GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY IWANOWICE NA LATA

Transkrypt

1 GMINY IWANOWICE NA LATA Iwanowice 2014

2 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE DEFINICJE OPIEKA NAD ZABYTKAMI JAKO ZADANIE WŁASNE GMINY UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO STRATEGICZNE CELE POLITYKI PAŃSTWA W ZAKRESIE OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z DOKUMENTAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE WOJEWÓDZTWA I POWIATU UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z DOKUMENTAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE GMINY (ANALIZA DOKUMENTÓW PROGRAMOWYCH GMINY) Dokumenty o charakterze strategicznym Program Ochrony środowiska w Gminie Iwanowice Strategia Rozwoju Gminy Iwanowice na lata Dokumenty wyznaczające kierunki polityki przestrzennej gminy Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Plan zagospodarowania przestrzennego gminy CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW I ANALIZA STANU DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY Zarys historii obszaru gminy Krajobraz kulturowy Zabytki nieruchome ujęte w wojewódzkim rejestrze zabytków Zasoby muzealne Stanowiska archeologiczne ZABYTKI W GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW ZABYTKI O NAJWYŻSZYM ZNACZENIU DLA GMINY OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS I ZAGROŻEŃ ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE PRIORYTETY PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI KIERUNKI DZIAŁAŃ I DZIAŁANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI INSTRUMENTARIUM REALIZACJI PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ZASADY OCENY REALIZACJI PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI REALIZACJA I FINANSOWANIE PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI LITERATURA Spis tabel: Tabela 1. Zabytki nieruchome w WRZ Tabela 2. Zbiorczy wykaz stanowisk archeologicznych na terenie gminy Iwanowice Tabela 3. Zabytkowe obiekty w Gminnej Ewidencji Zabytków (GEZ) Tabela 4. Wskaźniki efektywności realizacji celów programu ochrony zabytków dla Gminy Iwanowice Tabela 5. Zadania i przedsięwzięcia na terenie Gminy Iwanowice w latach ZAŁĄCZNIK 1. Karty adresowe zabytków nieruchomych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Iwanowice. 45 2

3 GEZ GPONZ GUS RPO WM UE WFOŚiGW WUKZ WRZ WYKAZ SKRÓTÓW Gminna Ewidencja Zabytków Gminny Program Opieki Nad Zabytkami Główny Urząd Statystyczny Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego Unia Europejska Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Urząd Konserwatora Zabytków Wojewódzki Rejestr Zabytków 3

4 1. WSTĘP Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003, Nr 162, poz z późn. zm.) nakłada na gminy obowiązek sporządzenia programu opieki nad zabytkami. Mówi o tym artykuł 87 Ustawy. Głównym beneficjentem realizacji programu jest społeczność lokalna, która bezpośrednio powinna odczuć efekty jego wdrażania. Dotyczy to nie tylko właścicieli i użytkowników obszarów i obiektów zabytkowych, ale również wszystkich mieszkańców. Przyjęty przez Radę Gminy w formie uchwały, gminny program opieki nad zabytkami jest elementem polityki samorządowej. Będzie służyć podejmowaniu planowych działań dotyczących inicjowania, wspierania, koordynowania badań i prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Program opieki nad zabytkami ma pomóc w aktywnym zarządzaniu zasobem stanowiącym dziedzictwo kulturowe gminy. Wskazane w programie działania są skierowane na poprawę stanu zabytków, ich rewaloryzację oraz zwiększenie dostępności do nich mieszkańców i turystów. Gminny program opieki nad zabytkami, m.in. poprzez działania edukacyjne, ma też budzić w lokalnej społeczności świadomość wspólnoty kulturowej, roli i znaczenia lokalnych wartości i wspólnych korzeni. Wspólna dbałość o zachowanie wartości kulturowych wzmacnia poczucie tożsamości, wspiera identyfikacje jednostki z tzw. małą ojczyzną. Głównym celem gminnego programu opieki nad zabytkami jest określenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami Gminy Iwanowice. Cele i priorytety wyznaczone w programie wynikają zarówno z wymagań ustawowych, jak również podporządkowane są głównemu celowi działań samorządu, jakim jest osiągnięcie zrównoważonego rozwoju gminy, prowadzącego do poprawy jakości życia lokalnej społeczności. Podporządkowane jest temu planowanie strategiczne gminy, które łączy problematykę społeczną, gospodarczą i przestrzenną. W strategii określone zostały misje rozwojowe gminy: - wykorzystanie rolnictwa i potencjału gminy do wzmocnienia gospodarki lokalnej, - rozwój potencjału gospodarczego gminy, - zwiększenie atrakcyjności turystyczno rekreacyjnej gminy, - wspieranie edukacji, kultury i sportu. Gminny program opieki nad zabytkami realizować będzie tę sferę działań prorozwojowych, która ma na celu poprawę funkcjonowania materialnego dziedzictwa kulturowego decydującego w znacznym stopniu o zasobach i walorach gminy. Program opieki nad zabytkami powinien pomóc w aktywnym zarządzaniu zasobem stanowiącym dziedzictwo kulturowe gminy. Wszelkie działania związane z rozwojem gminy muszą opierać się przede wszystkim na jej zasobach i walorach. Wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego i kulturowego powinno stanowić jedną z głównych polityk gminnych, a procesy rozwoju gminy powinny zachodzić przy zapewnieniu warunków trwania i wzbogacania materialnego dziedzictwa kulturowego. Współpraca środowisk samorządowych i konserwatorskich przy realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami powinna przynieść wszystkim stronom wymierne korzyści: zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń, poprawę stanu obiektów zabytkowych, zwiększenie atrakcyjności przestrzeni publicznych, rozwój społeczno-gospodarczy. 4

5 2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI. Podstawą prawną sporządzenia gminnego programu opieki nad zabytkami jest Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568). Ustawa ta wprowadziła obowiązek sporządzania przez samorządy zarówno wojewódzkich, powiatowych oraz gminnych programów opieki nad zabytkami. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz z późn. zm.) określiła zasadnicze cele programów opieki nad zabytkami: - włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; - uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; - wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; - podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; - określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystywaniem tych zabytków; - podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. Gminny program opieki nad zabytkami sporządzono zgodnie z wytycznymi opracowanymi przez Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków opublikowanymi w 2008 r. w formie poradnika metodycznego. 5

6 3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE 3.1. Definicje. Z uwagi na konieczność precyzyjnego odnoszenia się w Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami do zapisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz z późn. zm.), przyjęto za ustawą następujące definicje: 1) zabytek - nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową; 2) zabytek nieruchomy - nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości, o których mowa w pkt. 1; 3) zabytek ruchomy - rzecz ruchomą, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, o których mowa w pkt. 1; 4) zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem; 5) instytucja kultury wyspecjalizowana w opiece nad zabytkami instytucję kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, której celem statutowym jest sprawowanie opieki nad zabytkami; 6) prace konserwatorskie - działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań; 7) prace restauratorskie - działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań; 8) roboty budowlane - roboty budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku; 9) badania konserwatorskie - działania mające na celu rozpoznanie historii i funkcji zabytku, ustalenie użytych do jego wykonania materiałów i zastosowanych technologii, określenie stanu zachowania tego zabytku oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a jeżeli istnieje taka potrzeba, również programu prac restauratorskich; 10) badania architektoniczne - działania ingerujące w substancję zabytku, mające na celu rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego oraz ustalenie zakresu jego kolejnych przekształceń; 11) badania archeologiczne - działania mające na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego; 12) historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny - przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg; 13) historyczny zespół budowlany - powiązaną przestrzennie grupę budynków wyodrębnioną ze względu na formę architektoniczną, styl, zastosowane materiały, funkcję, czas powstania lub związek z wydarzeniami historycznymi; 14) krajobraz kulturowy - przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności człowieka, zawierającą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze; 15) otoczenie - teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do rejestru zabytków, w celu ochrony wartości widokowych zabytku oraz jego ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych Opieka nad zabytkami jako zadanie własne gminy. Obowiązki jednostek samorządowych określają zarówno przepisy ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz z późn. zm.), jak 6

7 również ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1990 r., Nr 16 poz z późn. zm.). Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami określa obowiązki oraz kompetencje gminy w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Obowiązki są określone m.in. w art.22, pkt.4 narzucającym obowiązek prowadzenia gminnej ewidencji zabytków, art.87 regulującym sporządzenie na okres czteroletni gminnych programów opieki nad zabytkami, oraz w art.18 i 19 nakazujących uwzględnianie zapisów tych programów przy sporządzaniu i aktualizacji strategii rozwoju, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania. Ponadto w nowelizacji ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia z dnia 18 marca 2010 r., która weszła w życie 5 czerwca 2010 r., do art. 19 dodano ust. 1a wskazujący zabytki, których ochrona musi być bezwarunkowo uwzględniona w decyzjach o ustaleniu inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy, decyzjach o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzjach o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej oraz decyzjach o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. Są to zabytki wpisane do rejestru wraz z ich otoczeniem oraz zabytki nieruchome, znajdujące się w gminnej ewidencji zabytków. Dodatkowo w artykułach 5, 25, 26, 28, 30, 31, 36, 71 i 72 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zawarte są szczegółowe określenia obowiązków samorządu dla objętych ochroną zabytków, które są własnością gminy lub są w jej posiadaniu. Dodatkowo art. 81 i 82 regulują możliwość udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru przez organ stanowiący gminy, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale. Na podstawie art. 96 istnieje także możliwość, iż wojewoda, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, może powierzyć, w drodze porozumienia, prowadzenie niektórych spraw z zakresu swojej właściwości, w tym wydawanie decyzji administracyjnych, gminom i powiatom, a także związkom gmin i powiatów, położonym na terenie województwa. W Ustawie o samorządzie gminnym, w rozdziale 2, określone są zadania odnoszące się wprost lub pośrednio do ochrony zabytków. Art mówi, iż do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów, co za tym idzie również opieka nad zabytkami. Art doprecyzowuje, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, co może się przekładać na działania związane z opieką nad zabytkami w kontekście: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury, kultury fizycznej i turystyki, zieleni gminnej i zadrzewień, cmentarzy gminnych, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, promocji gminy i współpracy z organizacjami pozarządowymi Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce. Zabytki zostały objęte ochroną zadeklarowaną jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela (art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86 Konstytucji RP). Głównym aktem prawnym regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest wskazywana wcześniej ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz z późn. zm.). Przy opracowywaniu programu opieki nad zabytkami należy uwzględnia się przepisy cyt. wyżej ustawy: art. 3, 4, 6, 7, 16 ust. 1, art. 17, 18, 19, 20, 21, 22 oraz art. 89. Wykonywanie zadań w zakresie kultury i ochrony zabytków jest ustawowym zadaniem samorządów. W art. 7 ust. 1, pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r., Nr 142, poz z późn. zm.) zostały określone zadania własne gminy: zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy (...) kultury, w tym ( ) ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Istotne jest uwzględnienie innych uregulowań prawnych dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, które znajdują się w wielu obowiązujących ustawach, w tym w: 7

8 1. ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.), 2. ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz z późn. zm.), 3. ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150), 4. ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880), 5. ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz z późn. zm.), 6. ustawie z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jednolity Dz.U. z 2001 Nr 13, poz. 123), 7. ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.). Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i w bibliotekach zostały określone w: 1. ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz.U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.), 2. ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539 z późn. zm.). Ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy: 1. ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z późn. zm.). 4. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Strategiczne cele polityki Państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Gminny program opieki nad zabytkami Gminy Iwanowice jest zbieżny ze strategicznymi celami państwa w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Cele te wymienione są w dokumentach: Krajowy programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. W Tezach do Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami znajduje się szereg zapisów mających istotny wpływ na niniejszy dokument. Należą do nich zapisy określające cele Programu i zasady ochrony konserwatorskiej. We wstępie do Tez określono główne cele programu, którymi jest wzmocnienie ochrony i opieki nad tą istotną częścią dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w Polsce. Celem jest także stworzenie wykładni porządkującej sferę ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich: 1) Zasady primum non nocere (po pierwsze nie szkodzić); 2) Zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych i niematerialnych), 3) Zasady minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymywania się od działań niekoniecznych), 4) Zasady, zgodnie, z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcząco, 5) Zasady czytelności i odróżnialności ingerencji, 6) Zasady odwracalności metod i materiałów, 7) Zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie. W rozdziale 2 Uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami, zagadnienia zostały opisane w sposób określający po pierwsze cel, a następnie kierunki działania. Dotyczy to w szczególności stanu zabytków nieruchomych, ruchomych i archeologicznych, stanu zabytków techniki, pomników historii, obiektów z Listy Dziedzictwa Światowego UNESCO, (dla tych tematów wspólnym jest utworzenie krajowej ewidencji w systemie cyfrowym oraz monitoring stanu i sposobów wykorzystania), stanu służb konserwatorskich, stanu opieki nad zabytkami i wreszcie stanu uregulowań prawnych. Rozdział 3 Działania o charakterze systemowym mówi o powiązaniu ochrony zabytków z polityką ekologiczną, dotyczącą ochrony przyrody, architektoniczną i przestrzenną, celną i polityką bezpieczeństwa państwa oraz o wypracowaniu strategii ochrony dziedzictwa i wprowadzeniu jej do polityk sektorowych. W rozdziale 4 System finansowania omówione są aspekty stworzenia sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej. 8

9 W rozdziale 5 Dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod działania omówione jest dokumentowanie poprzez tworzenie systemu i stale aktualizowanych, elektronicznych baz informacji o zasobach oraz stanie zabytków w Polsce i ich dokumentacji; wypracowanie spójnego systemu dokumentowania badań, stanu zachowania oraz określania i certyfikacji wartości zabytkowych, wspólnego dla wszystkich typów zabytków; monitorowanie - poprzez gromadzenie stale aktualizowanej wiedzy o stanie zachowania, postępach i wynikach prac konserwatorskich i restauratorskich, zagrożeniach, prawidłowości zarządzania i bezpieczeństwie użytkowania obiektów zabytkowych oraz o innych formach ochrony dziedzictwa oraz ujednolicenie metod działań profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych. Rozdział 6 Kształcenie i edukacja, porusza fundamentalne zagadnienie stałej pracy nad wzrostem świadomości, dotyczącym wartości dziedzictwa kulturowego i jego ochrony w życiu i prawidłowym funkcjonowaniu społeczeństwa. W rozdziale 7 Współpraca międzynarodowa opisane są zagadnienia mające na celu wzmocnienie obecności Polski w światowym i europejskim środowisku działającym na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i promocja polskich osiągnięć w tej dziedzinie. Narodowa strategia rozwoju kultury na lata formułuje jako cel strategiczny zrównoważenie rozwoju kultury w regionach, w ramach którego jednym z celów szczegółowych określa zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywną ochronę zabytków. Instrumentami realizacji strategii mają być m.in. Narodowe Programy Kultury, wśród których znajduje się Narodowy Program Kultury - Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego. Celem tego programu jest poprawa stanu i dostępności zabytków poprzez: - tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze ochrony zabytków, - kompleksową rewaloryzację zabytków i ich adaptację na cele społeczne, - zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości, - tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, - promocję polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą, - wzmocnienie zasobów ludzkich w sferze ochrony zabytków, - podnoszenie świadomości społecznej dotyczącej dziedzictwa kulturowego, - zabezpieczanie zabytków i archiwaliów przed nielegalnym wywozem za granicę. Priorytetem I działania Narodowego programu kultury Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego jest aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe. Działania realizowane w ramach niniejszego priorytetu mają na celu materialną poprawę stanu zabytków, ich adaptację i rewitalizację oraz zwiększenie ich dostępności dla mieszkańców, turystów i inwestorów. Realizacja zadań ma pozwolić na zwiększenie atrakcyjności regionów, a także wykorzystanie przez nie potencjału związanego z posiadanym dziedzictwem kulturowym. Priorytetem II jest edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Działania realizowane w ramach tego priorytetu to rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie tożsamości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego oraz ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem, wywozem i przewozem przez granice. W Uzupełnieniu narodowej strategii rozwoju kultury na lata przewidziano wśród instrumentów wdrożenia m. in. programy operacyjne. Należą do nich m.in.: Dziedzictwo kulturowe - realizowany w ramach dwóch komplementarnych priorytetów: rewaloryzacja zabytków nieruchomych oraz rozwój kolekcji muzealnych. Podstawowym celem pierwszego priorytetu jest poprawa stanu zachowania zabytków, zwiększenie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego, kompleksowa rewaloryzacja zabytków, zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki, poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytków i ich dokumentacji, wreszcie zabezpieczenia zabytków, muzealiów i archiwaliów przed skutkami klęsk żywiołowych, kradzieżami i nielegalnym wywozem za granicę oraz na wypadek sytuacji kryzysowych i konfliktu zbrojnego. Priorytet drugi koncentruje się natomiast na zadaniach związanych z zakupami dzieł sztuki i kolekcji dla instytucji muzealnych. - Edukacja kulturalna i upowszechnianie kultury głównym celem programu jest podnoszenie kompetencji kulturalnych społeczeństwa, przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego uczestnictwa w kulturze, tworzenie warunków do rozwijania aktywności twórczej, wzbogacenie 9

10 oferty kulturalnej kierowanej do szerokiego grona odbiorców, zachowanie tradycji i przekazu ludowego dziedzictwa kulturowego, a także podnoszenie kwalifikacji i doskonalenie zawodowe osób działających w sferze upowszechniania kultury. Dla realizacji celu przewidziane zostały m.in. zadania z zakresu ochrony i rozwoju specyficznych dla regionów inicjatyw kulturalnych, szczególnie z zakresu kultury ludowej. - Obserwatorium kultury celem programu jest stworzenie platformy wymiany poglądów i wiedzy oraz dyskusji na temat problemów i uwarunkowań rozwoju kultury. Dla realizacji celu przewidziane zostały m.in. zadania z zakresu realizacji prac badawczych i dokumentacyjnych oraz analiz dotyczących uczestnictwa w kulturze, ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego oraz tradycji regionalnych, rynku pracy w kulturze, finansowania kultury, zarządzania kulturą, systemów informacji o kulturze, statystyki kultury. - Promesa Ministra Kultury celem jest zwiększenie efektywności wykorzystania środków europejskich na rzecz rozwoju kultury. Program polega na dofinansowaniu przez Ministra Kultury wkładu krajowego do wybranych projektów kulturalnych, realizowanych ze środków europejskich. - Rozwój inicjatyw lokalnych celem programu jest wyrównywanie różnic w dostępie do kultury, pobudzanie inicjatyw lokalnych oraz stwarzanie na poziomie lokalnym warunków do rozwoju twórczości Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu. Gminny program opieki nad zabytkami Gminy Iwanowice wykazuje zgodność zarówno z programami o charakterze wojewódzkim jak i powiatowym, a w szczególności z następującymi programami strategicznymi i ich celami: - Strategia rozwoju województwa małopolskiego na lata wskazuje, że unikalny charakter zasobów kultury oraz bogactwo krajobrazu kulturowego i przyrodniczego wymagają zmiany sposobu myślenia o kulturze i dziedzictwie regionalnym w kontekście strategii gospodarczego rozwoju regionu. Nowe postrzeganie tych potencjałów powinno prowadzić do przypisania im roli ważnych czynników rozwoju społeczno-ekonomicznego, kreujących znaczną część regionalnego PKB w sferze usług i produkcji oraz generujących dodatkowe zatrudnienie. Dziedzictwo regionalne odnoszone do wyjątkowego potencjału kultury, historii i tożsamości regionalnej, ale również walorów przyrodniczych powinno być traktowane jako podstawowy element regionalnej szansy, warunkujący rozwój działalności opartej na przemysłach czasu wolnego. We wskazanym w strategii obszarze Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego wyznaczony został cel strategiczny: Wysoka atrakcyjność Małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury. Wśród kierunków polityki rozwoju wskazanych dla tego celu strategicznego znajduje się Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej. Strategia postępowania dla tego kierunku oparta ma być na przejściu od pasywnej i biernej ochrony, polegającej głównie na działaniach konserwatorskich do efektywnego i racjonalnego zarządzania kulturą, zasobami dziedzictwa kulturowego oraz przyrodniczego. Konieczne jest zatem podejmowanie przedsięwzięć, których głównym celem będzie nie tylko kompleksowa ochrona i zachowanie zasobów dziedzictwa kulturowego, ale również generowanie impulsów do dalszego ich rozwoju. Tak rozumiane działania powinny stanowić podstawę nowoczesnego modelu zarządzania kulturą, który umożliwi pełne wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych Małopolski. W tym celu niezbędne jest wdrożenie mechanizmów włączających dziedzictwo kulturowe w obieg gospodarczy przy zachowaniu priorytetowej roli dziedzictwa regionalnego. Ponadto należy dążyć, przy jednoczesnym eksponowaniu ich autentyzmu, do nadania zabytkowym nowych funkcji poprzez określenie i upowszechnienie nowoczesnego modelu użytkowania zabytków. Model taki będzie łączył ich ochronę, zwiększenie dostępności, poszukiwanie nowych form opieki nad zabytkami, ale również tworzył sprzyjające warunki dla rozwoju sektora przemysłów czasu wolnego. Działania wskazane do podjęcia w zakresie opieki nad regionalnym dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym oraz ochrony i kształtowania krajobrazu to: 1. kształtowanie zrównoważonego krajobrazu kulturowego, 10

11 2. poprawa stanu i sposobu użytkowania zabytków oraz przeciwdziałanie procesowi ich degradacji, 3. ochrona i kształtowanie zabudowy historycznej miast i miasteczek, 4. ochrona tradycyjnej zabudowy regionalnej i układów ruralistycznych, 5. powstrzymanie degradacji wartościowych krajobrazów kulturowych oraz dewastacji obiektów zabytkowych i ich otoczenia, 6. kompleksowa rewitalizacja obszarów zdegradowanych, 7. zachowanie i rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, w tym przywrócenie rzeczywistej wartości zniszczonym obiektom oraz ponowne określenie dla poszczególnych obiektów ich wartości zabytkowych, wskazanych do bezwzględnego zachowania, 8. utrzymanie wielokulturowego bogactwa oraz tożsamości lokalnej i regionalnej szczególnie poprzez wspieranie folkloru, tradycji i sztuki ludowej, 9. funkcjonalne zarządzanie kulturą i dziedzictwem kulturowym, w tym rozwój partnerstwa sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego, 10. badanie i dokumentowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego, 11. poprawa funkcjonowania instytucji opieki nad zabytkami, 12. wdrożenie mechanizmów włączających wartości dziedzictwa w obieg gospodarczy, 13. zapobieganie degradacji i ochrona zasobów dziedzictwa przyrodniczego regionu, 14. stworzenie systemu oraz procedur zarządzania dziedzictwem przyrodniczym, 15. zintegrowana ochrona krajobrazu kulturowego i środowiska przyrodniczego, szczególnie w zakresie wysokiego poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego. - Małopolska Strategia Rozwoju Turystyki na lata w której zwraca się uwagę, iż podstawowym wyznacznikiem tożsamości województwa jest dziedzictwo kulturowe, na które składa się oprócz zasobu zabytków ruchomych i nieruchomych, niezwykle bogate dziedzictwo kultury niematerialnej. Województwo małopolskie jest także poza Krakowem obszarem zasobnym w obiekty i zespoły zabytkowe. Zachowały się liczne przykłady architektury sakralnej, wiele obiektów rezydencjonalnych, obronnych, mieszkalnych, użyteczności publicznej, zabytków techniki, etnograficznych oraz układy przestrzenne miast, wsi i uzdrowisk. - Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego według obecnego projektu dokumentu pn. Projekt Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata w ramach Osi Priorytetowej 6. Dziedzictwo regionalne. 1 kwietnia 2014 r. Zarząd Województwa Małopolskiego przyjął czwartą wersję projektu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata , Dokument został przekazany 9 kwietnia 2014 r. do Komisji Europejskiej w celu wynegocjowania jego ostatecznego kształtu. Na realizację programu zostanie przeznaczone 2 875,45 mln euro z funduszy europejskich, w tym 2 073,52 mln ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz 801,93 mln ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Jest to kwota niemal o 1 mld euro większa niż ta, którą Małopolska dysponowała w latach łącznie na Małopolski Regionalny Program Operacyjny oraz komponent regionalny Program Operacyjny Kapitał Ludzki. W ramach Priorytetu Inwestycyjnego 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego planowane jest osiągnięcie celu: Zachowanie dziedzictwa kulturowego i włączanie go w obieg gospodarczy, społeczny i kulturowy poprzez twórcze wykorzystywanie jego zasobów. W ramach priorytetu inwestycyjnego realizowane będą przedsięwzięcia z zakresu ochrony, rozwoju, udostępniania i promocji zasobów dziedzictwa kulturowego (materialnego i niematerialnego), w szczególności poprzez: - realizację prac konserwatorskich, restauratorskich i prac zabezpieczających przed zniszczeniem oraz robót budowlanych (i robót górniczych w zabytkowych kopalniach), prowadzonych przy zabytkach ruchomych i zabytkach nieruchomych (wraz z ich otoczeniem). Podejmowanie działań zmierzających do ochrony krajobrazu kulturowego, w tym realizowanych na terenie parków kulturowych czy zabytkowych ogrodów. Dostosowywanie obiektów zabytkowych do nowych funkcji gospodarczych i społecznych (m.in. turystycznych, 11

12 kulturalnych), z jednoczesnym wprowadzeniem działalności pozwalającej na utrzymanie obiektu (tam gdzie jest to zasadne i możliwe); - udostępnianie i promocję materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego regionu oraz oferty turystycznej opartej na zasobach tego dziedzictwa, w szczególności poprzez realizację projektów kulturalnych, artystycznych i interdyscyplinarnych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym oraz poprzez rozwój szlaków kulturowych. - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego tom II Kierunki zagospodarowania przestrzennego. Zadaniem Planu jest określenie przestrzennych uwarunkowań rozwoju oraz kierunków i priorytetów kształtowania środowiska przyrodniczego, kulturowego i zurbanizowanego w ciągu najbliższych kilkunastu lat z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Istotnym celem opracowania jest wskazanie niebezpieczeństw, jakie mogą wyzwalać nowe inwestycje dla historycznie ukształtowanego zabytkowego krajobrazu kulturowego małopolski. Głównym celem polityki przestrzennej województwa jest kształtowanie struktury przestrzennej, która będzie pobudzała rozwój województwa, zapewniała konkurencyjność w stosunku do otoczenia zewnętrznego i eliminowała niekorzystne różnice w warunkach życia wewnątrz regionu. W ramach sfery kulturowej określono w Planie główne kierunki działań: - wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego dla ochrony tożsamości regionalnej oraz promocji województwa i jego rozwoju gospodarczego. - ochrona, utrzymanie i przywracanie zasobów dziedzictwa kulturowego, - wykorzystanie i udostępnianie zasobów dziedzictwa kulturowego, - zachowanie, ochrona i rewaloryzacja historycznych układów przestrzennych, - zachowanie i ochrona krajobrazu kulturowego, - zachowanie, ochrona i kształtowanie architektury regionalnej - zachowanie, ochrona i rewaloryzacja obiektów i zespołów o najwyższej randze i szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej, - zachowanie i ochrona niematerialnych wartości kulturowych, stanowiących o tożsamości regionu, - podejmowanie działań organizacyjnych, badawczych i promocyjnych, - integracja ochrony środowiska kulturowego z ochroną środowiska przyrodniczego. - Wojewódzki program opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego jako załącznik do uchwały Nr LII/843/10 z dnia 8 listopada 2010 r., definiuje 2 cele strategiczne, priorytety i kierunki działań określone w wyniku przeprowadzonej analizy zasobu dziedzictwa kulturowego w regionie. Wyznaczono priorytety i działania o charakterze inspirującym, które mogą być realizowane przez różne podmioty i instytucje zarządzające. Cel strategiczny I. Ochrona regionalnej przestrzeni kulturowej z 2 priorytetami : I.1 Historyczna ciągłość dziedzictwa regionalnego I.2 Tożsamość regionalna i lokalna oraz bogactwo wielokulturowe Cel strategiczny II. Zarządzanie regionalną przestrzenią kulturową z 3 priorytetami: II.1 Aktywność społeczna i emocjonalne zaangażowanie w opiekę nad regionalnym dziedzictwem kulturowym II.2 Funkcjonalne zarządzanie regionalnym dziedzictwem kulturowym II.3 Ekonomiczne zorientowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego - przemysły kultury i czasu wolnego. Realizację poszczególnych celów i priorytetów określają uporządkowane działania, które będą wymagały współdziałania jednostek samorządu terytorialnego województwa z instytucjami i organizacjami pozarządowymi oraz realizującymi zadania w dziedzinie ochrony zabytków, środowiskiem naukowym, właścicielami i użytkownikami obiektów zabytkowych. - Strategia Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata Rada Powiatu w Krakowie w dniu 29 maja 2013 r. przyjęła uchwałą nr XXI/314/13 cele do realizacji przez Zarząd Powiatu w Krakowie, określone w Strategii Rozwoju Powiatu Krakowskiego na lata zał. do uchwały. Postępowania ujęto w 6 obszarach działalności, określając w nich cele strategiczne i kierunki działania. Kreując wizję Powiat krakowski 2020 uznano kwestie 12

13 dotyczące dziedzictwa kulturowego jako istotny obszar działania z racji posiadanych zasobów i ich znaczenia. Wyznaczono w tym zakresie dwa obszary działania i stosowne dla nich cele strategiczne i operacyjne: OBSZAR 2. TURYSTYKA I DZIEDZICTO KULTUROWE Cel strategiczny: Wysoka atrakcyjność turystyczna powiatu dzięki wykorzystaniu walorów przyrodniczych i kulturowych. 2.1 Budowa spójnej oferty turystycznej i kulturowej powiatu krakowskiego: Kluczowe działania: 1. Współpraca w zakresie uzgadniania spójnego kalendarza wydarzeń kulturalnych i turystycznych na terenie powiatu. 2. Kreowanie nowych atrakcji turystycznych na terenie powiatu m.in. szlaki produktów lokalnych i kulturowych połączonych z ofertą kulturalną oraz gastronomiczną. 3. Organizacja tematycznych wydarzeń towarzyszących szlakom produktów lokalnych i kulturowych. 4. Współpraca między JST w zakresie spójnego i jednorodnego systemu promocji. 5. Aktywna i spójna oferta powiatu w Małopolskim Festiwalu Smaków. 6. Współpraca z biurami podróży oraz touroperatorami w zakresie popularyzacji oferty turystycznej powiatu wśród turystów odwiedzających Kraków. 7. Współpraca z miastem Krakowem w zakresie uzupełniania oferty krakowskiej elementami oferty turystycznej powiatu turystyka wiejska, kulturowa, kulinarna, przyrodnicza. 8. Cykliczne badanie potrzeb odbiorców oferty turystycznej oraz profilu klienta usług turystycznych w powiecie segmentacja klienta i rynku. 9. Poszerzenie miejsc dostępności materiałów promocyjnych. 10. Wsparcie działań w zakresie poprawy jakości świadczonych usług turystycznych i agroturystycznych oraz rozwój kadr dla tych branży gospodarki. OBSZAR 5. ROZWÓJ MIAST I TERENÓW WIEJSKICH Cel strategiczny: Rozwój funkcji lokalnych centrów usług publicznych i zwiększenie dostępu do usług publicznych na terenach wiejskich. 5.2 Rozwój oferty kulturalnej i rekreacyjno-sportowej Kluczowe działania: 1.Promowanie i wspieranie lokalnych animatorów kultury oraz lokalnych twórców i artystów pomoc finansowa w organizacji imprez, wydawnictw, promowanie w lokalnych materiałach informacyjnych. 2.Organizacja imprez i obchodów popularyzujących kulturę lokalną. 5.4 Rewitalizacja miast i terenów wiejskich oraz efektywne zarządzanie przestrzenią. Kluczowe działania: 1.Wspierania działań dotyczących kształtowania świadomości społecznej w zakresie ładu przestrzennego i ochrony krajobrazu. 2.Rewitalizacja układów urbanistycznych i ruralistycznych na terenie powiatu w oparciu o programy rewitalizacji. Rezultatem zaplanowanych działań ma być efektywne i racjonalne zarządzanie kulturą, zasobami dziedzictwa kulturowego oraz przyrodniczego. Obowiązkowe jest podejmowanie przedsięwzięć, których głównym celem będzie nie tylko kompleksowa ochrona i zachowanie zasobów dziedzictwa kulturowego, ale także inicjowanie nowych rozwiązań do dalszego rozwoju. Ważnym działaniem w tym zakresie jest inwestowanie mieszkańców we własne zasoby zabytkowe, cenne kulturowo, poprzez włączanie ich do obiegu turystycznego. Przestrzeń kulturowa powinna charakteryzować się nie tylko zabytkami i układem urbanistycznym, ale również ładem przestrzennym i estetycznym wyglądem co tworzy swoisty, niepowtarzalny klimat oraz wyraźny obraz powiatu. W proponowanych miernikach realizacji znalazły się liczba obiektów (przestrzeni publicznych) poddanych rewitalizacji oraz nakłady finansowe poniesione na działania rewitalizacyjne, liczba wspólnie zrealizowanych przedsięwzięć oraz nakłady finansowe poniesione na wspólne działania z zakresu ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego na terenie powiatu. 13

14 - Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami na lata został przyjęty Uchwałą Nr XXVI/209/09 Rady Powiatu w Krakowie z dnia 28 stycznia 2009 r., zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami(dz.u Nr 162, poz.1568 z późn. zmianami). W opracowanym Programie określono 2 cele strategiczne : Cel strategiczny I Ochrona i kształtowanie kulturowego obrazu powiatu. Priorytet: I.1. Historyczna ciągłość dziedzictwa regionalnego. Priorytet: I.2 Tożsamość regionalna i lokalna oraz bogactwo wielokulturowe. Cel strategiczny II.- Kształtowanie pozytywnych postaw społeczeństwa wobec dziedzictwa kulturowego regionu. Priorytet II.1. Aktywność społeczna i świadome zaangażowanie w opiekę nad regionalnym dziedzictwem kulturowym. Priorytet II.2. Funkcjonalne zarządzanie regionalnym dziedzictwem kulturowym. Priorytet II.3. Ekonomiczne zagospodarowanie dziedzictwa kulturowego przemysł kultury i czasu wolnego. Program Opieki Nad Zabytkami dla Gminy Iwanowice na lata został opracowany w korelacji i komplementarności z treścią omówionych wyżej dokumentów, co ma na celu ujednolicenie polityki wobec problemu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na wszystkich poziomach życia społecznego i stworzenie sprawnego systemu racjonalnego i skutecznego zarządzania dziedzictwem kulturowym. 14

15 5. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) Dokumenty o charakterze strategicznym Program Ochrony środowiska w Gminie Iwanowice. W Programie wymienione zostały obiekty wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków, umiejscowione na terenie gminy Iwanowice. Zaznaczone jest, iż na obszarze gminy istnieją również obiekty stanowiące dobra kultury objęte ochroną konserwatorską i wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Na obszarze gminy występuje szereg stanowisk archeologicznych Strategia Rozwoju Gminy Iwanowice na lata Definiuje mocne i słabe strony gminy i w konsekwencji dochodzi do wizji i celów rozwoju Gminy na różnych płaszczyznach, w podziale na krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe. Wizja Gmina Iwanowice 2020 to: W 2020 roku Gmina Iwanowice w pełni korzysta ze swojego położenia w sąsiedztwie Krakowa, w Subregionie Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. Stanowi atrakcyjny obszar osadniczy i rekreacyjno wypoczynkowy dla mieszkańców aglomeracji krakowskiej. Rozwinęła się lokalna gospodarka, bazująca na potencjale inwestycyjnymi atrakcyjności rekreacyjno turystycznej gminy oraz przedsiębiorczości mieszkańców, generując nowe miejsca pracy. Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz doskonalenie usług publicznych przynoszą korzyści w postaci zwiększenia standardów życia. Misja jest nadrzędnym celem rozwoju Gminy Iwanowice. Określa ona również rolę władz samorządowych w procesie rozwoju wspólnoty lokalnej. Zgodnie z misją, władze samorządowe pełnią rolę inicjatora dla realizacji przedsięwzięć zgodnych ze Strategią Rozwoju Gminy Iwanowice. Władze samorządowe są także realizatorem własnych projektów (leżących w zadaniach własnych oraz we współpracy z innymi jednostkami samorządu terytorialnego), zmierzających do rozwoju Gminy Iwanowice, upowszechniania jej walorów, ułatwiania współpracy partnerów lokalnych i wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Naszą misją jest wspieranie zrównoważonego rozwoju Gminy Iwanowice, bazującego na zintegrowaniu polityki środowiskowej, gospodarczej, przestrzennej i społeczno kulturowej. Chcemy w partnerstwie z sektorem biznesowym i pozarządowym ciągle poprawiać jakość życia mieszkańców oraz podnosić atrakcyjność inwestycyjną i rekreacyjno wypoczynkową gminy, aby Gmina Iwanowice była miejscem przyjaznym do życia, prowadzenia działalności gospodarczej i odpoczynku. Strategia określa plan operacyjny w trzech obszarach, wraz z celami operacyjnymi: Obszar I Rozwój gospodarczy: Cele operacyjne: Wykorzystanie rolnictwa i potencjału obszarów wiejskich do wzmocnienia gospodarki lokalnej Zwiększenie atrakcyjności turystyczno rekreacyjnej gminy Rozwój potencjału gospodarczego gminy Wzmacnianie i promocja przedsiębiorczości oraz przeciwdziałanie bezrobociu Obszar II Rozwój społeczny: Cele operacyjne: Dbałość o wspólne dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze oraz przestrzeń publiczną Wysoka jakość usług edukacyjnych 15

16 Zapewnienie bezpieczeństwa na terenie gminy Wysoki wymiar bezpieczeństwa w wymiarze zdrowotnym i społecznym Sprawne zarządzanie rozwojem gminy Obszar III Infrastruktura i środowisko: Cele operacyjne: Rozwój systemów infrastruktury technicznej i ochrona środowiska Wysoka dostępność komunikacyjna gminy Dokumenty wyznaczające kierunki polityki przestrzennej gminy Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Iwanowice zostało przyjęte Uchwałą Nr XXIII/147/2012 Rady Gminy Iwanowice z dnia 20 lipca 2012 r. Dokument określa, iż w rozwoju przestrzennym należy kierować się zasadami, uwzględniającymi zakres działań dotyczących sfery wartości kulturowych i krajobrazowych gminy. Prowadzona polityka przestrzenna gminy winna uwzględniać konserwację i rewaloryzację w odniesieniu do obiektów i terenów zabytkowych, ochronę terenów osadniczych przed niekontrolowaną, pod względem estetyki architektonicznej, zabudową nie dostosowaną do środowiska kulturowego i eksponowanie regionalnej odrębności terenu Plan zagospodarowania przestrzennego gminy. Gmina Iwanowice posiada Plany Zagospodarowania Przestrzennego przyjęte: 1.Uchwałą Nr XXXVI/233/2002 Rady Gminy Iwanowice z dnia 9 października 2002 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego sołectw Gminy Iwanowice: 1) Biskupice, 2) Celiny, 3) Damice, 4) Grzegorzowice Małe, 5) Grzegorzowice Wielkie, 6) Iwanowice Dworskie, 7) Iwanowice Włościańskie, 8) Krasieniec Stary, 9) Krasieniec Zakupny, 10) Maszków, 11) Narama, 12) Przestańsko, 13) Sieciechowice, 14) Widoma, 15) Władysław, 16) Zagaje, 17) Żerkowice, z późniejszymi zmianami tej Uchwały zgodnie z: Uchwałą Nr L/281/06 Rady Gminy Iwanowice z dnia 25 października 2006 r., Uchwałą Nr XXXIX/304/10 Rady Gminy Iwanowice z dnia 25 lutego 2010 r., Uchwałą Nr XXIII/148/2012 Rady Gminy Iwanowice z dnia 20 lipca 2012 r. 2.Uchwałą Nr XI/61/03 Rady Gminy Iwanowice z dnia 1 października 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego sołectwa Lesieniec, z późniejszą zmianą tej Uchwały podjętą Uchwałą Rady Gminy Iwanowice Nr L/286/06 z dnia 25 października 2006 r. 3.Uchwałą Nr XI/62/03 Rady Gminy Iwanowice z dnia 1 października 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego sołectwa Sułkowice, z późniejszą zmianą tej Uchwały podjętą Uchwałą Rady Gminy Iwanowice Nr L/285/06 z dnia 25 października 2006 r. 4.Uchwałą Nr XI/63/03 Rady Gminy Iwanowice z dnia 1 października 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego sołectwa Poskwitów, z późniejszymi zmianami tej Uchwały zgodnie z: Uchwałą Nr L/282/06 Rady Gminy Iwanowice z dnia 25 października 2006 r., Uchwałą Nr XXXIX/305/10 Rady Gminy Iwanowice z dnia 25 lutego 2010 r., Uchwałą Nr XXXIX/191/12 Rady Gminy Iwanowice z dnia 19 grudnia 2012 r., Uchwałą Nr XXXVIII/265/2013 Rady Gminy Iwanowice z dnia 25 wrzesień 2013 r. 5.Uchwałą Nr XI/64/03 Rady Gminy Iwanowice z dnia 1 października 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego sołectwa Zalesie, z późniejszą zmianą tej Uchwały podjętą Uchwałą Rady Gminy Iwanowice Nr L/284/06 z dnia 25 października 2006 r. 6.Uchwałą Nr XI/63/03 Rady Gminy Iwanowice z dnia 1 października 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego sołectwa Domiarki, z późniejszą zmianą tej Uchwały podjętą Uchwałą Rady Gminy Iwanowice Nr L/283/06 z dnia 25 października 2006 r. Obecnie miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gminy są aktualizowane 16

17 W obszarze objętym planami zlokalizowane są obiekty posiadające cechy zabytkowe i tradycyjne, figurujące w ewidencji zabytków i podlegające ochronie. Ustala się zasadę ochrony obiektów figurujących w ewidencji zabytków, zgodnie z przepisami odrębnymi oraz ustala się zasadę ochrony bezpośredniego ich otoczenia, w którym zakazuje się przekształceń powodujących obniżenie wartości historycznych, estetycznych i architektonicznych Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy Zarys historii obszaru gminy. Badania archeologiczne wykazały, że Kotlina Iwanowicka i otaczające ją wzgórza były zaludnione już w czasach prehistorycznych. Najdawniejsze ślady osadnictwa pochodzą z czwartego tysiąclecia przed Chrystusem. Wykopaliska prowadzone pod kierunkiem prof. Jana Machnika z PAN w Krakowie pozwoliły ustalić, że w młodszej epoce kamienia (neolit) omawiany teren był zamieszkany przez ludność trudniącą się rolnictwem i hodowlą bydła. Odkryto ponadto osadę obronną z okresu wczesnego brązu, grobowce całopalne i szkieletowe z wczesnej epoki żelaza oraz cmentarzysko szkieletowe wskazujące na wpływy celtyckie. Początki epoki brązu na terenie gminy wiążą się z dziejami iwanowickiego mikroregionu osadniczego. Jest to okres lat p.n.e. System adaptacyjny ludności oparty o uprawę roli i hodowlę w dolinach rzek, wymógł zakładanie krótkotrwałych osad. Ślady takiej osady zostały odnalezione w Iwanowicach na Babiej Górze, w postaci nielicznych skorup z rozbitych naczyń, co dało początek badaniom archeologicznym. W latach p.n.e. w okresie brązu na Babiej Górze w Dolinie Dłubni istniała duża osada ludności kultury mierzanowickiej, zamieszkana przez około 200 osób. Stwierdzono tu istnienie wałów i fosy, przez co uważa się ją za jedno z pierwszych znanych w Polsce grodzisk. Produkowano w niej szeroki asortyment wyrobów z krzemienia, w tym również na eksport. Na pobliskim cmentarzu grzebano ludzi z podkurczonymi nogami, niekiedy z przedmiotami importowanymi znad Morza Śródziemnego; jedna z czaszek mężczyzny posiada ślady trepanacji czaszki. Ważne dla archeologii odkrycie dokonał prof. J. Machnik w 1974 r. dzięki przebadaniu układu stratygraficznego. Spostrzegł on, że rów i jamy mierzanowickie były wcięte w obiekty podgrupy Chłopice-Veselé. Jedną z jam tej podgrupy udało się datować metodą C14 na lata około 1850 p.n.e. Również na tym stanowisku odkryto fragmenty naczyń grupy Nyirseg (należącej do kręgu kultury Vucedol), wskazujące na kontakty z Węgrami lub Słowacją. W podgrupie iwanowicko-brzezińskiej (grupy mierzanowickiej) wyraźne jest oddziaływanie podłoża kultury badeńskiej (ceramiki promienistej). II w. p.n.e. z samego schyłku środkowego podokresu lateńskiego pochodzą okazałe zabytki metalowe z cmentarzyska na Górze Klin. Należą do nich m.in. miecz żelazny, grot włóczni z bogato zdobioną tuleją, pas żelazny, okucia żelazne tarczy, zdobione zapinki żelazne oraz naczynia wykonane przy użyciu koła garncarskiego. Stan zachowania tych zabytków wskazuje, że pochodziły z grobów ciałopalnych. Calkiem prawdopodobne również jest, ze w IX wieku tereny gminy te należały do plemiennego państwa Wiślan, a przyłączone do państwa Mieszka I zostały prawdopodobnie w 988 roku. Średniowiecze Pierwsze pisane wzmianki o Iwanowicach pochodzą z XIII wieku (w dokumentach z 1218 roku), kiedy to Wiesław Prandota z Prandocina zakupił tę wieś. Związane są z utworzeniem parafii i budową kościoła. Wcześniej wieś była zamieszkana, ale z powodu braku źródeł informacje oparte są na domysłach i legendach. Jedna z nich mówi o grodzisku wybudowanym na wzniesieniu między Iwanowicami a Maszkowem. Miało ono istnieć od VIII do X wieku. Średniowieczne dokumenty dotyczące Iwanowic zawierają przede wszystkim informacje o właścicielach wsi oraz o historii tamtejszej parafii. Pierwszy kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy powstał w 1293 roku. Ufundował go biskup krakowski Prokop. Od końca XIII do początku XVI wieku Iwanowice były własnością rycerskiego rodu Pieniążków herbu Odrowąż. W tym czasie wieś rozwijała się i wzbogacała. W 1342 roku została przeniesiona z prawa polskiego na prawo niemieckie. Dobra iwanowickie obejmowały wówczas folwark, łany kmiece i łąki. Wieś posiadała młyn oraz karczmę. Na początku XV wieku spłonął pierwszy kościół. Ówczesny właściciel wsi, Mikołaj Pieniążek, odbudował świątynię i zadbał o wystrój jej wnętrza. W tym czasie do parafii iwanowickiej należały okoliczne wioski: Poskwitów, Maszków, Damice, Przestańsko i Biskupice. 17

18 Czasy nowożytne Na początku XVI wieku Iwanowice zmieniły właściciela. Stanisław Pieniążek sprzedał wieś i okoliczne dobra swemu ojczymowi, Piotrowi Dłuskiemu herbu Kotwicz. Nowy dziedzic i jego rodzina byli zwolennikami reformacji. W 1551 roku Mikołaj Dłuski, który należał do braci polskich, przekształcił kościół parafialny w zbór. Przez ponad 70 lat Iwanowice były lokalnym ośrodkiem arian. W 1557 roku został tam zwołany synod braci polskich. Iwanowice odwiedzali także bracia czescy oraz kalwini. Na początku XVII wieku rodzina Dłuskich przeszła na katolicyzm. W 1624 roku kościół został odrestaurowany i na nowo konsekrowany. W 1637 roku w Iwanowicach powstał szpital, który przetrwał do 1938 roku. Pod koniec XVII wieku właścicielem wsi był Zbigniew Firlej. Sprzedał on dobra iwanowickie księciu Augustowi Aleksandrowi Czartoryskiemu. Nowy dziedzic ufundował trzeci z kolei kościół parafialny, który przetrwał do dnia dzisiejszego. Uroczysta konsekracja odbyła się w 1749 roku. Kolejnym właścicielem Iwanowic został książę Stanisław Lubomirski, który poślubił córkę Augusta Czartoryskiego. Po jego śmierci wieś odziedziczyła Izabella Lubomirska. W tym czasie Iwanowice były miejscowością zamożną. Dwór z pomieszczeniami folwarcznymi, 117 chałup chłopskich i plebania z zabudowaniami inwentarskimi były tego najlepszym dowodem. Ponadto wieś posiadała: trzy młyny, tartak, olejarnię, browar, 2 karczmy i folusz. Oprócz chłopów-rolników w Iwanowicach mieszkali rzemieślnicy: dwaj tkacze, sukiennik, kowal, kołodziej, rymarz, czterej krawcy i czterej szewcy. Od 1792 roku dobra iwanowickie stały się własnością Salomei i Michała z rodu Kolumna Walewskich. Nowi dziedzice zamieszkali we dworze. Założyli oni sad owocowy oraz szklarnię. Pod zaborami W 1795 roku, po trzecim rozbiorze Polski, Iwanowice znalazły się w zaborze austriackim. Wieś została przyłączona do powiatu olkuskiego, który należał do tak zwanej Galicji Zachodniej. W 1809 roku tereny te weszły w skład Księstwa Warszawskiego, a po jego likwidacji do Królestwa Polskiego. W 1817 roku Iwanowice były miejscem ostatniego postoju konduktu pogrzebowego, wiozącego zwłoki księcia Józefa Poniatowskiego na Wawel. We wsi odbyła się wtedy wielka manifestacja patriotyczna. W czasie powstania styczniowego w Iwanowicach nieustannie dochodziło do potyczek między oddziałami Apolinarego Kurowskiego z obozu w Ojcowie, a Kozakami stacjonującymi w Słomnikach. Rok później, na mocy wydanego przez cara Aleksandra II dekretu uwłaszczeniowego, chłopi otrzymali prawo własności użytkowanej ziemi. W Iwanowicach utworzono gminę zbiorową. Wieś była też siedzibą sądu gminnego. W tym czasie majątek folwarczny podupadał. Stanisław Walewski sprzedał go Wilhelmowi Zawadzkiemu. Nowy dziedzic wybudował gorzelnię, która pod względem produkcji zajmowała pierwsze miejsce w całej guberni kieleckiej. Pod koniec XIX wieku dwór iwanowicki trzykrotnie zmieniał właściciela. Najpierw nabyli go żydowscy kupcy Heineman i Herszla Lubliner, potem rządca Wawrzyniec Okrajny, następnie ponownie spółka żydowska. Jeszcze przez wybuchem powstania styczniowego, w 1862 roku, ówczesny proboszcz Ludwik Myszkowski zorganizował na plebanii pierwszą szkołę, do której uczęszczało 50 dzieci. Osobny budynek szkoły powstał dopiero w 1904 roku. I wojna światowa W 1914 roku w Iwanowicach utworzono oddział Polskiej Organizacji Wojskowej, który pod kierunkiem instruktorów z Krakowa przygotowywał się do działań zbrojnych. 17 listopada rozgorzała bitwa między wojskami rosyjskimi i austriackimi. Wieś została doszczętnie zniszczona. Po odzyskaniu niepodległości mieszkańcy przystąpili do odbudowy domostw. W Iwanowicach powstały partie polityczne: Katolicka, Stronnictwo Ludowe Piast i Wyzwolenie. Założono Ochotniczą Straż Pożarną i Gminną Kasę Pożyczkowo-Oszczędnościową. Wybudowano remizę strażacką, pierwszą siedzibę Urzędu Gminy oraz nową szkołę. We wsi działała agencja pocztowa i telefoniczna. Ówczesny proboszcz parafii, ksiądz Tadeusz Liburski, otworzył bibliotekę parafialną. W 1927 roku ostatecznie rozparcelowano grunty dworskie, a dwór i zabudowania folwarczne rozebrano i sprzedano. II wojna światowa 3 IX 1939 roku do Iwanowic wkroczyły wojska hitlerowskie. Garnizon niemiecki zamieszkał 18

19 w nowo wybudowanej szkole. We wsi działały organizacje konspiracyjne: Armia Krajowa, Narodowe Siły Zbrojne, a także Gwardia Ludowa i Bataliony Chłopskie. Kapelanem partyzanckim został ksiądz Tomasz Banach. Zorganizował on na plebanii w Iwanowicach punkt kolportażu pisma Odwet. Niemcy krwawo tłumili działania partyzantów. Wieś była trzykrotnie pacyfikowana, a 15 sierpnia 1944 roku w pobliskiej wsi Barbarka zostali rozstrzelani mieszkańcy Iwanowic i Zagaja (63 osoby). 16 I 1945 roku, po trzygodzinnej bitwie, Iwanowice zostały wyzwolone przez wojska radzieckie dowodzone przez Iwana Koniewa. W 1952 roku Iwanowice zostały podzielone na Iwanowice Dworskie i Iwanowice Włościańskie. Funkcję lokalnego ośrodka administracyjnego sprawują Iwanowice Włościańskie Krajobraz kulturowy. Nazwa miejscowości Istnieją dwie teorie wyjaśniające pochodzenie nazwy miejscowości. Pierwsza, bardziej prawdopodobna, odwołuje się do dokumentu wydanego w 1228 roku przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża. Znajduje się w nim wzmianka, że Iwan, syn Sieciesława z Dłubni, jest zobowiązany do płacenia dziesięciny na rzecz nowopowstałego klasztoru Norbertanek w Imbramowicach. Wynika z tego, że w XIII wieku Iwanowice były posiadłością rycerza Iwana i od jego imienia została utworzona nazwa wsi. Druga, mniej udokumentowana koncepcja zakłada, że nazwa miejscowości powstała od imienia wspomnianego biskupa krakowskiego, Iwo (Iwona) Odrowąża. Na początku XIII wieku Iwanowice były określane opisowo villa Iwanij filii Setheslai de Dlubna. W 1279 roku w dokumencie wydanym przez Bolesława Wstydliwego pojawia się nazwa Iwanowice. Potem była ona różnie zapisywana: w 1295 roku Biwanowicze, w 1336 roku de Janowicz, w 1337 roku de Jwanowicz, w 1373 roku Giwanowicze. Pod koniec XV wieku powrócono do pierwotnej nazwy Iwanowice. Od tego czasu nie uległa ona zmianie. Podstawowe elementy dziedzictwa kulturowego Ślady osadnictwa przedhistorycznego występujące na terenie gminy wykazały istnienie wielu obiektów, głównie osad, z okresu brązu i neolitu. Zasoby kulturowe gminy obejmują zarówno ślady osadnictwa przedhistorycznego, ukształtowane w średniowieczu układy kościelne (kościoły, kaplice, dzwonnice, cmentarze) oraz sakralne zabytki małej architektury (kaplice, kapliczki, figury i krzyże przydrożne). Charakterystyka zachowanych układów urbanistycznych Zabudowa zasadniczo sytuuje się wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych łączących poszczególne sołectwa, stanowiąc przeobrażony w wielu miejscach układ pasmowy. Sieć osadnicza jest stosunkowo zwarta i skupia się wzdłuż głównych dróg gminy. W zasadzie nie występują obszary zabudowy intensywnej dominuje zabudowa mieszkalna niska i zagrodowa, zwarte obszary centralne wsi i zabudowa pasmowa przy drogach. Ochrona elementów zabytkowych. W gminie Iwanowice zachowały się cenne obiekty sakralne oraz zespoły dworsko-parkowe, jak również liczne kaplice i historyczna zabudowa zagrodową. Pięć obiektów zabytkowych zostało wpisanych do rejestru zabytków, pozostałe znajdują się w gminnej ewidencji zabytków. Szczególnej ochronie podlegają obiekty zabytkowe wpisane do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków WRZ). Wszelkie prace w tych obiektach wymagają pozwolenia Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W celu ochrony istniejących zasobów kulturowych w gminie obowiązują przepisy odrębne oraz wyodrębnione zostają strefy ochrony konserwatorskiej wyznaczone wokół obiektów i zespołów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków. W obszarach tych obowiązuje ochrona i właściwa ekspozycja zabytków, zachowanie historycznej sieci dróg i rzek, zieleni oraz granic działek. W przypadku otaczającej dysharmonijnej zabudowy obowiązuje poprawa jej wyglądu (w nawiązaniu do architektury obiektu zabytkowego). Wszystkie działania związane z zagospodarowaniem tych terenów wymagają akceptacji działań i dostosowania się do warunków podanych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 19

20 Zakres ochrony konserwatorskiej obiektów zabytkowych. Zakres ochrony konserwatorskiej ustalonej w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Iwanowice dla obiektów zabytkowych, zgodnie z przepisami odrębnymi, określającymi zakres dopuszczonych prac na obiekcie i w jego otoczeniu, ze szczególnym uwzględnieniem regulacji dotyczących ochrony cech stylowych zabudowy. W przypadku koniecznych wyburzeń obiektów każdorazowo należy uzyskać pozytywną opinię konserwatorską oraz wykonać konieczną dla celów archiwalnych dokumentację konserwatorską. Zasady rewaloryzacji zabytkowej substancji oraz kształtowania nowej zabudowy w zgodzie ze skalą i tradycją przestrzenno-historyczną, winny być szczegółowe sprecyzowane w zapisach planów miejscowych, a w szczególności zawierać ustalenia dotyczące: układu kalenicy, wysokości zabudowy, ukształtowania bryły obiektów; w tym form dachów i rzutu budynków, rozwiązań elewacji; detali architektonicznych, stolarki okiennej i drzwiowej, kolorystyki i materiałów wykończeniowych. Stanowiska archeologiczne. Do elementów zachowanego dziedzictwa kulturowego należą również stanowiska archeologiczne. Historia badań archeologicznych w Iwanowicach i ich najbliższym otoczeniu, zaczyna się w 1911 r., kiedy to Jan Czarnowski na wschodnim stoku góry Klin wykopał naczynie gliniane w rękach lepione, zdobione w kreski ukośne, tuż obok czaszkę ludzką zgniecioną z kółkiem brązowym pokrytym zieloną patyną stanowiącą rodzaj zausznicy od której kość czaszki koło otworu usznego również zazieleniała. Nieco później do zbierania wyorywanych z pól zabytków, dołączył Julian Wiśnicki. Systematyczne badania wykopaliskowe w 1911 r. rozpoczął Leon Kozłowski. Trzy lata trwały pierwsze wykopaliska, do których wrócono dopiero w 1964 r. Po trzech latach inwentaryzacji powierzchniowej w 1967 wznowiono gruntowne badania prowadzone do 1974 r. Później prowadzono jeszcze prace sondażowe na Górze Piorunek i Górze Wysyłek, a w latach 1979 i 1981 kontynuowano prace na Górze Klin. Badania pozwoliły na stwierdzenie, że ok r. p.n.e., grupa ludzi zasiedliła ten teren i zbudowała osadę na górze Klin. Druga grupa osiedliła się na Babiej Górze. Część osadników z tej grupy zasiedliła górę Wysyłek na przeciwległym brzegu rzeki Minożki Zabytki nieruchome ujęte w wojewódzkim rejestrze zabytków. Tabela 1. Zabytki nieruchome w WRZ. Lp. Miejscowość Obiekt i adres obecny Nr rejestru*, data 1. Iwanowice Kościół parafialny p.w. św. Trójcy, otoczenie, A-220 z [A-283/M] starodrzew 2. Iwanowice Kaplica św. Rocha, otoczenie w obrębie A-659 z [A-359/M] działki, drzewostan, 3. Iwanowice Karczma z działką A-502 z [A-558/M] 4. Sieciechowice Kościół par. p.w. św. Andrzeja, dzwonnica, A-384 z [A-324/M] otoczenie 5. Sieciechowice Zespół dworski: dwór, park A-439 z [A-629/M] Źródło: Rejestr zabytków nieruchomych województwa małopolskiego, WUKZ Kraków * w nawiasach kwadratowych nowe numery rejestru dla obiektów przeniesionych do księgi rejestru woj. małopolskiego Zasoby muzealne. Iwanowice gm. Iwanowice - Muzeum Regionalne PTTK i Urzędu Gminy Iwanowice Muzeum mieści się w zabytkowym budynku dawnej karczmy, z czasów kiedy na tym terenie funkcjonowała poczta dyliżansowa. W 1988 roku zdewastowany zabytkowy obiekt kupiło PTTK z przeznaczeniem na muzeum. Placówka muzealna w Iwanowicach powstała w 1977 roku z inicjatywy społecznych działaczy PTTK, głównie Jana Jasiówki i Antoniego Walaszczyka. Przez okres pierwszych 10 lat działalności była to Izba Regionalna i Pamięci Narodowej, mieszcząca się w tymczasowych pomieszczeniach przeznaczonych do rozbiórki. W 1988 roku Izba uzyskała status Muzeum, a zbiory przeniesiono do 20