzonego gospodarstwa maksymalnie 40 pkt. 3.Przekazanie gospodarstwa na rzecz osoby poniżej 40 roku życia 5 pkt., 4.Przekazanie następcy gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej średniej krajowej 5 pkt., KOLEJNOŚĆ według uzyskanej ilości pkt.: 1.Począwszy od najwiekszej ilości punktów; 2.W przypadku takiej samej ilości pkt decyduje wielkość przekazywanego gospodarstwa; 3.W przypadku takiej samej ilości pkt w dalszej kolejności decyduje wielkość tworzonego gospodarstwa 4.jw. decyduje termin złożenia wniosku

Poziom wsparcia: 1. Dla osoby składającej wniosek = 1.013 zł 2. Dodatek na małżonka = 676 zł Jeżeli przekazujemy gospodarstwo powyżej 10 ha użytków rolnych osobie, która nie przekroczyła 40 roku życia RS zwiększa się o 102 zł Okres wypłaty pomocy do osiągnięcia wieku 65 lat! Jakie to pieniądze: podstawa najniższa emerytura w 2009 r. 675,10 zł 2008 ROK 150% x 636,29 zł = 954,44 zł 1.013 zł 676 zł 250% x 636,29 zł = 1.590,73 zł maksimum (+15%) = 1.686,17 zł 102 zł MAKSYMALNIE = 1.791 zł

Jak to jest z okresem otrzymywania RS? Mężczyzna Renta strukturalna Emerytura Wiek emerytalny: K 60 lat M 65 lat 55 lat Kobieta 65 lat do 60 lat powyżej 60 lat Renta strukturalna Emerytura RS Emerytura

Renty strukturalne Komu przyznaje się RS Jeżeli rolnik pozostaje w związku małżeńskim, a warunki do ubiegania się o przyznanie RS spełniają oboje małżonkowie, RS przyznaje się tylko jednemu z nich. Jeżeli rolnik nie spełnia warunków do uzyskania RS lub nie ubiega się o nią, RS przyznaje się jego małżonkowi, jeżeli małżonek spełnia wszystkie warunki przewidziane dla rolnika określone w rozporządzeniu z wyjątkiem: WPISU DO EWIDENCJI PRODUCENTÓW

Renty strukturalne Dotychczasowa ilości złożonych wniosków : 2007 rok: 2008 rok: Od: 30.06 08.07. 7.200 WNIOSKÓW od: 25 czerw. do: 20 sierpnia 8.882 wnioski

Oś 1 Korzystanie z usług doradczych 4 przez rolników i posiadaczy lasów 63

KORZYSTANIE Z USŁUG DORADCZYCH PRZEZ ROLNIKÓW I POSIADACZY LASÓW Maksymalna kwota pomocy: 1.500 EURO w okresie 2007 2013 (PROW) Wyłącznie jeden raz w okresie objętym PROW na dany rodzaj usług doradczych wymienionych w załączniku 1 lub 2! Wnioskodawca składa wniosek o przyznanie pomocy raz w danym roku kalendarzowym?

Oś 1 Modernizacja gospodarstw rolnych 5

Modernizacja gospodarstw rolnych Jak to było w 2007 roku? Rozpoczęcie przyjmowania wniosków: 9 listopada 2007 r. Zakończenie przyjmowania wniosków: 12 listopada 2007 r.-w 14 województwach, w 4 województwach zakończono: - 21 listopada 2007 podkarpackie - 22 listopada 2007 łódzkie - 28 listopada 2007 małopolskie - 13 grudnia 2007 - lubelskie Do 13.12.2007 r. przyjęto 18.372 wnioski

Modernizacja gospodarstw rolnych Jak to będzie do 2013 r.? 70 000 60 000 59 378 Wnioski NOWOŚĆ: Dodatkowe środki finansowe (ok. 69 136 111 EURO z tzw. nowych wyzwań przeznaczone na restrukturyzację sektora 50 000 43 299 40 000 30 000 20 000 16 079 10 000 0 Ogółem 2007-2009 2010-2013

Modernizacja gospodarstw rolnych ZAKRES DZIAŁANIA: Pomoc jest udzielana na inwestycje dotyczące modernizacji lub rozwoju produkcji roślinnej lub zwierzęcej. Operacje mogą dotyczyć produkcji produktów żywnościowych jak i nieżywnościowym (w tym wykorzystywanych do produkcji energii odnawialnej), a także przygotowania do sprzedaży lub sprzedaży bezpośredniej produktów rolnych Potencjalni odbiorcy pomocy Osoby fizyczne, osoby prawne, spółka osobowa, wspólnicy spółki cywilnej cywilnych prowadzący działalność rolniczą w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej OSOBA PRAWNA: stowarzyszenie rejestrowe, spółdzielnia, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, przedsiębiorstwo państwowe (w tym ODR, CDR) SPÓŁKA OSOBOWA: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna

Zakres pomocy : 1. Budowa lub remont połączony z modernizacją budynków lub budowli służących prowadzeniu działalności rolniczej 2. Zakup lub instalacja maszyn, urządzeń, w tym sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu prowadzonej działalności rolniczej 3. Zakładanie i modernizacja sadów lub plantacji wieloletnich (z wyłączeniem plantacji choinek, wiśni, malin, truskawek, porzeczek oraz roślin na cele energetyczne) 4. Zakup, instalacja lub budowa elementów infrastruktury technicznej wpływającej bezpośrednio na warunki prowadzenia działalności rolniczej, przygotowania do sprzedaży lub sprzedaży bezpośredniej 5. Zakup patentów, licencji, w tym licencji na oprogramowanie 6. Usługi związane z przygotowaniem dokumentacji technicznej lub ekonomicznej dotyczącej projektu oraz nadzoru technicznego, związanego z realizacją projektu: poniesione po 1 stycznia 2007 roku w wysokości nie przekraczającej 10% pozostałych kosztów kwalifikowanych

Modernizacja gospodarstw rolnych Wysokość pomocy: Maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne w ramach działania, w okresie realizacji PROW 2007-2013, nie może przekroczyć 300.000 zł Do realizacji mogą być przyjęte projekty, których wysokość kosztów kwalifikowanych będzie wynosiła powyżej 20.000 zł Ograniczenie nie dotyczy projektów obejmujących wyłącznie wyposażenie gospodarstwa rolnego w urządzenia do składowania nawozów naturalnych lub projektów związanych z dostosowaniem do norm wspólnotowych

Poziom wsparcia maksymalny poziom pomocy 40% młodzi rolnicy 50% dla gospodarstw położonych na obszarach górskich, innych terenach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, obszary objęte siecią NATURA 2000 oraz obszarach, na których obowiązują ograniczenia w związku z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej 50% młodzi rolnicy na terenach jw. 60%

Modernizacja gospodarstw rolnych N O W O Ś C I _ zmiana Dodatkowe środki finansowe: UE 62 222 500,00 Euro Krajowe 6.913.611 Euro RAZEM = 69.136.111 Euro Dodatkowe środki w MGR: (Uchwała Komitetu Monitorującego z 23.06.2009 r.) Projekty dotyczące restrukturyzacji gospodarstw mleczarskich (rozwój produkcji mleka lub reorientacja w związku z zaprzestaniem produkcji mleka). Projekty dla gospodarstw posiadających kwoty mleczne na inwestycje poprawiające wyniki ekonomiczne w drodze rozwoju/modernizacji produkcji lub zmianę kierunku produkcji Podniesienie o +10% dofinansowania inwestycji dla projektów dotyczących WSPÓLNEGO UŻYTKOWANIA MASZYN w ramach sektora mleczarskiego

Wspólne użytkowanie maszyn Obecnie trwa proces zmiany przepisów krajowych w celu umożliwienia co najmniej 2 osobom fizycznym wspólnego ubiegania się o pomoc na zakup nowych maszyn lub urządzeń. CEL: wsparcie przede wszystkim mniejszych gospodarstw, w których z ekonomicznego punktu widzenia, ze względu na zbyt mały areał, czy określoną strukturę produkcji, nie jest uzasadnione kupowanie nowoczesnej, wydajnej maszyny wyłącznie na potrzeby jednego gospodarstwa. O pomoc będą mogły wystąpić wspólnie osoby fizyczne, które zostały wskazane w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich jako beneficjenci przedmiotowego działania, oraz które spełniają wszystkie warunki przyznania pomocy, określone w tym działaniu dla osób fizycznych.

Wspólne użytkowanie maszyn Poziom wsparcia + 10% jeśli operacja będzie dotyczyła restrukturyzacji sektora mleczarskiego (propozycja czeka na akceptację KE)

Nowy nabór- sposób określania kolejności przysługiwania pomocy PROJEKT NOWYCH ZASAD USTALANIA KOLEJNOŚCI ROZPATRYWANIA WNIOSKÓW Obecnie trwa proces zmiany przepisów krajowych w celu wprowadzenia nowego sposobu określania kolejności przysługiwania pomocy. (Uchwała Komitetu Monitorującego z 23.06.2009 r.) Kolejność ustalana będzie przy zastosowaniu kryteriów wyboru operacji. Każdej operacji będzie przyznana określona liczba punktów. Jeśli co najmniej dwie operacje otrzymają tyle samo punktów- zastosowane zostaną dodatkowe preferencje. UWAGA! Zachowana zostanie możliwość złożenia wniosku o przyznanie pomocy: przesyłką rejestrowaną nadaną w placówce pocztowej operatora publicznego za pośrednictwem biur powiatowych ARiMR.

CO BĘDZIE DECYDOWAĆ o liczbie punktów: Wpływ operacji na wzrost wartości dodanej brutto w gospodarstwie (GVA) Wielkość ekonomiczna gospodarstwa ESU Dodatkowe punkty dla osób fizycznych wspólnie składających wniosek na zakup nowych maszyn lub urządzeń Dla gospodarstw WUM średnia arytmetyczna z wielkości ekonomicznej gospodarstw będących w posiadaniu członków WUM. W których województwach wykorzystano limit środków: LUBUSKIE, PODLASKIE, POMORSKIE, WARMIŃSKO-MAZURSKIE, ZACHODNIO-POMORSKIE, KUJAWSKO-POMORSKIE, OPOLSKIE, WIELKOPOLSKIE.

Modernizacja gospodarstw rolnych Punkty przyznawane będą w następujący sposób: dla operacji wpływających na wzrost wartości dodanej (GVA) Lp. Wyszczególnienie Liczba punktów 1 4-16 ESU 2 16-40 ESU 3 40-70 ESU powyżej 70 ESU od 5-9 pkt. przy czym 9 pkt przyznaje się dla wartości 16 ESU, pozostałe proporcjonalnie do 5 pkt dla 4 ESU od 9-10 pkt. przy czym 10 pkt przyznaje się dla 28 ESU (środek tego przedziału), pozostałe proporcjonalnie - 9 pkt dla wartości ESU skrajnych od 5-9 pkt. przy czym 9 pkt przyznaje się dla wartości 40 ESU, dla pozostałych wartości proporcjonalnie mniej, 70 ESU - 5 pkt. 5 pkt.

Modernizacja gospodarstw rolnych dla operacji, które nie wpływają na wzrost wartości dodanej (GVA) Lp. Wyszczególnienie Liczba punktów 1 4-16 ESU 2 16-40 ESU 3 40-70 ESU powyżej 70 ESU od 0-4 pkt. przy czym 4 pkt przyznaje się dla wartości 16 ESU, pozostałe proporcjonalnie do 0 pkt dla 4 ESU od 4-5 pkt. Przy czym 5 pkt przyznaje się dla 28 ESU (środek tego przedziału), pozostałe proporcjonalnie - 4 pkt dla wartości ESU skrajnych od 0-4 pkt. Przy czym 4 pkt przyznaje się dla wartości 40 ESU, dla pozostałych wartości proporcjonalnie mniej, 70 ESU - 0 pkt. 0 pkt.

Modernizacja gospodarstw rolnych Dodatkowe punkty dla WUM Dodatkowo, jeżeli o pomoc na zakup maszyn albo urządzeń do wspólnego użytkowania występuje grupa osób fizycznych (WUM), punkty przyznaje się w zależności od wielkości ekonomicznej gospodarstwa, w następujący sposób: Lp. DODATKOWO - jeżeli występuje grupa (WUM): 1 co najmniej 4 ESU i mniej niż 16 ESU 5 pkt. 2 co najmniej 16 ESU i mniej niż 40 ESU 3 pkt. 3 co najmniej 40 ESU i mniej niż 70 ESU 1 pkt. 4 co najmniej 70 ESU 0 pkt.

0 pkt. 4 pkt. 4 pkt. 5 pkt. 4 pkt. 4 pkt. 0 pkt. Modernizacja gospodarstw rolnych Proporcjonalnie mniej Proporcjon. mniej Proporcjon. mniej Proporcjonalnie mniej 0 pkt 4 ESU 16 ESU 28 ESU 40 ESU 70 ESU DODATKOWO (WUM) + 5 pkt. 3 pkt. 1 pkt. 0 pkt 4 ESU 16 ESU 40 ESU 70 ESU

Modernizacja gospodarstw rolnych KOLEJNOŚĆ PRZYSŁUGIWANIA POMOCY Decyduje liczba uzyskanych punktów pierwsze z najwyższą liczbą punktów Jeżeli operacje uzyskały taką samą liczbę punktów: pierwsza w kolejności podmiot, który nie zawarł żadnej umowy przyznającej pomoc w ramach działania MGR PROW 2007 2013; jeśli nadal nie ustalono kolejności (np. wszystkie podmioty z tą samą liczbą punktów nie zawarły ww. umowy) o kolejności decyduje wartość ESU, przy czym preferuje się niższą wartość ESU.

Modernizacja gospodarstw rolnych KOLEJNOŚĆ gospodarstwa mleczarskie nabór wniosków w ramach tzw. nowych wyzwań (Dodatkowe środki) DECYDUJE wielkość kwoty mlecznej Dla gospodarstw WUM średnia arytmetyczna z wielkości indywidualnych kwot mlecznych będących w posiadaniu członków WUM. Lp. Wielkość kwoty mlecznej Liczba punktów OPERACJE: 1. Rozwijanie produkcji przez podmioty posiadające kwotę mleczną co najmniej 100.000 kg 2. Rezygnują z produkcji mleczarskiej (posiadają kwotę mleczną od 20.000-99.999 kg) 1 20 000-99 000 kg 2 100 000-200 000 kg 3 200 000-400 000 kg od 5-9 pkt. przy czym 9 pkt przyznaje się dla wartości 99.999 kg, pozostałe proporcjonalnie mniej do 5 pkt dla wielkości równej 20.000 kg od 9-10 pkt. przy czym 10 pkt przyznaje się dla wartości 150.000 kg, pozostałe proporcjonalnie mniej do 9 pkt dla wielkości z krańca tego przedziału od 5-9 pkt. przy czym 9 pkt przyznaje się dla kwoty mlecznej równej 200.000 kg, dla pozostałych wielkości kwoty mlecznej - proporcjonalnie mniej do 5 pkt przy 400.000 kg 4 powyżej 400 000 kg 5 pkt. Uwaga! Punktacja jest niezależna od wcześniejszej, dotyczy wniosków realizujących tzw. nowe wyzwania w zakresie restrukturyzacji mleczarstwa.

Modernizacja gospodarstw rolnych KOLEJNOŚĆ gospodarstwa mleczarskie (cd) OPERACJE: 1. Rozwijanie produkcji przez podmioty posiadające kwotę mleczną od 20.000-99.999 kg 2. Rezygnują z produkcji mleczarskiej (posiadają kwotę mleczną co najmniej 100.000 kg) 1 20 000-99 000 kg 2 100 000-200 000 kg 3 200 000-400 000 kg od 0-4 pkt. przy czym 4 pkt przyznaje się dla wartości 99.999 kg, pozostałe proporcjonalnie mniej do 0 pkt dla wielkości równej 20.000 kg od 4-5 pkt. przy czym 5 pkt przyznaje się dla wartości 100.000 kg, pozostałe proporcjonalnie mniej do 4 pkt dla wielkości równej 200.000 kg od 0-4 pkt. przy czym 4 pkt przyznaje się dla wartości 200.000 kg, pozostałe proporcjonalnie mniej do 0 pkt dla wielkości równej 400.000 kg 4 powyżej 400 000 kg 0 pkt.

Modernizacja gospodarstw rolnych KOLEJNOŚĆ gospodarstwa mleczarskie (cd). Lp. DODATKOWO - jeżeli występuje grupa (WUM): 1 co najmniej 20 000 kg i mniej niż 100 000 kg 5 pkt. 2 co najmniej 100 000 i mniej niż 200 000 kg 3 pkt. 3 co najmniej 200 000 i mniej niż 400 000 kg 1 pkt. 4 co najmniej 400 000 kg 0 pkt.

Modernizacja gospodarstw rolnych WYBÓR OPERACJI wnioski MLEKO Decyduje liczba uzyskanych punktów pierwsze z najwyższą liczbą punktów Jeżeli operacje uzyskały taką samą liczbę punktów: pierwsza w kolejności decyduje powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie, preferuje się gospodarstwa z większą powierzchnią UR (dla WUM średnia powierzchnia UR w gospodarstwach); jeśli nadal nie ustalono kolejności decyduje wielkość kwoty mlecznej począwszy od najmniejszej.

Modernizacja gospodarstw rolnych DODATKOWA NOWOŚĆ: Możliwość wypłaty zaliczek zmiana czeka na akceptację KE

Modernizacja gospodarstw rolnych INNE ZOBOWIĄZANIA - nowość WAŻNE DLA BENEFICJENTÓW, którzy realizują operacje FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW UE o wartości całkowitej powyżej 50.000 EURO (193.855,00 PLN): Musimy umieścić w miejscu realizacji operacji lub siedzibie tablicę informacyjną (zgodnie z wzorem określonym w KSIĘDZE WIZUALIZACJI ZNAKU PROW NA LATA 2007-2013, po dniu zawarcia umowy, jednak nie później niż: do dnia złożenia wniosku o płatność ostateczną, albo w dniu złożenia wniosku o płatność, w ramach którego po raz pierwszy zostaną ujęte raty zapłacone tytułem wykonania umowy leasingu I EKSPONOWANE PRZEZ OKRES 5 LAT OD DNIA WYPŁTY POMOCY

WZÓR TABLICY INFORMACYJNEJ Operacja mająca na celu: Operacja mająca na celu: Zakup maszyn i urządzeń rolniczych współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania Modernizacja gospodarstw rolnych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

Liczba beneficjentów (2007 2013) Jakie środki finansowe : 1 779,932 mln Euro Po zmianie 1 849,068 mln Euro Dodatkowo 69,136 mln Euro Dla gospodarstw mleczarskich rozwój, modernizacja, zmiana kierunku oraz podwyższone wsparcie (+10%) dla projektów dotyczących wspólnego użytkowania maszyn w ramach sektora mleczarskiego Przewidywana liczba projektów: 59.378

Oś 1 Zwiększenie wartości dodanej podstawowej 6 produkcji rolnej i leśnej

Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Cel działania: Poprawa konkurencyjności w sektorze przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, uwarunkowana: wzrostem wartości dodanej, jakości produkcji, obniżaniem kosztów, rozwojem nowych produktów, procesów i technologii produkcji, poprawa warunków produkcji w odniesieniu do obowiązujących i nowowprowadzanych norm wspólnotowych.

Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Zakres pomocy: Inwestycje służące modernizacji lub budowy zakładów przetwórstwa produktów rolnych lub infrastruktury handlu hurtowego produktami rolnymi których celem jest: poprawa ogólnych warunków przedsiębiorstw, warunków ochrony środowiska, dostosowanie do nowowprowadzanych norm wspólnotowych (tylko mikroprzedsiębiorstwa)

Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Poziom pomocy: MSP maksymalnie 40 % większe przedsięb, - maksymalnie 25 % MSP - maksymalnie 50 %:

Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Sektory wspierane w ramach działania: 1. Mleko (z wyjątkiem produkcji masła) 2. Mięso 3. Owoce i warzywa (z wyjątkiem produkcji napojów winopodobnych i winopochodnych) 4. Zbóż (z wyjątkiem produkcji słodu) 5. Ziemniaków 6. Jaj 7. Miodu 8. Lnu i konopi 9. Roślin oleistych i wysokobiałkowych 10. Przetwórstwo produktów rolnych na cele energetyczne 11. Usługowe zamrażanie wraz z przechowywaniem produktów rolnych 12. Sprzedaż hurtowa produktów rolnych: owoców i warzyw, kwiatów i roslin, mleka i wyrobów mleczrskich, zboża oraz materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych

Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Preferencje dla grup producentów rolnych, wstępnie uznanych grup oraz organizacji producentów owoców i warzyw przyjmowanie wniosków Mogą składać wnioski po upływie 14 dni od dnia podania do publicznej wiadomości o naborze wniosków Pozostałe podmioty mogą składać wnioski po upływie 42 dni od dnia podania do publicznej wiadomości o naborze wniosków Pomocą finansową objęte są projekty dotyczące sprzedaży hurtowej produktów rolnych: owoców i warzyw, kwiatów i roślin, mleka i wyrobów mleczarskich, zboża, rzepaku oraz materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych.

Potencjalni odbiorcy pomocy: Osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, wykonujące działalność w zakresie przetwórstwa lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych MSP (małe i średnie przedsięb.) Zatrudnienie do 250 prac. Sprzedaż do 50 mln Euro Aktywa do 43 mln Euro Przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 750 prac., lub obrót do 200 mln Euro Wysokość pomocy: Maksymalna wysokość przyznanej pomocy w okresie realizacji PROW jednemu beneficjentowi wynosi 20 mln PLN. Przedsiębiorstwa wielozakładowe na oddzielnych rozrachunkach do 30 mln PLN. wielkość pomocy finansowej na realizację jednego projektu, nie może być niższa niż 100.000 zł Proponowana zmiana: PREFERENCJE dla podmiotów, które realizują proces konsolidacji maksymalnie 50 mln PLN Pozostałe podmioty maksymalnie 10 mln PLN

Oś 1 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa 1. Scalanie gruntów 7 2. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi

POPRAWIANIE I ROZWIJANIE INFRASTRUKTURY.. SCALANIE GRUNTÓW

SCALANIE GRUNTÓW Beneficjent Starosta powiatu Zakres pomocy: opracowanie dokumentacji geodezyjno prawnej; zagospodarowanie poscaleniowe związane z organizacją przestrzeni produkcyjnej; koszty prac projektowych i przygotowawczych. Wysokość pomocy: będzie wynosiła do 100% kosztów kwalifikowalnych (bez VAT).

SCALANIE GRUNTÓW 6. KOSZTY (na opracowanie projektu scalenia) NIE PRZEKRACZAJĄ: 500 Euro/1 ha w województwie lubelskim, podkarpackim, małopolskim, śląskim, 350 Euro /1 ha w pozostałych województwach. 7. KOSZTY (wykonania prac poscaleniowych) NIE PRZEKRACZAJĄ: - 900 EURO/1 ha KURS EURO według Europejskiego Banku Centralnego z dnia 29.01.2009 roku 4.3840 PLN

GOSPODAROWANIE ROLNICZYMI ZASOBAMI WODNYMI Beneficjent Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Zakres pomocy: koszty prac projektowych i przygotowawczych; koszty robót budowlano-montażowych; koszty wykupu gruntu pod inwestycje; koszt ten nie może stanowić więcej niż 10% całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu. Wysokość pomocy: będzie wynosiła do 100% kosztów kwalifikowalnych (bez VAT)

GOSPODAROWANIE ROLNICZYMI ZASOBAMI WODNYMI DODATKOWE ŚRODKI FINANSOWE + 37.533.111 mln Euro, na: 1. Retencja glebowa 2. Renaturyzacja torfowisk i cieków

Oś 1 Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności 8

UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI Cel działania 1. Poprawa jakości produkcji produktów rolnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi, 2. Zwiększenie spożycia żywności wysokiej jakości, 3. Wsparcie rolników wytwarzających żywność wysokiej jakości. UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI Wspierane systemy jakości żywności WSPÓLNOTOWE: 1. System Chronionych Nazw Pochodzenia Zaakceptowane: brynza podhalańska, oscypek, podkarpacki miód spadziowy, wiśnia nadwiślanka, karp zatorski, miód drahimski, miód z Sejneńszczyzny, lub miód z Łóździej, śliwka szydłowska, fasola wrzawska, redykołka

2. System Chronionych Oznaczeń Geograficznych Zaakceptowane lub rozpatrywane: wielkopolski ser smażony, andruty kaliskie, rogal świętomarciński, miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich, kiełbasa lisiecka, truskawka kaszubska, suska sechleńska, miód kurpiowski, fasola korczyńska, jabłka łąckie, obwarzanek krakowski 3. System Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności Zaakceptowane lub rozpatrywane: staropolski miód pitny czwórniak, staropolski miód pitny trójniak, staropolski miód pitny dwójniak, staropolski miód pitny półtorak, olej rydzowy, pierekaczewnik, kiełbasa myśliwska, kabanosy, kiełbasa jałowcowa 4. Produkcja ekologiczna

JAKOŚĆ TRADYCJA System obejmuje produkty: wyprodukowane przy użyciu naturalnych surowców, pochodzące z gospodarstw ekologicznych lub stosujących Dobrą Praktykę Rolniczą i Dobrą Praktykę Hodowlaną z wyłączeniem GMO, Surowce użyte do produkcji muszą być w pełni identyfikowalne

JAKOŚĆ TRADYCJA Cel działania: -wyróżnienie produktów żywnościowych wysokiej jakości z uwzględnieniem produktów tradycyjnych, - zachowanie wyższych standardów jakościowych i cech wyjątkowych produktu.

JAKOŚĆ TRADYCJA Produkty charakteryzujące się: tradycyjnym składem lub tradycyjnym sposobem wytwarzania, szczególną jakością wynikającą z ich tradycyjnego charakteru lub wyrażającą ich tradycyjny charakter, szczególną jakością lub reputacją odróżniającą je od produktów należących do tej samej kategorii, w przypadku produktów produkcji podstawowej dodatkowym wymogiem jest tradycyjna rasa lub tradycyjna odmiana, za tradycyjne rasy i odmiany uważa się te, które użytkowano przed 1956 r. Ponadto, za tradycyjny uważa się produkt, który posiada co najmniej 50-letnią historię wytwarzania.

2. Inne krajowe systemy jakości wprowadzane w kolejnych latach... Poziom wsparcia System Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych i Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności - 3.200 zł/rok/gosp. Rolnictwo ekologiczne - 996 zł/rok/gosp. Integrowana produkcja - 2.750 zł/rok/gosp. Jakość Tradycja - 1.470 zł/rok/gosp. Płatność udzielana będzie na gospodarstwo przez max 5 lat Powyższe kwoty obejmują maksymalne stawki wsparcia dla producenta uczestniczącego w danym systemie wsparcia. PRODUCENT ROLNY OTRZYMUJE WSPARCIE NA PODSTAWIE KOSZTÓW RZECZYWIŚCIE PONIESIONYCH udokumentowanych fakturami,...!!!!!!! NIE WLICZAMY PODATKU VAT

UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI ILE MOŻE WYNOSIĆ MAKSYMALNA KWOTA WSPARCIA NA 1 ROK/gospodarstwo System Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych i Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności Rolnictwo ekologiczne Integrowana produkcja (wszystkie produkty) Jakość Tradycja Nie może przekroczyć kwoty 3.000 EURO

UCZESTNICTWO ROLNIKÓW W SYSTEMACH JAKOŚCI ŻYWNOŚCI Liczba wspieranych gospodarstw w latach 2007 2013 = 69.000 Średnio w roku ok. 9.900 gospodarstw Będzie mniejsza ilość

Oś 1 Działania informacyjne 9 i promocyjne

DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE BENEFICJENT Organizacje zawodowe i międzybranżowe reprezentujące jeden lub więcej sektorów nie mogą być zaliczane do grup producentów.

DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE WYSOKOŚĆ POMOCY: Refundacja 70% kosztów kwalifikowalnych 1. Określonych w załączniku do rozporządzenia, 2. Poniesionych od dnia, w którym została zawarta umowa do dnia zakończenia realizacji operacji określonego w umowie. Kiedy składamy wnioski: Od 28 września 2009 roku (ARR): do wyczerpania 110 % limitu (30 mln Euro) decyduje termin złożenia wniosku.

DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCYJNE Lista systemów kwalifikujących się do pomocy WSPÓLNOTOWE: 1. System Chronionych Nazw Pochodzenia 2. System Chronionych Oznaczeń Geograficznych 3. System Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności 4. Rolnictwo ekologiczne KRAJOWE: 1. Integrowana produkcja 2. Jakość Tradycja

Oś 1 Grupy producentów 10 rolnych 116

GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH LICZBA złożonych wniosków na dzień 31.08.2009 r. Lp. Województwo Liczba złożonych wniosków 1 Dolnośląskie 38 2 Kujawsko-pomorskie 35 3 Lubelskie 6 4 Lubuskie 22 5 Łódzkie 5 6 Małopolskie 3 7 Mazowieckie 10 8 Opolskie 29 9 Podkarpackie 5 10 Podlaskie 8 11 Pomorskie 23 12 Śląskie 11 13 Świętokrzyskie 3 14 Warmińsko-mazurskie 22 15 Wielkopolskie 49 16 Zachodniopomorskie 22 Zachodniopomorskie Wielkopolskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Mazowieckie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie Dolnośląskie Liczba złożonych wniosków Razem 291 0 10 20 30 40 50 60

Działania Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich

Działania Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich 2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) 2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) 2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne 2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych

Działania Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich Podstawy prawne: Ustawa z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz.U. Nr 64, poz. 427 z późn. zm.)

Działania Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich 2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 sierpnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

Działania Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich 2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 września 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013. (Dz.U. z 2009 r. nr 161, poz. 1286) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 (Dz. U. Nr 33, poz. 262) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Program rolnośrodowiskowy objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 (Dz. U. Nr 34, poz. 200) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 maja 2008 r. w sprawie szkoleń dla podmiotów, których dotyczą działania objęte Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, oraz doradzania odnośnie do sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania pomocy finansowej

Działania Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich 2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 lipca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

Działania Osi 2 Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich 2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 czerwca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz.U. Nr 99, poz. 832) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 maja 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz.U. Nr 103, poz. 658)

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Działanie jest instrumentem wsparcia finansowego gospodarstw rolnych położonych na obszarach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne. Dopłaty wyrównawcze dla gospodarstw rolnych, położonych na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, kompensują istniejące utrudnienia w stosunku do gospodarstw położonych poza granicami ONW. Główne cele: Zapewnienie ciągłości rolniczego użytkowania ziemi i tym samym utrzymanie żywotności obszarów wiejskich; Zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich; Utrzymanie zrównoważonego sposobu gospodarowania uwzględniającego aspekty ochrony środowiska.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) W ramach delimitacji obszarów górskich i innych obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania wyróżniono: obszary górskie - gdzie produkcja rolna jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki klimatyczne i ukształtowanie terenu; do obszarów górskich zalicza się gminy i obręby ewidencyjne, w których ponad połowa użytków rolnych znajduje się na wysokości powyżej 500 m n.p.m.; obszary nizinne - gdzie występują ograniczenia produktywności rolnictwa związane z niską jakością gleb, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, niekorzystnymi warunkami wodnymi, niesprzyjającą rzeźbą terenu oraz wskaźnikiem demograficznym i znacznym udziałem ludności związanej z rolnictwem; obszary ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami - obejmują gminy i obręby ewidencyjne rejonów podgórskich, które zostały wyznaczone na potrzeby ustawy z dnia 15 listopada 1984 o podatku rolnym (Dz.U. z 1984 r. Nr 52, poz. 268, z późn. zm.); co najmniej 50% powierzchni użytków rolnych znajduje się powyżej 350 m n.p.m.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Gminy te charakteryzują się co najmniej dwiema z czterech niżej wymienionych cech: średnia powierzchnia gospodarstw rolnych wynosi poniżej 7,5 ha; gleby są zagrożone występowaniem erozji wodnej; udział gospodarstw rolnych, które zaprzestały produkcji rolnej, wynosi powyżej 25% wszystkich gospodarstw rolnych; udział trwałych użytków zielonych wynosi powyżej 40% w strukturze użytkowania gruntów.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Obszary ONW górskie >500m n.p.m. nizinne ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Pomoc w ramach niniejszego działania może być przyznana, jeżeli: beneficjent jest rolnikiem, posiadaczem samoistnym lub zależnym gospodarstwa rolnego położonego w granicach Rzeczypospolitej Polskiej, na obszarach ONW; działki rolne, których dotyczyć będzie pomoc, są użytkowane jako grunty orne, sady, trwałe użytki zielone; powierzchnia użytków rolnych należących do danego gospodarstwa rolnego, położonych w granicach ONW i wykorzystywanych do produkcji rolniczej, wynosi co najmniej 1 ha; beneficjent przestrzega podstawowych wymagań na obszarze całego gospodarstwa rolnego; beneficjent zobowiąże się do prowadzenia działalności rolniczej na gruntach rolnych, na które uzyskał pomoc z tytułu gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, przez okres co najmniej 5 lat od dnia otrzymania pierwszej płatności.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Beneficjenci, którzy zobowiązali się do prowadzenia działalności rolniczej przez 5 lat od otrzymania pierwszej płatności w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006, będą mogli ubiegać się o płatność na zasadach określonych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Pomoc jest udzielana w postaci rocznych zryczałtowanych płatności (dopłat wyrównawczych) do hektara użytków rolnych położonych na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania i pozostających w użytkowaniu rolniczym.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Jest: Podstawowe wymagania Podstawowe wymagania oznaczają normy obowiązkowe, które muszą być przestrzegane przy prowadzeniu działalności rolniczej, związane w szczególności z ochroną środowiska. Zgodnie z art. 51 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005, do czasu przejścia Polski z systemu jednolitej płatności obszarowej (ang. SAPS - Single Area Payment Scheme) na system płatności jednolitej (ang. SPS - Single Payment Scheme) obowiązują podstawowe wymagania określone w art. 5 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1782/2003 ustanawiającego wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników oraz zmieniającego niektóre rozporządzenia (Dz. Urz. UE L 270 z 21.10.2003, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 40, str. 269). Będzie: Podstawowe wymagania Podstawowe wymagania oznaczają normy obowiązkowe zgodnie z art. 4 i 5 oraz załącznikiem III i IV rozporządzenia Rady (WE) nr 1782/2003. Harmonogram wdrażania tych wymogów określają właściwe przepisy prawa wspólnotowego.

2.1 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) PODSUMOWANIE ZMIAN W PROW 2007-2013: uaktualnienie opisu wymogów podstawowych (zasada wzajemnej zgodności) w działaniach Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) i Program rolnośrodowiskowy ; na podstawie zmiany art. 51 rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Głównym zadaniem programów rolnośrodowiskowych jest redukcja negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko i maksymalizacja jego pozytywnego oddziaływania na różnorodność biologiczną i krajobraz obszarów wiejskich Płatności udziela się corocznie i obejmują one dodatkowe koszty i utracone dochody wynikające z podjętego zobowiązania. Tam gdzie to niezbędne, mogą one również obejmować koszty transakcji. Wsparcie ogranicza się do wysokości maksymalnej kwoty określonej w załączniku.

Dodatkowe środki! Oś 2: Środek 214 Program rolnośrodowiskowy 10 000 000,00 euro Było zmiana jest 2 313 861 111,00 10 000 000,00 2 314 861 111,00

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Cele działania Poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich, w szczególności: 1) przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo oraz zachowanie różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich; 2) promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania; 3) odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód; 4) ochrona zagrożonych lokalnych ras zwierząt gospodarskich i lokalnych odmian roślin uprawnych. Opis działania Działanie obejmuje 9 pakietów rolnośrodowiskowych. W ramach każdego pakietu znajdują się warianty rolnośrodowiskowe, które zawierają zestawy zadań, wykraczających poza obowiązujące podstawowe wymagania, i które nie pokrywają się z innymi instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej (WPR).

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Pakiety i stawki płatności - 1 Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone (płatność nie przysługuje do łąk i sadów) 360 zł/ha Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne 260-1800 zł/ha Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone 500 zł/ha Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000 550-1200 zł/ha Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000 550-1390 zł/ha

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Pakiety i stawki płatności - 2 Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie 570-4700 zł/ha Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie 320-1500 zł/szt Pakiet 8. Ochrona gleb i wód 330-420 zł/ha Pakiet 9. Strefy buforowe (tylko wnioski z roku 2008) 40-110 zł /100 mb

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Forma i wysokość pomocy Płatność rolnośrodowiskowa wypłacana jest w formie zryczałtowanej i stanowi rekompensatę utraconego dochodu, dodatkowych poniesionych kosztów oraz ponoszonych kosztów transakcyjnych. Płatności rolnośrodowiskowe są przyznawane rolnikom, którzy dobrowolnie przyjmują na siebie zobowiązania rolnośrodowiskowe. Podstawowe wymagania nie będą objęte płatnością rolnośrodowiskową. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana do: działek rolnych użytkowanych jako: grunty orne, trwałe użytki zielone, sady; krów, klaczy, loch i matek owiec objętych programem ochrony zasobów genetycznych; stref buforowych (tylko zobowiązania rozpoczęte w 2008 roku). w zależności od wybranego do realizacji pakietu

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Beneficjent może ubiegać się o płatność rolnośrodowiskową w ramach tego działania, jeżeli: jest rolnikiem, posiadaczem samoistnym lub zależnym gospodarstwa rolnego położonego na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, o powierzchni użytków rolnych nie mniejszej niż 1 ha; zobowiąże się do realizacji programu rolnośrodowiskowego przez okres 5 lat, zgodnie z planem działalności rolnośrodowiskowej; zobowiąże się do przestrzegania podstawowych wymagań na obszarze całego gospodarstwa rolnego; zobowiąże się do przestrzegania wymagań wynikających z poszczególnych pakietów rolnośrodowiskowych.

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Pakiety rolnośrodowiskowe realizowane będą przez beneficjenta zgodnie z postanowieniami zawartymi w planie działalności rolnośrodowiskowej. W gospodarstwie rolnym można realizować dowolną liczbę pakietów, a płatności rolnośrodowiskowe wynikające z realizacji różnych pakietów będą sumowane na danej powierzchni. W danym gospodarstwie rolnym nie można realizować jednocześnie pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne i pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone. Beneficjent pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne nie może łączyć tego pakietu z pakietem 8. Ochrona gleb i wód. Ponadto, beneficjent pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne nie może łączyć tego pakietu w zakresie wariantów 2.3 i 2.4 na tej samej powierzchni z: - pakietem 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000, - pakietem 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000.

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone, pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000 oraz pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000 nie mogą być realizowane na tej samej powierzchni. W Polsce jest ok. 1 700 doradców rolnośrodowiskowych (dane z września 2008 r.).

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Beneficjenci Działania 4: Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt w ramach PROW na lata 2004 2006 mogą przekształcić swoje zobowiązanie na nowe 5-letnie zobowiązanie w ramach działania Program rolnośrodowiskowy w ramach PROW na lata 2007 2013, nie wcześniej niż od 2008 r., Jest: pod warunkiem, że: 1)dotychczasowe zobowiązanie było realizowane przez minimum 3 lata; 2)przekształcenie jest związane z niekwestionowaną korzyścią dla środowiska lub dobrostanu zwierząt; 3)istniejące zobowiązanie jest znacząco wzmocnione. Będzie: pod warunkiem spełnienia wymagań określonych w przepisach krajowych.

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Sieć Natura 2000 Obszary te obejmują 5 244 944 ha lądowej powierzchni kraju, co stanowi 16,77 % powierzchni administracyjnej Polski. Lasy na obszarach Natura 2000 zajmują 2 321 592 ha (55 % obszarów Natura 2000), w tym lasy Skarbu Państwa 43 246 ha, lasy komunalne - 14 041 ha, lasy własności prywatnej 246 705 ha, lasy w Parkach Narodowych 195 267 ha, a lasy mieszanej własności 51 018 ha. Użytki zielone wraz z nieużytkami zajmują powierzchnię 703 930 ha, a grunty orne 921 756 ha. Grunty rolne stanowią zatem 31% obszarów Natura 2000.

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Sieć Natura 2000 Prace nad wyznaczaniem obszarów Natura 2000 w Polsce zakończą się na przełomie roku 2008/2009. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska zmieniającego rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (OSO); 141 ostoi ptaków spełnia kryteria kwalifikujące je do objęcia ochroną w postaci obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000. Łączna powierzchnia 141 OSO wynosi 5 389 972,20 ha, z czego 4 803 417,90 ha stanowią obszary lądowe. Obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 stanowić będą około 16,71% powierzchni całkowitej kraju, natomiast lądowe OSO 15,40% powierzchni lądu. Do sierpnia 2008 r. wyznaczono 364 specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 (SOO) o powierzchni 2 889 974,30 ha.

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Sieć Natura 2000 Obecnie trwają prace 16 Wojewódzkich Zespołów Specjalistycznych (WZS) nad wytypowaniem propozycji uzupełnienia tych obszarów, która zostanie przekazana w pierwszym kwartale 2009 roku do Komisji Europejskiej w celu jej zatwierdzenia na seminarium biogeograficznym dla regionu alpejskiego i kontynentalnego. Zmiany wprowadzono zgodnie ze stanem aktualnym i danymi przesłanymi przez Ministerstwo Środowiska. Zmianie ulega załącznik nr 2 do PROW 2007-2013.

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Sieć Natura 2000 Zgodnie ze zmianami w prawodawstwie krajowym regulującym kwestie ochrony przyrody, dla obszarów Natura 2000 sporządzane będą dziesięcioletnie plany zadań ochronnych i ewentualnie plany ochrony dla całości lub części danego obszaru. Nadzór nad obszarami lądowymi sprawować będzie regionalny dyrektor ochrony środowiska, a morskimi dyrektor właściwego urzędu morskiego. W przypadku obszarów, które w całości lub częściowo znajdują się w granicach Parku Narodowego sprawującym nadzór nad obszarem będzie dyrektor Parku Narodowego. Pomimo braku obecnie planów zadań ochronnych i planów ochrony dla obszarów Natura 2000 narzędziem ochronnym dla tych obszarów jest procedura oceny oddziaływania na środowisko.

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Dyrektywa azotanowa Dyrektywa azotanowa (91/676/EWG) i wyznaczenie obszarów narażonych na zanieczyszczenie azotanami (OSN), gdzie nakładane są specjalne wymagania w zakresie produkcji rolniczej, które stanowią ograniczenie środowiskowe dla rolników. W Polsce wyznaczono 1,5% powierzchni kraju jako OSN (załącznik 3 do Programu). Obszary, które zostały powołane rozporządzeniami Dyrektorów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w 2004 r, zostały zweryfikowane w 2008 r. W roku 2008 nastąpiła weryfikacja OSN, w wyniku której m.in. powstały nowe OSN. Dla niektórych obszarów nadal obowiązują rozporządzenia Dyrektorów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej z 2004 r., a dla niektórych obszarów obowiązują nowe rozporządzenia z 2008 r.

2.2 Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) PODSUMOWANIE ZMIAN W PROW 2007-2013: uaktualnienie opisu wymogów podstawowych (zasada wzajemnej zgodności) w działaniach Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) i Program rolnośrodowiskowy ; uaktualnienie opisu obszarów NATURA 2000 i Obszarów Szczególnie Wrażliwych (OSN), modyfikacja warunków przejścia z zobowiązań z lat 2004-2006 na nowe zobowiązania w ramach działania Program rolnośrodowiskowy PROW 2007-2013; zmiana zasad łączenia kilku pakietów rolnośrodowiskowych na tej samej powierzchni w działaniu Program rolnośrodowiskowy ;

2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Cele działania: Powiększenie obszarów leśnych poprzez zalesianie. Utrzymanie i wzmocnienie ekologicznej stabilności obszarów leśnych poprzez zmniejszenie fragmentacji kompleksów leśnych i tworzenie korytarzy ekologicznych. Zwiększenie udziału lasów w globalnym bilansie węgla oraz ograniczeniu zmian klimatu.

2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Działanie obejmuje następujące formy pomocy: wsparcie na zalesienie, która pokrywa koszty założenia uprawy zgodnie z zasadami obowiązującymi w krajowych przepisach o lasach (Zasady Hodowli Lasu) oraz jeśli jest to uzasadnione - ochrony przed zwierzyną poprzez grodzenie uprawy; premię pielęgnacyjną za utrzymanie nowej uprawy leśnej oraz za ochronę indywidualną sadzonek drzew przed zwierzyną; premię zalesieniową, stanowiącą ekwiwalent za wyłączenie gruntu z upraw rolnych.

2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Działanie wdrażane będzie w ramach dwóch schematów: Schemat I dotyczy leśnego zagospodarowania gruntów uprawianych rolniczo, zakładanych sztucznie (poprzez sadzenie). Pomoc udzielana w ramach Schematu I dotyczy: 1) założenia uprawy leśnej (wsparcie na zalesienie); 2) pielęgnacji uprawy leśnej (premia pielęgnacyjna); 3) utraconego dochodu z tytułu wyłączenia gruntów spod uprawy rolnej (premia zalesieniowa). Schemat II dotyczy wyłącznie leśnego zagospodarowania opuszczonych gruntów rolniczych lub innych gruntów odłogowanych, dla których zalesienie stanowi racjonalny sposób zagospodarowania (np. ochrona przed erozją). Zakłada się tu możliwość wykorzystania sukcesji naturalnej w obrębie ww. gruntów. Wsparcie udzielane w ramach Schematu II dotyczy: 1) założenia uprawy leśnej (wsparcie na zalesienie); 2) pielęgnacji uprawy leśnej (premia pielęgnacyjna).

2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Wysokość kwoty wsparcia jest zróżnicowana w zależności od: a) proporcji gatunków iglastych i liściastych w strukturze drzewostanu; b) wykonania grodzenia całości lub części uprawy w celu zabezpieczenia sadzonek drzew przed zwierzyną; c) ukształtowania terenu, przy czym przyjęto, że na stokach o spadku większym niż 120 koszty zalesień zwiększają się o 40% w stosunku do kosztów zalesień gruntów o korzystnej konfiguracji. Pomoc nie będzie przyznawana: 1) rolnikom korzystającym ze wsparcia w postaci renty strukturalnej; 2) na zalesianie gruntów położonych w granicach obszarów Natura 2000; 3) na plantacje choinek świątecznych; 4) na plantacje drzew szybkorosnących.

2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Pomoc może być przyznana rolnikowi, jeżeli: 1) otrzymał pozytywną decyzję o warunkach zagospodarowania terenu wydaną przez właściwy miejscowo organ gminy (wójta, burmistrza, prezydenta); 2) otrzymał pozytywną opinię dla zalesienia planowanego: a) w parkach krajobrazowych oraz rezerwatach przyrody wydaną przez właściwego miejscowo wojewodę (wojewódzkiego konserwatora przyrody), b) w parku narodowym wydaną przez dyrektora tego parku, 3) uzyskał pozytywną decyzję (postanowienie) o przystąpieniu do programu zalesieniowego; 4) zobowiąże się do przestrzegania warunków i terminów określonych w szczegółowym planie zalesieniowym; 5) przedłoży oświadczenie o wykonaniu zalesienia.

2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Finansowanie Koszt całkowity 653 501 520 EUR zmiana na 513 501 520 EUR Wydatki publiczne 653 501 520 EUR zmiana na 513 501 520 EUR Przyczyny obniżenia finansowania Stwierdzono, że wniosków o pomoc na zalesianie jest prawie o połowę mniej niż w ostatnich latach realizowania zalesień w ramach PROW 2004-2006. Pomimo uruchomienia w 2008 r. nowego Schematu działania (przyznawanie pomocy do gruntów niewykorzystywanych do produkcji rolniczej, na których występuje odnowienie naturalne lasu lub gruntów pełniących funkcje wodochronne lub glebochronne), liczba złożonych wniosków jest mniejsza niż oczekiwano. Powodem niewielkiego zainteresowania tym działaniem może być wzrost cen gruntów rolnych oraz wyłączenie ze wsparcia na zalesianie gruntów położonych na obszarach Natura 2000. Ograniczenie zalesień na trwałych użytkach zielonych stanowi kolejny powód, dla którego rolnicy rezygnują z tego działania, wybierając inne instrumenty wsparcia, które oferuje im PROW 2007-2013. Mniejsze zainteresowanie zalesieniami może mieć związek z coraz wyższymi kosztami założenia i utrzymania młodego lasu, jak również potencjalnie dużym ryzykiem strat powstałych w wyniku nieprzewidywalnych zjawisk pogodowych.

2.3 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Wskaźnik Wartość docelowa 2007-2013 Wartość docelowa 2007-2013 PO ZMIANIE Liczba beneficjentów 52 000 (schemat I 28 000, schemat II 24 000) 40 000 (schemat I 24 000, schemat II 16 000) Liczba beneficjentów otrzymujących płatności w ramach zobowiązań podjętych w okresie programowania 2004-2006 Powierzchnia gruntów wspieranych w ramach działania schemat I 7 500 schemat I 7 500 150 000 ha 117 865 ha Powierzchnia zalesiona w ramach zobowiązań podjętych w okresie programowania 2004-2006 Wzrost udziału powierzchni obszarów wspieranych w ramach działania (co przyczyni się do rocznej redukcji emitowanego CO2) 34 000 ha 34 000 ha 150 000 ha 117 865 ha

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Celem działania jest odnowienie i pielęgnacja drzewostanów zniszczonych przez czynniki biotyczne i abiotyczne oraz wprowadzanie mechanizmów zapobiegających katastrofom naturalnym, ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczeń przeciwpożarowych. Pomoc będzie realizowana w oparciu o kompleksowe projekty obejmujące lasy. Beneficjentem działania są Nadleśnictwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe.

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Pomoc udzielana w ramach powyższego działania dostępna będzie, w przypadku wystąpienia naturalnej katastrofy (wiatr, okiść, powódź, lawina, obsunięcia gruntów, szkodliwe czynniki biotyczne) lub pożaru, na obszarach leśnych całej Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na formę własności. W ramach działania mogą być wspierane projekty związane z: 1) przygotowaniem leśnego materiału rozmnożeniowego na potrzeby odbudowy uszkodzonych lasów; 2) uporządkowaniem uszkodzonej powierzchni leśnej; 3) odnowieniem lasu wraz z pielęgnacją i ochroną założonych upraw; 4) pielęgnacją i ochroną uszkodzonych drzewostanów oraz cennych obiektów przyrodniczych; 5) udostępnianiem terenów leśnych dla wypełniania funkcji społecznych lasu; 6) wzmocnieniem systemu ochrony przeciwpożarowej.

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Działanie realizowane będzie w ramach dwóch schematów: Schemat I Wsparcie dla obszarów, na których nastąpiła katastrofa naturalna lub klęska żywiołowa. Obszary takie zostały wyznaczone na podstawie zgłoszeń ministra właściwego ds. środowiska. Schemat II Wprowadzenie elementów zapobiegawczych na terenach zaliczonych do dwóch najwyższych kategorii zagrożenia pożarowego. Obszar objęty tą formą wsparcia został wyznaczony na podstawie opracowania IBL Kategoryzacja zagrożenia pożarowego lasów Polski na poziomie III NTS (grup powiatów) (załącznik 4 do Programu).

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Nadleśnictwo, w toku przygotowywania projektu, jest obowiązane do poinformowania właścicieli lasów o planowanym projekcie i uwzględnienia w jego zakresie lasów prywatnych i komunalnych, zgłoszonych przez ich Właścicieli. Projekt współfinansowany w ramach działania nie może być realizowany z udziałem innych środków publicznych przyznanych w związku z jego Realizacją. Realizowany projekt powinien uwzględniać zasady zabezpieczeń przeciwpożarowych wynikających z kategorii zagrożenia pożarowego obszaru leśnego, którego dotyczy.

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Lasy Kryteria dostępu Uszkodzone w wyniku katastrofy Zgłoszone przez Ministra Środowiska Właścicieli prywatnych i komunalnych Nieuszkodzone, na których istnieje zwiększone zagrożenie pożarowe Ustalone przez Nadleśniczego i Starostę I i II kategorii zagrożenia pożarowego wg kategoryzacji na poziomie grup powiatów

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Finansowanie Koszt całkowity 140 000 000 EUR zmiana na 100 000 000 EUR Wydatki publiczne 140 000 000 EUR zmiana na 100 000 000 EUR Przyczyny obniżenia finansowania: działanie to nie zostało dotychczas uruchomione. z kwoty przewidzianej na 7 lat realizacji Programu dotychczas żadne środki nie zostały wykorzystane.

2.4 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Wskaźnik Wartość docelowa 2007-2013 Wartość docelowa 2007-2013 PO ZMIANIE Liczba projektów na rzecz odtworzenia potencjału produkcji leśnej i projektów inwestycji o charakterze zapobiegawczym Powierzchnia zniszczonych lasów objętych pomocą 1 000 714 160 000 ha 114 286 ha Powierzchnia lasów objętych działaniami zapobiegawczymi 7 533 418 ha z powierzchni wszystkich lasów - w tym 6 300 000 ha w PGL LP 5 381 013 ha z powierzchni wszystkich lasów - w tym 4 500 000 ha w PGL LP Całkowita wartość inwestycji o charakterze zapobiegawczym i mających na celu odtworzenie potencjału produkcji leśnej (EUR) max 140 000 000 max 100 000 000 Powierzchnia gruntów leśnych potencjalnie zagrożonych przez czynniki biotyczne związane z występowaniem chorób i szkodników 650 000 ha - choroby grzybowe, 300 000 ha - szkodniki owadzie 464 286 ha - choroby grzybowe, 214 286 ha - szkodniki owadzie Liczba nadleśnictw w podziale na stopień zagrożenia pożarowego (I, II), zgodnie z przepisami obowiązującymi w tej kwestii I -163, II - 195 I -163, II - 195

Działania Osi 3 Dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich i podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich

oś priorytetowa 3 (społeczna) - dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich i podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich 1. Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej 2. Tworzenie i rozwój mikro przedsiębiorstw 3. Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej 4. Odnowa i rozwój wsi

Oś 3 Różnicowanie w kierunku działalności 1 nierolniczej

uruchomienie lub rozwój działalności dodatkowej w zakresie: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa, usług dla ludności, sprzedaż hurtowa i detaliczna, rzemiosło lub rękodzielnictwo, robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych, usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem, usług transportowych, usług komunalnych, przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych, magazynowania lub przechowywania towarów, wytwarzanie materiałów energetycznych z biomasy (zagospodarowanie słomy, odpadów łąkowych, leśnych, itp.), rachunkowość, doradztwo lub usługi informatyczne.

Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Potencjalni odbiorcy pomocy: Osoby fizyczne: rolnik, małżonek rolnika lub domownik w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. 12 miesięcy (poprzedzających miesiąc złożenia wniosku) jest ubezpieczony w pełnym zakresie w KRUS Później może być ZUS Rolnik : 1. Prowadzi gospodarstwo o pow. minimum 1 ha 2. Opłaca podatek rolny 3. Nie pobiera renty lub emerytury Domownik : 1. Ukończył 18 lat 2. Pozostaje we wspólnym gospodarstwie lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa 3. Stale pracuje w tym gospodarstwie i nie jest związany umową o pracę 4. Jest objęty w pełnym zakresie ubezpieczeniem (wypadkowe, chorobowego, macierzyńskiego, emerytalno-rentowego)!

Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej KRYTERIA DOSTEPU 1. Jest pełnoletni i nie ukończył 60 roku życie, 2. Jest obywatelem państwa członkowskiego UE, 3. Ma miejsce zamieszkania w miejscowości należącej do: gminy wiejskiej albo gminy miejsko-wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys mieszkańców, albo gminy miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys mieszkańców 4. Nie wystąpił o przyznanie lub nie przyznano mu renty strukturalnej (PROW 2004-2006, 2007-2013) 5. Do gruntów rolnych wchodzących w skład gospodarstwa przyznano w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku płatność do gruntów rolnych 6. Nie będzie realizował operacji jako wspólnik spółki cywilnej

Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej KRYTERIA DOSTEPU_cd 7. Działalność, której dotyczy operacja, zarejestrowana jest w miejscowości należacej do: gminy wiejskiej albo gminy miejsko-wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys mieszkańców, albo gminy miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys mieszkańców NOWE: Której realizacja nie została rozpoczęta przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy.

Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Wysokość pomocy NOWOŚĆ: możliwość zaliczkowania operacji Maksymalnie 50% kosztów kwalifikowalnych projektu Max.do 100 000 PLN jeden beneficjent rolnik, małżonek rolnika, domownik W jednym roku można złożyć 1 wniosek o przyznanie pomocy na każde przedsiębiorstwo albo jego wyodrębnioną organizacyjną część, w których jest prowadzona działalność objęta pomocą

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWALNYCH zaliczamy koszty Budowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją niemieszkalnych obiektów budowlanych wraz z zakupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; Nadbudowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją istniejących budynków mieszkalnych wraz z zakupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; Zagospodarowanie terenu; Zakup sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu podejmowanej lub rozwijanej działalności nierolniczej; Zakup maszyn, urządzeń, narzędzi, wyposażenia i sprzętu;

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWALNYCH zaliczmy koszty Zakup środków transportu, z wyłączeniem zakupu samochodów osobowych przeznaczonych do przewozu mniej niż 8 osób wraz z kierowcą: w wysokości nieprzekraczalnej 75% inwestycyjnych kosztów kwalifikowanych operacji w przypadku działalności nierolniczej w zakresie świadczenia wyłącznie usług transportowych; w wysokości nieprzekraczalnej 50% inwestycyjnych kosztów kwalifikowanych operacji w przypadku działalności nierolniczej w zakresie świadczenia innych usług niż usługi transportowe; 25% 50% 75% 50% Zasady rozliczania KK Koszt przedsięwzięcia KK Koszt przedsięwzięcia KK Budynki, maszyny, urządzenia, zagospodarowanie terenu,... 1 20 000 20 000 50 000 50 000 KK zakupu środka transportu 3 180 000 60 000 180 000 150 000 200 000 80 000 DOTACJA 40 000 230 000 200 000 DOTACJA 100 000

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWALNYCH zaliczmy koszty KOSZTY OGÓLNE w wysokości do 10% KK 1. Przygotowanie dokumentacji technicznej operacji, w szczególności kosztorysy, projekty architektoniczne lub budowlane, ocen lub raportów oddziaływania na środowisko, dokumentacja geodezyjna lub hydrologiczna, wypisy lub wyrysy z katastru nieruchomości, projektów technologicznych 2. Opłaty za patenty i licencje 3. Sprawowanie nadzoru inwestorskiego lub autorskiego oraz koszty związane z kierowaniem robotami budowlanymi DO KOSZTÓW KWALIFIKOWALNYCH ZALICZA SIĘ: 1. Koszty transportu do miejsca realizacji operacji (materiałów, maszyn, narzędzi, wyposażenia i sprzętu 2. Koszty montażu maszyn, narzędzi, wyposażenia i sprzętu

Co jeszcze NOWEGO? Do KK zalicza się również KK poniesione przez wnioskodawcę przed dniem zawarcia umowy, lecz nie wcześniej niż w dniu, w którym został złożony wniosek o przyznanie pomocy, a w przypadku kosztów stanowiących koszty ogólne nie wcześniej niż w dniu 1 stycznia 2007 roku

Co jeszcze ciekawego? Można realizować przedsięwzięcie w 1 etapie Wniosek o płatność składamy w okresie 24 mies od podpisania umowy Można realizować przedsięwzięcie w 2 etapach 1 Etap w planie 2 Etap w planie Podpisanie umowy w O/R ARiMR Realizacja 1 etapu 24 mies od podpisania umowy Wniosek o płatność Realizacja 2 etapu Wniosek o 2 płatność Nie mniej niż 25% wartości projektu Zakończenie projektu 36 mies od umowy

Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Możliwość zaliczkowania! operacji

Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej WNIOSKI 2009 rok Rozpoczęcie przyjmowania wniosków przez ARiMR 15 kwiecień 2009 r. ZAKOŃCZENIE przyjmowania wniosków: na 16.06.2009 Lp. Województwo Limit środków (mln Liczba złożonych wniosków Wykorzystanie limitu Zakończenie przyjmowania wniosków PLN) 1 Dolnośląskie 13,5 73 41,6 2 Kujawsko-pomorskie 17,4 155 73,6 3 Lubelskie 53,2 197 28,0 4 LUBUSKIE 5,6 83 124,4 16.06.2009 5 Łódzkie 35,7 65 15,0 6 Małopolskie 32,2 108 25,5 7 Mazowieckie 59,3 284 40,5 8 Opolskie 8,0 58 53,8 9 Podkarpackie 27,0 127 31,8 10 Podlaskie 22,0 210 77,1 11 POMORSKIE 10,5 159 125,8 22.05.2009 12 Śląskie 11,2 56 41,8 13 Świętokrzyskie 27,7 66 18,8 14 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 10,2 148 123,2 12.06.2009 15 WIELKOPOLSKIE 30,8 423 124,1 19.05.2009 16 ZACHODNIOPOMORSKIE 6,6 98 127,7 28.05.2009 Razem 370,9 2310 x

Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej WNIOSKI 2009 rok 140,0 120,0 ZAKOŃCZENIE przyjmowania wniosków: na 28.08.2009 Lp. 100,0 120,0 124,4 Województwo Liczba złożonych wniosków Wykorzystanie limitu ( % ) Zakończenie przyjmowania wniosków 1 Dolnośląskie 82 47,4 74,5 2 KUJAWSKO-POMORSKIE 250 120,0 31.08.2009 3 Lubelskie 248 34,6 63,8 4 LUBUSKIE 83 51,3 124,4 16.06.2009 47,4 5 Łódzkie 106 41,9 24,1 6 Małopolskie 34,6 37,0 157 37,0 28,2 7 Mazowieckie 24,1 361 51,3 8 Opolskie 80 74,5 9 Podkarpackie 165 41,9 10 Podlaskie 256 92,9 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Wykorzystanie limitu ( % ) 11 POMORSKIE 160 126,8 22.05.2009 12 Śląskie 87 63,8 13 Świętokrzyskie 101 28,2 14 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 148 122,8 12.06.2009 15 WIELKOPOLSKIE 423 124,1 19.05.2009 16 ZACHODNIOPOMORSKIE 98 127,7 28.05.2009 Razem 2 805 x 92,9 126,8 122,8 124,1 127,7

Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej WNIOSKI 29.09.2009 rok

Oś 3 Tworzenie 2 i rozwój mikroprzedsiębiorstw

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Potencjalni odbiorcy pomocy: Osoby fizyczne, osoba prawna, wspólnicy spółki cywilnej, spółka prawa handlowego nieposiadająca osobowości prawnej OSOBA PRAWNA: zrzeszenie, stowarzyszenie, spółdzielnia, Sp. z o.o., Spółka Akcyjna, przedsiębiorstwo państwowe SPÓŁKA PRAWA HANDLOWEGO (nieposiadająca osobowości prawnej): spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna MIKROPRZEDSIĘBIORCA: zatrudnia mniej niż 10 pracowników, obrót nie przekracza równowartości 2 mln Euro, lub suma aktywów jego bilansu na koniec roku nie przekraczają 2 mln Euro

PROCEDURY stare Ogłoszenie Prezesa ARiMR o naborze wniosków PODAJE DZIEŃ ROZPOCZĘCIA I ZAKOŃCZENIA PRZYJMOWANIA (maksymalnie10 dni), najpóźniej 31 grudnia 14 dni DZIEŃ ZŁOŻENIA: -osobiście OR (dzień złożenia) -pocztą dzień nadania przesyłki KOLEJNOŚĆ złożenia wniosków: LOSOWANIE przeprowadzone nie później niż 21 dni (max. 30 dni) od dnia upływu terminu składania wniosków 09 czerwiec 2009 r. Wniosek Składamy wnioski osobiście lub przesyłamy pocztą + ZAŁĄCZNIKI W 1 roku możemy złożyć tylko 1 WNIOSEK LISTĘ Z KOLEJNOŚCIĄ złożonych wniosków (po losowaniu) podaje się na stronie internetowej ARiMR ZAKOŃCZENIE składania wniosków TERMIN PODANY W OGŁOSZENIU

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw WNIOSKI 2009 ROK

uruchomienie lub rozwój działalności dodatkowej w zakresie: usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa, usług dla ludności, sprzedaż hurtowa i detaliczna, rzemiosło lub rękodzielnictwo, robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych, usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem, usług transportowych, usług komunalnych, przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych, magazynowania lub przechowywania towarów, wytwarzanie materiałów energetycznych z biomasy (zagospodarowanie słomy, odpadów łąkowych, leśnych, itp.), rachunkowość, doradztwo lub usługi informatyczne.

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Kryteria dostępu: O pomoc może się ubiegać osoba fizyczna, która: 1. podejmuje albo wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą jako mikroprzedsiębiorca OKREŚLONE W ZAŁĄCZNIKU ALBO WYTWARZANIE PRODUKTÓW ENERGETYCZNYCH Z BIOMASY 2. jest obywatelem państwa członkowskiego UE, 3. jest pełnoletni i nie ukończył 60 roku życia, 4. nie podlega przepisom o ubezpieczeniu społecznym rolników w pełnym zakresie, 5. biznes plan przewiduje utworze co najmniej 1 miejsca pracy, co uzasadnione jest zakresem rzeczowym operacji, 6. w okresie ostatnich 2 lat beneficjent nie uzyskał pomocy w ramach PO KAPITAŁ LUDZKI 2007-2013 działanie Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienie 7. ma miejsce zamieszkania w terenie: gminy wiejskiej lub gminy miejsko- wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys mieszkańców gminy miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących pow 5 tys mieszk. (Jeżeli świadczy usługi dla gospodarstw lub leśnictwa _ gm m-w do 20 tys mieszk)

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Kryteria dostępu: Pomoc może być przyznana, jeżeli: został jej nadany numer identyfikacyjny (krajowy system ewidencji producentów), projekt spełnia wymagania wynikające z obowiązujących przepisów prawa, które mają zastosowanie do tego projektu, inwestycja nie jest finansowana z udziałem innych środków publicznych, operacja jest uzasadniona ekonomicznie, oraz zapewnia osiągnięcie i zachowanie celów działania

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Osoba prawna: - podejmuje albo wykonuje działalność jako mikroprzedsiębiorca, - jest wpisana w KRS, - nie podlega wykluczeniu... - w okresie 2 lat poprzedzających nie przyznano pomocy w ramach Kapitał ludzki, 2007-2013), - jej siedziba lub oddział znajduje się w miejscowości do 5 tys. mieszkańców, dla GPR, GWU, OP do 20 tys. Mieszkańców Spółka cywilna: - wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą jako mikroprzedsiębiorstwo - spółka i każdy ze wspólników spełnia kryteria mikroprzedsiębiorsta, - wspólnicy (osoby fizyczne) spełniają kryteria jak osoba fizyczna, (osoby prawne) jak osoby prawne, - siedziba S.C. lub oddział każdego ze wspólników położony jest w miejscowości do 5 tys. mieszkańców, Jeśli usługi dla rolnictwa do 20 tys. mieszkańców. Spółka prawa handlowego (nieposiadająca osobowości prawnej): - wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą jako mikroprzedsiębiorstwo - spełnia kryteria jak osoba prawna

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWANYCH zaliczamy koszty Budowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją niemieszkalnych obiektów budowlanych wraz z zakupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; Nadbudowy, przebudowy lub remontu połączonego z modernizacją istniejących budynków mieszkalnych wraz z zkupem instalacji technicznej oraz koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki; Zagospodarowanie terenu; Zakup sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu podejmowanej lub rozwijanej działalności nierolniczej; Zakup maszyn, urządzeń, narzędzi, wyposażenia i sprzętu;

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWANYCH zaliczmy koszty Zakup środków transportu, z wyłączeniem zakupu samochodów osobowych przeznaczonych do przewozu mniej niż 8 osób wraz z kierowcą: w wysokości nieprzekraczalnej 75% inwestycyjnych kosztów kwalifikowanych operacji w przypadku działalności nierolniczej w zakresie świadczenia wyłącznie usług transportowych; w wysokości nieprzekraczalnej 50% inwestycyjnych kosztów kwalifikowanych operacji w przypadku działalności nierolniczej w zakresie świadczenia innych usług niż usługi transportowe; 25% 50% 75% 50% Zasady rozliczania KK Koszt przedsięwzięcia KK Koszt przedsięwzięcia KK Budynki, maszyny, urządzenia, zagospodarowanie terenu,... 1 20 000 20 000 50 000 50 000 KK zakupu środka transportu 3 180 000 60 000 180 000 150 000 200 000 80 000 DOTACJA 40 000 230 000 200 000 DOTACJA 100 000

DO KOSZTÓW KWALIFIKOWANYCH zaliczmy koszty KOSZTY OGÓLNE w wysokości do 10% KK 1. Przygotowanie dokumentacji technicznej operacji, w szczególności kosztorysy, projekty architektoniczne lub budowlane, ocen lub raportów oddziaływania na środowisko, dokumentacja geodezyjna lub hydrologiczna, wypisy lub wyrysy z katastru nieruchomości, projektów technologicznych 2. Opłaty za patenty i licencje 3. Sprawowanie nadzoru inwestorskiego lub autorskiego oraz koszty związane z kierowaniem robotami budowlanymi DO KOSZTÓW KALIFIKOWANYCH ZALICZA SIĘ: 1. Koszty transportu do miejsca realizacji operacji (materiałów, maszyn, narzędzi, wyposażenia i sprzętu 2. Koszty montażu maszyn, narzędzi, wyposażenia i sprzętu

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Jakie ZOBOWIĄZANIA po realizacji operacji: 1. W okresie 2 lat od dokonania płatności ostatecznej przez ARiMR zachowanie miejsc pracy 2. W okresie 5 lat od dokonania płatności ostatecznej przez ARiMR ograniczeń w zakresie przenoszenia własności lub posiadania rzeczy nabytych w ramach realizacji operacji lub sposobu ich wykorzystania, rodzaju wykonywanej działalności związanej z przyznaną pomocą, miejsca zarejestrowania oraz lokalizacji siedziby lub oddziału, umożliwienia przeprowadzenia kontroli, przechowywanie dokumentów, informowania ARiMR o okolicznościach mogących mieć wpływ na wykonanie umowy

Co jeszcze ciekawego? Można realizować przedsięwzięcie w 1 etapie Wniosek o płatność składamy w okresie 24 mies od podpisania umowy Można realizować przedsięwzięcie w 2 etapach 1 Etap w planie 2 Etap w planie Podpisanie umowy w O/R ARiMR Realizacja 1 etapu 24 mies od podpisania umowy Wniosek o płatność Realizacja 2 etapu Wniosek o 2 płatność Nie mniej niż 25% wartości projektu Zakończenie projektu 36 mies od umowy

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Wysokość pomocy Maksymalnie 50% kosztów kwalifikowanych projektu Max. do 300 000 PLN jeden beneficjent W przypadku przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych maksymalna wysokość pomocy 100.000 PLN

PROCEDURY NOWY_PROJEKT Ogłoszenie Prezesa ARiMR o naborze wniosków PODAJE DZIEŃ ROZPOCZĘCIA I ZAKOŃCZENIA PRZYJMOWANIA (maksymalnie 10 dni), najpóźniej 31 grudnia zakończenie przyjmowania NOWOŚĆ 14 dni DZIEŃ ZŁOŻENIA: -osobiście OR (dzień złożenia) -pocztą dzień nadania przesyłki KOLEJNOŚĆ przyznawania pomocy: KRYTERIA SUMA UZYSKANYCH PUNKTÓW Wszystkie wnioski, które wpłynęły w terminie 30 dni od dnia upływu terminu składania wniosków Wniosek Składamy wnioski osobiście lub przesyłamy pocztą + ZAŁĄCZNIKI W 1 roku możemy złożyć tylko 1 WNIOSEK LISTĘ Z KOLEJNOŚCIĄ przyznawania pomocy (po ocenie) : podaje się na stronie internetowej ARiMR 40 dni od terminu zakończenia przyjmowania wniosków ZAKOŃCZENIE przyjmowania wniosków najpóźniej 31 grudnia

PROCEDURY NOWY_PROJEKT NOWE KRYTERIA_punkty BEZROBOCIE_w POWIECIE na obszarze którego położona jest gmina wg danych GUS w miesiącu poprzedzającym ogłoszenie naboru wniosków: POWIAT 1 POWIAT 4 - jest najwyższe w województwie 5 pkt 1 2 Bezrobocie najwyższe 15% 3 4 POWIAT 2 POWIAT 3 -jest niższe jw. Liczba punktów proporcjonalnie Bezrobocie 8% x mniejsza od liczby punktów jw. 5 x 8 15 = 2,67

PROCEDURY NOWY_PROJEKT NOWE KRYTERIA_punkty cd. PODSTAWOWY DOCHÓD GMINY na 1 mieszk. wg danych GUS w w roku ogłoszenia naboru wniosków: - jest najniższy w województwie -jest wyższy jw. Liczba punktów proporcjonalnie mniejsza od liczby punktów jw. 1 2 5 pkt PDPG / mieszk = 800 zł/mieszk - NAJNIŻSZY 3 4 POWIAT 3 5 x 800 1.000 POWIAT 1 POWIAT 2 = 4,00 PDPG / mieszk 1.000 zł/m x POWIAT 4

PROCEDURY NOWY_PROJEKT NOWE KRYTERIA_punkty cd. ILOŚĆ UTWORZONYCH MIEJSC PRACY: - co najmniej 5 etatów 2 pkt - mniej niż 5 etatów Liczba punktów proporcjonalnie mniejsza od liczby punktów jw. 2 x 3 5 = 1,20

PROCEDURY NOWY_PROJEKT NOWE KRYTERIA_punkty cd. USTALENIE KOLEJNOŚCI: 1 W pierwszej kolejności wnioski, które uzyskały najwyższą ilość punktów 2 3 4 WNIOSKI, KTÓRE UZYSKAŁY TAKĄ SAMĄ ILOŚĆ PUNKTÓW o kolejności decyduje: niższa wartość wnioskowanej kwoty pomocy WNIOSKI, KTÓRE UZYSKAŁY TAKĄ SAMĄ ILOŚĆ PUNKTÓW ORAZ WNIOSKUJĄ O TAKĄ SAMĄ KWOTĘ POMOCY w pierwszej kolejności przysługuje: wnioskodawcy prowadzącemu działalność gospodarczą przed wnioskodawcą podejmującym działalność WNIOSKI, KTÓRE UZYSKAŁY TAKĄ SAMĄ ILOŚĆ PUNKTÓW ORAZ WNIOSKUJĄ O TAKĄ SAMĄ KWOTĘ POMOCY ORAZ PROWADZĄ DZIAŁALNOŚĆ w pierwszej kolejności przysługuje: wnioskodawcy, który wcześniej zarejestrowali działalność gospodarczą

Wysokość pomocy - szczegóły 100.000 zł jeżeli biznesplan przewiduje utworzenie od 1-2 miejsc pracy (w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne), co uzasadnione jest zakresem rzeczowym operacji 200.000 zł jeżeli biznesplan przewiduje utworzenie więcej niż 2 i mniej niż 5 miejsc pracy (w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne), co uzasadnione jest zakresem rzeczowym operacji 300.000 zł jeżeli biznesplan przewiduje utworzenie co najmniej 5 miejsc pracy (w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne), co uzasadnione jest zakresem rzeczowym operacji Osoba fizyczna, która podejmuje we własnym imieniu działalność gospodarczą jako mikroprzedsiębiorca uwzględnia się w liczbie tworzonych miejsc pracy

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Zmiany zgłoszone do KE: Wysokość pomocy: NOWOŚĆ: możliwość zaliczkowania operacji 100.000 PLN utworzenie 1 miejsca pracy 200.000 PLN utworzenie 2 miejsc pracy 300.000 PLN utworzenie 3 miejsc pracy Liczba tworzonych miejsc pracy: Nie musi być związana bezpośrednio z zakresem rzeczowym realizowanej operacji

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw OSOBA FIZYCZNA I PRAWNA podejmuje działalność DODATKOWE KRYTERIA Jeżeli w okresie ostatnich 12 MIESIĘCY poprzedzających dzień złożenia wniosku o przyznanie pomocy nie był PRZEDSIĘBIORCĄ

Oś 3 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej 3

Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Cele działania poprawa podstawowych usług na obszarach wiejskich, obejmujących elementy infrastruktury technicznej rozwój społeczno-gospodarczy poprawa warunków życia oraz prowadzenia działalności gospodarczej

Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Beneficjent: 1. gmina; 2. jednoosobowa spółka gminy 3. gminny zakład budżetowy Pomoc może być przyznana na operacje realizowane w miejscowości należącej do: gminy wiejskiej lub gminy miejsko-wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys. mieszkańców, lub gminy miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys. mieszkańców

Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Pomocy udziela się na realizację projektów w zakresie: gospodarki wodno-ściekowej w szczególności: - zaopatrzenia w wodę, - odprowadzania i oczyszczania ścieków, tworzenia systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych; wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy. DODATKOWE ŚRODKI FINANSOWE: (planowane cele) 1. Energia odnawialna 3 778 000,00 2. Szerokopasmowy internet 59 111 500,00

Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Pomoc polega na refundacji części poniesionych kosztów realizacji inwestycji maksymalnie 75% kosztów kwalifikowalnych. Maksymalna wysokość pomocy na realizację projektów w jednej gminie, w okresie realizacji PROGRAMU, nie może przekroczyć: - 4 000 000 zł - na projekty w zakresie gospodarki wodno-ściekowej; - 200 000 zł na projekty w zakresie tworzenia systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych; - 3 000 000 zł - na projekty w zakresie wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych.

Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Do kosztów kwalifikowalnych zalicza się koszty: budowy, przebudowy, remontu obiektów budowlanych związanych z realizacją operacji; koszty rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki, pod warunkiem że rozbiórka jest niezbędna w celu realizacji operacji; zakupu i montażu maszyn, urządzeń i instalacji, które są niezbędne do osiągnięcia celów operacji; zakupu sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu procesów technologicznych; zakupu pojemników służących do segregacji odpadów komunalnych; zakupu środków transportu na potrzeby systemu zbioru, segregacji i wywozu odpadów komunalnych z wyłączeniem zakupu samochodów osobowych; budowy i wyposażenia punktów segregacji odpadów komunalnych

Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej KRYTERAIA OCENY WNIOSKÓW 1 Dochód podatkowy gminy, na terenie, w której będzie realizowany projekt, w przeliczeniu na 1 mieszkańca 1. Nie więcej niż 50% średniej krajowej - 4 punkty 2. Powyżej 50% i nie więcej niż 75% średniej krajowej - 3 punkty 3. Powyżej 75% i nie więcej niż 100% średniej krajowej - 2 punkty 4. Powyżej 100% średniej krajowej - 0 punktów 2 Bezrobocie w powiecie, na obszarze którego jest położona gmina w okresie ostatnich 6 miesięcy 1. Wyższa od średniej wojewódzkiej - 2 punkty 2. Równa ze średnią wojewódzką - 1 punkt 3. Niższa od średniej wojewódzkiej - 0 punktów 3 Kryterium regionalne - 2 punkty

Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej 4 Jeżeli wnioskowana kwota dofinansowania operacji na każdym etapie jej realizacji wynosi nie więcej niż 50% KK - 2 punkty 5 Jeżeli planowana operacja dotyczy łącznie gospodarki wodnej i ściekowej - 2 punkty 6 Wskaźnik zwodociągowania gminy, kształtuje się na poziomie (dla operacji z zakresu gospodarki wodnej): 1. Nie więcej niż 25% - 3 punkty 2. Powyżej 25% i nie więcej niż 50% - 2 punkty 3. Powyżej 50% i nie więcej niż 75% - 1 punkt 7 Wskaźnik zwodociągowania gminy, kształtuje się na poziomie (dla operacji z zakresu gospodarki ściekowej): 1. Powyżej 80% - 3 punkty 2. Powyżej 50% i nie więcej niż 80% - 2 punkty 3. Nie więcej niż 50% - 1 punkt

Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej WARUNEK OTRZYMANIA POMOCY: Dla operacji dotyczących gospodarki wodno-ściekowej - uzyskanie co najmniej 4 punktów Dla operacji dotyczących tworzenia systemów zbiórki, segregacji lub wywozu odpadów komunalnych oraz wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych - uzyskanie co najmniej 3 punktów

Oś 3 Odnowa i 4 rozwój wsi

Odnowa i rozwój wsi NABÓR WNIOSKÓW_2009 rok Województwo Termin naboru Liczba złożonych wniosków Kwota dofinansowania (tys. PLN) Dolnośląskie 02.02-27.02.2009 206 139 404,0 Kujawsko-pomorskie 02.02-02.04.2009 140 82 597,0 Lubelskie 02.02-31.03.2009 232 154 797,0 Lubuskie 09.02-31.03.2009 95 71 318,0 Łódzkie 02.02-02.04.2009 125 99 545,0 Małopolskie 02.02-31.03.2009 224 168 222,0 Mazowieckie 02.02-31.03.2009 348 224 571,0 Opolskie 02.02-31.03.2009 118 64 556,0 Podkarpackie 02.02-01.04.2009 236 154 947,0 Podlaskie 02.02-31.03.2009 147 98 760,0 Pomorskie 02.02-31.03.2009 150 94 876,0 Śląskie 11.02-11.04.2009 164 104 593,0 Świętokrzyskie 02.02-31.03.2009 118 91 656,0 Warmińsko-mazurskie 02.02-31.03.2009 137 93 738,0 Wielkopolskie 02.02-01.04.2009 276 204 274,0 Zachodnio-pomorskie 02.02-03.04.2009 154 92 701,0 Razem x 2 870 1 940 555,0

Beneficjenci: Odnowa i rozwój wsi gmina; instytucja kultury, dla której organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego; kościół lub inny związek wyznaniowy; organizacja pozarządowa posiadająca status organizacji pożytku publicznego (w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie) i działająca w obszarze zbieżnym z celami działania Odnowa i rozwój wsi w szczególności na rzecz aktywizacji ludności, rozwoju oraz zachowania dziedzictwa kulturowego lub przyrodniczego.

Odnowa i rozwój wsi Pomoc finansowa może być przyznana, jeżeli: projekt realizowany jest w miejscowości należącej do: - gminy wiejskiej lub - gminy miejsko-wiejskiej, z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys. mieszk., lub - gminy miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5 tys. mieszkańców, projekt wpisuje się w zakres Planu Odnowy Miejscowości; projekt nie ma charakteru komercyjnego; w przypadku, gdy projekt realizowany będzie na nieruchomości nie należącej do beneficjenta, beneficjent posiada prawo do dysponowania tą nieruchomością na cele określone w projekcie przez okres 7 lat po realizacji projektu; organizacja pozarządowa działa w obszarze zbieżnym z celami działania Odnowa i rozwój wsi w szczególności na rzecz aktywizacji ludności, rozwoju oraz zachowania dziedzictwa kulturowego lub przyrodniczego; projekt składany przez instytucję kultury, dla której organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego został zaakceptowany przez tę jednostkę

Zakres pomocy Odnowa i rozwój wsi 1. Budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów pełniących funkcje rekreacyjne i społeczno-kulturalne w tym świetlic, domów kultury, (z wyłączeniem szkół, przedszkoli, żłobków); obiektów małej architektury; przeznaczonych na cele promocji lokalnych produktów lub usług, w tym pawilonów, punktów wystawienniczych, sal ekspozycyjnych, witryn; 2. Budowy, przebudowy lub remontu przeznaczonych do użytku publicznego ścieżek rowerowych, szlaków pieszych, placów zabaw, miejsc rekreacji, obiektów sportowych - z wyłączeniem sal sportowych przeznaczonych dla szkół lub przedszkoli; 3. Związanych z kształtowaniem obszarów dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców (odnawiane lub budowa parkingów, chodników lub oświetlenia ulicznego); 4. Urządzanie i porządkowanie terenów zielonych, parków ; 5. Budowa, przebudowa lub remont infrastruktury turystycznej; 6. Zagospodarowanie zbiorników i cieków wodnych w celu wykorzystania ich do rekreacji lub w celu poprawy estetyki miejscowości; 7. Rewitalizacja budynków wpisanych do rejestru zabytków; 8. Zakup i odnowienie obiektów charakterystycznych dla danego regionu lub tradycji budownictwa wiejskiego i ich adaptacja na cele publiczne;

Odnowa i rozwój wsi 9. Odnawiane elewacji zewnętrznej i dachów architektury sakralnej wpisanych do rejestru zbytków lub objętach wojewódzką ewidencją zabytków i odnawiane cmentarzy wpisanych do rejestru zabytków; 10.Wyburzanie i rozbiórka zdewastowanych obiektów budowlanych w celu uporządkowania terenu..; 11.Zakup materiału nasadzeniowego, ; 12.Zakup sprzętu, materiałów i usług..; 13.Zakup towarów służących przedsięwzięciom związanym z kultywowaniem tradycji społeczności lokalnych lub tradycyjnych zawodów; 14.OGÓLNYCH związanych z przygotowaniem i realizacją operacji

Odnowa i rozwój wsi Poziom i wysokość pomocy: Poziom pomocy wynosi maksymalnie 75% kosztów kwalifikowalnych projektu (z VAT). Maksymalna wysokość pomocy na realizację projektów w jednej miejscowości wynosi 500 000 zł w okresie realizacji Programu.

Odnowa i rozwój wsi Podpisując umowę wnioskodawca: zobowiązuje się do osiągnięcia celu operacji i jego zachowania przez okres 7 lat od otrzymania płatności.

Liczba beneficjentów (2007 2013) Jakie środki finansowe : 591 mln Euro 443,25 mln Euro UE 147,75 mln Euro - Polska Liczba projektów: 10.000

Oś 4 LEADER Charakterystyka działań i ich zmiany

Cele Osi 4 LEADER w POLSCE budowa kapitału społecznego poprzez aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich, przyczynianie się do powstawania nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich, polepszenie zarządzania zasobami i ich waloryzacja.

Podejście Leader LEADER - oddolne partnerskie podejście do rozwoju obszarów wiejskich realizowane przez LGD. Przedstawiciele trzech sektorów tworzą partnerstwo tzw. Lokalną Grupę Działania, która opracowuje Lokalną Strategie Rozwoju a następnie dokonuje wyboru operacji dla realizacji LSR. LSR ma za zadanie umożliwienie realizacji innowacyjnych projektów łączących zasoby regionu, wiedzę i umiejętności trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego.

Beneficjenci Osi 4 Leader Dla podejścia LEADER określono dwa rodzaje beneficjentów, wynikające ze specyfiki wdrażanego podejścia: Lokalna Grupa Działania w ramach działań: - Wdrażanie projektów współpracy - Funkcjonowanie Lokalnej grupy działania Beneficjenci działania Wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju.

Działania osi 4 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju, Wdrażanie projektów współpracy, Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja.

Działanie 4.1 Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju Podstawy prawne: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania Wdrażania lokalnych strategii rozwoju objętego PROW na lata 2007-2013, oraz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 kwietnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania Wdrażania lokalnych strategii rozwoju objętego PROW na lata 2007-2013,

Rozporządzenie Dotyczy małych projektów oraz zawiera szczególne uregulowania związane z pozostałymi działaniami tj. Różnicowanie działalności w kierunku działalności nie rolniczej, Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, Odnowa i rozwój wsi służącymi realizacji lokalnej strategii działania.

Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju - Cel działania Umożliwienie mieszkańcom obszaru objętego LSR realizacji projektów w ramach tej strategii. Realizacja LSR poprawa jakości życia na obszarach wiejskich m.in. poprzez wzrost aktywności lokalnych społeczności oraz stymulowanie powstawania nowych miejsc pracy. Realizacja LSR - wybór projektów do wysokości środków przyznanych na realizację tej strategii. LGD - pomoc wnioskodawcom w przygotowaniu wniosków.

Wdrażanie Lokalnych Strategii Rozwoju wspierane operacje Wnioski mogą dotyczyć operacji (projektów): które spełniają warunki przyznawania pomocy w ramach działań osi 3, tj.: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, Odnowa i rozwój wsi, tzw. małych projektów, tj. operacji które nie kwalifikują się do wsparcia w ramach działań osi 3, ale przyczyniają się do osiągnięcia celów tej osi.

Różnice we wdrażaniu działań osi 3 przez oś Leader 1/4 Operacje kwalifikujące się do wsparcia w ramach osi 3: muszą być zgodne z LSR, muszą być zgodne z zakresem pomocy określonym dla poszczególnych działań osi 3, LGD bierze pod uwagę zgodność projektu z LSR oraz określonymi w niej lokalnymi kryteriami. W przypadku małych projektów, LGD ocenia projekt pod względem zgodności z kryteriami dostępu, określonymi dla małych projektów, zgodności z LSR oraz określonymi w niej lokalnymi kryteriami wyboru. Wnioski o przyznanie pomocy składa się za pośrednictwem LGD do odpowiedniego podmiotu wdrażającego;

Różnice we wdrażaniu działań osi 3. przez oś Leader Wnioskodawca ma miejsce zamieszkania albo siedzibę, prowadzi działalność na obszarze objętym LSR lub realizuje operację na obszarze objętym LSR; Beneficjentami działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej mogą być również osoby mieszkające w miastach gmin miejsko-wiejskich liczących od 5 tys. do 20 tys. mieszkańców; pomoc przysługuje według kolejności na liście operacji wybranych przez LGD a nie wg kolejności wpływu wniosku;

Różnice we wdrażaniu działań osi 3. przez oś Leader Odnowa i rozwój wsi: Pomoc może być przyznana na więcej niż 3 operacje w każdej gminie, SW nie przyznaje dodatkowych punktów planowanej operacji (za bezrobocie, dochód gminy, kryterium regionalne), Pomoc przysługuje według kolejności na liście operacji wybranych przez LGD nie ma drugiego rankingu po ocenie SW.

Różnice we wdrażaniu działań osi 3. przez oś Leader Limity wysokości udzielanej pomocy na jednego beneficjenta nie sumują się, co oznacza, że na poszczególne działania można uzyskać: Różnicowanie 2 x 100 tys. zł Mikroprzedsiębiorstwa 2 x 300 tys. zł Odnowa i rozwój wsi - 2 x 500 tys. zł

Wyprzedzające finansowanie Wszyscy beneficjenci działania 4.1. Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju będą mogli skorzystać z wyprzedzającego finansowania, do wysokości wkładu krajowego (20% przyznanej pomocy): Beneficjenci jednostki samorządu terytorialnego będą mogły skorzystać z finansowania pozostałej części kosztów (do 80% przyznanej pomocy) z pożyczki w Banku Gospodarstwa Krajowego.

Wyprzedzające finansowanie LGD natomiast uzyskała możliwość wyprzedzającego finansowania, do wysokości wkładu krajowego (20% przyznanej pomocy), na przedsięwzięcia w ramach działań: Funkcjonowanie LGD, nabywanie umiejętności i aktywizacja; Wdrażanie projektów współpracy; Uzyskała także możliwość finansowania pozostałej części kosztów (do 80% przyznanej pomocy) z pożyczki w Banku Gospodarstwa Krajowego.

Małe projekty Beneficjenci, warunki uzyskania pomocy, zakres pomocy, zmiany.

Beneficjenci małych projektów Osoby fizyczne Fundacje Stowarzyszenia Kościoły

Beneficjenci małych projektów związki wyznaniowe inne organizacje pozarządowe np. OSP KGW

Małe projekty kryteria dostępu Ubiegać się o pomoc mogą: osoby fizyczne, będące obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, pełnoletnie, zamieszkujące na obszarze objętym lokalną strategią rozwoju, (LSR), lub wykonujące działalność gospodarczą na tym obszarze także, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, ale którym ustawy przyznają zdolność do czynności prawnych:

Małe projekty kryteria dostępu Pomoc na małe projekty jest przyznawana, jeżeli operacja, oprócz tego, że będzie realizowana na obszarze objętym LSR, a jej realizacja będzie zgodna z LSR: będzie realizowana w zakresie wsparcia dla małych projektów jest uzasadniona ekonomicznie, w tym pod względem jej kosztów, przy czym całkowity planowany koszt operacji wynosi co najmniej 4,5 tys. złotych, lecz nie więcej niż 100 tys. złotych.

Małe projekty pomoc Pomoc na małe projekty jest przyznawana do wysokości limitu dostępnych środków, który jest ogłoszony w informacji o możliwości składania wniosków o przyznanie pomocy na małe projekty za pośrednictwem LGD wybranej do realizacji LSR, przy czym pomoc na realizację jednego małego projektu nie może być wyższa niż 25 tys.zł. Pomoc na małe projekty jest przyznawana w formie refundacji części kosztów (nie więcej niż 70% kosztów kwalifikowalnych) niezbędnych do jego realizacji operacji, poniesionych od dnia, w którym została zawarta umowa, o przyznaniu pomocy, a w przypadku kosztów ogólnych nie wcześniej niż w dniu 1 stycznia 2007 r.

Małe projekty - zakres pomocy 1. Podnoszenie świadomości społeczności lokalnej, w tym przez organizację szkoleń i innych przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym i warsztatowym dla podmiotów z obszaru objętego LSR, innych niż realizowane w ramach działania: szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie; np. kursy dla przedsiębiorców, szkolenia specjalistyczne, projekty edukacyjne warsztaty z zakresu ginących zawodów np.: dla przyszłych kowali, snycerzy, tkaczek, koronkarek, zdunów, bednarzy, kołodziei, ludwisarzy, rymarzy, garncarzy, plecionkarzy

Małe projekty - zakres pomocy 2. podnoszenie jakości życia społeczności lokalnej na obszarze objętym LSR, w tym przez: a) udostępnianie urządzeń i sprzętu komputerowego, w tym urządzeń i sprzętu umożliwiającego dostęp do Internetu, np.: kafejka internetowa b) organizację imprez kulturalnych, rekreacyjnych lub sportowych; np. festyny, koncerty folklorystyczne, dożynki

Małe projekty - zakres pomocy 3. rozwijanie aktywności społeczności lokalnej, w tym przez: a) promocję lokalnej twórczości kulturalnej z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa, w tym kulturowego, historycznego lub przyrodniczego, np. przeglądy zespołów folklorystycznych, zespołów kultywujących sztukę dawną, publikacje promujące lokalna kulturę, pokazy sztuki rzemieślniczej

Małe projekty - zakres pomocy b) kultywowanie języka regionalnego i gwary, kultywowanie tradycyjnych zawodów i rzemiosła; np. zakładanie warsztatów rzemieślniczych, tworzenie miejsc, gdzie można przekazać wiedzę następnym pokoleniom c) kultywowanie miejscowych tradycji, obrzędów i zwyczajów, np. spotkania muzyczne, dożynki

Małe projekty zakres wsparcia c.d. 4. Małe projekty mogą dotyczyć rozwoju turystyki i rekreacji na obszarze realizacji LSR; w tym: o utworzenia lub zmodernizowania bazy informacji turystycznej oraz stron internetowych, przygotowanie i wydanie folderów oraz innych publikacji informacyjnych dotyczących obszaru objętego LSR o budowy lub odbudowy małej infrastruktury turystycznej, w szczególności punktów widokowych, miejsc wypoczynkowych i biwakowych, tras narciarstwa biegowego i zjazdowego, tras rowerowych, szlaków konnych, ścieżek spacerowych i dydaktycznych

Małe projekty - zakres pomocy 5. zachowanie, odtworzenie, zabezpieczenie lub oznakowanie cennego, lokalnego dziedzictwa krajobrazowego i przyrodniczego, w szczególności obszarów objętych poszczególnymi formami ochrony przyrody, w tym obszarów Natura 2000; np. przywrócenie rodzimych lokalnych gatunków roślin, odtworzenie zabytkowych parków, zabezpieczenie pomników przyrody, oznakowanie i rozpowszechnianie wiedzy o wartości i znaczeniu tych obiektów

Małe projekty - zakres pomocy 6. zachowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego, w tym przez : a) odbudowę albo odnowienie lub oznakowanie budowli lub obiektów małej architektury wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzką ewidencją zabytków, b) odnawiania dachów lub elewacji zewnętrznych budynków wpisanych do rejestru zabytków lub objętych wojewódzką ewidencją zabytków, c) remontu lub wyposażenia muzeów, d) remontu świetlic wiejskich i ich wyposażenie, np. odnowienie kapliczek, pomników, zabytkowych ogrodzeń, bram, dzwonnic, mostków, altan

Małe projekty - zakres pomocy 7. inicjowanie powstawania, przetwarzania lub wprowadzania na rynek produktów i usług opartych na lokalnych zasobach, tradycyjnych sektorach gospodarki lub lokalnym dziedzictwie, w tym kulturowym, historycznym lub przyrodniczym, albo podnoszenie jakości takich produktów; np. produkcja, w tym zakup urządzeń niezbędnych do produkcji, promocja, uzyskiwanie certyfikatów jakości, opłaty za uczestnictwo w targach produktów tradycyjnych lub specyficznych dla danego obszaru

Małe projekty - zakres pomocy 8. wykorzystanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w celu poprawienia warunków prowadzenia działalności kulturalnej lub gospodarczej, z wyłączeniem rolniczej. np. zakładanie kolektorów słonecznych, instalacji pozwalających na wykorzystanie energii geotermalnej, wiatrowej lub wodnej w celu obniżenia kosztów prowadzenia działalności na obszarze wiejskim.

Limity pomocy w małych projektach Maksymalnie 70% kosztów kwalifikowalnych operacji, nie więcej niż 25 tys. zł na jedną operację, Nie więcej niż 100 tys. zł na beneficjenta w okresie wdrażania PROW 2007-2013.

Małe projekty wkład własny Wkład własny 30% W formie pracy własnej lub wolontariatu 10% całkowitych kosztów kwalifikowalnych. Możliwość współfinansowania ze środków: JST (gmina, starostwo ), Funduszu Kościelnego

Wdrażanie projektów współpracy 253