Antykomunistyczny ruch oporu na terenie Powiatu Dąbrowskiego

Transkrypt

1 Antykomunistyczny ruch oporu na terenie Powiatu Dąbrowskiego

2 W marcu i kwietniu 1945r. na terenie powiatu przeprowadzono masowe aresztowania. Współpracujący z podziemiem jeden z funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przekazał informację o planowanym wywiezieniu na wschód AK-owców przetrzymywanych w więzieniu.

3 W nocy 8/9 maja 1945 oddział AK pod dowództwem Tadeusza Musiała ps. Zarys dokonuje brawurowego ataku na dąbrowski PUBP. Wolność odzyskuje 80 osadzonych w nim żołnierzy AK, w tym dowódca placówki AK Dąbrowa Tarnowska krypt. "Danuta", "Drewniaki" - por. Stanisław Węgiel. Kierownictwo Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego uznało powiat dąbrowski za teren szczególnie zagrożony i skierowano do Dąbrowy Tarnowskiej batalion żołnierzy celem jak to ujęto przeprowadzenia akcji oczyszczania terenu..

4 Do dziś żyje w Smęgorzowie jeden z uczestników akcji: urodzony w 1925 roku porucznik Władysław Ryczek Rafał Dziś prezes Koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Smęgorzowie.

5 W 1945 r. władze powiatowego PPR w Dąbrowie Tarnowskiej w sprawozdaniach do Krakowa raportowały m.in. że: praca partyjna jest utrudniona z powodu wystąpień reakcji w postaci gróźb, ulotek podrzucania listów ostrzegawczych naszym słabym towarzyszom Każdego żołnierza antykomunistycznego ruchu oporu, który czymkolwiek się odznaczył, ścigano bezlitośnie.

6 Pierwszy komendant obwodu AK w Dąbrowie Tarnowskiej Władysław Kabat Brzechwa po aresztowaniu przez UB przeszedł golgotę wrocławską. ( ) stoję w postawie na baczność. Co 8 h dwóch oprawców zmienia się i przesłuchują mnie bez przerwy. W przypadku, gdy się poruszę, biją moją głową o ścianę, kopią po kostkach i w golenie.( ) nakreślają kredą trójkąt wokół moich stóp i mówią: uważaj i stój spokojnie, bo jeśli nadepniesz na krechę to cię tu zaraz szlag trafi. ( ) I tak 6 dób bez snu, jedzenia, bez picia, wśród ustawicznych obelg i drwin. Mimo próśb i błagań, nie pozwolą pójść do ubikacji

7 Eugeniusz Kotra Leszek po aresztowaniu przez UB znaleziono po kilku dniach jego zmasakrowane ciało w stogu siana w Luszowicach. Zdzisław Baszak Pirat wyrok 6 lat pozbawienia wolności, z czego był więziony przez okres 3 lat. W 1990 r. tworzy w Dąbrowie Tarnowskiej Muzeum AK.

8

9 30 maja 1945 UB podjęło akcję ścigania partyzanta w rejonie Szczucina - w trakcie akcji we wsi Załuże zginął jeden funkcjonariusz PUBP w Dąbrowie Tarnowskiej, doświadczony komunista - Jan Kołodziej.

10 Na początku czerwca 1945 roku partyzanci z Mędrzechowa uprowadzili i zastrzelili funkcjonariusza UB, członka PPR Rafała Tondryka Za ten czyn w 1948 r. Edward Chwałek i Turczyn Antoni zostali skazani na karę śmierci, którą następnie zamieniono na 15 lat więzienia, utratę praw publicznych i przepadek mienia. Z więzienia wyszli w październiku 1954r. W 1996 r. Turczyn Antoni został zrehabilitowany

11 14 sierpnia 1945 r. inny oddział leśny - Romana Horodyńskiego Jastrzębia, używający nazwy Dywersja Krajowa zastrzelił działacza PPR w Żabnie (Kazimierza Podoska) 27 lutego 1946 roku ten sam oddział dowodzony od 1946 przez Władysława Pudełka Zbroję wykonał wyrok na funkcjonariuszu UB w Jadownikach Mokrych (Władysław Dryła), 4 kwietnia zastrzelono w Odporyszowie Konstantego Wierciaka, funkcjonariusza UB 24 października śmierć poniósł funkcjonariusz MO z Wietrzychowic - Marian Kowalik. Oddział dowodzony był do 1947 r. przez Józefa Jachimka Stalina, a swoją bazę miał w lasach radłowskich

12 Działał od wiosny 1945 do grudnia 1948 na terenie powiatu brzeskiego, tarnowskiego i części dąbrowskiego (Żabno i Wietrzychowice). Jednym z żołnierzy tego oddziału był Kmieć Jan, urodzony w Radgoszczy, został skazany za przynależność do oddziału na karę śmierci. Wyrok wykonano 12 maja 1948 r.

13 Na terenie powiatu dąbrowskiego od marca 1945 do połowy 1946 r. działał również, powiązany z NOW Oddział Partyzancki im. Romana Dmowskiego dowodzony przez Władysława Pilcha Szarego. Temu oddziałowi przypisuje się zastrzelenie na jarmarku w Żabnie miejscowego funkcjonariusz UB Michała Boberka (Bobrka).

14 Polska Straż Przednia Konspiracyjny Związek Harcerstwa Polskiego W Dąbrowie Tarnowskiej w 1945 roku powstała również organizacja młodzieżowa. Był to Konspiracyjny Związek Harcerstwa Polskiego będący odpowiednikiem istniejącego podczas okupacji hitlerowskiej Konspiracyjnego Hufca Harcerskiego Drewniaki.

15 Wiosną 1945 roku po pierwszej fali aresztowań oficerów i żołnierzy AK przez służby sowieckie i podległe im władze rządu lubelskiego, komendant KHH "Drewniaki" Roman Szpak ps. "Szczery zaakceptował propozycję swojego Zastępcy Władysława Zawiślaka ps. "Wrzos" oraz członka komendy Bronisława Fido ps. "Mściciel", aby w tej sytuacji nie ujawniać organizacji, ale przystosować ją do prowadzenia działań w warunkach komunistycznej okupacji na rzecz pełnej suwerenności i niepodległości Polski.

16 18 sierpnia 1946 został aresztowany w swoim mieszkaniu i przewieziony po złamaniu nogi (w czasie próby ucieczki) do szpitala w Krakowie Władysław Zawiślak ps. Wierny Boj, komendant PSP. W ciągu następnych dni aresztowano dwóch członków Zastępu Specjalnego: Jana Dorosza ps. "Bohun", "Mruk i Józefa Pytkę ps. "Babinicz", "Podstępny Jun". 21 sierpnia rozpoczęły się aresztowania i rewizje w Dąbrowie Tarnowskiej.

17 Po wielomiesięcznym śledztwie stanęło przed sądem w Krakowie 10 ludzi, z których trzech sąd uniewinnił, czterech skazał na dwa lata z zawieszeniem a dwóch głównych oskarżonych Władysława Zawiślaka i Romana Szpaka skazał na 6 lat więzienia. Ubowcom nie udało się aresztować większej części członków ruchu oporu: "Mściwoja", "Wesołego Chłopaka", "Justyny" oraz Komendanta Rejonu Eugeniusza Jaworskiego ps. "Gwiazda, jak również nikogo z zastępu terenowego w Mędrzechowie i Żabnie; nie przejęto zakonspirowanej broni, bazy magazynowej w Oleśnicy i archiwum PSP.

18 W Dąbrowie Tarnowskiej działała drużyna, około 18 osób, Zastęp Specjalny dla przechowywania broni i pozostający do dyspozycji komendanta PSP - 5 osób oraz zastępy kontaktowe w Mędrzechowie, w Żabnie i Kupieninie - razem około 12 osób. Równocześnie "Gwiazda" był Drużynowym gimnazjalnej drużyny ZHP im. Zawiszy Czarnego w Dąbrowie Tarnowskiej.

19

20 "...Nie jesteśmy żadną bandą, tak jak nas nazywają zdrajcy i wyrodni synowie naszej Ojczyzny. My jesteśmy z miast i wiosek polskich (...) My chcemy, by Polska była rządzona przez Polaków oddanych sprawie i wybranych przez cały Naród, a ludzi takich mamy, którzy i słowa głośno nie mogą powiedzieć, bo UB wraz z kliką oficerów sowieckich czuwa. Dlatego też wypowiedzieliśmy walkę na śmierć lub życie tym, którzy za pieniądze, ordery lub stanowiska z rąk sowieckich, mordują najlepszych Polaków domagających się wolności i sprawiedliwości". Zygmunt Szendzielarz

21

22 Sławomir Bator Dąbrowa Tarnowska, 1 marca 2015 r