SZANSE I ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z WEJŚCIEM POLSKI DO STREFY EURO W ŚWIADOMOŚCI POLAKÓW

Transkrypt

1 WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA W BIELSKU-BIAŁEJ STUDIA PODYPLOMOWE: MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Prjekt realizwany z Nardwym Bankiem Plskim w ramach prgramu edukacji eknmicznej PRACA DYPLOMOWA SZANSE I ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z WEJŚCIEM POLSKI DO STREFY EURO W ŚWIADOMOŚCI POLAKÓW Autr: Bernadetta Elżbieciak, Renata Ściga-Stanek Prmtr: Dr Elżbieta Rak-Młynarska Bielsk-Biała, rk 2015

2 Spis treści WSTĘP... 4 Rzdział 1. Drga d wspólnej waluty eurpejskiej Pjęcie unii walutwej Plan Wernera Eurpejski System Walutwy Eurpejska Jednstka Walutwa ECU Traktat z Maastricht ERM II Rzdział 2. Krzyści wynikające z przystąpienia krajów d strefy Eur Krzyści bezpśrednie Eliminacja ksztów transakcyjnych Eliminacja ryzyka kursweg Spadek stóp prcentwych Krzyści pśrednie Wzrst stabilnści makreknmicznej Wzrst inwestycji krajwych raz napływ inwestycji zagranicznych Intensyfikacji wymiany handlwej Wzrst przejrzystści rynków i knkurencji Pstęp w integracji rynków finanswych Rzdział 3. Kszty wynikające z przystąpienia krajów d strefy Eur Kszty krótkkreswe Wypełnienie kryteriów z Maastricht Ryzyk wzrstu cen, bm knsumpcyjny Kszty techniczne raz rganizacyjne Kszty długkreswe Rezygnacja z autnmicznej plityki pieniężnej i kurswej Pzstałe kszty długkreswe Rzdział 4. Krzyści i kszty z przystąpienia d strefy Eur w pinii Plaków Załżenia metdyczne Wyniki ankiety Wniski z ankiety Pdsumwanie Bibligrafia Spis rysunków str. 2

3 Spis tabel Spis wykresów Załącznik nr str. 3

4 WSTĘP Waluta eur jest becnie najlepszym dwdem na pstępującą integrację eurpejską, która plega na pełnej liberalizacji przepływu kapitału między państwami twrzącymi unię walutwą. Zjawisku temu pdlegają zarówn usługi bankwe jak i finanswe. Kursy walut krajów zintegrwanych pdlegają zamrżeniu. Wspólnej waluty używa 19 z 28 krajów Unii Eurpejskiej. Eur zstał wprwadzne d celów płatnści bezgtówkwych i rzliczeń rachunkwych w dniu 1 stycznia 1999r. Natmiast w frmie gtówkwej funkcjnuje d 1 stycznia 2002r. Celem pracy jest przedstawienie krótkiej histrii wspólnej waluty, zbrazwanie krzyści i ksztów z przystąpienia d strefy eur raz zbadanie świadmści i pinii Plaków na temat przystąpienia Plski d tej właśnie strefy. W celu stwrzenia rzetelneg brazu przeprwadzn badania ankietwe, które bjęły 100 sób. Niniejsza praca zstała pdzielna na cztery części. W pierwszym rzdziale przedstawin gólny zarys unii walutwej, w tym pjęcia z mawianeg zakresu. Ukazan w zarysie zagadnienia na temat Planu Wernera, Eurpejskieg Systemu Walutweg. Opisan ECU, Traktat z Maastricht raz ERM II. Rzdział drugi przedstawia krzyści z przystąpienia d strefy eur. Opisan zarówn krzyści bezpśrednie, jak i pśrednie. Rzdział trzeci pisuje kszty jakie niesie ze sbą przyjęcie wspólnej waluty. Zstały przedstawine n z perspektywy krótkieg i długieg kresu czasu. Rzdział czwarty stanwi pis i analizę przeprwadzneg badania(ankiet) wśród Plaków dtycząceg przystąpienia d strefy eur. Pdstawwym celem teg badania był zbadanie pinii i świadmści ankietwanych na temat krzyści i ksztów, pznanie zdania na temat przystąpienie Plski d wspólnej unii walutwej. W pracy wykrzystan bgaty drbek literatury z zakresu strefy eur raz publikacje NBP. str. 4

5 Rzdział 1. Drga d wspólnej waluty eurpejskiej 1.1 Pjęcie unii walutwej Unia walutwa nie jest nwą kncepcją. Już w 580 rku p.n.e. dwa greckie miasta w płudniwej Italii-Syriai i Pykss zawarły przumienie mnetarne, mające na celu naprawę pieniądza w czasie anarchii. Na przełmie III i II wieku p.n.e. pwstała pelpneska unia walutwa łącząca 45 miast-państw. 1 Przykładów unii mnetarnej mżemy szukać również w histrii nwżytnej. Jedną z najważniejszych była unia łacińska, załżna przez Francję, Belgię, Włchy i Szwajcarię w 1865 rku. Niec później, b w 1873 pwstała skandynawska unia mnetarna w skład której weszły Szwecja i Dania. 2 Encyklpedia PWN pdaje definicję unii walutwej jak ugrupwania integracyjneg, psługująceg się wspólną jednstką mnetarną, emitwaną przez pnadnardwy bank centralny. 3 Oznacza przepływ dwlnej frmy pieniądza pmiędzy państwami człnkwskimi, których kursy walut są względem siebie sztywne. 4 Szerszą definicję pdaje Dawid Sbczyński. Jeg zdaniem unię mnetarną mżna zdefiniwać jak przestrzeń publicznprawną, złżną z samdzielnych państw bądź jednstek składwych federacji, stanwiącą najwyższy stpień integracji gspdarczej, której isttą jest wyrzeczenie się - pprzez wprwadzenie jednliteg pieniądza, emitwaneg przez wspólny bank centralny bądź też zachwanie nardwych znaków pieniężnych pwiązane ze ścisłym i niedwracalnym ustaleniem wzajemnych kursów walut nardwych - przez stanwiące ją pdmity samdzielnej plityki pieniężnej i kurswej, pwiązane z przekazaniem tych prergatyw pnadnardwym instytucjm kreującym plitykę pieniężną i fiskalną, utwrzenie wspólneg rynku dóbr i usług raz zapewnienie swbdy przepływu pracwników Plan Wernera Integracja gspdarcza w Eurpie zstała zapczątkwana w 1950 rku, kiedy pwstał plan Schumana,, któreg celem był płączenie zasbów węgla i stali w Eurpie. W 1951 rku Francja, Niemcy, Belgia, Włchy, Hlandia i Luksemburg utwrzyły Eurpejską Wspólntę 1 D. Sbczyński, Eur-Histria. Praktyka. Instytucje.Warszawa 2002, str D. Sbczyński, Eur, p. cit., str wejścia r.) 4 J. Pinder, S. Usherwd, Unia Eurpejska, Warszawa 2009, str D. Sbczyński, Eur, p. cit., str str. 5

6 Węgla i Stali (EWWiS). Na mcy Traktatu Rzymskieg w 1957 rku te same kraje utwrzyły Eurpejską Wspólntę Gspdarczą (EWG). 15 lat później d EWG dłączyła Wielka Brytania. 6 Pczątkiem lat sześćdziesiątych pjawiły się pierwsze pmysły na bliższą współpracę w bszarze walutwym. W 1961 rku Kmitet d spraw Działania na rzecz Stanów Zjedncznych Eurpy pd przewdnictwem J. Mneta wystąpił z pmysłem utwrzenia eurpejskieg systemu rezerw walutwych. Miał t być pierwszy krk w kierunku wprwadzenia jednlitej waluty. Pd kniec lat sześćdziesiątych, gdy zaczął się załamywać system z Brettn Wds, zaczęt knkretnie mówić unii walutwej. 7 Prces utwrzenia unii gspdarczej i walutwej był wieletapwy i trwał wiele lat. Nim Eurpejska Wspólnta Gspdarcza przekształciła się w Unię Eurpejską pdczas szczytu EWG w Hadze w grudniu 1969 rku pwłan kmitet pd kierwnictwem ówczesneg premiera i ministra finansów Luksemburga Pierre a Wernera. Opracwała na tzw. Plan Wernera, który zstał przedstawiny w październiku 1970 rku. Zakładał n budwę unii walutwej w trzech etapach w ciągu 10 lat. 8 Załżeniami teg planu były m.in. wspólna plityka budżetwa raz jednlita plityka pieniężna, realizwana przez pnadnardwy bank centralny. Bank miał psiadać wyłączne praw emisji pieniądza unii, który miał być jedynym legalnym śrdkiem płatniczym na jej bszarze. 9 W1972 rku ustanwin eurpejskieg węża w tunelu. Wahania kursów graniczn d ± 2,25%. Pczątkw uczestnikami prjektu był 6 krajów EWG, później dłączyły Wielka Brytania, Irlandia, Dania i Nrwegia. Szybk pjawiły się trudnści, które skutkwały wycfywaniem się pszczególnych krajów. Pierwszy wypadł funt brytyjski, p krótkim czasie także lir i frank francuski. W 1978 rku mechanizmwi kurswemu pdlegały marka niemiecka i waluty Beneluksu. 10 Z pwdu zakłóceń w międzynardwym systemie walutwym z pczątku lat siedemdziesiątych, które skutkwały upłynnieniem kursów raz kryzysu naftweg płączneg z gólnym pgrszeniem się kniunktury gspdarczej na świecie zdecydwan przerwaniu realizacji prjektu K. Jakubiszyn, B. Karski, D. Rybińska, Eur Nwa Waluta, Warszawa 1999, str K. Jakubiszyn, B. Karski, D. Rybińska, Eur,p. cit.str J. Zmbirt, Mechanizmy rynku wewnętrzneg Unii Eurpejskiej, Warszawa 2011, str D. Sbczyński, Eur, p. cit., str K. Jakubiszyn, B. Karski, D. Rybińska, Eur, p. cit. str D. Sbczyński, Eur, p. cit., str str. 6

7 1.3 Eurpejski System Walutwy Mim niepwdzenia planu Wernera nie zaniechan idei eurpejskiej integracji walutwej. Kanclerz Niemiec Helmut Schmidt i prezydent Francji Valery Giscard d Estaing wystąpili w 1977 rku z inicjatywą stabilizacji kursów walutwych, która przybrała kształt Eurpejskieg Systemu Walutweg. 12 Pwstał n na pdstawie rzprządzenia Rady Unii Eurpejskiej z dnia rku raz przumienia nardwych banków centralnych Eurpejskiej Wspólnty Gspdarczej spsbie funkcjnwania Eurpejskieg Systemu Walutweg z rku. Organami ESW miała być Rada Ministrów Finansów raz Dradczy Kmitet Walutwy. 13 Pczątkw twrzył g siem krajów: Francja, Niemcy, Włchy, Belgia, Dania, Irlandia, Luksemburg i Hlandia. W klejnych latach przystępwały klejne kraje: Hiszpania, Wielka Brytania i Prtugalia. 14 Elementami składwymi ESW były: eurpejska jednstka walutwa (EurpeanCurrency Unit, ECU); mechanizm kurswy (Exchange Rate Mechanizm, ERM); system wzajemneg kredytwania między bankami centralnymi. 15 Ustaln, że kursy między walutami krajów twrzących ESW mgą się zmieniać w kreślnych granicach względem siebie. Pasm wahań kursów ustaln pczątkw na ±2,25%. Kraje słabsze gspdarcz miały granicę rzszerzną d ± 6%. Obwiązek utrzymania kursów rynkwych w wyznacznych przedziałach spadł na banki centralne, które miały pdejmwać dpwiednie interwencje walutwe. Jednym z narzędzi był system wzajemnej pmcy kredytwej, w ramach któreg bank centralny, który nie dyspnwał dpwiednimi rezerwami mógł trzymać krótkterminwy kredyt za pśrednictwem Eurpejskieg Funduszu Współpracy Walutwej. Inną mżliwścią była krótki średniterminwa pmc walutwa d innych banków centralnych. W sytuacji gdy interwencje walutwe kazały się nieskuteczne pdejmwan decyzję zmianie kursu bilateralneg. Nastąpić t mgł przy wspólnej decyzji Kmitetu Walutweg i ministrów finansów państw człnkwskich. 16 W sierpniu 1993 rku zdecydwan rzszerzeniu pasma dla większści walut d ± 15%. Wpływ na t miał kryzys systemu wywłany głębką recesją gspdarczą. Mżliwść szerszeg zmieniania kursów walut przez kraje uczestniczące w ESW była rzadk 12 K. Jakubiszyn, B. Karski, D. Rybińska, Eur, p. cit. str D. Sbczyński, Eur, p. cit., str P. R. Krugman, M. Obstfeld, Eknmia międzynardwa. Teria i plityka. Warszawa 2007, str J. Zmbirt, Mechanizmy rynku wewnętrzneg, p. cit., str D. Sbczyński, Eur, p. cit., str str. 7

8 wykrzystywana, gdyż czywiste był, że utrzymanie minimalnej zmiennści między walutami jest jedną z pdstaw d budwy bszaru jednwalutweg Eurpejska Jednstka Walutwa ECU Tabela 1. Skład ECU, wartść ECU w walutach nardwych i waga walut w kszyku Waluty nardwe Ilść Wartść ECU w walucie Waga waluty w jednstek nardwej wg kursu kszyku (w %) waluty w centralneg w stsunku d ECU ECU z 13 III 1979 r. Marka niemiecka 0, , ,98 Frank francuski 1, , ,83 Funt szterling 0, , ,34 Lir włski 109, , ,50 Gulden hlenderski 0, , ,51 Frank belgijski 3, , ,28 Krna duńska 0, , ,06 Funt irlandzki 0, , ,15 Frank luksemburski 0, , ,35 Źródł: A. Nwak-Far, Unia gspdarcza i walutwa w Eurpie, Warszawa 2001, s rku jak element ESW pwstała Eurpejska Jednstka Walutwa (EurpeanCurrency Unit => ECU). ECU zstała ustanwina jak sztuczna waluta kszykwa. Spełniała jedynie w stpniu granicznym funkcje pieniądza na międzynardwym rynku twarwym i finanswym. Stanwiła łącznik między przyszłą Unią Gspdarczą i Walutwą a Eurpejskim Systemem Walutwym. Miała pełnić funkcję pprzednika prawdziweg, wspólneg pieniądza. 18 Wartść ECU kreślana była przez kursy 17 D. Sbczyński, Eur, p. cit., str J. Zmbirt, Mechanizmy, p. cit., str. 515 str. 8

9 walut nardwych, na pdstawie ich średniej wartści, mierzne udziałem w kszyku walutwym. 19 Przez cały czas istnienia kszyka największy udział w nim miała marka niemiecka, drugi był frank francuski. Wejście klejneg państwa d EWG wiązał się autmatycznie z wprwadzeniem jeg udziału d kszyka ECU. W klejnych latach dłączn grecką drachmę, hiszpańską pesetę i prtugalskie escud. 20 Prcedura ta była realizwana aż d rku, czyli d dnia wejścia w życie Traktatu z Maastricht, kiedy t skład kszyka ECU zstał definitywnie zamrżny. Oznacza t więc, że klejne trzy państwa, które uzyskały człnkstw w UE, tj. Austria, Finlandia i Szwecja, p rku, a przed rku ( )nie wpływały na wartść ECU pprzez udział swich walut w kszyku. 21 Pczątkw ECU służył jak wyznacznik i narzędzie rzliczeniwe w mechanizmie kursów walutwych. Był też jednstką rachunkwą finanswania interwencyjneg. Wykrzystywan ją d budwania budżetów i funduszów Unii Eurpejskiej, ustalania cen na prdukty rlne raz pdnszenia ceł i innych płat. Był t również graniczny instrument rezerw walutwych. Nardwe banki centralne składały na rzecz Eurpejskieg Funduszu Współpracy Walutwej 20% swich rezerw złta i 20% rezerw dlarwych, a w zamian trzymywały ECU aby móc równważyć salda płatnicze w wewnętrznym brcie płatniczym. Był t tzw. ECU ficjalne, któreg kurs ustalała Kmisja Eurpejska. ECU stswane był także w transakcjach międzynardwych, jak waluta emisji i lkat na międzynardwych rynkach kapitałwych. Był t tzw. ECU prywatne, któreg kurs był kształtwany przez rynek. 22 W 1999 rku ecu zstał zastąpine przez eur, jedncześnie kurs walut krajów birących udział w budwaniu UE zstał ustalny na stałym wbec nieg pzimie. Mnety i banknty eur pjawiły się w biegu dkładnie 1. stycznia 2002 rku Traktat z Maastricht rku w hlenderskim Maastricht pdpisany zstał Traktat Unii Eurpejskiej, który bwiązywał d rku. Zawart w nim pstanwienia dtyczące pwłania 19 D. Sbczyński, Eur, p. cit., str (data wejścia r.) 21 J. Zmbirt, Mechanizmy,p. cit., str D. Sbczyński, Eur,p. cit., str (data wejścia r.) str. 9

10 Unii Gspdarczej i Walutwej, bejmujące wspólną i stabilną walutę raz gtwść siągnięcia wzmcnienia i zbieżnści gspdarek państw EWG. 24 P niepwdzeniu tzw. Planu Wernera na pewien czas zaniechan prób wprwadzenia wspólnej waluty. Dpier w 1987 rku wszedł w życie Jednlity Akt Eurpejski, zakładający, że d rku uda się utwrzyć Jednlity Rynek bejmujący kraje EWG. W 1988 rku pwłan tzw. Kmitet Delrs`a. W jeg skład wchdzili niezależni eksperci raz prezesi nardwych banków centralnych państw EWG. Przygtwali ni raprt, który przedstawiny zstał w kwietniu 1989 rku. W raprcie tym zaprpnwan pdział prcesu dchdzenia d unii gspdarczej i walutwej na trzy etapy. Odrzucn plan jednrazweg wprwadzenia wszystkich regulacji prawnych i instytucjnalnych związanych z przejściem na jednlitą walutę. Pdczas szczytu w Madrycie w czerwcu 1989 rku Rada Eurpejska pdjęła decyzję rzpczęciu pierwszeg etapu d rku. Najważniejszym w tym kresie był wprwadzenie jednliteg rynku parteg na 4 swbdach: swbdzie przepływu sób, twarów, usług i kapitału na terenie EWG. W czasie jeg trwania miały zstać wg ptrzeby wprwadzne wielletnie prgramy zmierzające d zapewnienia trwałej zbieżnści niezbędnej d siągnięcia Unii Gspdarczej i Walutwej, zwłaszcza w zakresie stabilnści cen i zdrwych finansów publicznych. Datę zakńczenia teg prcesu był wejście w życie Traktatu z Maastricht w listpadzie 1993 rku, który zstał pdpisany rku. 25 Drugi etap trwał d rku d kńca 1998 rku i stanwił stadium przejściwe a zarazem przygtwawcze d trzecieg etapu. Pdczas tej fazy pdstawwym zadaniem państw człnkwskich był unikanie nadmierneg deficytu budżetweg. Rzpcząć się miał także prces prwadzący d zapewnienia bankm centralnym niezależnści. Pwłany miał zstać Eurpejski Instytut Walutwy, który z czasem miał być zastąpiny przez Eurpejski Bank Centralny. Działalnść miał rzpcząć Kmitet Walutwy będący rganem dradczym. Ostatnim elementem teg etapu miał być ustalenie listy krajów zakwalifikwanych d UGW, kreślenie niedwłalnych kursów wymiany raz utwrzenie EBC. 26 Trzeci, finalny etap rzpczął się rku. Wprwadzn wtedy jednlitą eurpejską walutę zastępującą waluty nardwe. Działalnść rzpczął Eurpejski Bank Centralny. W miejsce Kmitetu Walutweg utwrzny zstał Kmitet Eknmiczny i Finanswy D. Sbczyński, Eur, p. cit., str D. Sbczyński, Eur, p. cit., str D. Sbczyński, Eur, p. cit., str D. Sbczyński, Eur, p. cit., str. 36 str. 10

11 Traktat z Maastricht ustanawiający Wspólntę eurpejską zakłada, że kraje Unii Eurpejskiej mają praw i bwiązek uczestniczyć w Unii Gspdarczej i Walutwej. Stawia n następujące wymgi: siągnięcie wyskieg stpnia stabilnści cen; stabilnść finansów publicznych; przestrzeganie nrmalnych granic wahań kursów, kreślanych mechanizmem kursów walut ESW przez c najmniej 2 lata; trwałść zbieżnści, siągniętej przez państw człnkwskie i jeg uczestnictw w mechanizmie ESW, dzwierciedlne w pzimach długterminwych stóp prcentwych. 28 Rada Eurpejska na psiedzeniu w dniach rku zdecydwała usztywnieniu kursów między walutami państw człnkwskich d rku. Przyjęt, że Eur jest kntynuacją ECU. Z dniem rzpczęcia funkcjnwania Unii kursy miały zstań niedwracalnie usztywnine przez jednmyślną decyzję Rady. Rada w drdze rzprządzenia kreśliła kurs Eur wbec każdej z walut państw człnkwskich, które miały wejść d Unii Gspdarcz- Walutwej ERM II rku Rada Wspólnty Eurpejskiej wydała uchwałę w sprawie stwrzenia mechanizmów kursów walutwych pdczas trzecieg etapu Unii Gspdarcz-Walutwej. Utwrzn ERM II p t, aby państwa UE, które nie weszły d Unii Gspdarcz-Walutwej mgły rientwać swje plityki gspdarcze na siąganie stabilnści makreknmicznej, aby przyspieszyć knwergencję raz wspierać państwa człnkwskie w drdze d przyjęcia Eur. 30 ERM II t system stałych, wielstrnnych kursów walutwych, ale mżliwych d dstswania, z kursem centralnym i standardwym pasmem wahań ±15%. System ten ma na celu utrzymanie stabilnych kursów pmiędzy Eur a uczestniczącymi w nim walutami nardwymi. Pdczas uczestnictwa w ERM II kurs rynkwy nie mże pdlegać pważnym napięcim, a parytet centralny nie mże być dewaluwany w stsunku d waluty inneg państwa człnkwskieg na wnisek kraju uczestnicząceg w tym mechanizmie D. Sbczyński, Eur,p. cit., str D. Sbczyński, Eur,p. cit., str D. Sbczyński, Eur,p. cit., str Praca zabirwa pd redakcją P. Kwalewskieg, G. Tchrka, J, Górskieg, Mechanizmy funkcjnwania strefy Eur, Warszawa 2012, str. 248 str. 11

12 Rzdział 2. Krzyści wynikające z przystąpienia krajów d strefy Eur Przyjęcie wspólnej waluty przez kraje Unii Eurpejskiej niesie ze sbą wiele krzyści, wynikających z faktu, że rśnie bszar użytecznści pieniądza, na którym n jest w biegu. Pwduje na wzrst użytecznści pieniądza wraz ze zwiększaniem się bszaru, na którym n jest w biegu 32. Twrząc strefę eur, czekiwan wystąpienia wielu pzytywnych zjawisk, które wpłyną pzytywnie na żywienie gspdarki unii walutwej jak całści. Krzyści i szanse związane z przystąpieniem d strefy eur mżemy pdzielić na krótk- (bezpśrednie) i dług- kreswe (pśrednie). 2.1 Krzyści bezpśrednie Krzyści krótkkreswe zwane bezpśrednimi t te, które ujawnią się tuż p przystąpieniu d strefy eur. Mgą się ne pjawiać stpniw, są dczuwalne już w krótkim terminie. Zaliczyć d nich mżna trzy pdstawwe krzyści (rysunek nr 1) eliminacja ksztów transakcyjnych eliminacja ryzyka kursweg spadek stóp prcentwych Rysunek 1. Krótkterminwe krzyści unii mnetarnej Źródł: pracwanie własne. 32 A. Czarczyńska, K. Ledziewska, Teria eurpejskiej integracji gspdarczej, Warszawa 2007, str. 174 str. 12

13 2.1.1 Eliminacja ksztów transakcyjnych D głównych krzyści z wprwadzenia wspólnej waluty należy eliminacja, pnsznych przez przedsiębirców i sby fizyczne prwadzące gspdarstwa dmwe, ksztów transakcyjnych związanych z istnieniem kursu wymiany złteg d eur. Kszty te mżna pdzielić na dwie grupy: bezpśrednie kszty finanswe (np. marża między kursem kupna i sprzedaży bcej waluty, płaty twarzyszące peracjm wymiany); kszty administracyjne pnszne przez pdmity gspdarcze (kszty zarządzania ryzykiem kurswym, ddatkwe nakłady na sprawzdawczść finanswa). Z punktu widzenia gspdarstw dmwych najbardziej dczuwalną zmianą będzie: brak kniecznści wymiany walut (raz brak kniecznści pnszenia płat z teg tytułu); brak kniecznści przeliczania cen z eur na złte. Z klei dla przedsiębirstw krzyściami będą: niższe kszty działalnści gspdarczej; mżliwść skuteczniejszeg planwania inwestycji (większa pewnść rachunku eknmiczneg w związku z eliminacja zmiennści kursu walutweg); łatwiejsze prwadzenie księgwści 33. Krzyści płynące z eliminacji ksztów transakcyjnych są tym większe, im wyższy jest stpień twartści gspdarki wbec pzstałych krajów uczestniczących w unii mnetarnej Eliminacja ryzyka kursweg Wraz z wprwadzeniem wspólnej waluty zstaje wyeliminwana niepewnść, która wynika ze zmiennści kursów między walutą krajwą a eur. Brak ryzyka kursweg w znacznym stpniu ułatwia przedsiębircm planwanie raz prwadzenie działalnści gspdarczej na rynku międzynardwym. Pzwala również na redukcję ksztów związanych z zabezpieczaniem się przed ryzykiem kurswym Raprt na temat pełneg uczestnictwa Rzeczypsplitej Plskiej w trzecim etapie Unii Gspdarczej i Walutwej, NBP, Warszawa 2014, str Raprt na temat krzyści i ksztów przystąpienia Plski d strefy eur, NBP, Warszawa 2004, str Eur. Wspólna waluta eurpejska, MSZ, Warszawa 2011, str.12 str. 13

14 Eliminacja wahań kurswych bniża niepewnść eksprterów i imprterów c d przyszłeg pzimu ksztów i przychdów, granicza związane z danym krajem ryzyk inwestycyjne, c sprzyja napływwi bezpśrednich inwestycji zagranicznych. Eliminacja ryzyka kursweg mże także przyczyniać się d rzwju wymiany handlwej, c pwinn znaleźć swje dbicie w rzwju handlu i wymianie międzynardwej. Stanwi t isttne ułatwienie dla prwadzenia działalnści gspdarczej, a także ruchu turystyczneg Spadek stóp prcentwych Rezygnacja z własnej krajwej waluty przyczynia się d spadku krajwych stóp prcentwych. Ze względu na wspólna plitykę pieniężną krótkterminwe stpy prcentwe zstaną zrównane z tymi bwiązującymi w innych państwach strefy eur. Pwdem takieg stanu rzeczy jest eliminacja zawartej w nich premii za ryzyk kurswe. Niższe stpy prcentwe znaczają mniejszy kszt pzyskania kapitału dla przedsiębirstw, a c za tym idzie wzrst stpy zwrtu z inwestycji 37. Spadek stóp prcentwych jest szczególnie widczny w państwach, które w niedległej przeszłści przechdziły transfrmację ustrjwą lub ntwały wyską stpę inflacji. 2.2 Krzyści pśrednie Przystąpienie d strefy eur raz związana z nim zmiana warunków prwadzenia działalnści gspdarczej uruchamiają liczne prcesy dstswawcze, których skutki są widczne w długim kresie. Krzyści długkreswe wynikają pśredni z wprwadzenia wspólnej waluty. Najważniejsze z nich przedstawia rysunek nr 2. wzrst stabilnści makreknmicznej wzrst inwestycji krajwych raz napływ inwestycji zagranicznych żywienie wymiany handlwej z zagranicą wzrst przejrzystści rynków i knkurencji pstęp w integracji rynków finanswych Rysunek 2. Krzyści długkreswe wynikające z przystąpienia d strefy eur Źródł: pracwanie własne 36 J.Werwińska, E jak eur, Gdańsk 2002, str Mechanizmy funkcjnwania strefy eur, NBP, Warszawa 2014, str. 201 str. 14

15 Wystąpienie krzyści pśrednich ma charakter warunkwy i pszczególne kraje w różny spsób z nich krzystają. Ich realizacja jest uzależnina bwiem d właściweg wykrzystania krzyści bezpśrednich Wzrst stabilnści makreknmicznej Skutkiem rezygnacji z psiadania własnej waluty na rzecz eur jest: graniczenie ryzyka wystąpienia gwałtwnych, destabilizujących przepływów kapitału, takich jak: spekulacje walutwe czy zmiany zaufania inwestrów zagranicznych; zmniejszenie ryzyka wystąpienia kryzysu walutweg; wzrst ratingu kraju. Wystąpienie pwyższych sytuacji wpływa na zwiększenie się długkreswej stabilnści makreknmicznej państwa. Stabilnść i wiarygdnść makreknmiczna dgrywają znaczącą rlę w gspdarce, pnieważ zachęcają inwestrów d pdejmwania decyzji inwestycyjnych. Kierują się ni bwiem ceną ryzyka makreknmiczneg, która jest dknywana przez agencje ratingwe. Przyznają ne pszczególnym krajm tzw. ratingi inwestycyjne, które są zależne d ceny ich stabilnści i perspektyw rzwjwych. Ratingi te mają silny wpływ na ntwania raz na ppyt na papiery wartściwe emitwane przez pszczególne kraje. Im wyższy rating tym niższa premia za ryzyk (niewypłacalnści) w stpach prcentwych. Wejście d unii walutwej umacnia zatem stabilnść makreknmiczną i zmniejsza ryzyk. Otrzymuje tym samym wyższy rating, przez c zmniejsza kszty pzyskiwania kapitału na rzwój. Spadek ryzyka wpływa na wzrst zaintereswania inwestrów, c w kńcwym etapie znacza wzrst wielkści inwestycji, prdukcji i zatrudnienia Wzrst inwestycji krajwych raz napływ inwestycji zagranicznych Skutkiem spadku stóp prcentwych, uwlnienia nwych zasbów raz redukcji ksztu finanswania zagraniczneg jest wzrst inwestycji krajwych. Z klei dzięki eliminacji ryzyka kursweg, wzrstwi stabilnści makreknmicznej raz stabilnści cen następują zwiększne zaintereswania bezpśrednimi inwestycjami zagranicznymi (BIZ). Ddatkwymi plusami, które wynikają z inwestycji zagranicznych są: napływ nwych technlgii; pjawienie się nwych, nwczesnych technik zarządzania; 38 Raprt na temat pełneg uczestnictwa... p.cit., str str. 15

16 wzrst knkurencji; przyśpieszenie wzrstu wydajnści pracy; wzrst gspdarczy Intensyfikacji wymiany handlwej Przyjęcie wspólnej waluty mże dprwadzić d intensyfikacji wymiany handlwej. Oznacza t szansę dla wzrstu zarówn eksprtu, jak i imprtu. Pszczególne państwa czy reginy mgą wykrzystywać swją przewagę kmparatywną, kreślać pewne kierunki rzwju, uzyskując tym samym krzyści międzynardwej wymiany twarów lub usług w sytuacji znacząc niższych ksztów prdukcji dóbr p strnie jedneg z partnerów wymiany. Dknują teg pprzez przenszenie siły rbczej raz kapitału d gałęzi gspdarki gdzie jest t płacalne. 40 Wymiana handlwa pmiędzy krajami unii mnetarnej jest znacznie łatwiejsza, tańsza a także bciążna mniejszym ryzykiem. Zwiększenie wymiany handlwej zwiększa krzyści skali prdukcji raz prwadzi d wzrstu wydajnści 41. Rsnąca intensyfikacja wymiany handlwej jest uważana za jeden z najbardziej decydujący czynnik, który wpływa na wzrst gspdarczy. Mżemy wyróżnić dwa źródła, które miały wpływ na wzrst wymiany handlwej: wzrst eksprtu przez firmy, które wcześniej już uczestniczyły w handlu na rynku zagranicznym; wzrst liczby przedsiębirców, którzy rzpczęli działalnść eksprtwą, ze względy na bniżenie ksztów prwadzenia działalnści eksprtwej p wejściu d strefy eur Wzrst przejrzystści rynków i knkurencji Wprwadzenie wspólnej waluty wraz z twarzyszącą mu eliminacją ryzyka kursweg ksztów transakcyjnych prwadzi d lepszej prównywalnści cen (zmniejsza kszty związane ze zbieraniem infrmacji cenwych) raz wzrstu knkurencji na rynku dóbr i usług. Z klei wzrst knkurencji przyczynia się d lepszej alkacji pracy i kapitału raz spwduje wzrst wydajnści czynników wytwórczych. Wzrastająca knkurencja znajdzie swje dbicie w prcesie wprwadzania innwacji i nwych technlgii Mechanizmy funkcjnwania,p.cit. str Ibid, str Eur. Wspólna waluta eurpejska, MSZ, Warszawa 2011, str Raprt na temat krzyści i ksztów,p.cit. str.8 str. 16

17 2.2.5 Pstęp w integracji rynków finanswych Krzyści z tytułu przyjęcia strefy eur najszybciej ukazały się na rynkach finanswych. Przed wprwadzeniem eur główną przeszkdą integracji rynków finanswych w Eurpie był zróżnicwanie ryzyka inwestycji w pszczególnych krajach, w dużej mierze wynikające z istnienia wielu walut nardwych raz realizwania przez państwa dmiennej plityki pieniężnej i fiskalnej. Pnadt mngść walut i ciągłe zmiany kursów walutwych utrudniały prównywanie cen aktywów między rynkami, pważnie graniczając rzwój transakcji arbitrażwych. Przyjęcie wspólnej waluty przyczynił się d integracji plskieg rynku finansweg ze strefą eur, c pprawił warunki finanswania przedsiębirstw. Przedsiębirstwa mają lepszy dstęp d rynków finanswych strefy eur, c umżliwia im zaspkajanie zaptrzebwania na usługi finanswe niedstępne w kraju raz wybór knkurencyjnych pśredników finanswych. Zmniejszenie ryzyka makreknmiczneg kraju, eliminacja wahań kurswych, a także spadek ksztów transakcyjnych prwadzą d silniejszeg pwiązania cen papierów wartściwych z czynnikami ze sfery realnej, a tym samym lepszej alkacji kapitału. Przystąpienie d strefy eur przyczynia się również d wzrstu knkurencji na krajwym rynku finanswym, prwadząceg d zwiększenia wydajnści pśredników finanswych raz bniżenia ksztu ferwanych przez nie usług. 43 Integracja rynków finanswych w strefie eur wspiera wzrst gspdarczy, pnieważ: ułatwia przedsiębircm dstęp d kapitału i bniża jeg kszt znajduje t dzwierciedlenie we wzrście inwestycji; są skutecznym mechanizmem absrpcji szków asymetrycznych ; mieszkańcy każdeg kraju mgą w łatwy spsób nabywać akcje i bligacje z innych państw unii walutwej 44 Jednlity rynek finanswy prwadzi d wzrstu knkurencji m.in. pmiędzy bankami, giełdami papierów wartściwych, firmami ubezpieczeniwymi, funduszami inwestycyjnymi. Większa knkurencja t z klei niższe ceny kredytów i niższe kszty pzyskania kapitału, niższe ceny transferów finanswych, atrakcyjniejsze frmy szczędzania, lepsza bsługa (data wejścia ) 44 Mechanizmy funkcjnwania, p.cit. str.202 str. 17

18 Integracja rynków finanswych sprawia, że beneficjentami teg prcesu jest większy krąg interesariuszy, tzn.: przedsiębirców (w wyniku zwiększenia knkurencji między pśrednikami finanswymi bniżają się kszty pzyskiwania kapitału), inwestrów (zwiększa się różnrdnść instrumentów finanswych, w które mgą inwestwać); emitentów ( zwiększa się łatwść dstępu d rynku i zmniejszają się kszty transakcyjne); knsumentów ( zwiększa się chrna ich praw, maleją kszty kredytów i kszty bsługi) 45. Warunkiem kniecznym, aby móc czerpać m.in. wymienine krzyści z integracji rynków finanswych jest stabilnść systemu finansweg. Teria integracji gspdarczej raz dświadczenia krajów strefy eur wskazują, że człnkstw w unii walutwej sprzyja prcesm integracyjnym na wielu płaszczyznach, w szczególnści w bszarze rynków finanswych, zwiększenia wymiany handlwej raz inwestycji. Na skutek teg pwinien nastąpić szybszy wzrst gspdarczy, wzrst zatrudnienia, dchdów raz gólny wzrst dbrbytu spłeczneg.(rysunek nr 3) Rysunek 3. Zestawienie krzyści z przystąpienie d strefy eur Źródł: Ramy strategiczne Nardweg Planu wprwadzenia eur Warszawa 2010, s A.Zyguła, Integracja finanswa strefy eur wniski dla Plski w Zeszyty Naukwe Finanse Uniwersytet Eknmiczny w Krakwie, nr 875, Kraków 2011, s.69 str. 18

19 Rzdział 3. Kszty wynikające z przystąpienia krajów d strefy Eur Wprwadzenie wspólnej waluty eur prócz krzyści pwduje pwstawanie ksztów, jakie za sbą pciąga. Pdbnie jak w przypadku krzyści mżemy kszty te pdzielić na: krótkkreswe; długkreswe, przedstawia nam t rysunek nr 4. Rysunek 4. Zestawienie ksztów związanych z przystąpieniem d strefy eur Źródł: Ramy strategiczne Nardweg Planu wprwadzenia eur Warszawa 2010, s Kszty krótkkreswe Kszty krótkkreswe są w głównej mierze związane z samym prcesem wprwadzenia eur d biegu gtówkweg. Pnszne są w trakcie prcesu przygtwująceg d wprwadzenia eur a także w trakcie jeg wprwadzenia d biegu Wypełnienie kryteriów z Maastricht Frmalnym warunkiem przyjęcia d strefy eur jest spełnienie trwałej knwergencji prawnej i nminalnej. Przed przyjęciem wspólnej waluty muszą być spełnine następujące kryteria: stabilnści cen; fiskalne; stóp prcentwych; kurswe; str. 19

20 knwergencji prawnej. Aby spełnić wymienine kryteria niektóre kraje muszą przed przystąpieniem d strefy eur zacząć prwadzić bardziej restrykcyjną plitykę makreknmiczną, gdzie jej ksztem jest bniżenie tempa wzrstu gspdarczeg. W efekcie kńcwym (w krótkim kresie czasu) mże t pwdwać t spadek zatrudnienia raz zwiększenie bezrbcia. Największy kszt generuje plityka bniżania zakupów, usług przez sektr rządwy. Kryterium kurswe znacza, że waluta państwa człnkwskieg musi przebywać w ERM II przez 2 lata. Nie mżliwa jest dewaluacja waluty daneg kraju wbec eur. Wiąże się t również z kniecznścią pdejmwania interwencji na rynku walutwym 46. Jeżeli inflacja kształtuje się na pzimie pniżej wartści referencyjnej t wtedy należy pdjąć działania mające na celu bniżenie tempa wzrstu cen. T z klei mże zagrażać dynamice PKP Ryzyk wzrstu cen, bm knsumpcyjny W kresie kilku miesięcy p wprwadzeniu eur d biegu gtówkweg istnieje ryzyk wystąpienia pewnych nietypwych efektów cenwych, wynikających z : sztywnści cen nminalnych; efektu zakrąglania d cen atrakcyjnych (częst ceny z kńcówką 9); wykrzystania przez przedsiębirców zagubienia knsumentów d nieuzasadnineg eknmicznie pdnszenia cen (np. efekt cappuccin ) 47. Część tych efektów cenwych prwadzi d krótkkresweg wzrstu cen. (np. zakrąglanie). Zabiegi zawyżania cen najczęściej dtyczą twarów bądź usług, w przypadku których klient nie ma wybru bądź czasu na zastanwienie. Aby zapbiegać nadużywanie tych efektów kraje muszą pdejmwać następujące działania: nakaz pdwójneg pdawania cen w ciągu kilku miesięcy p wprwadzeniu eur; mnitrwanie przez władze raz rganizacje knsumenckie plityki cenwej firm; przumienia w sprawie kształtwania cen między rządem a przedsiębirstwami 48. Efekty cenwe, które twarzyszą wprwadzeniu d biegu gtówkweg eur mgą przyczynić się d pwstania rzbieżnści pmiędzy rzeczywistą a pstrzeganą inflacją. 46 Mechanizmy funkcjnwania,p.cit., str Ramy strategiczne Nardweg Planu Wprwadzenia Eur, Warszawa str.17 na /asset_publisher/ph6z/cntent/ramy-strategiczne-nardweg-planu-wprwadzenia-eur-26-pazdziernika (data wejścia ) str. 20

21 Mże t mieć wpływ na gspdarkę pprzez spadek ppytu knsumpcyjneg raz zwiększne żądania płacwe Kszty techniczne raz rganizacyjne Najbardziej dczuwalne w krótkim kresie czasu p wprwadzeniu eur będą kszty techniczne raz rganizacyjne, które pnisą zarówn administracja publiczna, banki centralne, jak również przedsiębirstwa finanswe i niefinanswe. Zaliczyć d nich mżna kszty: przystswania systemów infrmatycznych (bankmaty, parkmetry itp.); kampanii infrmacyjnej (udstępnianie ultek i brszur, wysyłanie pism infrmacyjnych itp.) zatrudnienia raz szklenia pracwników (w zakresie przyjmwania wpłat w nwej walucie, zabezpieczeń przed fałszerstwem); dstswania systemów księgwych, rachunkwych raz systemu płac; przygtwania nwych cenników raz równczesneg pdawania cen w walucie krajwej raz eur Kszty długkreswe Rezygnacja z autnmicznej plityki pieniężnej i kurswej Człnkstw w unii walutwej wiąże się z rezygnacją z niezależnej plityki pieniężnej i kurswej. Zatem kraje człnkwskie nie będą mgły prwadzić działań w celu załagdzenia wahań jakie pjawią się w kniunkturze gspdarczej. Mwa tutaj braku mżliwści wykrzystania stóp prcentwych banku centralneg raz zmiennści kursu waluty krajwej, zwłaszcza w mmencie pjawienia się tzw. szków asymetrycznych (takie, które wywierają wpływ na sytuację gspdarczą krajów bszaru walutweg -dprwadza t d wahań zatrudnienia, prdukcji raz knsumpcji prywatnej) 50. Szki te będą musiały być zamrtyzwane przez mbilne czynniki prdukcji, elastycznść wynagrdzeń raz plitykę fiskalną. Łączna skala ksztów związanych z utratą autnmicznej plityki kurswej i pieniężnej zależy d: skutecznści krajwej plityki pieniężnej prwadznej w warunkach glbalizacji; trafnści plityki pieniężnej EBC w stsunku d ptrzeb daneg kraju; skutecznści nminalneg kursu walutweg w prcesie absrbwania szków; 49 M.Lachwicz, Eurpejska integracja mnetarna d A d Z, Warszawa 2009,str Eur.Wspólna waluta,p.cit., str. 5 str. 21

22 efektywnści funkcjnwania mechanizmów dstswawczych Pzstałe kszty długkreswe D pzstałych ksztów jakie mgą pjawić się p wejściu d strefy eur mżna zaliczyć: utratę marży emisyjnej; Kszt w tym przypadku znacza utratę prawa d emisji pieniądza przez krajwy bank centralny, jak również utratę dchdu z emisji pieniądza, który stanwił ważne źródł dchdu banków nardwych, gdzie bank centralny wprwadzał pieniądz d gspdarki przez kredytwanie banków kmercyjnych 52 ) ryzyk nałżenia kar finanswych w wyniku utraty stabilnści budżetwej i nagłeg wzrstu deficytu; Na państwa człnkwskie strefy eur bjęte prcedurą nadmierneg deficytu kary finanswe mżna nałżyć wcześniej i stpniw je zwiększać. Jeżeli państw człnkwskie nie zdła graniczyć swjeg deficytu, mże zstać bciążne grzywną wynszącą 0,2 prc. PKB. Grzywny mżna pdnieść d maksymalnie 0,5 prc w przypadku wykrycia fałszwania statystyk. Kary mgą plegać na zawieszeniu funduszy reginalnych UE (nawet dla państw spza strefy eur) 53 ryzyk deprecjacji waluty eurpejskiej na skutek pdziałów i knfliktów plitycznych; ataki spekulacyjne na walutę krajwą w kresie przebywania w ERM II. 51 Mechanizmy funkcjnwania p.cit.str Wprwadzenie Eur w Plsce-za i przeciw, Wydawnictw Sejmwe, Warszawa 2013, str Jak funkcjnuje zarządzanie gspdarcze w UE? Ntatka, kmisja Eurpejska, Bruksela , str.4-5 na eurpa.eu/rapid/press-release_memo _pl.dc(data wejścia ) str. 22

23 Rzdział 4. Krzyści i kszty z przystąpienia d strefy Eur w pinii Plaków 4.1 Załżenia metdyczne Celem pracy jest przedstawienie pinii Plaków na temat wejścia Plski d strefy Eur. Aby zbadać nastrje Plaków związane z przystąpieniem d strefy Eur psłużn się ankietą. Badanie zstał przeprwadzne na próbie 100 sób w drugiej płwie kwietnia 2015 rku. Ankieta jest szybką i łatwą metdą badawczą. Przeprwadzenie badania za pmcą ankiety wymaga mniejszeg nakładu czasu niż przeprwadzenie wywiadu ustneg. Każdeg z respndentów pprszn wypełnienie ankiety za pśrednictwem jedneg z prtali. Badanie był annimwe, każdy z badanych mógł wypełnić ankietę w wybranym przez siebie miejscu i czasie. Dzięki temu udzielne dpwiedzi były przemyślane i szczere. Ankieta liczyła 10 pytań. Pytania 1-4 (tzw. metryczka) dtyczyły płci, wieku, miejsca zamieszkania i wykształcenia. Pytanie 5-10 dtyczyły pinii Plaków na temat wejścia Plski d strefy Eur. 4.2 Wyniki ankiety Pierwsze pytanie: W pierwszym pytaniu ankietwani zstali pprszeni pdanie swjej płci. Zbircze zestawienie przedstawine zstał na wykresie nr 1. Wśród ankietwanych zdecydwaną większść stanwiły kbiety- 66%, mężczyźni stanwili 34% ankietwanych. mężczyźni 34% kbiety 66% Wykres 1.Struktura badanych z uwzględnieniem płci. Źródł: pracwanie własne str. 23

24 Pytanie drugie: W drugim pytaniu ankietwani zstali pprszenie pdanie swjeg wieku, pprzez zaznaczenie jednej z czterech grup wiekwych: 18-25, 26-35, i 46 i więcej. Zestawienie grup wiekwych przedstawin na wykresie nr 2. Na wykresie widać, że płwę badanych stanwiły sby w wieku między lat. Drugą c d liczebnści grupą wiekwą były sby w wieku lat, 26% badanych. Osby w wieku lat stanwiły 19% badanych, najmniej był sób pwyżej 46 rku życia, b tylk 5%. 46 i więcej 5% d 36 d 45 19% d 18 d 25 26% d 26 d 35 50% d 18 d 25 d 26 d 35 d 36 d i więcej Wykres 2. Struktura ankietwanych wg wieku Źródł: pracwanie własne Pytanie trzecie: W trzecim pytaniu ankietwani zstali pprszeni kreślenie miejsca zamieszkania. D wybru były trzy pcje: wieś, miast d 10 tyś. mieszkańców i miast pwyżej 10 tyś. mieszkańców. Najliczniejszą grupę badanych stanwili mieszkańcy miast pwyżej 10 tysięcy mieszkańców - 43% badanych. Ankietwani z miast d 10 tysięcy mieszkańców stanwili 32% badanych. ¼ respndentów mieszkała na wsi. str. 24

25 43% 25% 32% Wieś Miast d 10 tyś Miast pw. 10 tyś Wykres 3.Struktura badanych z uwzględnieniem miejsca zamieszkania. Źródł: pracwanie własne Pytanie 4: W pytaniu czwartym ankietwani pprszeni zstali pdanie swjeg pzimu wykształcenia. Zestawienie dpwiedzi znajduje się na wykresie nr 4. Najliczniejszą grupę stanwiły sby z wyższym wykształceniem, b aż 53%. Wśród ankietwanych był 37% sób z wykształceniem średnim i zaledwie 9% z wykształceniem zawdwym. Wśród ankietwanych znalazła się jedna sba z wykształceniem pdstawwym Wyższe Średnie Zawdwe Pdst. Wykres 4.Struktura badanych z uwzględnieniem pzimu wykształcenia. Źródł: pracwanie własne 9 1 str. 25

26 Pytanie 5: W pytaniu piątym zadan ankietwanym pytanie: Czy Twim zdaniem Placy są świadmi szans i zagrżeń jakie niesie za sbą przystąpienie d strefy Eur? Wśród ankietwanych zaledwie 10% dpwiedział TAK, aż 90% ankietwanych jest zdania, że Placy nie są świadmi knsekwencji wynikających z wejścia Plski d strefy Eur. Pytanie 6: W pytaniu szóstym pprszn ankietwanych dpwiedź na pytanie: Czy Twim zdaniem Plska pwinna przystąpić d strefy Eur? Zestawienie zbircze dpwiedzi zstał przedstawine na schemacie nr 5. TAK 30% NIE 70% Wykres 5.Zestawienie dpwiedzi na pytanie: Czy Twim zdaniem Plska pwinna przystąpić d strefy Eur Źródł: pracwanie własne 70% ankietwanych uznał, że Plska nie pwinna wchdzić d strefy Eur. 30% był dmienneg zdania. Pytanie 7 brzmiał: W jakim terminie, Twim zdaniem, Plska pwinna przystąpić d strefy Eur? Ankietwani mieli d wybru trzy dpwiedzi: w ciągu 5 lat tą dpwiedź wybrał zaledwie 9% sób, w ciągu 10 lat tą dpwiedź zaznaczył 31%, pwyżej 10 lat tą dpwiedź zaznaczyła największa grupa sób, b aż 60%. Zestawienie zbircze dpwiedz zstał przedstawine na wykresie nr 6. str. 26

27 w ciągu 5 lat w ciągu 10 lat pwyżej 10 lat Wykres 6.Zestawienie dpwiedzi na pytanie: W jakim terminie, Twim zdaniem, Plska pwinna przystąpić d strefy Eur. Źródł: pracwanie własne Pytanie 8: W pytaniu ósmym wymienine zstał pięć wybranych krzyści związanych z przystąpieniem Plski d strefy Eur. Ankietwani zstali pprszeni zaznaczenie jednej, najisttniejszej z ich punktu widzenia. Zestawienie zbircze dpwiedzi zstał przedstawine na schemacie nr 7. napływ inwestycji zagranicznych integracja rynków finanswych łatwiejszy przepływ kapitału, siły rbczej, twarów i usług eliminacja ksztu wymiany walut i wahań kursu walutweg większa przejrzystść cen Wykres 7.Zestawienie dpwiedzi na pytanie: Wymienine zstały krzyści związane z przystąpieniem d strefy Eur. Wybierz jedną, która jest dla Ciebie najważniejsza. Źródł: pracwanie własne str. 27

28 Wśród ankietwanych najppularniejsza była dpwiedź eliminacja ksztu wymiany walut i wahań kursu walutweg, zaznaczył ją 34% sób. Druga c d ppularnści była dpwiedź łatwiejszy przepływ kapitału, siły rbczej, twarów i usług, wybrał ją 27% ankietwanych. Odpwiedź napływ inwestycji zagranicznych wybrał 18% sób, integracja rynków finanswych zaznaczył 12%, a większa przejrzystść cen zaznaczył zaledwie 9% sób. Pytanie 9: W pytaniu dziewiątym przedstawin pięć wybranych krzyści związanych z przystąpieniem d strefy Eur, pdbnie jak w pytaniu ósmym. Ankietwani zstali pprszeni wybranie dpwiedzi, ich zdaniem najważniejszej z punktu widzenia plskiej gspdarki. Zestawienie zbircze dpwiedzi przedstawin na schemacie nr 8. Wśród ankietwanych najwięcej sób wybrał dpwiedź łatwiejszy przepływ kapitału, siły rbczej, twarów i usług - aż 36%. Niewiele mniej, b 31% ankietwanych zaznaczył napływ inwestycji zagranicznych. C piąta sba zaznaczył dpwiedź integracja rynków finanswych. Eliminację ksztu wymiany walut i wahań kursu walutweg wybrał 11% ankietwanych. Odpwiedź większa przejrzystść cen wybrał zaledwie 2% ankietwanych. napływ inwestycji zagranicznych integracja rynków finanswych łatwiejszy przepływ kapitału, siły rbczej, twarów i usług eliminacja ksztu wymiany walut i wahań kursu większa przejrzystść cen Wykres 8.Zestawienie dpwiedzi na pytanie: Wymienine zstały krzyści związane z przystąpieniem d strefy Eur. Wybierz jedną, która Twim zdaniem jest najważniejsza dla plskiej gspdarki. Źródł: pracwanie własne str. 28

29 Pytanie 10: W pytaniu dziesiątym przedstawin pięć wybranych zagrżeń związanych z wejściem Plski d strefy Eur. Ankietwani pprszeni zstali wybranie jedneg, najważniejszeg z ich punktu widzenia. Zestawienie zbircze dpwiedzi zstał przedstawine na wykresie nr utrata autnmicznej plityki pieniężnej i kurswej 2 - gwałtwny wzrst cen 3 - kszty spłeczn - eknmiczne (np. kszt dstswania prgramwania, kszt związany z wymianą gtówki) 4 - brak mżliwści użycia kursu walutweg dla stabilizacji gspdarki 5 - wzrst knkurencji Wykres 9.Zestawienie dpwiedzi na pytanie: Wymienine zstały kszty związane z przystąpieniem d strefy Eur. Wybierz jeden, która jest dla Ciebie najważniejszy Źródł: pracwanie własne Zdecydwanie najppularniejszą była dpwiedź: gwałtwny wzrst cen, zaznaczył ją aż 67% ankietwanych. Pdbna ilść sób zaznaczyła dpwiedzi: kszty spłeczn - eknmiczne (np. kszt dstswania prgramwania, kszt związany z wymianą gtówki) raz utrata autnmicznej plityki pieniężnej i kurswej, zaznaczył je dpwiedni 11% i 10% ankietwanych. 8% ankietwanych jak najważniejszy ich zdaniem kszt przystąpienia Plski d strefy Eur wybrał wzrst knkurencji. Brak mżliwści użycia kursu walutweg dla stabilizacji gspdarki jak najważniejsze zagrżenie ze swjej perspektywy wybrał zaledwie 4% ankietwanych. Pytanie 11: W pytaniu jedenastym przedstawin takie same zagrżenia związane z przystąpieniem strefy Eur, jak w pytaniu 10, ankietwani mieli za zadanie wybrać t, które ich zdaniem jest najważniejsze z punktu widzenia plskiej gspdarki. str. 29

30 Zestawienie zbircze dpwiedzi przedstawin na wykresie nr utrata autnmicznej plityki pieniężnej i kurswej 2 - gwałtwny wzrst cen 3 - kszty spłeczn - eknmiczne (np. kszt dstswania prgramwania, kszt związany z wymianą gtówki) 4 - brak mżliwści użycia kursu walutweg dla stabilizacji gspdarki 5 - wzrst knkurencji Wykres 10.Zestawienie dpwiedzi na pytanie: Wymienine zstały kszty związane z przystąpieniem d strefy Eur. Wybierz jeden, który jest Twim zdaniem najważniejszy z perspektywy plskiej gspdarki. Źródł: pracwanie własne W tym przypadku ilść dpwiedzi na każdy z punktów jest zbliżna. Najwięcej, b 34% ankietwanych wybrał dpwiedź: utrata autnmicznej plityki pieniężnej i kurswej. Odpwiedni 22% i 21% sób zaznaczył dpwiedzi brak mżliwści użycia kursu walutweg dla stabilizacji gspdarki raz gwałtwny wzrst cen. 15% sób wybrał kszty spłeczn - eknmiczne (np. kszt dstswania prgramwania, kszt związany z wymianą gtówki). Odpwiedź wzrst knkurencji zdbyła 8% głsów, najmniej spśród wszystkich prpzycji. str. 30

31 pwyżej 10 lat w ciągu 10 lat w ciągu 5 lat TAK 14 NIE Wykres 11.Odpwiedzi ankietwanych na pytanie kiedy Plska pwinna przystąpić d strefy eur z uwzględnieniem dpwiedzi na pytanie czy Plska pwinna przystąpić d strefy eur. Źródł: pracwanie własne Spśród sób, które dpwiedziały NIE na pytanie: Czy Plska pwinna przystąpić d strefy eur 81,5%uważa, że Plska nie pwinna przyjmwać waluty eur w czasie krótszym niż 10 lat; 18,5% uważa, że przyjęcie wspólnej eurpejskiej waluty pwinn nastąpić w ciągu 10 lat. Żadna z sób, które są przeciwk wejściu Plski d strefy Eur nie wybrała dpwiedzi, że przystąpienie d strefy eur pwinn nastąpić w ciągu najbliższych pięciu lat. Osby, które uważają, że Plska pwinna przystąpić d strefy eur najczęściej są zdania, że pwinn t nastąpić w ciągu 10 lat. 2 sby które w pytaniu 6 zaznaczyły dpwiedź TAK, uważają że Plska pwinna przystąpić d strefy eur nie szybciej niż w ciągu 10 lat, 8 sób uważa, że w ciągu pięciu lat. Spśród sób, które uważają, że Plska pwinna przystąpić d strefy eur najwięcej ma wyższe wykształcenie, b aż 2/3, 20% ma wykształcenie średnie, 10% ma wykształcenie zawdwe, a jedna sba ma wykształcenie pdstawwe c stanwi niewiele pnad 3%. 70 sób uważa, że Plska nie pwinna przystępwać d strefy eur. W tej grupie najwięcej jest sób z wyższym wykształceniem, 33, niewiele mniej, b 31 sób ma średnie wykształcenie, 6 sób ma wykształcenie zawdwe. str. 31

32 wyższe średnie zawdwe pdstawwe TAK NIE Wykres 12.Zestawienie dpwiedzi na pytanie: Czy Plska pwinna przystąpić d strefy eur z uwzględnieniem pzimu wykształcenia. Źródł: pracwanie własne Spśród sób, które uważają, że Plska pwinna przystąpić d strefy eur 15 jest w wieku między 26 a 35 lat, 10 sób jest w wieku 18-25, 4 sby są w wieku 36-45, a jedna sba ma 46 lat lub więcej. 70% ankietwanych uważa, że Plska nie pwinna przystępwać d strefy eur. Najliczniejszą grupę stanwią sby w wieku między lat, 16 sób jest w wieku 18-25, 15 sób jest w wieku lat, a 4 sby są w wieku 46 lat i więcej. Nie Tak i więcej Wykres 13.Zestawienie dpwiedzi na pytanie, czy Plska pwinna przystąpić d strefy eur z pdziałem na grupy wiekwe Źródł: pracwanie własne Na pytanie: Czy Placy są świadmi szans i zagrżeń jakie niesie za sbą przystąpienie d strefy eur 90% ankietwanych dpwiedział: NIE. Najliczniejszą grupę stanwiły sby w wieku między lat, był ich k. 52%, niespełna 27% stanwiły sby z najmłdszej grupy wiekwej 18-25, dpwiedź tą wybrał 15 sób z grupy wiekwej raz 4 sby pwyżej 46 rku życia. str. 32

33 4 4% 15 17% 24 27% i więcej 47 52% Wykres 14.Zestawienie sób, które uważają, że Placy nie są świadmi szans i zagrżeń związanych z wejściem d strefy eur z pdziałem na grupy wiekwe. Źródł: pracwanie własne. 40% spśród ankietwanych, którzy uważają, że Placy są świadmi szans i zagrżeń związanych z przystąpieniem d strefy eur jest w wieku lat, 30% t sby w wieku 26-35, 20% t sby w wieku miedzy 18 a 25 lat, 10% t sby w wieku 46 lat i starsze. 4 40% % 20% % i więcej Wykres 15.Zestawienie sób, które uważają, że Placy są świadmi szans i zagrżeń związanych z wejściem d strefy eur z pdziałem na grupy wiekwe. Źródł: pracwanie własne Na wykresie nr 16 przedstawine zstał zestawienie dpwiedzi na pytanie 8, które dtyczył krzyści z przystąpienia d strefy eur dla jednstki z uwzględnieniem pzimu wykształcenia. Spśród sób z wyższym wykształceniem najwięcej wybrał dpwiedź eliminacja ksztu wymiany walut i wahań kursu walutweg, b aż 17, druga c d ppularnści była dpwiedź łatwiejszy przepływ kapitału, siły rbczej, twarów i usług, str. 33

34 którą wybrał 15 sób z wyższym wykształceniem. Zaledwie 4 sby z wyższym wykształceniem wybrały dpwiedź większa przejrzystść cen. Odpwiedź eliminacja ksztu wymiany walut i wahań kursu walutweg była najczęściej wybierana również przez sby ze średnim wykształceniem. P 3 sby z wykształceniem zawdwym wybierały dpwiedzi eliminacja ksztu wymiany walut i wahań kursu walutweg i łatwiejszy przepływ kapitału, siły rbczej, twarów i usług. P jednej sbie z wykształceniem zawdwym zaznaczyły pzstałe dpwiedzi. 1 sba z wykształceniem pdstawwym uważa, że najisttniejszą szansą związaną z przystąpieniem Plski d strefy eur jest większa przejrzystść cen większa przejrzystść cen eliminacja ksztu wymiany walut i wahań kursu walutweg łatwiejszy przepływ kapitału, siły rbczej, twarów i usług integracja rynków finanswych napływ inwestycji zagranicznych pdstawwe zawdwe średnie wyższe Wykres 16.Zestawienie dpwiedzi na pytanie 8 z uwzględnieniem wykształcenia ankietwanych. Źródł: pracwanie własne str. 34

35 większa przejrzystść cen eliminacja ksztu wymiany walut i wahań kursu walutweg łatwiejszy przepływ kapitału, siły rbczej, twarów i usług integracja rynków finanswych napływ inwestycji zagranicznych pdstawwe zawdwe średnie wyższe Wykres 17.Zestawienie dpwiedzi na pytanie 9 z uwzględnieniem wykształcenia ankietwanych. Źródł: pracwanie własne Wykres nr 17 przedstawia zestawienie dpwiedzi na pytanie: Która z wymieninych krzyści związanych z przystąpieniem Plski d strefy eur jest najważniejsza z punktu widzenia gspdarki, z uwzględnieniem pzimu wykształcenia. Odpwiedź 1: większa przejrzystść cen, zstała wybrana przez 2 sby, bie z wyższym wykształceniem. Odpwiedź 2: eliminacja ksztu wymiany walut i wahań kursu walutweg, zstała wybrana przez 11 sób: 1 sbę z wykształceniem zawdwym i p pięć sób z wykształceniem średnim i wyższym. Odpwiedź 3: łatwiejszy przepływ kapitału, siły rbczej, twarów i usług wybrał 36 ankietwanych, z czeg 1 ma wykształcenie pdstawwe, 4 wykształcenie zawdwe, 12 wykształcenie średnie i 19 wykształcenie wyższe. Odpwiedź 4: integracja rynków finanswych, zstała zaznaczna przez 20 sób, z czeg 1 miała wykształcenie zawdwe, 8 wykształcenie średnie i 11 wykształcenie wyższe. Odpwiedź 5: napływ inwestycji zagranicznych wybrał 31 sób, z czeg 3 t sby z wykształceniem zawdwym, 12 t sby z wykształceniem średnim i 16 t sby z wykształceniem wyższym. str. 35

36 utrata autnmicznej plityki pieniężnej i kurswej gwałtwny wzrst cen kszty spełeczneknmiczne brak mżliwści użycia kursu walutweg dla stabilizacji gspdarki wzrst knkurencji wieś miast d 10 tyś. mieszkańców miast pwyżej 10 tyś. mieszkańców Wykres 18.Zestawienie dpwiedzi na pytanie kszty wejścia Plski d strefy eur z perspektywy ankietwaneg z uwzględnieniem miejsca zamieszkania. Źródł: pracwanie własne utrata autnmicznej plityki pieniężnej i kurswej gwałtwny wzrst cen kszty spełeczneknmiczne brak mżliwści użycia kursu walutweg dla stabilizacji gspdarki wzrst knkurencji wieś miast d 10 tyś. mieszkańców miast pwyżej 10 tyś. mieszkańców Wykres 19.Zestawienie dpwiedzi na pytanie kszty wejścia Plski d strefy eur z perspektywy gspdarki z uwzględnieniem miejsca zamieszkania. Źródł: pracwanie własne str. 36