K A N O N K S I Ą G Ś W I Ę T Y C H
|
|
- Ksawery Górski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 s.e.j.jezierska OSU Papieski Wydział TReologiczny Wrocław K A N O N K S I Ą G Ś W I Ę T Y C H Kanon hebrajski Pisma Świętego liczy 39 ksiąg. Dzieli się na trzy grupy nazwy biorąc z Prologu do Księgi Syracha (napisana ok r.przed Chr.): Prawo, Prorocy i inne księgi: Prawo (Torah) obejmowało Księgę Rodzaju, Wyjścia, Kapłańską, Liczb i Powtórzonego Prawa, Prorocy (Nebiim) dzielili się na 1) pierwszych (Księgi: Jozuego, Sędziów, 1-2 Samuela, 1-2 Królów) 2) późniejszych: Księgi: Izajasza, Jeremiasza, i Ezechiela, oraz Dwunastu: Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahumam Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza, Pisma (Ketubim): Pisma Wielkie tj. Księgi Psalmów, Przysłów i Hioba Pięć Zwojów: Księgi Pieśni nad Pieśniami, Rut, Lamentacje, Koheleta i Estery. Wśród Pism umieszczono jeszcze Księgi: Daniela, Ezdrasza, Nehemiasza i 1-2 Kornik LXX i Vg umieszczają Księgę Rut w II zbiorze Nebiim (ruszonim) - proroków mniejszych Tradycja żydowska umieszcza Rut wśród pięciu megilot (zwojów) i przeznacza do czytania w święto Pięćdziesiątnicy 1. Żydzi czytają fragmenty Księgi Rut także w niektóre dnia roku, także z okazji ślubu, czy podczas pogrzebu. Księgę Rut znali Meliton, Orygenes, Atanazy, Hieronim. Hipolit Rzymski bapisał komentarz do tej Księgi. Księga ceniona była z racji jej uniwersalnego ducha. Kanon chrześcijański do 39 ksiąg kanonu hebrajskiego dołączył 7 innych pism: Księgi Tobiasza, Judyty, Barucha z Listem Jeremiasza (=Bar 6), 1-2 Machabejskie, Syracha i Mądrości. Kanon chrześcijański dzieli księgi ST i NT na trzy grupy: Księgi historyczne Rodzaju, Wyjścia Kapłańska, Liczb, Powtórzonego Prawa, Jozuego, Sędziów, Rut, 1-4 K rólów, 1-2 Kronik, 1-2 Ezdrasza, Tobiasza, Judyty, Estwery i 1-2 Machabejskie, 1 E.Zawiszewski, Pięcioksiąg i Księgi Historyczne, Wstep szczegółowy i komentarz do Rdz 1,1-11,9, Bernardinum, Pelplin 1996,
2 Księgi Prorockie Proroków Większych: Izajasza, Jeremiasza (wraz z Lamentacjami), Barucha z Listem Jeremiasza, Ezechiela, Daniela, 12 Ksiąg Proroków mniejszych: Ozeasza, Joela, Amora, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza. Księgi dydaktycznme (poetyckie) Hioba, Psalmów, Przysłów, Koheleta (Eklesiastes), Pieśni nad Pieśniami, Mądrości, Syracha (Eklezjasty). Nowy Testament: Księgi historyczne Ewangelie Św. Mateusza, Marka, Łukasza, Jana Prorockie Apokalipsa Dydaktyczne 13 Listów Pawiowych (do Rzymian, 1-2 do Koryntian, do Galatów, do Filipin, do Kolosan, do Efezjan, do Filemona, 1-2 do Tesaloniczan, 1-2 do Tymoteusza, do Tytusa) List do Hebrajczyków, Listy Katolickie (św.jakuba, św.judy, 1-2 św.piotra), oraz 1-3 św.jana
3 s. Ewa J. Jezierska Papieski Wydział Teologiczny WYKŁAD MONOGRAFICZNY Studium Lic.-Doktoranckie (III i IVr.) PRZESŁANIE TEOLOGICZNE WYBRANYCH KSIĄG HISTORYCZNYCH I DYDAKTYCZNYCH ROK.AKADEM /2011 3
4 GDZIE TY PÓJDZIESZ, TAM JA PÓJDĘ (Rt 116) Księga Rut i jej teologiczne przesłanie Wprowadzenie do Księgi Rut Księga Rut należy do trzeciej grupy pism ST kanonu hebrajskiego (Ketubim) i jest jednym z pięciu zwojów (Rt, Pnp, Koh, Est, Lm). Zwoje te nazywa się tez zbiorem liturgicznym, ponieważ tekst ich czytano w świątyni np. Rt w II dzień Pięćdziesiątnicy Święto Tygodni, na zakończenie zbioru pszenicy; Koh w dzień święta szałasów (sukkot), Est w święto losów (purrim), Pnp w oktawę Paschy, a Lm w 9 dniu miesiąca Ab (lipiec sierpień). Księgę Rut czytano może dlatego na zakończenie zbioru pszenicy, ponieważ kontekstem jej opowiadania są żniwa, ważną rolę odgrywa płodność, a ostatecznym wyrazem opowiadania jest tryumf jest eadość. LXX umieszcza te księgo po Księdze Sędziów (co przyjęła Vg i nowe tłumaczenia) Wg Talmudu była I-szą w III części BH Iw Pismach), nowsza tradycja łączy ja z czterema zwojami: Lm, Pnp, Koh, Est. Kanon chrześcijański wymienia księgę Rut wśród ksiąg historycznych 2. Czas napisania Księgi Rut jest dyskutowany. Księga zaczyna się słowami: W czasach, gdy sądzili sędziowie (Rt 1,1), co wskazywałoby na nawiązania treścią do księgi Sędziów, czy okresu monarchii. Jednakże analiza tekstu księgi wskazuje, że została ona opracowana po niewoli babilońskiej, a może nawet w V lub IV w. przed Chr. Forma ustna księgi byłaby wcześniejsza, a kształt ostateczny wypracowany później. Księga Rut, być może napisana została w tym celu, by przeciwstawić się tendencjom ekskluzywistycznym, które dążyły do zacieśnienia Żydów pod względem religijnym i narodowościowym, do odcięcia ich od wyznawców innej wiary, od pogan. Księga postuluje uniwersalizm, pokazuje, że i wśród pogan są jednostki szlachetne. Relacja podana przez Księgę mogła być żenująca dla Żydów, bo podawała, że prababką ich największego króla była poganka. Prawo żydowskie zabraniało małżeństw mieszanych: Pwt 25,3: Nie wejdzie syn nieprawego łoża ( mieszaniec ) do zgromadzenia Pana, nawet w dziesiątym pokoleniu nie wejdzie do zgromadzenia Pana. Nie wejdzie Ammonita i 2 Wstęp ogólny do Pisma świętego, red.j.szlaga, Pallotinum, Poznań-Warwszawa 1989, 71; O.Adutwum, Księga Rut, tłum. P.Pachciarfek, w: Miedzyanarodowy Komentarz do pisma świętego, red. W.R.Farmer, red.wyd.pol. W.chrostowski, Warszawa 2000,
5 Moabita do zgromadzenia Pana, nawet w dziesiątym pokoleniu; nie wejdzie do zgromadzenia Pana. Autorowi Księgi Rut chodziło o to, by wzmocnić teologiczną pozycję ludzi nie będących Żydami, o ile będą wierni Jahwe. Księga pokazuje, że mimo przekroczenia zakazu, Bóg pobłogosławił małżeństwu Bonza i Rut, wyszedł z tego małżeństwa król Dawid a według obietnic mesjańskich Mesjasz. Być może, autor Księgi Rut chciał ująć się za małżeństwami mieszanymi, by nie potępiać Żydów łączących się przez małżeństwa z poganami, nie potępiać ludzi nie będących Żydami, wyznających inna religię. Może chciał bronić dobrego imienia Dawida i dlatego w bardzo dobrym świetle przedstawił jego prababkę, Moabitkę 3. Od strony literackiej, Księga Rut jest ludowym opowiadaniem, starannie opracowanym. Jest opisem zbliżonym do gatunku noweli 4. Jest świadectwem niezwykłej wytrwałości i człowieczeństwa. Wszystko co mogło być podkreślane, zostało podkreślone, by przydać doskonałości ludzkiemu życiu i postępowaniu. Żadna osoba występująca w opowiadaniu, nie zasługuje na naganę, czy potępienie, każda osoba dobrze wykorzystuje wszystko, co może przynieść pożytek życiu wspólnotowemu. Księga pięknie i przekonująco opowiada o Bogu, który jest źródłem wszelkiej przyczynowości. Treść Księgi Rut ma charakter uniwersalny, przeznaczona jest dla wszystkich czasów i każdej sytuacji 5. Biorąc pod uwagę treść Księgi, można też powiedzieć, że Księga Rut jest opowieścią o ludziach cierpiących głód 6. Problem cierpienia z powodu głodu znany jest w Biblii, mówi się nawet, że Historia Święta jest historią chleba. I tak, np..już Abraham będąc w Kanaanie udał się do Egiptu szukając pożywienia podczas głodu ( Kiedy nastał głód w owym kraju, Abram powędrował do Egiptu, aby tam przez pewien czas pozostać; był bowiem ciężki głód w Kanaanie -Rdz 12,10). Izaak podczas następnego głodu przeniósł się do kraju Filistynów ( Gdy w kraju nastał głod, drugi z kolei po tym, który był za czasów Abrahama, Izaak powędrował do Abimeleka, króla filistyńskiego, do Gerard Rdz 26,1). Potem, gdy głód wzmagał się na całej ziemi (Rdz 41,57) bracia Józefa udali się do Egiptu, by kupić zboże. Księga Rut to opowieść o rodzinie, która opuściła kraj podczas głodu, szukając pożywienia. 3 A.L.Laffey, Ksiega Rut, w: Katolicki Komentarz Biblijny, red.r.e.brown, J.A.Fitzmayer, R.E.Murphy, red.wyd.pol. W.Chrostowski, Vocatio, Warszawa 2001, T.Mieszkowski, Ksiega Rut, w: Encyklopedia Kościoła, t.i, Vocatio, Warszawa 2003, 1256; Por. także Wprowadzenie do Ksiegi Rut w BT wyd.v. 5 O.Adutwum, Ksiega Rutt, P.Beauchamp, Pięćdziesiąt portretów biblijnych, tł. K.Łukowicz, WAM, Kraków 2001, 101; E.Zawiszewski, Pięcioksiąg Pięcioksiąg Księgi historyczne,
6 Księga podkreśla także znaczenie wspólnoty i wpływ jaki wywiera na ludzkie życie; to czym wywiera wpływ na życie innych, to wierność jej członków wobec wspólnoty. Ten problem wierności, jako cos ważnego i interesującego, chce pokazać autor Księgi Rut. Można jeszcze podkreślić to, że Księga jest wiarygodna: cechuje ją prostota w opisie, szczerość w przedstawianiu szczegółów, obiektywizm w korzystaniu z dostępnej mu dokumentacji (wiedząc o bliższym krewnym rodziny Elimeleka niż Booz, nie znając go, nie podaje imienia krewnego). Księga została przyjęta, nie kwestionuje się istnienia Moabitki w genealogii Dawida (warto zauważyć, że pewne wskazówki o pokrewieństwie Dawida z Moabitami mamy w 1 Sam 22,3: Stamtąd udał się Dawid do Mispe moabskiego i zapytał króla Moabu: <Czy ojciec i matka moja mogliby przebywać u was do czasu, aż się wyjaśni, co zehce Bóg ze mną uczynić> (prośba o schronienie się rodziców Dawida, podczas jego ścigania przez Saula) Treść Księgi Rut Księgę Rut można zatytułować Chleb, słowo, ciało 8, albo Słodycz i gorycz, albo Przyjaciółka, 9 albo Gdzie ty pójdziesz, tam ja pójdę 10. Wszystkie te tytułu uzasadnia treść Księgi. Kiedy nastał głód w Palestynie, rodzina Elimeleka, mieszkająca w Betlejem ( Dom chleba), wyruszyła do Moabu, by tam się osiedlić. Rodzina składała się z ojca Elimeleka (imię jego znaczyło Bóg mój jest królem, co wskazuje na czas życie Elimeleka, kiedy jeszcze nie było króla), matki Noemi ( Moja słodycz, imię to ma związek z rozkoszą i przyjemnością. Chociaż Noemi przeżyła wiele gorzkich dni, ostatecznie została szczęśliwą) i dwóch synów: Machlona ( Wyczerpanie, Słabość ) i Kiliona ( Wyniszczenie, Znikanie, Zagłada ). Po osiedleniu się w Moabie, zmarł Elimelek. Synowie wzięli sobie za żony Moabiki: Machlon Rut (imię pochodzące od towarzystwo, otrzeźwienie, pokrzepienie ), a Kilion Orpę (z hebr. Głębia szyi ; z jęz. semickiego Chmura ). Kiedy i synowie zmarli nie pozostawiając potomków, Noemi, wdowa, cudzoziemka, emigrantka, postanowiła wrócić do Betlejem, ponieważ dowiedziała się, że czas głodu w Palestynie się skończył, a Jahwe zlitował się nad swym ludem, dając mu chleb (Rt 1,6). Razem z nią wyszły z Moabu obie synowe. Noemi zwróciła się do nich mówiąc, by wróciły do domu swej matki, a Pan niech postępuje według swej dobroci, tak jak postępowałyście wobec zmarłych wobec mnie (Rt 1,9). Słowa Noemi, określające dom rodzinny jako dom matki 7 E.Zawiszewski, Pięcioksiąg Pięcioksiąg Księgi historyczne, Taki tytuł daje P.Beauchamp, dz.cyt tak E.Adamek, cz.cyt., tak, jak brzmi pierwszy wers odpowiedzi Rut - Rt 1,16. 6
7 (a nie dom ojca ) podkreślają tradycję kobiet pielęgnowaną w jej rodzinie. Ucałowane przez Noemi synowe zapewniały, że wrócą z nią do jej narodu. Ich decyzja pozostania z teściową była prawdopodobnie umotywowana dotychczasowym, wspólnym życiem. To, co robiły dla teściowej, było wyrażeniem chesed (co oznacza ducha, który czyni więcej z miłości niż z obowiązku). Noemi, nadal zachęcała do pozostania w Moabit uzasadniając to tym, że nie może urodzić synów, by one ich poślubiły, że jest jeszcze nieszczęśliwsza od nich, bo podniosła się przeciw niej ręka Pana (Rt 1,13). Noemi pragnęła dla synowych spokoju tzn. trwałego życia w szczęściu, bezpieczeństwie i zadowoleniu w nowym małżeństwie. Orpa, posłuszna teściowej, kochająca ją, ucałowała Noemi i z jej błogosławieństwem odeszła; jak dodaje LXX, wróciła do swego narodu i swego boga 11, Rut natomiast decyduje się na pozostanie przy teściowej. Jej oddanie teściowej jest świadectwem wierności we wspólnocie, co w konsekwencji doprowadzi do zmiany jej tożsamości i odważnego zaakceptowania nowej orientacji religijnej i społecznej. Rut pozostała mówiąc: gdzie ty pójdziesz, tam ja pójdę, gdzie ty zamieszkasz, tam ja zamieszkam, twój naród będzie moim narodem, a twój Bóg będzie moim Bogiem. Gdzie ty umrzesz, tam ja umrę I tam będę pogrzebana. Niech mi Pan to uczyni I tamto dorzuci, Jeśli cos innego niż śmierć Oddzieli mnie od ciebie (Rt 16-17). Noemi widząc, że Rut zdecydowała zostać z nią, przestała mówco do niej o tym (Rt 1,18). Odtąd Noemi i Rut zawierzyły sobie. Ich losy stały się nierozdzielnie ze sobą związane. Noemi i Rut wróciły do Betlejem witane przez kobiety to jest Noemi? Był to okrzyk zdziwienia, a może stwierdzenie, że Noemi zmieniła się przez lata nieobecności. W odpowiedzi im Noemi rzekła: nie nazywajcie mnie Noemi, ale nazywajcie mnie Mara [Gorzka], bo Wszechmogący napełnił mnie goryczą. Pełna wyszłam, a pustą sprowadził mnie Pan. Czemu nazywacie mnie Noemi, gdy Pan wydał świadectwo przeciw mnie, a Wszechmogący uczynił mnie nieszczęśliwą? (Rt 20-21). (Zmiana imienia nie była czymś niezwykły u Żydów. Rdz 41,45 podaje: (faraon) nadał Józefowi imię Safuat Paneach ; Dn 1,7: Nadzorca służby dworskiej nadał im imiona Danielo- 11 E.Adamek, Kobiety w Biblii. Znak, Kraków 2006, 96. 7
8 wi Bestleszasar ; 2 Krl 23,34: Faraon Neko ustanowił królem Eliokima, syna Jozjasza, w miejsce Jozjasza, i zmienił mu imię na Jojakim ). Jak każdy Żyd, Noemi wierzyła, że Bóg jest tym, który sprawia tak pomyślność jak niedolę 12. Noemi z Rut przyszły do Betlejem na początku żniw jęczmienia. Rut, pragnąc pomóc teściowej w zdobycie środków do życia, udała się na pole, by zbierać kłosy pozostawione przez żniwiarzy co było zgodne ze zwyczajem w Palestynie; ubodzy mieli prawo zbierać pozostawione na polu kłosy podczas żniw jęczmienia i pszenicy.. [ Prawo mówiło: Kiedy żąć będziecie zboże ziemi waszej, nie będziesz żął aż do samego skraju pola, i nie będziesz zbierał kłosów pozostałych na polu. Nie będziesz ogołacał winnicy i nie będziesz zbierał teo, co spadło na ziemię w winnicy. Zostawisz to dla ubogiego i dla przybysza. Ja jestem Pan, Bóg wasz (Kapł 19,9-10; Jeśli będziesz żął we żniwa na swoim polu i zapomnisz snopka na polu, nie wrócisz się aby go zabrać, lecz zostanie dla obcego, sieroty i wdowy, aby ci błogosławił Pan, Bóg twój (Pwt 24,19) ] Wprawdzie Księga Ruty mówi, że Rut przypadkiem trafiła na pole bonza, ale z tekstu wynika, że działała tu Opatrzność Boża. Imię Booz (występujące w tekście) z hebr. Znaczy: W nim jest siła ). Booz w Księdze przedstawiany jest jako człowiek zamożny, cieszący się autorytetem, mający władzę; człowiek silny moralnie i duchowo. Booz (jak się okazało daleki krewny Elimeleka) okazał się nastawiony do Rut przychylnie, tak że zapytała: Dlaczego darzysz mnie życzliwością, tak iż mnie uznajesz, choć jestem obcą? (Rt 2,10). Booz odpowiedział: Oznajmiono mi dokładnie to wszystko, co uczyniłaś swojej teściowej po śmierci swego męża: opuściłaś ojca swego i matką swoją, i swoja ziemie rodzinną, a przyszłaś do narodu, którego przedtem nie znałaś. Niech cię wynagrodzi Pan za to, coś uczyniła, i niech będzie pełna twoja nagroda u Pana, Boga Izraela, pod którego skrzydła przyszłaś się schronić (Rt 2,11-12). Noemi wiedząc, że Booz jest krewnym rodziny jej męża, jest go elem (Rt 2,20 i por. Rt 3,2) postanowiła wykorzystać prawo lewiratu (Pwt 25,5-10), by Rut została żoną Bonza i sądząc z tekstu, zdecydowała się na na sprzedanie własności Elimeleka.. 12 O.Adutuw, Księga Rut,
9 [ Goel to wykupujący, czyli ten, który na mocy Prawa ma obowiązek wykupić brata, który stał się niewolnikiem (sprzedał się po zubożeniu), jeżeli brat sam się nie wykupi - lub wykupić jego pole (por. Kpł 25,48n).] {Prawo lewiratu: był to nałożony na Izraelitów obowiązek wzbudzenia potomstwa zmarłemu bratu w wypadku jego śmierci (Rdz 25,5-10) i najstarszemu synowi dać imię zmarłego brata 13. Małżeństwo lewirackie przedłużało egzystencję Żydów, którzy nie wierzyli w życie pozagrobowe. I tak np. Peres, syn Tamar, został poczęty przez Judę, który tym czynem wypełnił zobowiązanie lewirackie wobec zmarłego męża, Tamar, Ery. Obed, syn Rut, został poczęty przez Bonza, który wypełnił zobowiązanie lewirackie wobec Machlona (Rt 4,17). Późniejszy tekst Kpł 18,16 i 20,21 może wskazywać na to, że prawo lewiratu zostało z czasem w Izraelu zakazane 14 ]. Noemi poleciła synowej położyć się u stóp śpiącego na klepisku Booza. Krewny zrozumiał, że jest goelem i bliskim krewnym Machlona, że na nim spoczął obowiązek wykupienia pola Elimeleka i jednocześnie poślubienia Rut, aby dać Elimelekowi potomstwo (Rt 3). Traktując Rut po ojcowski, wypowiada słowa nie pasujące do stosunków patriarchalnych: nie lękaj się, moja córko, wszystko co powiedziałaś uczynię (Rt 3,11) 15. Booz nazywa Rut także dzielną kobieta ; określenie tym nawiązuje do Księgi Przysłów ( Niewiaste mężna któż znajdzie? Jej wartość przewyższa perły Prz 30,10). Podkreślić trzeba, że Booz jest jedynym przypadkiem w Biblii, który połączył dwa obowiązki rodzinne: wykupienie ziemi ubogiego (lub zmarłego) członka rodziny z poślubieniem bezdzietnej wdowy w imię podtrzymania rodu 16. Ponieważ w mieście był jeszcze jeden krewny rodziny Elimeleka, Booz przy świadkach (10 starszych miasta) przedstawił sprawę nabycia pola po Elimeleku i wzięcia Rut za żonę. Prawo wykupu nabył Booz, ponieważ krewny nie mógł (raczej nie chciał) pojąc za żonę Rut (gdyby krewny kupił własność Elimeleka i pojął za żonę Rut, to własność, która wykupił stałaby się własnością syna, któryby się narodził. Dlatego zrezygnował z prawa pierwszeństwa wykupu). - Prawo dot. wykupu: Kpł 225,23-25; Jr 32,8. Booz zatem ogłosił Świadkami jesteście, że nabyłem z rąk Noemi to wszystko, co należało do Elimeleka, i wszystko, co należało do Kiliona i Machlona. A także nabyłem dla siebie za żonę Rut Moabitkę, żonę Machlona, a by utrwalić imię zmarłego na jego dziedzictwie, aby nie zginęło imię zmarłego wśród jego braci ani wśród jego mieszkańców. Wy dzi- 13 L.H.Schiffman, P.J.Achtemeier, Małżeństwo, w: Encyklopedia Biblijna, red.p.j.achtemeier, red.wyd.pol. W.Chrostowski, Vocatio, Warszawa 2004, A.L.Laffey, Ksi,ega Rut, E.Adamek, Kobiety w Biblii, O.Adutwum, Księga Rut, 475; E.Adamek, Kobiety w Biblii, 97. 9
10 siaj jesteście dla mnie świadkami tej sprawy (Rt 4,9-10). Zgromadzony lud wezwany na świadków zawołał: jesteśmy świadkami, a starsi dodali: Niech Pan uczyni kobietę, która wejdzie do twego domu, podobna do Racheli i Lei, które to dwie niewiasty zbudowały dom Izraela [ ] Niech się stanie dom twój przez potomstwo, które da ci Pan z tej młodej kobiety, jak dom Peresa, którego Tamar zrodziła Judzie (Rt 411,-13). [ Życzenie starszych wspomina Rachelę i Leę a także Tamar. Księga Rut przytaczając imiona tych niewiast podaje tylko ich zasługi: Rachela i Lea zbudowały dom Izraela, a Tamar syna Peresa zrodziła Judzie. Księga nie odnotowuje żadnych innych faktów z życia tych niewiast, zwłaszcza niemoralnych. [Rachela i Lea były córkami Labana, a potem żonami Jakuba. Zakochanemu w Racheli Jakubowi, który pracował u jej ojca Labana, zresztą swego krewnego, Laban podczas nocy poślubnej podmienił córkę. Jakub stał się mężem Lei. Aby dostać Rachelę za żonę, musiał pracować u Labana jeszcze sześć lat Rdz 29 szczególnie 29,21-30]. Tamar bezdzietna wdowa, synowa Judy, nie została pośłubiona przez brata zmarłego. Na drodze kazirodczego czynu, urodziła syna Judzie Rdz 38. Moabicie nazwa plemienia pochodzi od przodka imieniem Moab, który był synem starszej córki Lota ze związku z jej ojcem Lotem, a synem młodszej Ben-Ami i on był praojcem Ammonitów (Rdz 19, 30-37). O kontaktach Moabitów z Izraelem wzmianki są w Księdze Sędziów (Sdz 3,12-30). W tym kresie dzieje się opowiadanie o Rut. Saul i Dawid walczyli z Moabitami (1 Sm 14,47; 2 Sm 9,2).Przeciwko Moabowi wypowiadali się później prorocy (Iż 15-16; Jr 48; So 2,8-11). ] Jest zatem w Księdze Rut pewne rozwarstwienie z jednej strony zauważa się sublimację tematu, z drugiej, podtrzymuje ona pamięć o tym, co najbardziej prymitywne. Księga pamięta wydarzenia gorszące, o których mówią starsze tradycje, ale przeobraża je tak, że nabierają charakteru nieskazitelnego 17..Booz poślubił Rut, stała się o żoną. A kiedy urodził syna, kobiety powiedziały Noemi: Niech będzie błogosławiony Pan, który nie pozwolił, aby dziś zabrakło ci powinowatego z prawem wykupu. Imię jego będzie znane w Izraelu. On będzie dla ciebie pociechą, będzie cię utrzymywał w twojej starości. Zrodziła go dla ciebie twoja synowa, która cię kocha, która dla ciebie jest warta więcej niż siedmiu synów (Rt 4,14-15). Zgodnie ze zwyczajem, Noemi położyła niemowlę na swoim łonie. Po urodzeniu wnuka, Noemi ma teraz go el, który będzie mógł zapewnic jej dobre imię i podtrzymanie rodu Elimeleka. 17 P.Beauchamp, Pięćdziesiąt portretów biblijnych,
11 A sąsiadki mówiły: narodził się syn dla Noemi ; Syn, zgodnie z prawem lewiratu, był synem Machlona albo Elinmeleka, kobiety jednak podkreśliły narodzenie dziecka dla babki. Syn Rut był jej synem nie na podstawie adopcji, ale synem, którego dzięki opatrzności Bożej, dała jej synowa warta więcej niż 7 synów. S.yn Rut został zrodzony dla Noemi, ponieważ cokolwiek należy do Elimeleka, należy także do niej. Sąsiadki nadały mu imię Obed (= sługa lub czciciel). Są uczeni, którzy sądzą, że imię nadane przez sąsiadki brzmiało Ben Noemi Syn Noemi i dopiero później, przez wplecienie historii Rut i Noemi w dzieje rodu króla Dawida, wpisano zamiast syn Noemi imię Obed, imię dziadka Dawida (Rt 4,15). Imie Obem znaczy służba Bogu i wspólnocie, co wyraźnie nawiązuje do historii jego matki Rut. Opowiadanie kończą słowa: On jest ojcem Jessego, ojca Dawida (Rt 4,17) 18. Po tekście Księgi Rut, dodana została genealogia Dawida, pochodząca od innego autora / autorów (wymieniając Booza, Obeda, nie wymienia Elimeleka). Genealogia ta, od Peresa, poprzez Chesrona, Rama, Amminadaba, Nachszona, Szymona, poprzez Booza, Obeda, dochodzi do Jessego, który był ojcem Dawida (Rt 4,18-21) Przesłanie Księgi Rut Powtórzyć trzeba, że Księga Rut nie wymienia żadnego grzechu popełnianego przez Żydów ani w przeszłości ani w czasie opowiadania, żadna z osób wymienianych w księdze nie czyni złą. Księga Rut zachowuje pamięć o wydarzeniach nawet gorszących w historii Izraela, ale podaje je w taki sposób, że mają charakter nieskazitelny. (1) Tematem przewijającym się przez tekst opowiadania jest motyw wierności (chesed), motyw lojalności (obustronnej Jahwe i Żydów) wynikającej z zawartego przymierza. Przykładem wiernej Żydówki jest Noemi, która modli się, by Pan postępował z jej synowymi w sposób zgodny z przymierzem, podobnie, jak one postępowały w stosunku do niej i swoich zmarłych mężów (Rt 1,8). Noemi wielbi Boga, który opiekując się Rut za pośrednictwem Booza, który zawsze czyni dobrze żywym i umarłym. Booz, świadcząc dobro Rut, okazał się wierny prawu przymierza (Rt 2,19-20). Także sam Booz, kiedy prosi o błogosławieństwo dla Rut ( Błogosławiona bądź, moja córko, przez Pana! - Rt 3,10) nawiązuje do jej wierności, wyrażającej się w miłości do teściowej. Również związki między postaciami występującymi w opowiadaniu są dowodem wierności, opartej na przekonaniu o wierności Jahwe. Przykładem są tu synowe, Ospa i Rut; są one wierne teściowej po śmierci swoich mę- 18 E.Adamek, Kobiety w Biblii, Tekst Księgi Rut: BT wyd.v; także A.L.Laffey, Księga Rut,
12 żów, a synów Noemi; wierne są Rut i Noemi - Rut, która towarzyszy teściowej, wracającej do Judy. Wierny jest także Booz, który swą wierność Prawu wyraża w zgodzie na zbieranie kłosów z jego pola przez Rut, a potem na wypełnieni prawa lewiratu. (2) Księga Rut podkreśla także czuwającą nad człowiekiem, opatrzność Bożą, pokazuje bowiem, że Bóg roztacza swoją opiekę nad każdym, kto poddaje się pod Jego kierownictwo, kto wypełnia wiernie swoje obowiązki. Noemi, doświadczona utratą męża i synów, znajduje pomoc, troskę i oddanie w swojej synowej Rut. Rut doznaje opieki ze strony Noemi, która myśli o zabezpieczeniu jej godziwego życia, która stara się włączyć synową w społeczność wyznawców Jahwe poprzez małżeństwo lewirackie. Booz, który nie jest wyraźnie w księdze przedstawiony - księga Rut nie wyjaśnia, czy miał żonę, dlaczego jest bez żony, nie mówi dokładnie o jego wieku (Rt 3,10) - wypełnia obowiązki związane z jego bliskim pokrewieństwem z Machlonem. (3) Księga Rut opowiada o miłości nie Booza i Rut, ale opowiada o miłości Rut do Noemi, poganki do Żydówki, o miłości, która wyraża się pragnieniem wiecznego przymierza z teściową (Rt 1,16-17) 20. Można powiedzieć, że Księga Rut takim przedstawieniem przyjaźni (miłości) teściowej i synowej wskazuje, iż możliwa jest przemiana kogoś spoza Izraela w wiernego wyznawcę Jahwe 21. Twierdzi zatem, że zbawienie ma charakter uniwersalny, nie ogranicza się do członków narodu wybranego 22. Z drugiej strony ta przyjaźń uszczęśliwia Żydówkę, która z napełnionej goryczą (Mara) staje się znowu Noemi - Napełniona słodyczą. (4) Opisując postawę Noemi, Księga Rut wyraża pochwałę stanu wdowiego. Noemi to kobieta w Izraelu nieszczęśliwa sama nazywa sicie po powrocie do Betlejem nie Noemi ( Słodycz ), ale Mara ( Gorzkość ). Wraca bezdzietna, ogołocona, uboga i w społeczności izraelskiej jako bezdzietna wdowa odrzucona, przeklęta 23, wraca osamotniona, traktowana przez współrodaków jako mająca związek ze śmiercią, jako ta, od której społeczność musi się uwolnić 24. Będąc kobietą nie miała prawa domagać się praw dla siebie, a pragnąc dobra dla Rut, posłużyła się fortelem. Poleciła synowej, odświętnie ubranej, namaszczonej udać się na klepisko i położyć u stóp śpiącego Bonza. Rut posłusznie wykonuje plan Noemi ( Uczynię wszystko, co mi polecisz Rt 3,5). Rozciągnięcie nad Rut płaszcza przez Bonza oznaczało wzięcie ją w opiekę (w tym przypadku także wzięcie jako żonę) Rt 3, P.Beauchamp, Pięćdziesiąt portretów biblijnych, A.L.Laffey, Księga Rut, E.Adamek, Kobiety w Biblii. Stary Testament,ZNAK, Kraków 2006, E.Adamek, Kobiety w Biblii. Stary testament, O.Adutwum, Księga Rut, E.Adamek, Kobiety w Biblii. Stary testament,
13 (5) Księga Rut wyraża akceptację małżeństwa lewirackiego. [ ST pokazuje, że z dwóch lewirackich małżeństw wyprowadzają się korzenie króla Dawida (Rachab, Rut) ]. Równocześnie akceptując małżeństwo Żyda i poganki,,wyraża protest przeciwko zakazowi małżeństw mieszanych, przeciwko potępianiu ich przez Ezdrasza i Nehemiasza Ezd 10,2-4; Neh 13,23-29).. (6) Podkreślić trzeba, że przedstawione w Księdze Rut sytuacje, czy stosunki między postaciami, rozgrywają się w świecie patriarchalnym, w którym kobieta może zdobyć uznanie jedynie przez małżeństwo i zrodzenie dzieci. Ten patriarchalny świat jest w Księdze Rut kilka razy kwestionowany przez ukazywanie kobiet i podkreślanie ich angażowania się w życie: np. (a) Noemi, zwracając się do synowych i nalegając, by pozostały w Moabie, mówiła: Odejdźcie, wróćcie każda do domu swej matki. Akcent położony jest na domu matki. (Rt 1,8). (b) Kiedy Rut urodziła syna, kobiety mówiły do Noemi: Niech będzie błogosławiony Pan, który nie pozwolił, aby dzisiaj zabrakło ci powinowatego z prawem wykupu. Imię jego (LXX ma twoje. Niektórzy odnoszą jego do Malchona) będzie wspominane w Izraelu. On będzie dla ciebie pociechą, będzie cię utrzymywał w twojej starości. Zrodziła go dla ciebie twoja synowa, która cię kocha, która dla ciebie warta jest więcej niż siedmiu mężów (Rt 4,14-15). Można twierdzić, że zachowanie Rut Moabitki (wierne i pełne miłości) przywróciło pełnię życia jej teściowej (która z Mara stała się znowu Noemi, z Gorzkiej stała się Słodyczą. (c) Noemi wzięła dziecko i położyła na swym łonie usynawiając je (Rt 4,16). Ona wnuka wychowywała, podkreśla Księga Rut. A sąsiadki mówiły Narodził się syn dla Noemi. Charakterystyczne jest określenie dla Noemi, a nie dla Machlona. I sąsiadki (kobiety!) też nadały imię dziecku Obed ( Sługa wzgl. Czciciel ). Tekst zasadniczy Księgi Rut kończy zdanie: On to jest ojcem Jessego, ojca Dawida (Rt 4,17) Stwierdzić trzeba, że Księga Rut reprezentuje nurt otwartości na świat 26 Zakończenie dodana genealogia (Rt 4,18-22) 26 R.S.Boraas, Rut, w: Encyklopedia Biblijna, q
14 Prawdopodobnie w nawiązaniu do ostatniego zdania Księgi Rut (Rt 4,17), nieznani autorzy dodali genealogię Dawida (Rt 4,18-22): A oto potomkowie Peresa. Peres był ojcem Chesrona. Chesron Był ojcem Rama. Rama był ojcem Amminadaba. Amminadab był ojcem Nachszona, Nachszon był ojcem Szalmona. Szalmon był ojcem Booza, Booz był ojcem Obeda. Obem był ojcem Jessego, a Jesse był ojcem Dawida. Genealogia ta wymienia ona Peresa (syna Tamar), Booza ojca Obeda, Obeda jako ojca Jessego i Jessego zaznaczając, że był ojcem Dawida. Późniejsza genealogia Jezusa, podana przez św. Mateusza wymienia przodków Jezusa poprzez Dawida: od Abrahama, Izaaka, Jakuba który był ojcem Faresa (Paresa) i Zary, a matka była Tamar; przez Faresa, Ezrona, Arama, Aminadaba, Naasona, Salmona który był ojcam Booza, a matka była Rachab; przez Booza, który był ojcem Obeda, a matką Rut. Obed był ojcem Jessego, który był ojcem Dawida. Z kolei Dawid był ojcem Salomona, którego matka była dawna żona Uriasza. Od Salomona, poprzez kolejnych potomków, genealogia Mateusza doprowadza nazwiska wymienianych do Jakuba, który był ojcem Józefa, męża Maryi, z której narodził się Jezusa, zwany Chrystusem (Mt 1,1-16). Genealogia Jezusa, której część stanowi genealogia Dawida, rozpoczyna Ewangelie św. Mateusza i wymienia nie tylko Bonza i Obeda, ale także niewiasty: Tamar, Rachub, Rut oraz wspomnianą dawną żonę Uriasza (Mt 1,3-6)., Fakt, że Rut wymieniona jest w genealogii Jezusa nie powinien być powodem do zakłopotania, ale raczej trzeba widzieć w tym znak suwerenności opatrzności Bożej, która przekracza i przełamuje wszelkie bariery i uprzedzenia i ma na uwadze zjednoczenie całej ludzkości w jednej wspólnocie 27. Zagadnienia do utrwalenia *********************** 1. Motyw wierności Boga i narodu żydowskiego w Księdze Rut 2. Motyw miłości w księdze Rut 3. Pochwała stanu wdowiego 4. Formy kwestionowania świata patriarchalnego w Księdze Rut 5. Sublimacja tematów poruszanych i jednoczesna pamięć o tym, co najbardziej prymitywne gorszące. 27 wspólnocie.adutwum, Księga Rut,
Pismo Święte to zbiór ksiąg Nowego i Starego Testamentu, uznanych przez Kościół za natchnione i stanowiących wraz z Tradycją jeden depozyt wiary i
PISMO ŚWIĘTE. Pismo Święte to zbiór ksiąg Nowego i Starego Testamentu, uznanych przez Kościół za natchnione i stanowiących wraz z Tradycją jeden depozyt wiary i jedną regułę wiary. Natchnienie- (łac. Inspiratio)
Bardziej szczegółowoDrogaDoWolnosci.com. Możesz udostępniać tę listę innym. Nie zastrzegamy sobie żadnych praw do niej. Niechaj służy jak najszerszemu gronu osób.
DrogaDoWolnosci.com Poniższa lista pomoże Ci w codziennej lekturze Pisma Świętego. Lekturę możesz rozpocząć w dowolnej chwili. Dzięki temu planowi będziesz w stanie przeczytać całe Pismo Święte w jeden
Bardziej szczegółowoJAK PRZECZYTAĆ BIBLIĘ W 1 ROK? PROPOZYCJA CZYTAŃ.
JAK PRZECZYTAĆ BIBLIĘ W 1 ROK? PROPOZYCJA CZYTAŃ. Jest to propozycja przeczytania całego Pisma Świętego w ciągu roku kalendarzowego (przeczytania, a nie modlitwy Słowem Bożym!). W zależności od tempa czytania,
Bardziej szczegółowoJAK ROZMAWIAĆ Z BOGIEM?
JAK ROZMAWIAĆ Z BOGIEM? wg Lucy Rooney, Robert Faricy SJ MODLITWA NA TYDZIEŃ PIERWSZY Pogłębienie doświadczenia miłości Boga Dzień pierwszy Przeczytaj ze zrozumieniem fragment Pisma Świętego: J 15, 1-10
Bardziej szczegółowoKanon hebrajski Prawo Tora (Pięcioksiąg Mojżesza) Prorocy Newiim Pisma Ketuwim
Kanon hebrajski Prawo Tora (Pięcioksiąg Mojżesza) 1. Księga Rodzaju Bereszit ( Na początku ) 2. Księga Wyjścia Welle szemot ( Oto imiona ) 3. Księga Kapłańska Wajjikra ( I zawołał ) 4. Księga Liczb Wajedabber
Bardziej szczegółowoKSIĘGI BIBLII BINGO - instrukcje
KSIĘGI BIBLII BINGO - instrukcje Przygotuj: 1. Wycięte karty BINGO (po jednej karcie dla każdego dziecka, możesz przygotować więcej kart, żeby zagrać w grę kilka razy) 2. Wycięte hasła 3. Małe pudełko
Bardziej szczegółowoNowy Testament Ewangelie i Dzieje Apostolskie Listy Nowego Testamentu Apokalipsa Stary Testament
SPIS TREŚCI Słowo Księdza Arcybiskupa Wacława Depo Słowo wstępne Ks. Profesora Antoniego Troniny Wprowadzenie I. Formacja katechetów w Kościele partykularnym 2. Odpowiedzialni za formację katechetów w
Bardziej szczegółowoBądźcie wykonawcami Słowa, a nie tylko słuchaczami
Dziś jest najlepszy czas, by rozpocząć lekturę Biblii. Rezerwując 20 minut dziennie w ciągu roku przeczytasz całe Pismo Święte! Systematyczne i regularne poznawanie Biblii jest warte każdego poświęcenia,
Bardziej szczegółowo1. Pismo Święte. Stary Testament:
1. Pismo Święte Pismo Święte jest w pełni wystarczającą, pewną nieomylną normą poznania, wiary i posłuszeństwa, które stanowią o zbawieniu. Jest ono w całości natchnionym przez Ducha Świętego Słowem Bożym.
Bardziej szczegółowoRut: Historia Miłosna
Biblia dla Dzieci przedstawia Rut: Historia Miłosna Autor: Edward Hughes Ilustracje: Janie Forest Redakcja: Lyn Doerksen Tłumaczenie: Joanna Kowalska Druk i oprawa: Bible for Children www.m1914.org 2014
Bardziej szczegółowoBiblia dla Dzieci przedstawia. Rut: Historia Miłosna
Biblia dla Dzieci przedstawia Rut: Historia Miłosna Autor: Edward Hughes Ilustracje: Janie Forest Redakcja: Lyn Doerksen Tłumaczenie: Joanna Kowalska Druk i oprawa: Bible for Children www.m1914.org 2015
Bardziej szczegółowoSTARY TESTAMENT, RUT 23. RUT MOABITKA
RUT MOABITKA 127 - Już dziesięć lat minęło od śmierci mojego męża Elimelecha. A teraz umarli także moi synowie Zostałyśmy już same - Powiedziała smutna Noemi i odwróciła się w stronę paleniska, żeby jej
Bardziej szczegółowoSTARY TESTAMENT, RUT 23. RUT MOABITKA
RUT MOABITKA 116 - Już dziesięć lat minęło od śmierci mojego męża Elimelecha. A teraz umarli także moi synowie Zostałyśmy już same - Powiedziała smutna Noemi i odwróciła się w stronę paleniska, żeby jej
Bardziej szczegółowoBóg Ojciec kocha każdego człowieka
1 Bóg Ojciec kocha każdego człowieka Bóg kocha mnie, takiego jakim jestem. Raduje się każdym moim gestem. Alleluja Boża radość mnie rozpiera, uuuu (słowa piosenki religijnej) SŁOWA KLUCZE Bóg Ojciec Bóg
Bardziej szczegółowoHarry Tennant, Czego uczy Biblia, część 9
Harry Tennant, Czego uczy Biblia, część 9 SPIS TREŚCI Słowo wstępne v Uwagi do wydania polskiego vii 1. Piękna ziemia 1 2. Człowiek dobry czy zły? 5 3. Śmierć przyjaciel czy wróg? 15 4. Początek Bożych
Bardziej szczegółowoHistoria patriarchy Izaaka, syna Abrahama Izaak i Rebeka Przymierze Boga z Izaakiem KS. ARTUR ALEKSIEJUK
Historia patriarchy Izaaka, syna Abrahama Izaak i Rebeka Przymierze Boga z Izaakiem KS. ARTUR ALEKSIEJUK Kim był Izaak? Izaak był synem Abrahama i Sary Izaak był synem obiecanym Abrahamowi i Sarze przez
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI PRZEDMOWA... 5
SPIS TREŚCI PRZEDMOWA... 5 PROFETYZM JAKO ZJAWISKO RELIGIJNE STAROŻYTNEGO WSCHODU... 7 Profetyzm... 7 Profetyzm pozaizraelski... 9 Profetyzm w starożytnym Egipcie... 9 Profetyzm w Mezopotamii... 11 Profetyzm
Bardziej szczegółowoŁk 1, 1-4 KRĄG BIBLIJNY
Łk 1, 1-4 KRĄG BIBLIJNY Tomasz Kiesling Oborniki 2013 Być jak Teofil dziś Teofil konkretne imię adresata, chrześcijanina, do którego pisze św. Łukasz Ewangelię. Ewangelista przeprowadził wiele rozmów
Bardziej szczegółowopójdziemy do kina Gimnazjum kl. I, Temat 57
pójdziemy do kina pragnę sprawić Ci radość kupię kwiaty chcę być z Tobą ofiaruję prezent dobrze jest być razem przygotuję dobre jedzenie przyjaźń z Tobą jest dla mnie ważna Grupa 1 Przeczytaj poniższy
Bardziej szczegółowoKierunek i poziom studiów: Sylabus modułu: Stary Testament (11-TS-12-ST) Nazwa wariantu modułu (opcjonalnie): nazwa_wariantu (kod wariantu)
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: Sylabus modułu: Stary Testament (11-TS-12-ST) Nazwa wariantu modułu (opcjonalnie): _wariantu ( wariantu) 1. Informacje ogólne koordynator
Bardziej szczegółowoManfred Röseler. Kurs biblijny. Nowe życie z Jezusem. Pewność zbawienia
Manfred Röseler Kurs biblijny Nowe życie z Jezusem Pewność zbawienia Tytuł oryginału: BIBELGRUNDKURS NEUES LEBEN MIT JESUS Original edition by Missionswerk DIE BRUDERHAND e.v. Polish edition by Fundacja
Bardziej szczegółowoKsięga Ozeasza 1:2-6,9
Księga Ozeasza 1:2-6,9 (2) Początek poselstwa Pana przez Ozeasza. Pan rzekł do Ozeasza: Idź, weź sobie za żonę nierządnicę i miej z nią dzieci z nierządu, gdyż kraj przez nierząd stale odwraca się od Pana.
Bardziej szczegółowoKONKURS BIBLIJNY KONKURS BIBLIJNY
KONKURS BIBLIJNY EWANGELIA WEDŁUG ŚW ŁUKASZA ( rozdział 6) CZY CZYTASZ ZE ZROZUMIENIEM? PYTANIA 1. KONKURS BIBLIJNY EWANGELIA WEDŁUG ŚW ŁUKASZA ( rozdział 6) CZY CZYTASZ ZE ZROZUMIENIEM? KLUCZ DO ODPOWIEDZI
Bardziej szczegółoworaniero cantalamessa w co wierzysz? rozwazania na kazdy dzien przelozyl Zbigniew Kasprzyk wydawnictwo wam
raniero cantalamessa w co wierzysz? rozwazania na kazdy dzien przelozyl Zbigniew Kasprzyk wydawnictwo wam 3 Spis treści Przedmowa.... 5 CZĘŚĆ PIERWSZA Otwórzcie drzwi wiary! 1. Drzwi wiary są otwarte...
Bardziej szczegółowoZJAZD KOŚCIOŁA W JEROZOLIMIE
ZJAZD KOŚCIOŁA W JEROZOLIMIE Lekcja 8 na 25. sierpnia 2018 Wierzymy przecież, że zbawieni będziemy przez łaskę Pana Jezusa, tak samo jak i oni (Dzieje Ap. 15,11) Poganie akceptowali Ewangelią, ale dla
Bardziej szczegółowoDESKRYPTORY BIBLIOTEKI NARODOWEJ WYKAZ REKORDÓW USUNIĘTYCH ( )
DESKRYPTORY BIBLIOTEKI NARODOWEJ WYKAZ REKORDÓW USUNIĘTYCH (6-12.05.2017) p 2004300825 Chrześcijaństwo - wyznania 650 Chrześcijaństwo 0a10008482 650 Wyznania 0a36230583 p 2004304754 Sutki - -zoologia 650
Bardziej szczegółowoSKŁAD KANONU PISMA ŚWIĘTEGO
Ks. Tomasz JELONEK SKŁAD KANONU PISMA ŚWIĘTEGO Obecnie skupimy się nad wyliczeniem ksiąg biblijnych według definitywnego ustalenia kanonu, które dokonało się na Soborze Trydenckim. Kościół pierwotny przejął
Bardziej szczegółowo14 Czy Pismo Święte jest prawdziwe?
YOUCAT (3) (wybrane problemy) 14 Czy Pismo Święte jest prawdziwe? Prawdy przez Boga objawione, zawarte i przedłożone na piśmie w księgach świętych zostały spisane pod natchnieniem Ducha Świętego... i dlatego
Bardziej szczegółowoParafialna Liga Biblijna 2016/2017 Parafia Niepokalanego Serca Maryi Panny w Leśniewie. Nazwisko rodziny: KARTA PYTAŃ I ODPOWIEDZI ZESTAW 5
Nazwisko rodziny: Adres:.... KARTA PYTAŃ I ODPOWIEDZI ZESTAW 5 Księga Rodzaju 1. Jak miał na imię król Elamu, którego rozgromił Abram uwalniając swojego bratanka Lota? 2. W jakiej miejscowości Abraham
Bardziej szczegółowoBIBLIA. Wielkie opowieści Starego i Nowego Testamentu
BIBLIA Wielkie opowieści Starego i Nowego Testamentu Blandine Laurent we współpracy z François Brossierem, profesorem Katolickiego Uniwersytetu Paryskiego, i Benoit Marchonem Ilustracje: Claude i Denise
Bardziej szczegółowoMoja Biblia Album z Wycinkami
Moja Biblia Album z Wycinkami BibleMovieInc.com Przeczytaj Księgę Rodzaju 1 : 1-2: 7. Narysuj obraz w każdym polu. Następnie ozdób ramkę. Dzień 1 Noc/Dzień Dzień 2- Niebo Dzień 3-Ziemia / Morze D Z I E
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne dla klasy V z religii
1 Wymagania edukacyjne dla klasy V z religii 1. Zna podział Pisma Świętego: Stary Nowy Testament. Wie, kto jest autorem Ewangelii. Zna księgi Nowego Testamentu: Listy Apostolskie, Dzieje Apostolskie, Apokalipsa
Bardziej szczegółowoDlaczego chrześcijańskie wychowanie?
Dlaczego chrześcijańskie wychowanie? Wychowuj chłopca odpowiednio do drogi, którą ma iść, a nie zejdzie z niej nawet w starości Prz. 22,6 Rodzic w wychowaniu matka Anna poświęciła Samuela Bogu przed narodzeniem
Bardziej szczegółowo1 Zagadnienia wstępne
1 Zagadnienia wstępne 2 W ramach powtórki księgi protokanoniczne pisma, które od początku były uznawane przez wszystkie gminy chrześcijańskie za natchnione protokanoniczność nie oznacza, że księgi te mają
Bardziej szczegółowoBóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana?
Bóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana? W skali od 1 do 10 (gdzie 10 jest najwyższą wartością) określ, w jakim stopniu jesteś zaniepokojony faktem, że większość młodzieży należącej do Kościoła hołduje
Bardziej szczegółowoLekcja 10 na 2 września 2017
Lekcja 10 na 2 września 2017 DWA PRZYMIERZA Jeruzalem zaś, które jest w górze, jest wolne i ono jest matką naszą (Galacjan 4:26) W Liście do Galacjan 4: 21-31 Paweł używa alegorii do porównania zbawienia
Bardziej szczegółowo2 NIEDZIELA PO NARODZENIU PAŃSKIM
2 NIEDZIELA PO NARODZENIU PAŃSKIM PIERWSZE CZYTANIE Syr 24, 1-2. 8-12 Mądrość Boża mieszka w Jego ludzie Czytanie z Księgi Syracydesa. Mądrość wychwala sama siebie, chlubi się pośród swego ludu. Otwiera
Bardziej szczegółowoW imię Ojca i Syna i Ducha Świętego
W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego Sens życia Gdy na początku dnia czynię z wiarą znak krzyża, wymawiając słowa "W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego", Bóg uświęca cały czas i przestrzeń, która otworzy
Bardziej szczegółowoADWENT, BOŻE NARODZENIE I OKRES ZWYKŁY
Archidiecezjalny Program Duszpasterski ADWENT, BOŻE NARODZENIE I OKRES ZWYKŁY ROK A Komentarze do niedzielnej liturgii słowa Poznań 2007/2008 25 Adwent I Niedziela Adwentu 2 grudnia 2007 Iz 2, 1-5 Ps 122
Bardziej szczegółowoTradycje antyczne i biblijne
Wstęp Księgi historyczne Księgi dydaktyczne Księgi prorockie Ewangelie i Dzieje Apostolskie Listy Apokalipsa Wstęp Literatura przedmiotu Anna Świderkówna, Prawie wszystko o Biblii Anna Świderkówna, Rozmowy
Bardziej szczegółowoPLAN NA RZECZ LEPSZEGO ŚWIATA
PLAN NA RZECZ LEPSZEGO ŚWIATA Lekcja 2 na 13. lipca 2019 Po wielu latach niewolnictwa Bóg wybawił lud Izraela z Egiptu. Dał im sprawiedliwe prawa w drodze do Ziemi Obiecanej. I któryż wielki naród ma
Bardziej szczegółowoLekcja 8 na 24. listopada 2018
JEDNOŚĆ W WIERZE Lekcja 8 na 24. listopada 2018 I nie ma w nikim innym zbawienia; albowiem nie ma żadnego innego imienia pod niebem, danego ludziom, przez które moglibyśmy być zbawieni (Dzieje Ap. 4,12)
Bardziej szczegółowoLITURGIA DOMOWA. Modlitwy w rodzinach na niedziele Adwentu Spis treści. Gliwice 2017 [Do użytku wewnętrznego]
Spis treści LITURGIA DOMOWA Wstęp do Liturgii Domowej w Okresie Adwentu 2017 r.... 2 Spotkania na niedziele Adwentu: I Niedziela Adwentu [B]... 3 II Niedziela Adwentu [B]... 4 III Niedziela Adwentu [B]...
Bardziej szczegółowoSP Klasa V, Temat 36
SP Klasa V, Temat 36 SP Klasa V, Temat 36 SP Klasa V, Temat 36 SP Klasa V, Temat 36 Dobry opiekun pilnie poszukiwany!!! Dziecko pilnie poszukuje opiekuna. Kandydat powinien: Dobry opiekun pilnie poszukiwany!!!
Bardziej szczegółowoŁk 1, Skrutacja Pisma Świętego ( 1
5 Za czasów Heroda, króla Judei, żył pewien kapłan, imieniem Zachariasz, z oddziału Abiasza. Miał on żonę z rodu Aarona, a na imię było jej Elżbieta. 6 Oboje byli sprawiedliwi wobec Boga i postępowali
Bardziej szczegółowoEtapy historii zbawienia KSIĘGI, BOHATEROWIE, DATY, WYDARZENIA
Etapy historii zbawienia KSIĘGI, BOHATEROWIE, DATY, WYDARZENIA Etapy historii zbawienia Zdobycie Ziemi Obiecanej i czasy Sędziów Patriarchowie i pobyt w Egipcie 1 Prehistoria biblijna 2 3 Wyjście z Egiptu
Bardziej szczegółowo7. Bóg daje ja wybieram
7. Bóg daje ja wybieram 1. CELE LEKCJI WYMAGANIA OGÓLNE wprowadzenie w problematykę powołania życiowego i chrześcijańskiego powołania do świętości. 2. TREŚCI NAUCZANIA WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE uczeń: po lekcji
Bardziej szczegółowoEwangelia wg św. Jana Rozdział VIII
Ewangelia wg św. Jana Rozdział VIII Jezus zaś udał się na Górę Oliwną. 2 Wcześnie rano ponownie przyszedł do świątyni, a cały lud przychodził do Niego. On usiadłszy nauczał ich. 3 Uczeni w Piśmie i faryzeusze
Bardziej szczegółowoSP Klasa V, Temat 17
Narrator: Po wielu latach od czasu sprzedania Józefa do Egiptu, w kraju Kanaan zapanował wielki głód. Ojciec Józefa Jakub wysłał do Egiptu swoich synów, by zakupili zboże. Tylko najmłodszy Beniamin pozostał
Bardziej szczegółowoChrzest. 1. Dziękuję za uczestnictwo w Sakramencie Chrztu Świętego
Teksty podziękowań do każdego tekstu można dołączyć nazwę uroczystości, imię i datę Chrzest 1. Dziękuję za uczestnictwo w Sakramencie Chrztu Świętego 2. Serdecznie dziękujemy za przybycie na uroczystość
Bardziej szczegółowoUSPRAWIEDLIWIENIE WYŁĄCZNIE PRZEZ WIARĘ
USPRAWIEDLIWIENIE WYŁĄCZNIE PRZEZ WIARĘ Lekcja 4 na 22 lipca 2017 Z Chrystusem jestem ukrzyżowany; żyję więc już nie ja, ale żyje we mnie Chrystus; a obecne życie moje w ciele jest życiem w wierze w Syna
Bardziej szczegółowoII Miejski Konkurs Wiedzy Biblijnej A Słowo stało się Ciałem Ewangelia św. Mateusza ETAP MIĘDZYSZKOLNY 15 kwietnia 2015 r.
Kod ucznia (numer na ławce) Zdobyte punkty:.../50 p. II Miejski Konkurs Wiedzy Biblijnej A Słowo stało się Ciałem Ewangelia św. Mateusza ETAP MIĘDZYSZKOLNY 15 kwietnia 2015 r. Test zawiera 8 zadań, dotyczących
Bardziej szczegółowoTemat: Rut zostaje żoną Boaza
Warszawskie Seminarium Teologiczne Podyplomowe Studia Katechetyczne Warsztaty katechetyczne Temat: Rut zostaje żoną Boaza Prowadzanie lekcji: Emilia Grzonkowska Wykładowca: dr Elżbieta Bednarz Warszawa
Bardziej szczegółowo1 ks. Wojciech Pikor Powstanie Starego Testamentu
1 ks. Wojciech Pikor Powstanie Starego Testamentu XIII- XI w. przed Ch. PRAWO PROROCY STARSI PROROCY MŁODSI PISMA KSIĘGI W JĘZYKU GRECKIM Ustne przekazy o Ustne przekazy o patriarchach i o podboju Kanaanu
Bardziej szczegółowoEwangelia Jana 3:16-19
1. POTRZEBA ŁASKI "(16) Bóg bowiem tak bardzo ukochał świat, że dał swego Jedynego Syna, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne. (17) Bóg nie posłał swego Syna na świat, aby
Bardziej szczegółowosłowo Biblia pochodzi od greckiego słowa biblos, które z kolei miało swoje źródło w języku egipskim, gdzie oznaczało albo papirus
Powtórzenie wiadomości o Biblii (Nowy Testament) słowo Biblia pochodzi od greckiego słowa biblos, które z kolei miało swoje źródło w języku egipskim, gdzie oznaczało albo papirus (służący wówczas między
Bardziej szczegółowoJezus Chrystus. Niech będzie. pochwalony. SP Klasa VI, temat 60
Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus Serwus Witam Dobry wieczór Dzień dobry Szczęść Boże Chrystus zmartwychwstał Króluj nam, Chryste Grupa 1 Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus Zapoznajcie się z tekstem
Bardziej szczegółowoŹródło: ks. Andrzej Kiciński,,Historia Światowych Dni Młodzieży * * *
W Niedzielę Palmową u 1984 na zaproszenie Papieża zgromadziła się w Rzymie młodzież z całego świata: w Roku Odkupienia, obchodząc «Jubileusz młodzieży», a w 1985 Międzynarodowy Rok Młodzieży. W Niedzielę
Bardziej szczegółowoKomantarzbiblijny.pl. Komentarze. 1 list apostoła Piotra
Komantarzbiblijny.pl Komentarze 1 list apostoła Piotra Październik 2015 1 Spis treści 1 Pt. 3:21... 3 2 Komentarz Biblijny do 1 Pt. 3:21 "Odpowiednik tego teraz i was wybawia, mianowicie chrzest (nie usunięcie
Bardziej szczegółowoLekcja 2 na 13. kwietnia 2019 WYBORY, KTÓRYCH DOKONUJEMY
Lekcja 2 na 13. kwietnia 2019 WYBORY, KTÓRYCH DOKONUJEMY A jeśliby się wam wydawało, że źle jest służyć Panu, to wybierzcie sobie dzisiaj, komu będziecie służyć: czy bogom, którym służyli wasi ojcowie,
Bardziej szczegółowoUczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, oraz: - wykazuje w jaki sposób powstała Biblia. - opisuje symbole Ewangelistów w sztuce sakralnej
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Religia klasa 5 : oceny dopuszczająca i dostateczna : oceny dobra, bardzo dobra, celująca Uwaga dotycząca oceniania na każdym poziomie wymagań: Aby uzyskać kolejną,
Bardziej szczegółowo/ wybrane fragmenty KKK/ Artykuł trzeci
PISMO ŚWIĘTE / wybrane fragmenty KKK/ I. Chrystus - jedyne Słowo Pisma świętego Artykuł trzeci PISMO ŚWIĘTE 101 Bóg, zstępując w swej dobroci, by objawić się ludziom, przemawia do nich ludzkimi słowami:
Bardziej szczegółowoJak czytać ze zrozumieniem Pismo Święte?
Jak czytać ze zrozumieniem Pismo Święte? Mój pierwszy nauczyciel języka hebrajskiego bił mnie linijką po dłoni, gdy ośmieliłem się dotknąć palcem świętych liter Pięcioksięgu. (R. Brandstaetter, Żywa Księga)
Bardziej szczegółowoNabożeństwo powołaniowo-misyjne
Nabożeństwo powołaniowo-misyjne Nabożeństwo powołaniowo-misyjne (Wystawienie Najświętszego Sakramentu) K: O Boże, Pasterzu i nauczycielu wiernych, któryś dla zachowania i rozszerzenia swojego Kościoła
Bardziej szczegółowoPrzez wszystkie słowa Pisma Świętego Bóg wypowiada tylko jedno Słowo, swoje jedyne Słowo w którym wypowiada się cały.
Nauczanie Kościoła o Piśmie Świętym Pismo Święte jest najważniejszym źródłem z którego czerpiemy prawdy wiary. Zawiera ono opis całej historii zbawienia począwszy od stworzenia świata, przez dzieje Izraela
Bardziej szczegółowoManfred Röseler. Kurs biblijny. Nowe życie z Jezusem. Nawrócenie i początek nowego życia
Manfred Röseler Kurs biblijny Nowe życie z Jezusem Nawrócenie i początek nowego życia Tytuł oryginału: BIBELGRUNDKURS NEUES LEBEN MIT JESUS Original edition by Missionswerk DIE BRUDERHAND e.v. Polish edition
Bardziej szczegółowoRozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum
Rozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum Rozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum Przedmiot: religia Klasa: pierwsza gimnazjum Tygodniowa
Bardziej szczegółowoManfred Röseler. Kurs biblijny. Nowe życie z Jezusem. Cichy czas - czytanie Słowa Bożego. i rozmowa z Bogiem
Manfred Röseler Kurs biblijny Nowe życie z Jezusem Cichy czas - czytanie Słowa Bożego i rozmowa z Bogiem Tytuł oryginału: BIBELGRUNDKURS NEUES LEBEN MIT JESUS Original edition by Missionswerk DIE BRUDERHAND
Bardziej szczegółowoJezus przed swoim ukrzyżowaniem w modlitwie do Ojca wstawiał się za swoimi uczniami (i za nami).
Lekcja 3 na 20 października 2018 A nie tylko za nimi proszę, ale i za tymi, którzy przez ich słowo uwierzą we mnie. Aby wszyscy byli jedno, jak Ty, Ojcze, we mnie, a Ja w tobie, aby i oni w nas jedno byli,
Bardziej szczegółowoWSTĘP DO HISTORII ZBAWIENIA. Chronologia Geografia Treść Przesłanie
WSTĘP DO HISTORII ZBAWIENIA Chronologia Geografia Treść Przesłanie Historia zbawienia jest to historia świata i człowieka widziane z perspektywy relacji z Bogiem. definicja Chronologia historii zbawienia
Bardziej szczegółowoJeden Pasterz i jedno stado. Jan 10,1-11. Jedna. Jedno ciało. 1 Koryntian 12: świątynia. 1 Koryntian 3, Jedna
Lekcja 6 na 10. listopada 2018 Biblia zawiera różne obrazy, które przedstawiają duchowe i teologiczne prawdy. Na przykład woda w Ewangelii Jana 7,38, wiatr w Ewangelii Jana 3,8 i filar w Liście do Tymoteusza
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Część 1 Niebo Od wydawcy Wprowadzenie Niebo w nauczaniu Jezusa... 17
SPIS TREŚCI Od wydawcy... 11 Wprowadzenie... 13 O ile nie mamy bezpośredniej wiedzy o tym, jakie będzie niebo, Bóg poprzez swoje Słowo pozwala nam na nie przelotnie spojrzeć i zyskać pewien obraz tego,
Bardziej szczegółowoJak czytać ze zrozumieniem Pismo Święte (YC 14-19)?
Jak czytać ze zrozumieniem Pismo Święte (YC 14-19)? Mój pierwszy nauczyciel języka hebrajskiego bił mnie linijką po dłoni, gdy ośmieliłem się dotknąć palcem świętych liter Pięcioksięgu. (R. Brandstaetter,
Bardziej szczegółowo1. Skąd wzięła się Biblia?
1. Skąd wzięła się Biblia? Wprowadzenie do historii powstawania ksiąg biblijnych od etapu przekazu ustnego, poprzez proces spisywania i redakcji, do powstania księgi i umiejscowienia jej w kanonie Biblii.
Bardziej szczegółowoBoski plan zbawienia człowieka Świecki Ruch Misyjny EPIFANIA, Zbór w Poznaniu
Boski plan zbawienia człowieka Świecki Ruch Misyjny EPIFANIA, Zbór w Poznaniu www.epifania.pl Świecki Ruch Misyjny Epifania Świecki Ruch Misyjny "Epifania" jest międzynarodowym, niezależnym, niesekciarskim,
Bardziej szczegółowoKażda rodzina chrześcijańska jest centrum wpływów, które Bóg wykorzystuje do błogosławienia tych, którzy żyją wokół niej.
Lekcja 12 na 22. czerwca 2019 Każda rodzina chrześcijańska jest centrum wpływów, które Bóg wykorzystuje do błogosławienia tych, którzy żyją wokół niej. Co ludzie widzą, gdy spotykają twoją rodzinę? Jakie
Bardziej szczegółowoWiara źródłem dojrzewania człowieka (4) Modlitwa
Wiara źródłem dojrzewania człowieka (4) Modlitwa Panie, jak trudno nam uwierzyć, że wszystko jest gestem Twojej miłości do nas, że nigdy nie jesteśmy poza Twoją miłością. Czekasz na nas nawet wtedy, gdy
Bardziej szczegółowoKościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół ponadpodstawowych: liceum, technikum oraz szkół zawodowych. Katechezy
Bardziej szczegółowoKierunek i poziom studiów: Sylabus modułu: Pismo Święte o rodzinie (11-R1-12-r1_28)
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: Sylabus modułu: Pismo Święte o rodzinie (11-R1-12-r1_28) 1. Informacje ogólne koordynator modułu ks. dr Maciej Basiuk rok akademicki 2014/2015
Bardziej szczegółowoJezus prowadzi. Wydawnictwo WAM - Księża jezuici
Jezus prowadzi Elementarz dziecka bożego 1 Wydawnictwo WAM - Księża jezuici Jezus prowadzi Elementarz dziecka bożego 1 Drogi przyjaciół Pana Jezusa Księża Jezuici - Wydawnictwo WAM 1 Pan Jezus gromadzi
Bardziej szczegółowoManfred Röseler. Kurs biblijny. Nowe życie z Jezusem. Wieczerza Pańska
Manfred Röseler Kurs biblijny Nowe życie z Jezusem Wieczerza Pańska Tytuł oryginału: BIBELGRUNDKURS NEUES LEBEN MIT JESUS Original edition by Missionswerk DIE BRUDERHAND e.v. Polish edition by Fundacja
Bardziej szczegółowoEwangelia z wyspy Patmos
Ewangelia z wyspy Patmos Lekcja 1 na 5. stycznia 2019 Błogosławiony ten, który czyta, i ci, którzy słuchają słów proroctwa i zachowują to, co w nim jest napisane; czas bowiem jest bliski (Objawienie 1:3)
Bardziej szczegółowoArchidiecezjalny Program Duszpasterski ROK B OKRES PASCHALNY. Komentarze do niedzielnej liturgii słowa
Archidiecezjalny Program Duszpasterski ROK B OKRES PASCHALNY Komentarze do niedzielnej liturgii słowa Poznań 2008/2009 17 18 II Niedziela Wielkanocna 19 kwietnia 2009 Dz 4,32-35 Ps 118 1 J 5,1-6 J 20,19-31
Bardziej szczegółowoGimnazjum kl. I, Temat 18
Grupa 1 Bóg powołuje Abrama Na podstawie tekstu przygotuj reportaż o powołaniu Abrama i jego wędrówce z Charanu do ziemi Kanaan według schematu: 1. Przedstaw wydarzenie w taki sposób, aby zachęcić odbiorców
Bardziej szczegółowoKomantarzbiblijny.pl. Komentarze. Księga 1 Królów
Komantarzbiblijny.pl Komentarze Księga 1 Królów Sierpień 2017 1 Spis treści Komentarz Biblijny do 1 Kr. 6:1... 3 2 Komentarz Biblijny do 1 Kr. 6:1 "W roku czterysta osiemdziesiątym po wyjściu Izraelitów
Bardziej szczegółowoDANIEL 12. WPROWADZENIE. Biblia po polsku
DANIEL 12. WPROWADZENIE Biblia po polsku Głównym celem naszego opracowania jest prawidłowe zrozumienie duchowej nauki Biblii, w odróżnieniu od zrozumienia jej wymiaru historycznego, fizycznego lub moralnego
Bardziej szczegółowoKONKURSY. Gra planszowa: Rodziny w Biblii. Agata Rysiewicz
KOKURY gata Rysiewicz Gra planszowa: Rodziny w iblii Gra może być dobrą zabawą w poznawanie rodzin biblijnych, tworzenie drzewa genealogicznego oraz przypomnienie sobie niektórych ważnych wydarzeń, a przede
Bardziej szczegółowoKONKURS BIBLIJNY ETAP SZKOLNY (Corpus Paulinum Listy św. Pawła) 2001r.
KONKURS BIBLIJNY ETAP SZKOLNY (Corpus Paulinum Listy św. Pawła) 2001r. Imię i nazwisko... Szkoła...... Imię i nazwisko katechety... 1. Paweł urodził się w: a) Jerozolimie b) Tarsie w Cylicji c) Damaszku
Bardziej szczegółowoZbadajmy, co Biblia mówi o towarzystwie i samotności. Towarzystwo. Samotność Samotność fizyczna Samotność duchowa Nieplanowana samotność Rozwód Śmierć
Lekcja 4 na 27. kwietnia 2019 Niedobrze jest człowiekowi, gdy jest sam (Rdz 2,18). Zostaliśmy stworzeni do życia w towarzystwie. To jest nasz idealny stan. Jednakże, niektórzy ludzie żyją samotnie z powodu
Bardziej szczegółowoBIBLIA KANON. KOŚCIÓŁ EWANGELICZNY MISJA ŁASKI W WARSZAWIE www.ggwo.pl
BIBLIA KANON 1. Znaczenie słowa kanon Pochodzenie słowa. Słowo to pochodzi od greckiego słowa κανών (kan-ohn ) oznaczającego instrument pomiarowy. Zostało użyte między innymi w: Galacjan 6:16 A pokój i
Bardziej szczegółowoDuch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym.
Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. (Łk 1, 35) A oto otworzyły Mu się niebiosa i ujrzał Ducha Bożego zstępującego
Bardziej szczegółowoJAK ROZMAWIAĆ Z BOGIEM?
JAK ROZMAWIAĆ Z BOGIEM? wg Lucy Rooney, Robert Faricy SJ MODLITWA NA TYDZIEŃ DRUGI Skrucha i przyjęcie przebaczenia Pana Jezusa Dzień pierwszy Przeczytaj ze zrozumieniem fragment Pisma Świętego: Łk 18,
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z religii dla klasy I a gimnazjum w 2016/17.
Wymagania edukacyjne z religii dla klasy I a gimnazjum w 2016/17. ROZDZIAŁ CELUJĄCY BARDZO DOBRY DOBRY DOSTATECZNY DOPUSZCZAJĄCY I. Szukam prawdy o sobie 3. Wykonał dodatkową pracę np. prezentację związaną
Bardziej szczegółowoSTYCZEŃ LUTY MARZEC KWIECIEŃ MAJ CZERWIEC SAKRAMENT CHRZTU
Chrzty odbywają się w następujące niedziele 2019 roku: STYCZEŃ 06.01 20.01 LUTY 03.02 17.02 MARZEC 03.03 17.03 KWIECIEŃ 07.04 21.04 MAJ 05.05 19.05 CZERWIEC 02.06 16.06 1 / 5 LIPIEC 07.07 21.07 SIERPIEŃ
Bardziej szczegółowoLITURGIA DOMOWA. Modlitwy w rodzinach na niedziele Adwentu Spis treści. Gliwice 2016 [Do użytku wewnętrznego]
Spis treści LITURGIA DOMOWA Wprowadzenie do Liturgii Domowej na Adwent 2016 r.... 2 Spotkania na niedziele Adwentu: I Niedziela Adwentu [A]... 3 II Niedziela Adwentu [A]... 4 III Niedziela Adwentu [A]...
Bardziej szczegółowoCzy więc zakon unieważniamy przez wiarę? Wręcz przeciwnie, zakon utwierdzamy (Rzymian 3:31)
Lekcja 5 na 4 listopada 2017 Czy więc zakon unieważniamy przez wiarę? Wręcz przeciwnie, zakon utwierdzamy (Rzymian 3:31) W dniu 31 października 1517 r. Marcin Luter zawiesił swoje dziewięćdziesiąt pięć
Bardziej szczegółowoODKRYWCZE STUDIUM BIBLIJNE
ODKRYWCZE STUDIUM BIBLIJNE EWANGELI JANA 6:44-45 Nikt nie może przyjść do mnie, jeżeli go nie pociągnie Ojciec, który mnie posłał, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym. Napisano bowiem u proroków: I będą
Bardziej szczegółowoCzyż nie jest wam wiadomo, bracia - mówię przecież do tych, co Prawo znają - że Prawo ma moc nad człowiekiem, dopóki on żyje?
Lectio Divina Rz 7, 1-6 1. Czytanie Prowadzący: wezwijmy Ducha św.: Przybądź Duchu Święty... - weźmy do ręki Pismo św.. - Słuchając jak w Kościele śledźmy tekst, aby usłyszeć, co chce nam dzisiaj Jezus
Bardziej szczegółowoBOśE NAKAZY - DZIESIĘĆ PRZYKAZAŃ
BOśE NAKAZY - DZIESIĘĆ PRZYKAZAŃ W Biblii znajdujemy nakazy i Ŝądania. Zawierają one to, co wierzący nazywają wolą BoŜą. Najbardziej znanym ich zbiorem jest Dziesięć przykazań (Wj 34, 28). Znajdujemy go
Bardziej szczegółowo