Gimp Grafika rastrowa (konwersatorium)

Gimp Grafika rastrowa (konwersatorium) Przed przystąpieniem do omawiania cyfrowego przetwarzania obrazów niezbędne jest zapoznanie się z kilkoma pojęciami z nim związanymi. Poniżej znajdują się definicje tych najbardziej podstawowych, potrzebnych do zrozumienia tematyki zajęć. Obraz cyfrowy, najprościej rzecz ujmując, jest to komputerowa reprezentacja obrazu analogowego. Istnieją dwa podstawowe formaty przechowywania obrazu przez komputery: grafika wektorowa oraz grafika rastrowa. Grafika wektorowa polega na opisaniu elementów obrazu przy użyciu wzorów matematycznych i przechowywaniu ich w takiej formie. Rysunki / obrazy składają się z zestawów punktów, odpowiednio ze sobą połączonych liniami prostymi i krzywymi. Połączone ze sobą proste i krzywe tworzą obiekty (figury lub bryły geometryczne), te z kolei odpowiednio rozmieszczone w przestrzeni, tworzą kompozycję, a więc cały obraz. Każdy z obiektów jest niezależną całością w stosunku do innych obiektów i posiada właściwe dla siebie cechy, takie jak np. kontur, rozmiar, atrybuty dotyczące wypełnienia, stopień przejrzystości. Zaletą grafiki wektorowej jest jej bezstratna skalowalność. Używane w pakiecie biurowym MS Office ClipArty są przykładem grafik wektorowych. Najbardziej znanymi programami do tworzenia tego typu grafik są np. CorelDraw i Adobe Flash. Grafika rastrowa - Jest to typ grafiki komputerowej, którą zajmować się będziemy na tym kursie, dlatego też jej definicji poświęcimy trochę więcej miejsca W przypadku grafiki rastrowej każdy obraz to siatka bardzo małych kwadratowych lub prostokątnych obiektów zwanych pikselami, gdzie każdy z pikseli ma swoją określoną pozycję na przecięciu danej kolumny i rzędu siatki oraz barwę odcień szarości lub kolor. Obraz przechowywany jest w pamięci komputera jako zapis informacji o barwie poszczególnych pikseli siatki. Obraz utworzony w ten sposób nazywa się mapą bitową (lub bitmapą). Wymiary a Rozdzielczość Wymiary siatki, a więc maksymalna ilość pikseli w rzędzie (szerokość) oraz w kolumnie (wysokość), określają wymiary obrazu np. 1920x1080 pikseli. Związany jest z tym jeden z najważniejszych parametrów obrazu rastrowego jego rozdzielczość. Mówi ona o tym ile pikseli przypada na wykorzystywaną jednostkę powierzchni. Głównie jest ona podawana w pikselach na cal (ppi pixels per inch lub Dpi dots per inch). Oczywiście, im wyższa jest rozdzielczość tym lepsza jakość obrazu. Należy pamiętać, że rozdzielczość jest wartością stałą ilość pikseli przypadająca cal obrazu jest niezmienna, co sprawia, że powiększając obraz rastrowy, uzyskamy efekt powiększenia pikseli. 1

Wykonaj następujące ćwiczenie. Ćwiczenie 1. Otwórz plik o nazwie gimpga-duza.jpg w Przeglądarce fotografii systemu Windows. Powoli powiększaj obraz obserwując zmiany w jakości obrazu i wielkość pikseli. Jak widać wraz ze zmianą wielkości obrazu rastrowego zmienia się też wielkość pikseli, co sprawia, że nadmierne powiększanie gotowych grafik rastrowych jest niewskazane z punktu widzenia zachowania jakości obrazu. Dlatego też przed rozpoczęciem prac nad projektem graficznym czy przed zrobieniem zdjęcia aparatem cyfrowym istotne jest prawidłowe ustalenie rozdzielczości obrazu, który planujemy uzyskać. Należy jednak pamiętać, że za zwiększeniem rozdzielczości, a tym samym jakości obrazu, idzie zwiększenie rozmiaru pliku, w którym będzie on zapisany. Powinno się zatem dostosować ustawienia obrazu do jego przeznaczenia, inaczej możemy narazić się na komplikacje związane z szybkim wyczerpaniem się miejsca na nośniku (karta pamięci, pendrive) lub problemem z przesłaniem zdjęć pocztą e-mail, gdy pliki obrazów okazują się zbyt duże, lub też w drugą stronę, gdzie grafika czy zdjęcie nie mogą zostać użyte w projekcie przez zbyt niską jakość. O jakości i rozdzielczość zdjęć oraz odpowiednich ustawieniach cyfrowego aparatu fotograficznego opowiemy sobie bardziej szczegółowo w dalszej części kursu. Teraz jednak wróćmy do tematu parametrów opisujących obrazy rastrowe. Głębia kolorów Charakterystycznym dla obrazów rastrowych jest też sposób przechowywania informacji o kolorze pikseli. 2

Dla każdego z nich informacja ta zapisywana jest w określonej liczbie bitów (najmniejszych jednostek informacji używanych przez komputer, przyjmuje wartości 0 lub 1). O tym ile bitów używanych jest do przechowania informacji o kolorze jednego piksela mówi nam kolejny parametr obrazu rastrowego głębia bitowa (zwana też głębią koloru lub piksela, rozdzielczością bitową, dokładnością bitową). Dla głębi bitowej w praktyce stosuje się zakres od 1 do 39 bitów na jeden piksel. Im wyższa głębia bitowa tym więcej odcieni kolorów piksel może przyjąć. Na ogół mówi się o mapach 1-, 8-, 16-, 24- i 32-bitowych. Głębia 1-bitowa oznacza, że kolor każdego piksela może być opisany przez tylko jedną cyfrę 0 lub 1 gdzie 0 oznacza piksel maksymalnie zaciemniony (czerń), a 1 maksymalnie rozjaśniony (biel). Tak więc obraz jako mapa 1-bitowa będzie zawierał tylko czarne i białe obiekty. 0 1 Głębia 8-bitowa to 256 możliwych odcieni obsługiwanego koloru. Natomiast głębia 24-bitowa to aż 16 777 216 odcieni barwnych powstających z pomieszania dowolnych odcieni trzech podstawowych kolorów: czerwonego, zielonego i niebieskiego (RGB). Każdy z nich może przyjąć 256 odcieni (256x256x256 = 16 777 216). Warto wspomnieć, że ludzkie oko postrzega rzeczywistość właśnie z głębią 24-bitową jest to tzw. True Color. W związku z tym głębie kolorystyczne większe niż 24-bitowe nie wnoszą już żadnej poprawy co do ilości odcieni, umożliwiają natomiast dodawanie do obsługiwanych barw 3

dodatkowych efektów np. 36-bitowa głębie pozwala na obsługę barw True Color oraz dodatkowego kanału przezroczystości alfa. Histogram Mówiąc o kolorach pikseli należy od razu wspomnieć narzędzie informacyjne, niezwykle przydatne przy wszelkich przekształceniach związanych z barwami, a mianowicie histogram. Można by go, w najprostszych słowach, opisać, jako wykres częstości występowania poszczególnych wartości określających jasności pikseli lub ich całych zakresów w obrębie obrazu. Jeżeli popatrzymy na niego jak na tradycyjny wykres to na osi poziomej znajdują się wartości jasności punktów, od całkowicie czarnych - po lewej stronie, do intensywnie białych - po prawej. Każdej wartości jasności przypisany jest słupek o wysokości proporcjonalnej do liczby punktów o tej jasności. Poniższy obraz prezentuje zdjęcie Nebuli Carina zrobionego przez teleskop Hubble a oraz histogram tego zdjęcia. Fot. 1 Carina Nebula i histogram kanałów RGB zdjęcia [źródło fotografii : http://apod.nasa.gov/apod/ap070425.html] Dzięki histogramowi wiemy, jakie odcienie danej barwy przeważają na obrazie i możemy podjąć decyzję o modyfikacji poszczególnych kanałów barw. Programy Programy komputerowe umożliwiające pracę z grafiką rastrową to m.in. GIMP, Adobe Photoshop, Corel Paint Shop Pro, Corel PHOTO-PAINT, a także dobrze znany użytkownikom systemu Microsoft Windows MS Paint. 4

Wiemy już jak obrazy, z którymi będziemy pracować są postrzegane i przechowywane przez komputer. Teraz dowiedzmy się, co to jest i na czym polega cyfrowe przetwarzanie obrazów Cyfrowe przetwarzanie obrazów 1 (ang. Digital Image Processing, DIP ) jest to dziedzina cyfrowego przetwarzania sygnałów. Zajmuje się reprezentacją obrazu w postaci cyfrowej oraz komputerowymi algorytmami przetwarzania i akwizycji obrazów cyfrowych. Przykładem operacji na obrazie cyfrowym jest segmentacja. Segmentacja obrazu (ang. image segmentation) to proces podziału obrazu na części określane jako obszary (regiony), które są jednorodne (homogeniczne) pod względem pewnych wybranych własności. Obszarami są zbiory pikseli (punktów). Własnościami, które są często wybierane jako kryteria jednorodności obszarów są: poziom szarości, barwa, tekstura. Przetwarzanie cyfrowe obrazów obejmuje m.in. operacje: filtrowania binaryzacji transformacji geometrycznej transformacje pomiędzy przestrzeniami barw (RGB, grayscale, binary, indexed), lub (RGB, CMYK itd.) operacje morfologiczne kodowanie kompresja Wszystkie operacje związane z przetwarzaniem obrazów będziemy poznawać w trakcie trwania naszego kursu. 1 Źródło definicji: http://pl.wikipedia.org/wiki/cyfrowe_przetwarzanie_obraz%c3%b3w 5

Wstęp - Czyli czym jest GIMP? GIMP2 to darmowy program do tworzenia i obróbki grafiki rastrowej. Umożliwia malowanie, usuwanie tła obrazu (wycinanie), usuwanie obiektów ze zdjęć (klonowanie), zmianę rozmiaru i perspektywy oraz obrót obrazów, dokonywanie różnych operacji na kolorach, łączenie obrazów poprzez warstwy/maski oraz konwertowanie różnych formatów plików graficznych. Nie obsługuje standardu CMYK, pozwalając jedynie na jego symulację. Obsługuje przestrzeń kolorów RGB oraz odcienie szarości. Nazwa GIMP jest skrótem od GNU Image Manipulation Program, gdzie GNU należy kojarzyć z GNU GPL rodzajem licencji wolnego i otwartego oprogramowania, na bazie której dystrybuowany jest ten GIMP. [więcej informacji o tego typu licencji znajduje się na stronach Wikipedii pod adresem http://pl.wikipedia.org/wiki/gnu_general_public_license]. Program ten jest darmowym odpowiednikiem popularnego i cenionego w środowisku grafików komputerowych, płatnego programu Adobe Photoshop. Pracuje w systemach Linux, Mac OS, Windows. Kilka słów o instalacji Aby GIMP działał poprawnie, instalację należy przeprowadzić dwuetapowo. Pierwszym etapem jest zainstalowanie biblioteki GTK (obecnie GTK+) służącej do wspomagania rysowania interfejsu graficznego programu. Biblioteka GTK stworzona została na potrzeby programu GIMP (skąd nazwa - GIMP ToolKit), jednak w późniejszych fazach rozwoju tego projektu rozszerzono jej funkcjonalność o możliwość programowania obiektowego a do nazwy dodany został symbol +. Aktualne wersje dostępne są pod adresem: http://www.gtk.org. Drugim etapem jest instalacja samego GIMP-a. Jego aktualna wersja znajduje się na stronie projektu: http://www.gimp.org. Programy instalacyjne biblioteki GTK i GIMPa znajdują się w spakowanych archiwach ZIP. Do ich rozpakowania należy użyć odpowiedniego programu do archiwizacji plików, jak np. WinZip, WinRar, 7-zip czy ZipGenius. Instalacja nie jest skomplikowana użytkownik może zainstalować oprogramowanie z opcjami domyślnymi lub, jeśli chce, ma możliwość zmiany folderu docelowego instalacji, może zdecydować, czy chce, aby ikony programu znalazły się pulpicie oraz wybrać wersję językową. Po wybraniu polskiej wersji językowej cały interfejs GIMPa będzie przetłumaczony na język polski. Pliki pomocy dołączane obecnie dostępne są jednak tylko w języku angielskim. 2 Źródło definicji: Wikipedia [http://pl.wikipedia.org/wiki/gimp] 6

Przestrzeń robocza programu Po zainstalowaniu GIMPa, czas na jego pierwsze uruchomienie. Po wczytaniu interfejsu programu, widzimy, że jest on podzielony na 3 niezależne okna. Jest to celowy zabieg umożliwiający łatwe dostosowanie interfejsu do potrzeb konkretnego użytkownika. Przybornik Przybornik zawiera podstawowe narzędzie edycji obrazu. Po nakierowaniu kursora myszy na dowolną ikonę narzędzia program pokazuje nam jego krótki opis. Po kliknięciu na wybrane narzędzie w dolnej części Przybornika (niewidocznej na załączonym obok obrazku) wyświetlone zostają opcje tego narzędzia, które można dowolnie modyfikować, by uzyskać zamierzony efekt jego wykorzystania. Podstawowymi narzędziami służącymi do rysowania są: Pobieranie koloru z obrazu (można pobrać kolor do koloru pierwszoplanowego lub koloru tła; próbkowanie uśrednione uśrednia wartość pikseli z klikniętego obszaru) Wypełnienie kubełkiem - kolorem lub deseniem (można wypełnić kolorem pierwszoplanowym, kolorem tła lub deseniem; wypełnić tylko podobne kolory do klikniętego lub wypełnić cały zaznaczony obszar; o tym czy wypełnienie będzie nieprzezroczyste czy częściowo przezroczyste decyduje suwak Krycie) Wypełnienie gradientem koloru (można ustawiać kształt gradientu lub sposób powtarzania kolorów gradientu) Rysowanie pikselami o ostrych krawędziach (można wybrać rodzaj pędzla; dostępna jest opcja Wykorzystanie kolorów gradientu; domyślnie maluje kolorem pierwszoplanowym) Malowanie rozmytymi pociągnięciami pędzla (podobnie jak wyżej) 7

Wycieranie do tła lub przezroczystości Aerograf ze zmiennym ciśnieniem Rysowanie stalówką (można ustalić kształt stalówki) Pozostałe narzędzia służą do zaznaczania oraz różnego rodzaju przekształceń i modyfikacji tak gabarytów obiektów, jak i ich kolorystyki. Edytor obrazów Jest to obszar, w którym tworzony i edytowany jest projekt. Otwarcie jakiegokolwiek obrazu z pliku sprawi, że pojawi się on właśnie w tym oknie. Dla każdego otwartego lub tworzonego obrazu otwarte zostanie osobne okno edytora. Menu w GIMPie znajduje się u góry okna Edytora obrazów. Dostępne jest również po kliknięciu prawym klawiszem myszy na obraz. 8

Podstawowe polecenia: POLECENIE FUNKCJA Plik Otwórz Otwieranie obrazu Plik Zapisz (Zapisz jako ) Zapisywanie obrazu (Zapis do nowego pliku) Widok Powiększenie Bliżej Powiększanie obrazu (+) Widok Powiększenie Dalej Pomniejszanie obrazu (-) Obraz Skaluj obraz Skalowanie obrazu zmiana jego wymiarów Narzędzia Narzędzia przekształcenia Kadruj Kadrowanie przycinanie brzegów obrazu lub warstwy Obraz Spłaszcz obraz Spłaszczenie obrazu Oczywiście polecenia nadmienione powyżej to jedynie kilka spośród wszystkich dostępnych. Górne Menu okna edytora zawiera ogromną ilość poleceń i możliwych ustawień będziemy je poznawać w miarę wykonywanie ćwiczeń w trakcie kursu. Okno pomocnicze Okno to jest w pełni konfigurowalne i może zawierać dowolne zakładki (karty) z listy tzw. Dokowalnych okien dialogowych (Okna Dokowalne okna dialogowe). Domyślnie zawiera karty Warstwy, Kanałów, Ścieżki i Cofnięcia. Dobrą praktyką jest dodawanie zakładek takich funkcji, których nagminnie używamy przy wykonywanym projekcie. Zaoszczędzi nam to czasu i wysiłku ciągłego ich poszukiwania w obrębie dość rozbudowanego Menu górnego. Aby dodać jakąś kartę należy kliknąć symbol, po czym wybrać Dodaj kartę. Pojawi się lista dostępnych funkcji, które można przypiąć jako wspomniane karty. Wystarczy wybrać i gotowe. 9

Nowy projekt Aby utworzyć nowy projekt należy kliknąć Plik Nowy w menu górnym okna edytora GIMP. Pojawiające się okno dialogowe oczekuje od użytkownika podania wymiarów obrazu domyślnie w pikselach, choć można też podać je w innych jednostkach. Można wybrać tu jedno ze standardowych ustawień, klikając na listę rozwijaną Szablon lub podać wymiary ręcznie, jeżeli projekt ma być w tej kwestii niestandardowy. Można też ustalić orientację projektu pozioma lub pionowa, a w Opcjach Zaawansowanych również rozdzielczość obrazu (w pikselach o Rozdzielczości mówiliśmy na wcześniejszych zajęciach), używany system kolorystyczny (Przestrzeń kolorów) oraz wypełnienie warstwy tła (kolor pierwszoplanowy, kolor tła, biały, przezroczysty ). Można też wstawić informacje o projekcie (np. informacje o autorze, udzielanej licencji, parametrach projektu, itp). Po zatwierdzeniu wyboru wypełnienie okna edytora zmienia się w zależności od wybranych parametrów nowego projektu. Pojawia się przestrzeń robocza o określonym wypełnieniu i rozmiarach. W oknie pomocniczym, w zakładce Warstwy pojawia się natomiast pierwsza warstwa o nazwie Tło. Jest to nazwa nadana automatycznie pierwszej warstwie projektu. Oczywiście nazwę tą można edytować i zmienić. 10

Zakładając, że warstwa ta pozostanie wykorzystywana jako tło przez cały okres tworzenia projektu, będziemy ją jako taką traktować, a więc wszystkie elementy, które mają pojawić się na obrazie chcielibyśmy rozłożyć na kolejnych warstwach projektu. Kolory w GIMPie Koloru farby używamy malując ołówkiem, pędzlem lub aerografem, a także tworząc tekst oraz wypełniając obszary za pomocą wiaderka z farbą. Domyślnym kolorem farby w programie GIMP jest czerń zaś domyślnym kolorem tła jest biel. Ikona z symbolem zachodzących na siebie kwadratów służących do przywrócenia domyślnych kolorów farby i tła. Ikona z symbolem podwójnej strzałki służy do zmiany domyślnych kolorów farby i tła [patrz rysunek powyżej]. 11

Aby zmienić aktywny kolor wystarczy dwukrotnie kliknąć w kwadrat z aktualnym kolorem farby i w oknie dialogowym wybrać odpowiadający nam kolor. Analogicznie postępujemy z wyborem nowego koloru tła. Jeżeli chcemy wybrać kolor pierwszoplanowy, lub kolor tła identyczny jak na rysunku w jakimś określonym punkcie, to wystarczy, że wybierzemy narzędzie Zakraplacz i klikniemy tym narzędziem w interesującą nas barwę. Aby przyciemnić lub rozjaśnić kolor należy kliknąć przycisk składowej V i zmienić wartość koloru Wartość. Aby uzyskać kolory pastelowe należy wybrać przycisk składowej S i zmniejszyć nasycenie kolorów Nasycenie. Rysowanie i wypełnianie obszarów w GIMPie Ołówek i pędzel Aby namalować linię używając tych narzędzi należy wcisnąć lewy klawisz myszy. Ołówek zawsze rysuje linie o ostrych krawędziach. Aby narysować prostą linię za pomocą tego narzędzia należy kliknąć stawiając punkt zaczepu linii, wcisnąć i przytrzymać klawisz Shift, przesunąć kursor w miejscu gdzie ma być koniec linii i na koniec wcisnąć lewy klawisz myszy. Parametry: Przezroczystość - ustala stopień krycia pędzla, im wyższa, tym rysowane linie będą bardziej kryjące; Tryb - ustala tryb nakładania - standardowo ustawiona na Zwykły. Zanikanie - pozwala uzyskać ciekawy efekt, polegający na "wygasaniu" linii podczas malowania. Aerograf Aerograf posiada dwa parametry: Tempo - określa gęstość strumienia farby, wypływającej z dyszy aerografu; Nacisk - określa prędkość wypływania farby. Gdy chcesz, by rysowana linia była ciemniejsza po prostu wolniej przeciągaj myszą. Kształt, rozmiar i parametry krycia aerografu można ustawiać w oknie Opcji narzędzia. Narzędzie wypełniania Służy do wypełniania obrazu kolorem farby lub tła, ewentualnie za pomocą wzoru. Parametry: Krycie - określa stopień krycia wypełnienia; Typ wypełnienia kolorem pierwszoplanowym, kolorem tła, czy deseniem; 12

Obszar wypełnienia całość zaznaczonego obszaru czy tylko podobne kolory; Wypełnienie podobnych kolorów - gdy wypełnia się obszar zawierający różne kolory, parametr ten umożliwia określić jaki zasięg ma mieć wypełnienie; Wyszukiwanie podobnych kolorów - gdy jest włączona ta opcja, program wyznacza zasięg wypełnienia na podstawie połączonych kolorów wszystkich warstw. W oknie Opcje narzędzi znajduje się lista Tryb zawierająca różne tryby nakładania. Analogicznie do tego narzędzia działa polecenie Wypełnij znajdujące się w menu Edycji. Gradienty Gradienty to płynne przejścia między kilkoma kolorami. Parametry: Oprócz parametrów omówionych już przy narzędziach wypełnienia istnieją także: Gradient i opcje uzupełniające (Przesunięcie, Kształt i Okresowość)- umożliwia wybór jednego z typów gradientu Przenikanie - pozwala wypełnić obszary powtarzającym się gradientem; Nadpróbkowanie adaptywne - pozwala uzyskać bardziej płynne przejście kolorów, poprzez dodanie do gradientu kolorów pośrednich. Podobnie jak w pozostałych narzędziach możemy wybrać jeden z trybów nakładania w opcji Tryb oraz stopień Krycia. Aby oswoić się z mechanizmem pracy w środowisku programu GIMP i omówionymi funkcjami wykonaj poniższe ćwiczenia. Zaznaczenia Aby zacząć profesjonalnie rysować w programie GIMP należy opanować tematykę zaznaczeń. Zaznaczenia (inaczej maski) służą do zaznaczania obszarów rysunku. WAŻNE: Jeżeli obraz posiada zaznaczenie, to wszystkie przekształcenia obrazu (lub warstwy) są wykonywane w ramach zaznaczenia. GIMP udostępnia następujące rodzaje zaznaczeń: Zaznaczenie prostokątne Zaznaczenie eliptyczne Zaznaczenie odręczne - przy pomocy myszy rysowany jest kształt zaznaczenia 13

Zaznaczenie rozmyte (zaznaczanie sąsiadujących obszarów) (zaznacza wszystkie piksele sąsiadujące z klikniętym, które mają kolor podobny do klikniętego z określoną tolerancją, którą ustawiamy za pomocą suwaka znajdującego się we właściwościach narzędzia) Zaznaczenie według koloru - zaznacza wszystkie piksele (nie koniecznie sąsiadujące), które ją kolor podobny do klikniętego z określoną tolerancją Nożyczki za pomocą kliknięć należy utworzyć krzywą zamkniętą, a następnie kliknąć wewnątrz krzywej w celu uaktywnienia zaznaczenia Właściwości zaznaczeń (dostępne w opcjach każdego zaznaczenia): Zaznaczenia można tworzyć w czterech trybach. tryb normalny - nowo stworzone zaznaczenie jest zaznaczeniem bieżącym tryb dodawania - obszar nowo stworzonego zaznaczenia dodawany do obszaru istniejącego zaznaczenia tryb odejmowania - obszar nowo stworzonego zaznaczenia odejmowany od obszaru istniejącego zaznaczenia tryb przecinania - tworzy zaznaczenie, które jest częścią wspólną starego i nowego zaznaczenia jest jest Właściwości: Wygładzaj - brzegi zaznaczenia są trochę rozmywane, dzięki czemu osiągnięty jest efekt gładkości brzegów; Zmiękczaj krawędzie zaznaczenie będzie rozmyte na brzegach; Zaokrąglaj rogi dla zaznaczenia prostokątnego zaokrągla mu rogi o zadany promień; Powiększaj od środka środek zaznaczenia znajduje się w miejscu, gdzie zaczęto zaznaczanie Stały można ustawić stały rozmiar, proporcje itp. Jeżeli chcemy zaznaczyć kwadrat lub koło, należy wybrać opcję Stały oraz Proporcje i w polu edycyjnym poniżej wpisać 1:1, zatwierdzając klawiszem Enter Ctrl i Shift Ctrl przed rozpoczęciem rysowania zaznaczenia - tworzona jest różnica zaznaczeń Shift przed rozpoczęciem rysowania zaznaczenia - tworzona jest suma zaznaczeń Ctrl + Shift przed rozpoczęciem rysowania zaznaczenia - tworzony jest iloczyn zaznaczeń Polecenia służące do modyfikacji zaznaczeń znajdują się w menu obrazu Zaznaczenie. Polecenia służące do modyfikacji zaznaczeń znajdują się w menu obrazu Zaznaczenie. 14

Wszystko Nic Odwróć Edytor zaznaczenia Zmiękcz Wyostrz Zmniejsz Powiększ Obramuj Zaokrąglenie Zniekształcenie Tworzy zaznaczenie całego rysunku Usuwa zaznaczenie Tworzy zaznaczenie będące dopełnieniem starego zaznaczenia Możemy modyfikować istniejące zaznaczenie - możemy odwrócić zaznaczenie, a także rysować wzdłuż zaznaczenia. Zmiękcza zaznaczenie o zadany promień (efekt, którego dokonamy na zaznaczonym obszarze będzie przechodził łagodnie do miejsca, które nie było zaznaczone) Wyostrza zmiękczone zaznaczenie Zmniejsza zaznaczenie o zadany promień Powiększa zaznaczenie o zadany promień Tworzy zaznaczenie będące obramowaniem starego zaznaczenia Zaokrągla rogi przy zaznaczeniach prostokątnych Zniekształca istniejące zaznaczenie Transformacja zaznaczeń Narzędzia służące do transformacji zaznaczeń są przedstawione na poniższym rysunku: Służą one odpowiednio do: przesuwania zaznaczenia (przy włączonym tym narzędziu możesz też używać klawiszy strzałek z wciśniętym klawiszem Alt do precyzyjnego przesuwania zaznaczenia) obracania zaznaczenia skalowania zaznaczenia nachylenia zaznaczenia zmiany perspektywy zaznaczenia odbijania zaznaczenia poziomo lub pionowo 15

WAŻNE: Aby przekształcenia dokonywały się dla zaznaczeń, dla wszystkich narzędzi powinien być wciśnięty guzik znajdujący się we właściwościach narzędzia. Zapisywanie do kanału Zapisywanie zaznaczenia do kanału odbywa się za pomocą polecenia Zaznaczenie Zapisz do kanału. Do zaznaczenia zapisanego w kanale mamy dostęp na zakładce Kanały okna dialogowego Warstwy, Kanały, Ścieżki. Po zaznaczeniu zapisanym w kanale można malować jak po rysunku w skali szarości. Można też załadować kanał na zaznaczenie. Wtedy w miejscu, gdzie kanał był pomalowany na czarno, zaznaczenia nie ma, tam gdzie na biało - zaznaczenie jest, a tam, gdzie na szaro zaznaczenie jest rozmyte (efekt dokona się częściowo). Oko przy kanale oznacza, że kanał jest widoczny. Aby ułatwić sobie malowanie po kanale należy ustawić widoczność kanału i niewidoczność rysunku (przy rysunku składającym się tylko z tła) lub widoczność kanału i niewidoczność kanału alfa (jeśli rysunek składa się z wielu warstw). Należy pamiętać, że zawsze dokonujemy zamian na rysunku dla elementu zaznaczonego w oknie pomocniczym (jeśli zaznaczony jest kanał, to dokonujemy zmian kanału). Poszczególne przyciski na dole okienka oznaczają odpowiednio: modyfikację atrybutów kanału nowy kanał przesunięcie kanału do góry przesunięcie kanału do dołu duplikowanie kanału uzyskanie zaznaczenia na podstawie kanału (z klawiszem Shift zaznaczenie jest dodawane, z Ctrl odejmowane, z Shift + Ctrl - tworzony jest iloczyn zaznaczeń) usunięcie kanału W celu uzyskania złożonego zaznaczenia można również włączyć szybką maskę (Zaznaczenie Szybka maska), po której można malować jak po kanale, z tą różnicą, że nie jest nigdzie zapisana. Po wyłączeniu szybkiej maski tym samym poleceniem widoczne jest zaznaczenie stworzone za jej pomocą. 16

Warstwy W programach do edycji obrazów rastrowych, takich jak GIMP, jednym z najważniejszych mechanizmów pozwalających tworzyć i przetwarzać obrazy jest zastosowanie warstw. Warstwy można postrzegać, jako folie, każda z innym elementem obrazu, gdzie wszystko inne poza tym elementem jest przezroczyste. Dzięki temu, w miejscach przezroczystych, widać, co znajduje się w warstwach położonych pod spodem. Ułożone kolejno na sobie, jak na stosie, warstwy tworzą całą kompozycję obrazu. Kolejność ułożenia warstw można dowolnie zmieniać, co sprawi, że kompozycja obrazu ulegnie modyfikacji. Zaletą zastosowania warstw jest przede wszystkim to, że chcąc zmodyfikować dowolny element obrazu, możemy to zrobić bez obawy, że inne elementy zostaną jakkolwiek naruszone (oczywiście jeśli element, który chcemy poddać obróbce, znajduje się w osobnej warstwie). Warstwy możemy też dowolnie przesuwać względem tła i innych warstw, co daje dużo swobody w rozmieszczaniu komponentów obrazu w jego przestrzeni. Obiektom umieszczonym na warstwach możemy nadawać stosowne efekty wizualne - dla każdej warstwy osobno. Warstwy mogą się w różnym stopniu przenikać. Można je łączyć. Jednym słowem, dzięki nim łatwo i szybko można stworzyć ciekawy projekt graficzny i bardzo łatwo jest go modyfikować w dowolny sposób, aż do uzyskania oczekiwanego efekty końcowego. Narzędzia do przetwarzania warstw są dostępne w okienku Warstwy, kanały, ścieżki (jeżeli okienko nie jest widoczne, należy wybrać polecenie Okna Ostatnio zamknięte doki Warstwy, kanały, ścieżki). W oknie są wyświetlone miniaturki warstw i ich nazwy - dobrze jest nadawać warstwom własne nazwy. Oko obok warstwy oznacza, że warstwa jest widoczna, brak oka - niewidoczność warstwy. Można też ustalać częściową widoczność zaznaczonej warstwy przy pomocy suwaka Krycie. Przekształcenia wykonywane na rysunku odbywają się dla warstwy zaznaczonej w okienku. Dolne przyciski okienka Warstwy, kanały, ścieżki oznaczają odpowiednio: utworzenie nowej warstwy przesunięcie warstwy o jeden poziom w górę przesunięcie warstwy o jeden poziom w dół zduplikowanie warstwy 17

zakotwiczenie na ostatnio zaznaczoną warstwę oderwanego zaznaczenia usunięcie warstwy Jeżeli wkleimy do obrazu skopiowany element, w okienku Warstwy, kanały, ścieżki pojawia się oderwane zaznaczenie, które należy umieścić na warstwie. Można je zakotwiczyć na istniejącej lub na nowej warstwie. Wybierając przycisk utworzenie nowej warstwy tworzymy warstwę, która ma wymiary najmniejszego prostokąta zawierającego wklejony element. Kiedy tworzymy nową warstwę nie mając oderwanego zaznaczenia, ma ona domyślnie wymiary takie jak obraz. Przykład zamieszczony powyżej pokazuje okno Warstw, Kanałów,. Widać tu, że obraz składa się z 2 warstw jedna z nich tworzy tło (i jest to znany nam już z poprzednich zajęć obraz gór). Druga warstwa zawiera narysowanego ludzika. Nałożone na siebie tworzą całość kompozycji. Jeżeli teraz chcielibyśmy przesunąć ludzika w inne miejsce zdjęcia gór, wystarczy podświetlić nazwę warstwy w widocznym menu, wybrać narzędzie Przesunięcie, po czym chwycić w dowolnym miejscu obrazu i przeciągnąć w odpowiednie miejsce. Polecenia służące do przetwarzania warstw są dostępne po kliknięciu prawym przyciskiem myszy w oknie Warstwy, kanały, ścieżki lub w menu kontekstowym rysunku. Poznajmy polecenia: Połącz w dół Kanał alfa na zaznaczenie Połącz widoczne warstwy Spłaszcz obraz Warstwa zaznaczona jest scalana z warstwą poniżej Tworzy zaznaczenie na podstawie nieprzezroczystych pikseli warstwy Scala widoczne warstwy Scala wszystkie widoczne warstwy z tłem, niewidoczne warstwy usuwa Inne polecenia dotyczące warstw oraz sposoby dodawania tekstu do obrazów poznamy wykonując poniższe ćwiczenia. Kolejne warstwy Dodawanie kolejnych warstw może odbywać się wielorako, w zależności od okoliczności, ale podstawowym sposobem jest kliknięcie przycisku Nowej Warstwy, znajdującego się w oknie pomocniczym Warstwy, Kanały, Ścieżki, 18

Pojawi się okno dialogowe dodawania nowej warstwy. Podobnie jak w przypadku tworzenia nowego projektu, wymagane są od użytkownika podstawowe informacje. Przede wszystkim w zależności od tego,co będzie zawierać warstwa powinna zostać nadana nazwa przy obszerniejszych projektach ilość warstw potrafi być przytłaczająca dlatego też warto, aby nazwa wskazywała na zawartość dość dokładnie (może być skrótowo to użytkownik ma się orientować w zawartości warstw i rozpoznawać je po nazwach, a nie osoby postronne.). Ustala się też rozmiary (mogą być inne niż tła), oraz typ wypełnienia (w zależności od zastosowania). Projekt może zawierać dowolną ilość warstw. 19

WYRÓWNYWANIE WARSTW Projekty graficzne przeważnie składają się z więcej niż jednego elementu. Jak dało się zaobserwować podczas wykonywania ćwiczeń w trakcie poprzednich zajęć, dobrą praktyką jest umieszczanie każdego z elementów projektu w oddzielnej warstwie. Zapewnia to możliwość swobodnego przemieszczania każdego z elementów w obrębie całości i pozwala modyfikować go bez obawy, że modyfikacjami tymi zostaną dotknięte inne obiekty. Odpowiednie rozmieszczenie obiektów w ramach projektu nadaje mu ostateczny ton i charakter. Świadome łączenie i zestawianie ze sobą składników całości obrazu w celu osiągnięcia zamierzonego efektu wizualnego i estetycznego oraz swoistego oddziaływania na odbiorcę nosi nazwę kompozycji. Szerzej będziemy o niej mówić w trakcie zajęć z projektowania graficznego. Teraz natomiast omówimy dostępne w GIMPie narzędzie, które pozwoli nam w szybki i zautomatyzowany sposób ułożyć elementy obrazu umieszczone w poszczególnych warstwach tak, by otrzymać kompozycję spokojną i zharmonizowaną. Narzędziem tym jest Wyrównanie dostępne w przyborniku - reprezentowane przez ikonę lub w menu Narzędzia Narzędzia przekształcenia Wyrównaj. Narzędzie to w sposób precyzyjny przesuwa i ustawia warstwy względem siebie w zaplanowany przez użytkownika sposób. Poniżej znajduje się opis ustawień narzędzia. Wyrównywanie zawsze odbywa się względem czegoś. Możliwe opcje widoczne są po rozwinięciu listy o etykiecie Odniesienie. 20

Pierwszy obiekt jeżeli planujemy jednocześnie wyrównać wiele obiektów (w naszym przypadku można też powiedzieć wiele warstw, ponieważ zakładamy, że każdy z obiektów znajduje się w osobnej warstwie), wówczas musimy wszystkie je zaznaczyć. Robimy to w następujący sposób: najpierw wybieramy pierwszy obiekt, potem wciskamy i trzymamy klawisz SHIFT i klikamy na pozostałe obiekty, których położenie chcemy wyrównać. Musimy w tym przypadku pamiętać, że kolejność zaznaczania obiektów nie jest bez znaczenia! Obiekty zostaną rozmieszczone w takiej kolejności, w jakiej były zaznaczane. Obiekt, na który kliknięto na samym początku zaznaczania (bez wciśniętego klawisza SHIFT) jest obszarem odniesienia dla przesunięcia pozostałych zaznaczonych obiektów i wszystkie wyrównywane są do niego. Np. wciśnięcie przycisku sprawi, że zaznaczone obiekty zostaną wyrównane do dolnej krawędzi obiektu pierwszego (jego dolna krawędź jest płaszczyzną odniesienia dla wyrównania). Obraz wyrównanie odbywa się względem całości obrazu, czyli np. środka lub którejś z krawędzi naszej przestrzeni roboczej. W tym przypadku, jak i we wszystkich pozostałych, można również wyrównywać wiele obiektów na raz wystarczy zaznaczyć je kolejno z wciśniętym klawiszem SHIFT Zasady opisane powyżej odnoszą się do wszystkich pozostałych ustawień parametru Odniesienie. To względem czego ma odbywać się wyrównywanie położenia obiektów leży w gestii użytkownika. Jak wiemy, np. warstwy mogą mieć różne wymiary i być dowolnie położone w obrębie obszaru roboczego, a nawet wykraczać poza niego dlatego też jeżeli chcemy wyrównywać obiekty względem którejkolwiek z warstw, wystarczy kliknąć na nią w menu warstw, aby ją aktywować, a później postępować tak samo, jak w przypadkach opisanych powyżej. W przypadku wyrównywania wielu obiektów bardzo pomocna jest sekcja Rozmieszczenie w menu opcji narzędzia. Zakładając, że chcemy ustawić obrazki o takich samych wymiarach kolejno obok siebie i mają one stykać się ze sobą bokami, wystarczy, że ustawimy parametr Przesunięcie na szerokość obrazków. Tzn. jeżeli wszystkie obrazki mają szerokość 110 px to ustawienie parametru Przesunięcie na 110 i użycie odpowiedniego przycisku przesunięcia w sekcji Rozmieszczenie sprawi, że ustawią się one kolejno obok siebie (zakładamy, że są już wyrównane w pionie, czyli można narysować poziomą linię, która przebiegać będzie przez dolną krawędź każdego z nich.) Jeżeli chcielibyśmy, aby leżały równo obok siebie w równych odstępach, wówczas należy do szerokości dodać jeszcze szerokość odstępu. Np. jeżeli ww. obrazki mają leżeć obok siebie a 21

pomiędzy każdym z nim chcemy, aby odstęp wynosił 20 px, wówczas wartość przesunięcia należy ustawić na 130 (110 px szerokości obrazka + 20 px szer. odstępu). Sprawa ma się analogicznie w przypadku wyrównywania w pionie. w celu uzyskania zamierzonych efektów można stosować różne kombinacje wyrównań i rozmieszczeń. Desaturacja Polega na przetworzeniu barw obrazu na odcienie szarości. Z technicznego punktu widzenia jest to zmiana wartości każdego z kolorów RGB na takie same (lub prawie takie same), czego skutkiem są neutralne odcienie szarości. Ćwiczenie 1 Wykonaj projekt 2.1 ze strony 39 podręcznika GIMP. Praktyczne projekty. Zaraz po tym jak otworzysz zdjęcie przejdź do menu Kolory Informacje Histogram i przyjrzyj się po kolei histogramowi każdego z kanałów, z RGB włącznie. Niech okno histogramu pozostanie otwarte. Wykonaj projekt i po przekształceniu obrazu w czarno-biały jeszcze raz przeanalizuj histogramy. Zwróć uwagę jak obecnie wyglądają przedstawione na nim wartości? Czy wykresy poszczególnych barw różnią się od siebie? Jak teraz wygląda wykres RGB? Barwienie Polega na zamianie kolorów obrazu w odcienie jednej konkretnej barwy. Można stosować je w stosunku do całych obrazów, bądź tylko poszczególnych warstw obrazu, napisów, obiektów,. 22

Automatyczna korekcja kolorów Jest to funkcja dostępna w oknie Modyfikacji poziomów kolorów (menu Kolory Poziomy). Program automatycznie dobiera ustawienia tak, by poprawić jakość obrazu, np. przez redukcję poziomu jednego z kolorów, jeżeli ten przeważa. Dzięki tej funkcji w bardzo łatwy sposób można sprawić, że zdjęcia, których kolorystyka odbiega od ideału, nabiorą bardziej naturalnego wyglądu. Ręczna modyfikacja kolorów Pozwala na dowolne, a przez to bardziej precyzyjne, dobranie ustawień poziomów kolorów obrazu. 23

Progowanie Pozwala przetworzyć kolorowy obraz na czarno-biały, ale bez wykorzystania tonów pośrednich (odcieni szarości) piksele mogą przyjąć tylko kolor czarny lub biały (w przeciwieństwie do Desaturacji, która tworzy obraz czarno-biały z wykorzystaniem tonów pośrednich). W ustawieniach progowania określa się wartość progową jasności piksela, która decyduje o tym, które piksele obrazu (piksele o jakich wartościach jasności) zostaną przekształcone w piksele czarne, a które w białe. Piksele, które pierwotnie miały jasność o wartości poniżej ustalonego progu staną się czarne, a te powyżej tego progu białe. Ćwiczenie 6 24

Wykonaj projekt 2.6 ze strony 50 podręcznika GIMP. Praktyczne projekty. Poeksperymentuj z różnymi ustawieniami wartości progowej. ROZJAŚNIANIE OBRAZU Związane z tematem definicje: Jasność (inaczej luminancja) to miara natężenia oświetlenia padającego w danym kierunku. Opisuje ilość światła, które przechodzi lub jest emitowane przez określoną powierzchnię. Jest to miara wrażenia wzrokowego, które odbiera oko ze świecącej powierzchni. Kontrastowość (inaczej gradacja lub twardość) to cecha charakterystyczna materiałów światłoczułych, określająca różnice gęstości optycznych, w jakich zostaną odtworzone na obrazie różnice tonalne fotografowanego obiektu. Zmiana kontrastowości obrazu jest możliwa poprzez elektroniczne przetwarzanie obrazu. Optymalną jakość obrazu / fotografii uzyskuje się, gdy na obszarze obrazu występują zarówno czyste biele, jak i głębokie czernie. Do zmiany opisanych powyżej parametrów służy okno dialogowe Modyfikacja jasności i kontrastu, dostępne w menu Kolory (Kolory Jasność i kontrast) i umieszczone w nim suwaki. Wszelkie zmiany parametrów możemy na bieżąco obserwować poprzez dostępną opcję podglądu. 25

(!!!) Aby jednak mieć większą możliwość swobodnych modyfikacji obrazu i aby uzyskać lepsze efekty rozjaśnienia lub zmiany kontrastu obrazu, można użyć dodatkowych warstw nakładanych na obraz w kolorach białym lub czarnym oraz efektów modyfikacji współczynnika krycia danej warstwy. ROZMYCIE I WYOSTRZANIE Efekty rozmycia i wyostrzania można uzyskać nakładając na obraz odpowiednie filtry. Filtrom poświęcone jest całe menu znajdujące się w Menu górnym. Są one podzielone na grupy, w zależności od efektu ich działania. Znajdują się tam oczywiście też te odpowiedzialne na ostrość obrazu (Filtry Rozmycie). Rozmycie Gaussa Pierwszym efektem, któremu się przyjrzymy jest Rozmycie Gaussa (Gaussian blur). Filtr ten pozwala na rozmywanie obrazu zarówno w pionie jak i w poziomie. Oddziałuje na wszystkie piksele warstwy, która jest aktualnie aktywna, lub na zaznaczeniu w obrębie warstwy. Stopień rozmycia można modyfikować poprzez wpisywanie odpowiednich wartości w oknie dialogowym filtru. Symbol łańcucha pomiędzy wartościami promienia rozmycia pionowego i poziomego, w ustawieniu domyślnym sprawia, że zmiana jednego z tych ustawień spowoduje proporcjonalną zmianę drugiego parametru. Aby móc ustawiać te parametry niezależnie, należy kliknąć widoczny symbol łańcucha. Dostępne są dwa typy Rozmycia Gassua : IIR G.B. oraz RLE G.B.. Obydwa dają taki sam ostateczny efekt, ale w zależności od okoliczności jeden z nich może działać szybciej niż drugi. Pikselizacja Efekt polegający na zmianie wielkości pikseli w obrębie zaznaczenia lub całej aktywnej warstwy. Przykładem wykorzystanie jest znany z telewizyjnych ujęć podejrzanych w sprawach sądowych, którym zamazano twarze, by nie podawać ich wizerunku do wiadomości publicznej. Okno dialogowe pozwala na ustawienia nowej wielkości piksela (oraz, w razie potrzeby niezależnie od siebie, wysokości i szerokości piksela ) Efekt dostępny w następującym menu: Filtry Rozmycie Pikselizacja Ćwiczenie 4 Wykonaj projekt 4.2 z podręcznika GIMP. Praktycznie projekty (str. 73). Poeksperymentuj z ustawieniami, aby zaobserwować, jak poszczególne zmiany parametrów oddziaływają na obraz. 26

Rozmycie w ruchu Efekt generuje złudzenie poruszania się (lub drgania) obiektów. Możliwe jest ustalenie typu rozmycia (aby zobaczyć przykładowe efekty typów tego rozmycia przejdź na stronę http://gimp.wikidot.com/filtry:rozmycie-w-ruchu ). Dostępne typy to: liniowy, radialny i powiększenie. Współrzędne środka rozmycia Parametry rozmycia to: długość (określająca stopień rozciągnięcia kolorystyki każdego z pikseli) i kąt (kierunek rozmycia). Wyostrzanie Jest przeciwieństwem rozmycia. Stosuje się je do obrazów, których jakość wykonania sprawia, że nie są idealnie wyraźne (czasem jest to spowodowane błędami funkcji Autofocus aparatów cyfrowych). Stan nieidealnej ostrości zdjęcia określa się jako miękkość fotografii. Filtr Wyostrzanie pomaga zredukować tego typu niedociągnięcia. Dostępny jest w następującej lokalizacji: Filtry Uwydatnienie Wyostrzanie Podgląd w oknie dialogowym pozwala na bieżącą obserwację modyfikacji zachodzących podczas zmian parametru Ostrość Dobrą praktyką jest dokonanie całej obróbki obrazu tj. wszelkich planowanych modyfikacji obrazu, przed nałożeniem filtru Wyostrzania. (!!!) Ponieważ wyostrzanie obrazu może wygenerować dodatkowe szumy (plamki na obszarach jednolitego koloru, powstałe w wyniku błędów przy przetwarzaniu koloru) zaleca się ewentualną korekcję kolorów (np. poprzez automatyczną korekcję kolorów ). 27