Miniprzewodnik po czterech świątyniach Warszawy

Transkrypt

1

2 Miniprzewodnik po czterech świątyniach Warszawy Przedstawiamy miniprzewodnik przygotowany na podstawie materiałów przesłanych przez uczestników projektu. Dzięki niemu poznacie cztery strony wielokulturowej Warszawy. Meczet Historia polskiego islamu sięga XIV wieku, kiedy na wschodnie ziemie Rzeczpospolitej przybyli osadnicy tatarscy. Większość z nich służyła w wojsku polskim i litewskim i brała udział w powstaniach niepodległościowych. Dziś Tatarzy mieszkają głównie w województwie podlaskim. Śladem ich kilkusetletniej obecności na ziemiach polskich są dwa zabytkowe meczety: w Bohonikach i w Kruszynianach. Od czasów II wojny światowej do Polski zaczęli przybywać także muzułmanie z krajów arabskich. Liczba imigrantów wzrosła zwłaszcza po 1989 roku, a większość z nich zamieszkała w dużych miastach, w tym w Warszawie. Meczetu muzułmanie warszawscy doczekali się jednak dopiero w 1994 roku. Nie ma on typowego dla architektury sakralnej islamu minaretu, czyli wieży, z której zwołuje się muzułmanów na modlitwę. Obowiązkowymi elementami każdej świątyni muzułmańskiej są za to: Mehrab (mihrab) nisza znajdująca się w ścianie meczetu, wskazująca kierunek Mekki, czyli miasta urodzenia proroka Mahometa. Minbar kazalnica znajdująca się obok mihrabu. To z tego miejsca duchowny (imam) wygłasza piątkowe kazanie. Piątek jest dla muzułmanów dniem świętym, podobnie jak dla chrześcijan niedziela, a dla Żydów sobota. W meczecie brak jest jakichkolwiek obrazów oraz figur postaci czy zwierząt. Ma to związek z zakazem przedstawiania postaci ludzkich w islamie, który wynika z wiary w jedynego Boga. Z tego powodu ściany meczetu zdobione są ornamentyką roślinną, a ponadto wersetami z Koranu świętej księgi islamu. W meczecie nie ma także ławek muzułmanie modlą się, składając Allahowi pokłony.

3 Czy wiecie, że Wielu proroków biblijnych uznawanych przez chrześcijan jest czczonych także w islamie dotyczy to m.in. Mojżesza, Dawida czy Salomona. Muzułmanie uznają za proroka także Jezusa. Wszystkich proroków, a zwłaszcza Mahometa, należy otaczać szacunkiem. Koran nakłada na muzułmanów obowiązek dzielenia się swoim majątkiem z biedniejszymi. Każdy zamożny muzułmanin powinien przeznaczyć 2,5% swoich rocznych dochodów na rzecz osób potrzebujących. Kościół św. Kazimierza Historia Kościoła św. Kazimierza jest nieodłącznie związana z dziejami rodziny Sobieskich. Przed odsieczą wiedeńską w 1683 roku królowa Marysieńka złożyła ślub, że sprowadzi do Polski benedyktynki od Najświętszego Sakramentu, jeśli Bóg da królowi zwycięstwo. Zgodne z obietnicą królowej mniszki przybyły do Polski w 1687 roku, jednak konsekracja kościoła nastąpiła dopiero 28 lat później. Czy wiecie, że Zakonnice otworzyły pensję dla dziewcząt, do której uczęszczały dziewczęta ze szlacheckich rodzin. Najbardziej znane wychowanki pensji to Maria Konopnicka i Eliza Orzeszkowa. W klasztorze co najmniej od 1924 roku mieści się opłatkarnia, w której wypieka się hostie i opłatki wigilijne. Choć zmieniły się maszyny, których siostry używają do produkcji opłatków, sposób wypieku i receptura nie różnią się od tych z początku XX wieku.

4 Architektura Projekt budowli został zlecony architektowi Tylmanowi z Gameren, który przybył do kraju nad Wisłą z Holandii. Harmonijna barokowa budowla kościoła stoi na planie krzyża greckiego, rzadko spotykanego w tradycji katolickiej. Kościół ma cztery równej długości ramiona i charakterystyczną ośmioboczną kopułę. W swojej formie świątynia nawiązuje do kształtu tabernakulum eucharystycznego, co odpowiada charakterowi zgromadzenia sióstr sakramentek. Centralny punkt ołtarza głównego stanowi dekorowany prześwit, w którym umieszcza się monstrancję. W prezbiterium znajduje się kuta krata, za którą siostry klauzurowe uczestniczą we mszy świętej. W prawym ramieniu kościoła znajduje się pomnik nagrobny wnuczki Jana III Sobieskiego, Karoliny de Bouillon. Pochylona postać kobieca nad pękniętą tarczą z herbem Sobieskich oznacza koniec rodu królewskiego, który wygasł ze śmiercią Karoliny. Sakramentki to zwyczajowa nazwa zgromadzenia Benedyktynek od Nieustannej Adoracji Najświętszego Sakramentu. Zgromadzenie powstało w XVII wieku jako zakon kontemplacyjny, czyli skupiony na modlitwie. Do klasztoru nie mają dostępu osoby z zewnątrz, a wśród mniszek wyznaczane są pojedyncze siostry, które kontaktują się ze światem zewnętrznym. W centrum posługi mniszek znajduje się nieustanna adoracja najświętszego sakramentu siostry zmieniają się przy tej czynnoś-ci przez całą dobę, także w nocy. Materiał opracowano na podstawie: skarbiecmazowiecki.pl

5 Synagoga Nożyków Judaizm jest to najstarsza religia monoteistyczna, której powstanie znacznie wyprzedza dwie pozostałe: chrześcijaństwo i islam. Judaizm ukształtował się w II tysiącleciu p.n.e. i stanowi religię narodową Żydów. Za założyciela religii judaistycznej uważa się Mojżesza - od jego imienia judaizm jest także nazywany religią mojżeszową. Pod-stawą tego wyznania jest wiara w Boga stwórcę, który zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę, pomoc oraz Ziemię Obiecaną w zamian za podporządkowanie się jego nakazom. Świętą księgą Judaizmu jest Tora, czyli pierwszych pięć ksiąg Starego Testamentu. Symbolami judaizmu są gwiazda Dawida i menora - świecznik siedmioramienny. Obecnie największe skupiska wyznawców judaizmu znajdują się w Stanach Zjednoczonych i w Izraelu. Jednak aż do II wojny światowej w Warszawie było najwięcej Żydów w Europie ludność żydowska stanowiła wówczas 1/3 populacji miasta. W stolicy funkcjonowało ponad 440 domów modlitwy. Do dziś zachowało się ich tylko 20, z których jedyną czynną synagogą jest Synagoga Nożyków. Synagoga im. Zalmana i Rywki Małżonków Nożyków została wybudowana w latach Nazwę zawdzięcza fundatorowi budowli, który był zamożnym warszawskim kupcem. Synagoga wzniesiona została w stylu neoromańskim. Najważniejszym miejscem w sali głównej jest Aron ha-kodesz (z hebr. Święta Szafa), w której przechowywane są zwoje Tory. Jest on skierowany na wschód, w stronę Jerozolimy. W centrum synagogi znajduje się bima, czyli podium z pulpitem służące do odczytywania Tory i prowadzenia modlitw przez rabina. Balkony nad salą główną to tak zwany babiniec miejsce przeznaczone dla kobiet, które w religii żydowskiej modlą się w innej części świątyni niż mężczyźni.

6 Czy wiecie, że... Zwyczaj noszenia jarmułki (kipy) prawdopodobnie pochodzi z kultury Wschodu, gdzie nakrycie głowy było oznaką szacunku. Dla Żydów jarmułka jest znakiem przypominającym o wyższości Boga Jahwe nad człowiekiem. Każdy dzień żydowski zaczyna się, gdy zachodzi słońce w dniu poprzednim, np. wtorek zaczyna się w poniedziałek po zachodzie słońca. Żydzi liczą swój kalendarz od stworzenia świata, które według tradycji judaistycznej miało miejsce 7 października 3761 r. p.n.e. To oznacza, że według kalendarza żydowskiego mamy obecnie 5773 rok. Cerkiew św. Jana Klimaka Historia W XIX-wiecznej Warszawie pod zaborem rosyjskim władze utworzyły prawosławną diecezję warszawską. Na jej potrzeby zaadaptowano tereny wokół Reduty Wolskiej powstał tu cmentarz prawosławny, który jest obecnie największą nekropolią prawosławną w Polsce. Na początku XX wieku liczba wiernych prawosławnych w Warszawie wciąż rosła, dlatego w 1902 roku zdecydowano o budowie nowej świątyni na Woli. Konsekracja cerkwi św. Jana Klimaka odbyła się dwa lata później.

7 Świątynia jest budowlą dwukondygnacyjną, w której znajdują się dwie cerkwie: górna pod wezwaniem św. Jana Klimaka oraz dolna, poświęcona bł. Hieronimowi Strydońskiemu. Cerkiew ma jedną kopułę jako symbol Jedynego Boga. Obłożona jest zieloną, miedzianą dachówką, a na jej szczycie znajduje się pozłacany krzyż prawosławny. Co ciekawe, cerkiew zbudowana jest na planie krzyża łacińskiego, a nie jak większość świątyń bizantyjskich krzyża greckiego. Słowniczek Ikonostas - pokryta ikonami ściana, która od dziela nawę od miejsca ołtarzowego przeznaczonego dla kapłana. W centrum ikonostasu znaj dują się carskie wrota, które otwierane są wyłącznie podczas nabożeństwa oraz w Wielkim Tygodniu. Trzyrzędowy ikonostas cerkwi wolskiej wykonany jest z dębu. W pierwszym rzędzie znajdują się ikony Chrystusa i Matki Bożej, natomiast lewe i prawe drzwi przedstawiają patronów cerkwi św. Jana Klimaka i bł. Hieronima Strydońskiego. Nawa największa część świątyni, przeznaczona dla wiernych. W nawie znajduje się zwykle kilka ławek i krzeseł, jednak nie tak wiele, jak w kościołach katolickich w cerkwi bowiem podczas nabożeństwa nie siedzi się, lecz stoi. W lewej nawie cerkwi umieszczone są szczątki bł. Bazylego Martysza polskiego duchownego zamor-dowanego w czasie II wojny światowej. Prezbiterium inaczej miejsce ołtarzowe. To najważniejsza część cerkwi, znajdująca się za ikonostasem, przeznaczona wyłącznie dla duchownych. Tutaj umiejscowiony jest prestoł, czyli ołtarz. Czy wiecie, że Wszystkie nabożeństwa w wolskiej cerkwi celebrowane są w języku cerkiewno-słowiańskim: jedynie na liturgii dla dzieci niektóre fragmenty są po polsku. Kazania wygłaszane są po polsku, bardzo okazyjnie po rosyjsku dla imigrantów wschodniosłowiańskich. Co roku we Wszystkich Świętych odbywa się ekumeniczna procesja, w której biorą udział księżą katoliccy z kościoła św. Wawrzyńca oraz duchowni prawosławni z parafii św. Jana Klimaka.

8 W programie Cztery strony Warszawy. Młodzi przewodnicy po wielokulturowej Warszawie uczniowie warszawskich szkół odkrywają wielokulturowe oblicze swojego miasta i stają się przewodnikami po czterech wyznaniach oraz ich świątyniach: cerkwi, kościele katolickim, meczecie i synagodze. We współpracy ze wspólnotami wyznaniowymi uczniowie organizują w świątyniach dni otwarte, podczas których dzielą się z mieszkańcami wiedzą o historii i tradycjach poznanych religii. Centrum Edukacji Obywatelskiej to niezależna instytucja edukacyjna, działająca od 1994 roku. Upowszechniamy wiedzę, umiejętności i postawy kluczowe dla społeczeństwa obywatelskiego. Wprowadzamy do szkół programy, które nauczycielkom i nauczycielom pozwalją lepiej i skuteczniej uczyć, a młodym ludziom pomagają zrozumieć świat, rozwijają krytyczne myślenie, wiarę we własne możliwości, zachęcają do angażowania się w życie publiczne i działania na rzecz innych. Projekt Cztery strony Warszawy. Młodzi przewodnicy po wielokulturowej Warszawie współfinansuje Urząd m.st. Warszawy Biuro Kultury. Partnerami programu są: Kościół św. Kazimierza w Warszawie, Parafi a Prawosławna św. Jana Klimaka na Woli, Muzułmańska Gmina Religijna w Warszawie oraz Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie. Źródła zdjęć: Zdj. 1 Marek M., Warszawa Wikia, CC BY-SA 2.5 Zdj. 2 Paolo 31, Warszawa Wikia, GNU FDL 1.2 Zdj. 3 Lorenzo Mattielli, Wikimedia Zdj. 4 Whistling in the dark, Flickr, CC BY-SA 2.0 Zdj. 5 David Berkowitz, Flickr, CC BY 2.0 Zdj. 6 Hubert Śmietanka, Wikimedia, CC BY-SA 2.5 Zdj. 7 Izabela Rysak, zdjęcie ze zbiorów własnych