elektromagnetycznego o długościach fali z przedziału od 10-7 m do 10-3 m (od 10 nm do 1 mm). Promieniowanie

Transkrypt

1 Promieniowanie optyczne jest ważnym czynnikiem środowiska, niezbędnym do prawidłowego rozwoju i działalności człowieka. Jednak jego nadmiar powoduje wiele niekorzystnych skutków biologicznych, których mechanizmy powstawania i rozwoju nie są jeszcze do końca wyjaśnione. dr inż. Adam Pościk, dr inż. Grzegorz Owczarek, dr inż. Agnieszka Wolska Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy Promieniowanie optyczne stanowi część widma elektromagnetycznego o długościach fali z przedziału od 10-7 m do 10-3 m (od 10 nm do 1 mm). Promieniowanie optyczne dzieli się na promieniowanie widzialne (zakres od 380 nm do 780 nm), promieniowanie nadfi oletowe (od 100 nm do 380 nm) oraz podczerwone (od 780 nm do 1 mm). Promieniowanie optyczne jest ważnym czynnikiem środowiska, niezbędnym do prawidłowego rozwoju i działalności człowieka. Jednak jego nadmiar powoduje wiele niekorzystnych skutków biologicznych, których mechanizmy powstawania i rozwoju nie są jeszcze do końca wyjaśnione. Skutek biologiczny oddziaływania promieniowania optycznego na człowieka zależy przede wszystkim od rozkładu widmowego i ilości pochłoniętego promieniowania, czasu i częstości ekspozycji oraz rodzaju narażonej tkanki [1]. Promieniowanie optyczne może być przyczyną bardzo poważnych zmian chorobowych skóry i oczu. Do podstawowych źródeł nielaserowego promieniowania optycznego zalicza się promieniowanie słoneczne, które zawiera nadfiolet w zakresie nm (czyli w jego składzie nie ma nadfioletu dalekiego Środki ochrony indywidualnej chroniące przed nielaserowym promieniowaniem optycznym UVC), promieniowanie widzialne oraz podczerwone. Ponadto jest szereg źródeł sztucznych: elektrycznych (promienniki elektryczne) oraz technologicznych, które są skutkiem ubocznym procesów technologicznych (np. łuk spawalniczy, piec hutniczy). ZAGROŻENIA PROMIENIOWANIEM NADFIOLETOWYM Biologiczne oddziaływanie może wywoływać jedynie promieniowanie pochłonięte. Z uwagi na fakt, że energia fotonu promieniowania z zakresu nadfi oletu wynosi od 3,4 ev do 124 ev, promieniowanie to po pochłonięciu przez eksponowaną tkankę inicjuje w niej reakcje fotochemiczne, przy czym wraz ze wzrostem długości fali prawdopodobieństwo, że energia fotonu będzie wystarczająca do zainicjowania tej reakcji, maleje. Nadmierna ekspozycja na to promieniowanie może prowadzić do skutków szkodliwych w odniesieniu do oczu i skóry. W zależności od długości fali promieniowania zagrożone są różne elementy oka. Nadfiolet z zakresu (UVB + UVC) pochłaniany jest prawie całkowicie przez rogówkę i spojówkę, stąd promieniowanie to jest odpowiedzialne przede 10 Promotor 3/12

2 wszystkim za stany zapalne rogówki i spojówki (skutek ostry) oraz nowotwory oka (skutek chroniczny). Natomiast promieniowanie z zakresu UVA jest pochłaniane głównie przez soczewkę i w przypadku chronicznej ekspozycji na to promieniowanie może skutkować zaćmą fotochemiczną oraz skrzydlikiem. Najczęściej spotykanym ostrym objawem narażenia oka na nadfi olet jest stan zapalny rogówki i spojówek. Zagrożenie promieniowaniem nadfi oletowym skóry dotyczy przede wszystkim odsłoniętych części ciała, czyli rąk, głowy, szyi i karku. Szkodliwe skutki ekspozycji tkanki skóry zależą od natężenia napromienienia, absorpcji przez tkanki skóry, długości fali promieniowania, czasu trwania ekspozycji. Do skutków szkodliwych oddziaływania nadfi oletu na skórę zalicza się: erytemę, oparzenie słoneczne, fotostarzenie, przednowotworowe zmiany skórne i nowotwory skóry, w tym nowotwory złośliwe, jak czerniak skóry. W świetle najnowszych wymagań obowiązujących w Polsce i świecie jako kryterium oceny zagrożenia promieniowaniem nadfioletowym uznano niedopuszczenie do powstania rumienia skóry, zapalenia rogówki i spojówki oka, rozwoju zmian nowotworowych skóry i zaćmy. W celu niedopuszczenia do powstania rumienia skóry, zapalenia rogówki i spojówki oka oraz zmian nowotworowych skóry najwyższe dopuszczalne napromieniowanie skuteczne HS promieniowaniem nadfi oletowym oka i skóry w ciągu zmiany roboczej wynosi 30 J/m 2. Natomiast w celu niedopuszczenia do powstania zaćmy najwyższe dopuszczalne napromieniowanie oka promieniowaniem z pasma nm (H UVA ) w ciągu zmiany roboczej wynosi J/m 2. Jeśli zostanie stwierdzone przekroczenie ww. wartości maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji (MDE), konieczne jest przeprowadzenie natychmiastowych działań ograniczających ekspozycję pracownika. Jeśli nie można tego osiągnąć poprzez środki techniczne (np. zmianę lub osłonięcie źródła promieniowania) i organizacyjne (np. ograniczenie czasu ekspozycji, zwiększenie odległości przebywania pracownika), wówczas należy zastosować odpowiednie środki ochrony indywidualnej oczu i skóry. Typowe źródła promieniowania nadfi oletowego to: łuki spawalnicze; lampy ksenonowe; lampy rtęciowe wysoko-, średnio- i niskoprężne; lampy deuterowe; żarówki halogenowe; lampy Wooda (tzw. czarne światło); lampy bakteriobójcze; świetlówki UVA i UVB (aktyniczne, superaktyniczne, solaryjne itp.); palniki plazmowe i gazowe. ZAGROŻENIA WYWOŁANE PROMIENIOWANIEM WIDZIALNYM I PODCZERWONYM Promieniowanie widzialne i podczerwone rozpatruje się łącznie przy analizie zagrożenia dla zdrowia człowieka, gdyż część skutków szkodliwych wywołują oba zakresy tego promieniowania. Promieniowanie widzialne w całości dociera do siatkówki oka, wobec czego może wywoływać skutki szkodliwe głównie w odniesieniu do siatkówki. Promieniowanie widzialne, zwłaszcza z zakresu poniżej 700 nm (energia fotonu 1,6 ev 3,4 ev), może inicjować jeszcze reakcje fotochemiczne w tkankach, r e k l a m a 11

3 a równocześnie już od długości fali 380 nm zaczyna inicjować reakcje termiczne. Dlatego uwzględniane jest zarówno przy ocenie zagrożenia termicznego, jak i fotochemicznego siatkówki oka. W przypadku ekspozycji skóry promieniowanie widzialne to wnika dość głęboko w obszar skóry (zwłaszcza w zakresie powyżej 500 nm, kiedy dociera do tkanki podskórnej) i z tego względu jest brane pod uwagę przy ocenie zagrożenia termicznego skóry. Z uwagi na fakt, że energia fotonu promieniowania z zakresu podczerwieni jest dużo niższa niż w przypadku nadfi oletu i promieniowania widzialnego i wynosi od 1,24 ev do 1,6 ev, promieniowanie to po pochłonięciu przez eksponowaną tkankę inicjuje w niej reakcje termiczne. Podczerwień o długościach fal powyżej 1400 nm jest pochłaniane głównie przez rogówkę, natomiast promieniowanie widzialne i bliska podczerwień ( nm) dochodzi do siatkówki oka. Łączne rozpatrywanie promieniowania podczerwonego i widzialnego w wywoływaniu zagrożeń termicznych dotyczy przede wszystkim oceny zagrożenia termicznego skóry oraz zagrożenia termicznego siatkówki oka. Natomiast zagrożenie termiczne rogówki i soczewki oka rozpatruje się tylko dla promieniowania IRA i IRB. Jeżeli parametry promieniowania optycznego (odpowiednio do rozpatrywanego zagrożenia: natężenie napromienienia rogówki i soczewki oka promieniowaniem podczerwonym, skuteczne natężenie napromienienia lub skuteczna luminancja energetycznego źródła promieniowania przy zagrożeniu fotochemicznym siatkówki oka, skuteczna luminancja energetycznego źródła promieniowania przy zagrożeniu termicznym siatkówki oka lub napromienie skóry promieniowaniem widzialnym i podczerwonym), na które eksponowany jest pracownik na stanowisku pracy, przekraczają wartości MDE, należy natychmiast podjąć działania ograniczające ekspozycję pracownika. Jeśli nie można tego osiągnąć poprzez środki techniczne (np. zmianę lub osłonięcie źródła promieniowania) i organizacyjne (zwiększenie odległości przebywania pracownika), wówczas należy zastosować odpowiednie środki ochrony indywidualnej oczu i skóry. Typowymi źródłami promieniowania widzialnego i podczerwonego są: wszystkie źródła światła; łuk elektryczny; otwory ścian pieców popielnych, grzewczych, hartowniczych, ceramicznych lub szklarskich; roztopione metale lub szkło; elementy metalowe rozgrzane do wysokich temperatur; lampowe promienniki podczerwieni (m.in. używane w hodowli zwierząt, do suszenia przędzy, wypalania ziarna itp.); paleniska parowe, elektryczne, węglowe lub gazowe. ZAGROŻENIA WYWOŁANE PROMIENIOWANIEM PODCZAS SPAWANIA Do typowych źródeł emitujących szkodliwe promieniowanie optyczne można zaliczyć łuki spawalnicze oraz płomień palników gazowych. Podczas obsługi urządzeń spawalniczych pracownicy są narażeni na intensywne promieniowanie widzialne oraz promieniowanie nadfi oletowe. Szczególnie szkodliwym źródłem promieniowania optycznego są łuki spawalnicze. Emitują one intensywne światło niebieskie i promieniowanie nadfi oletowe (UV), w tym nadfi olet krótkofalowy. Natężenie napromienienia w zakresie UV w odległości od 0,7 m do 1 m od łuku elektrycznego lub plazmowego wynosi od kilku do kilkunastu W/m 2, w zależności od rodzaju elektrody i warunków spawania. W przypadku spawania gazowego temperatura palnika nie przekracza na ogół 2000 K. Promieniowanie to składa się więc głównie z podczerwieni i światła, a jedynie palniki wodorowe i acetylenowe, charakteryzujące się wyższą temperaturą spalania, mogą emitować bliski nadfi olet. Promieniowanie emitowane podczas spawania elektrycznego oraz spawania płomieniem gazowym może być przyczyną wielu poważnych schorzeń, takich jak: zaćma fotochemiczna; stany zapalne rogówki i spojówki; uszkodzenie siatkówki; nowotwory skóry (wieloletnia ekspozycja). Dodatkowo powstające podczas spawania odpryski stopionych metali oraz żużla mogą prowadzić do poważnych urazów gałki ocznej. Wniknięcie do gałki ocznej ciała obcego, np. w postaci odłamka żelaza lub miedzi, oprócz spowodowanych uszkodzeń mechanicznych może po latach wywołać żelazicę lub miedzicę. NIEKORZYSTNE SKUTKI DZIAŁANIA PROMIENIOWANIA SŁONECZNEGO DLA SKÓRY Wielokrotne narażenie skóry na promieniowanie nadfioletowe o dużym natężeniu (objawiające się bardzo ciemną opalenizną) może być przyczyną złuszczania się naskórka, powstania przebarwień na skórze (pojawiają się piegi, znamiona, plamy) oraz powstawania zmian przednowotworowych i nowotworowych. Najczęściej spotykanym objawem nadmiernej ekspozycji skóry na promieniowanie słoneczne jest rumień. Z medycznego punktu widzenia rumień (erytema) jest objawem procesu zapalnego skóry. Pojawia się zazwyczaj w miejscu napromienienia po okresie utajenia trwającym do kilku godzin, zależnie od dawki i długości fali promieniowania. Im bardziej intensywnie się opalamy, tym proces ten ujawnia się szybciej. Promieniowanie z zakresu UV-B wytwarza rumień intensywniejszy i trwający dłużej, przy czym wzrost 12 Promotor 3/12

4 dawki promieniowania znacznie zwiększa jego intensywność. Obecnie wiadomo, że zmiany skóry wywołane zbyt intensywnym i długotrwałym opalaniem się są nie tylko bolesne, ale mogą prowadzić w dłuższym okresie do powstania poważniejszych schorzeń, takich jak: rak skóry czy infekcje wywołane przez gromadzenie się bakterii w pękających bąblach pooparzeniowych. OCHRONA OCZU PRZED PROMIENIOWANIEM OPTYCZNYM Zagadnienia ochrony przed promieniowaniem optycznym odnoszą się w głównej mierze do ochrony oczu, gdyż właśnie oczy są na nie najbardziej narażone. Należy oczywiście pamiętać, że odpowiednio duże dawki promieniowania nadfi oletowego i podczerwonego mogą wywołać bardzo groźne w swych skutkach efekty patologiczne na skórze. Do ochrony przed promieniowaniem optycznym wykorzystywane są środki ochrony indywidualnej i/lub zbiorowej. Najważniejsza zasada stosowania środków ochrony indywidualnej mówi, że środki te należy stosować, jeśli wszelkie inne sposoby likwidacji lub zabezpieczeń przed szkodliwym promieniowaniem zostały już wyczerpane. Zasada ta ma również zastosowanie do zagrożeń będących wynikiem promieniowania optycznego występującego na stanowiskach pracy. Oczywiste jest, że w sytuacjach, w których można całkowicie odciąć się od źródła niebezpiecznego promieniowania optycznego poprzez zastosowanie nieprzepuszczalnych osłon, mowa jest o zastosowaniu środków ochrony zbiorowej. Przykładem środków ochrony zbiorowej są kurtyny spawalnicze osłaniające obszar, w którym wykonywane jest spawanie. Biorąc pod uwagę oświetlenie elektryczne oraz promieniowanie optyczne, w środowisku pracy najbardziej narażone są oczy. W wielu sytuacjach pracownicy nie są izolowani poprzez zastosowanie środków ochrony zbiorowej od źródeł promieniowania nadfi oletowego (np. lampy używane w solariach), podczerwonego (piece hutnicze), spawalniczego (ręczne prace spawalnicze) lub olśnienie promieniowaniem słonecznym (prace na otwartej przestrzeni). Z tego względu w niniejszym opracowaniu najwięcej uwagi poświęcono środkom ochrony oczu stosowanym do ochrony przed promieniowaniem nadfi oletowym, podczerwonym i olśnieniem słonecznym. Dla poszczególnych rodzajów promieniowania podano podstawowe wskazówki dotyczące doboru i użytkowania środków ochrony oczu i twarzy. Pominięto szczegółowy opis pozostałych typów środków ochrony indywidualnej, ze względu na obszerność tematyki. Zagadnienia te będą przedmiotem odrębnego artykułu. r e k l a m a 13

5 Oznaczenie Postrzeganie kolorów Typowe zastosowania Typowe źródła* do użytku w obecności źródeł, które emitują głównie może być pogorszone, chyba promieniowanie nadfi oletowe o długościach fal że występuje znakowanie krótszych niż 313 nm i kiedy olśnienie nie jest istotnym 2C-shade (2C-zaciemnienie) czynnikiem; pokrywa się ono z pasmem UVC i większością pasm UVB** 2-1,2 2-1,4 2-1, , lampy rtęciowe niskoprężne, takie jak lampy używane do wzbudzania fl uorescencji lub czarne światło, lampy aktyniczne oraz bakteriobójcze lampy rtęciowe średnioprężne, takie jak lampy fotochemiczne może być pogorszone, chyba do użytku w obecności źródeł, które emitują intensywne lampy rtęciowe wysokoprężne i lampy że występuje znakowanie promieniowanie zarówno w zakresie UV i świetle widzialnym, przez co wymagane jest osłabienie promieniowa- halogenowe, takie jak lampy słoneczne 2C-shade (2C-zaciemnienie) używane w solariach nia widzialnego układy lamp impulsowych; wysokoprężne 2-5 i bardzo wysokoprężne lampy rtęciowe, takie jak lampy słoneczne używane w solariach * Przykłady podane są dla ogólnej informacji. ** Długości fal tych pasm są zalecane przez CIE (to jest od 280 nm do 315 nm dla UVB i od 100 nm do 280 nm dla UVC). Opisane fi ltry nie są odpowiednie do bezpośredniej obserwacji jaskrawych źródeł światła, takich jak łuk wysokociśnieniowych lamp ksenonowych lub łuk spawalniczy. Do tego celu zaleca się używanie fi ltru spawalniczego, opisanego w EN 169. Wskazówki podane powyżej nie dotyczą osób ze światłowstrętem lub podlegających leczeniu, które może zwiększyć czułość oczu na promieniowanie optyczne. Tab. 1. Przeznaczenie, właściwości i typowe zastosowania filtrów chroniących przed promieniowaniem nadfioletowym [4] TYPY ŚRODKÓW OCHRONY OCZU I TWARZY Do ochrony przed wymienionym promieniowaniem optycznym służą następujące cztery podstawowe kategorie środków ochrony oczu: okulary ochronne; gogle ochronne; osłony twarzy; osłony spawalnicze (do tej kategorii ochron oczu zaliczamy spawalnicze: tarcze, przyłbice, gogle i kaptury) [2]. W wymienionych kategoriach środków ochrony oczu montuje się wizjery, szybki ochronne lub filtry (do grupy fi ltrów zaliczamy: fi ltry spawalnicze, fi ltry chroniące przed nadfioletem, filtry chroniące przed podczerwienią, filtry chroniące przed olśnieniem słonecznym, filtry chroniące przed promieniowaniem laserowym). ZASADY DOBORU FILTRÓW Podstawowym parametrem charakteryzującym klasę ochrony fi ltra niezależnie od przeznaczenia jest jego stopień ochrony. Jest to parametr, który wyznacza się na podstawie wartości współczynnika przepuszczania światła. Im większa jest wartość stopnia ochrony, tym ciemniejszy fi ltr. W zależności od przeznaczenia fi ltrom przypisuje się również numery kodowe. W skład kompletnego oznaczenia fi ltrów wchodzą numer kodowy oraz oznaczenie. Wyjątkiem Oznaczenie 4-1,2 4-1,4 4-1, , Typowe zastosowanie dla źródeł światła o średniej temperaturze [ C] do Tab. 2. Przeznaczenie, właściwości i typowe zastosowania filtrów chroniących przed promieniowaniem podczerwonym [5] są fi ltry spawalnicze, dla których oznaczenie to tylko jeden z wymienionych powyżej stopni ochrony. Dla fi ltrów chroniących przed promieniowaniem laserowym stosuje się oznaczenia od L1 do L10. Oznaczenia te określa się na podstawie gęstości optycznej fi ltru dla długości fali, dla której ma być zapewniona ochrona, oraz na podstawie badania odporności na promieniowanie laserowe. FILTRY CHRONIĄCE PRZED PROMIENIOWANIEM NADFIOLETOWYM Do ochrony przed promieniowaniem nadfi oletowym służą fi ltry montowane w okularach, goglach lub osłonach twarzy. Przeznaczenie, właściwości i typowe Czynność q < q < q 800 q > 800 spawanie i lutospawanie Uwaga, q oznacza natężenie przepływu acetylenu w litrach na godzinę. W zależności od warunków stosowania może być użyte kolejno większe lub mniejsze oznaczenie. Tab. 3. Oznaczenia stosowane przy spawaniu gazowym i lutospawaniu [3] Czynność 900 q < q < q 8000 cięcie tlenem Uwaga, q oznacza natężenie przepływu tlenu w litrach na godzinę. W zależności od warunków stosowania może być użyte kolejno większe lub mniejsze oznaczenie. Tab. 4. Oznaczenia stosowane przy cięciu tlenem 14 Promotor 3/12

6 zastosowania filtrów chroniących przed promieniowaniem nadfi oletowym przedstawiono w tab. 1. Opcjonalnie fi ltry mogą zapewniać niezakłócone rozpoznawanie kolorów. Dla tego typu fi ltrów pomiędzy 500 nm a 650 nm widmowy współczynnik przepuszczania powinien być nie mniejszy niż 0,2 wartości współczynnika przepuszczania światła (wyliczonego dla zakresu od 380 nm do 780 nm), a względny wizualny iloraz osłabienia Q, dla sygnałów świetlnych czerwonych, żółtych, zielonych i niebieskich, powinien być nie mniejszy niż 0,8. FILTRY CHRONIĄCE PRZED PROMIENIOWANIEM PODCZERWONYM Do ochrony przed promieniowaniem podczerwonym służą fi ltry montowane w okularach, goglach lub osłonach twarzy. Podobnie jak w przypadku opisywanych powyżej fi ltrów chroniących przed nadfi oletem opcjonalnie fi ltry te mogą zapewniać niezakłócone rozpoznawanie kolorów. Dla tego przypadku wymagania są identyczne jak przy fi ltrach chroniących przed nadfi oletem. Filtry, dla których deklaruje się zwiększony współczynnik odbicia w podczerwieni, powinny mieć średni widmowy współczynnik odbicia, większy niż 60% dla zakresu długości fali od 780 nm do 2000 nm. Filtry, które spełniają to wymaganie, mogą być oznakowane oznaczenie R. Przeznaczenie, właściwości i typowe zastosowania fi ltrów chroniących przed promieniowaniem podczerwonym przedstawiono w tab. 2. FILTRY CHRONIĄCE PRZED PROMIENIOWANIEM POWSTAJĄCYM PODCZAS SPAWANIA Do ochrony przed promieniowaniem spawalniczym i występującym w technikach pokrewnych służą fi ltry montowane w przyłbicach, tarczach, goglach lub osłonach spawalniczych (kapturach). Dobierając odpowiedni fi ltr spawalniczy, należy uwzględnić następujące czynniki: dla spawania gazowego i technik pokrewnych (takich jak lutospawanie i cięcie strumieniem plazmy) natężenia przepływu gazu przez palnik; dla spawania łukiem elektrycznym, żłobienia elektropowietrznego i cięcia strumieniem plazmy rodzaj metody spawania oraz natężenie prądu. Do pozostałych czynników mających wpływ na dobór fi ltra można zaliczyć: ustawienie operatora względem płomienia lub łuku, na przykład w zależności od tego, czy operator pochyla się nad przedmiotem spawanym, czy przyjmuje pozycję z wyciągniętymi rękoma, może być konieczna zmiana o co najmniej jedno oznaczenie fi ltru; lokalne oświetlenie; czynnik ludzki. Czynniki te są bardzo trudne do oceny, w związku z tym doboru fi ltra dokonuje się tylko z uwzględnieniem metody spawania oraz natężenia przepływu gazu lub natężenia prądu spawania. W tab. 3 i 4 podano oznaczenia fi ltrów, które potwierdzone w praktyce okazały się odpowiednie do ochrony pracowników o normalnym wzroku oraz uśrednionych warunków pracy. Przyjęto, że typowa odległość oczu spawacza od jeziorka spawalniczego wynosi około 50 cm, a średnie natężenie oświetlenia stanowiska pracy wynosi w przybliżeniu 100 lx. Oznaczenia fi ltrów stosowanych przy spawaniu łukiem elektrycznym i żłobieniu elektropowietrznym podano w tab. 5. W tab. 5 użyto następujących skrótów: spawanie elektrodą otuloną wchodzi w skład MMA (ręczne spawanie elektryczne metalu); symbol MAG odpowiada spawaniu elektrodą topliwą w osłonie gazu aktywnego chemicznie; symbol TIG odpowiada spawaniu elektrodą wolframową w osłonie gazu obojętnego; symbol MIG odpowiada spawaniu elektrodą topliwą w osłonie gazu obojętnego; żłobienie elektropowietrzne odpowiada użyciu elektrody węglowej i sprężonego powietrza stosowanego do wydmuchiwania stopionego metalu. r e k l a m a 15

7 Natężenie prądu [A] Proces 1, Elektrody otulone MAG TIG MIG metali ciężkich MIG dla stopów lekkich Żłobienie elektropowietrzne Cięcie strumieniem plazmy Spawanie mikroplazmowe Tab. 5. Zalecane oznaczenia stosowane przy spawaniu łukowym [3] 1, Uwaga, termin metale ciężkie stosuje się do stali, stopów stali, miedzi, stopów miedzi itp. Gdy konieczna jest ochrona pomocników spawaczy i innych osób znajdujących się w pobliżu miejsc, w których wykonywane są operacje spawalnicze, zaleca się stosować fi ltry o oznaczeniach od 1,2 do 4. Jednakże, jeżeli poziomy ryzyka tego wymagają, zaleca się stosować fi ltry o wyższych oznaczeniach. Jeżeli pomocnik spawacza jest w tej samej odległości co spawacz, obaj powinni stosować fi ltry o tych samych oznaczeniach. Filtry spawalnicze, dla których zadeklarowano, że mają podwyższony współczynnik odbicia w podczerwieni, powinny mieć średni współczynnik odbicia w podczerwieni, w zakresie długości fali od 780 nm do 2000 nm, większy niż 60%. OKULARY PRZECIWSŁONECZNE Do ochrony przed olśnieniem słonecznym służą zazwyczaj okulary przeciwsłoneczne wyposażone w odpowiednie fi ltry. Głównymi zadaniami fi ltrów chroniących przed olśnieniem słonecznym są: ochrona oka ludzkiego przed zbyt silnym promieniowaniem słonecznym, zmniejszenie zmęczenia oka oraz poprawa odbioru bodźców wzrokowych. Dobiera się je w zależności od jasności otoczenia i indywidualnej wrażliwości na olśnienie, aby także przy długotrwałym ich używaniu możliwe było patrzenie bez zmęczenia. W sytuacjach wątpliwych należy poradzić się specjalisty w dziedzinie optyki oftalmicznej. Filtry o kategorii 4 (do zastosowań ogólnych) oraz o numerach kodowych 5-4,1 i 6-4,1 (do zastosowań zawodowych) są nieodpowiednie podczas kierowania pojazdami. Dobierając fi ltry przeciwsłoneczne przeznaczone do stosowania podczas kierowania pojazdami (filtry kategorii 0, 1, 2 i 3), należy pamiętać, że wizualny iloraz osłabienia świateł sygnalizacyjnych nie powinien być mniejszy niż 0,80 dla świateł czerwonych i żółtych, nie mniejszy niż 0,40 dla niebieskich oraz nie mniejszy niż 0,60 dla zielonych. Piśmiennictwo 1. Wolska A., Pawlak A.: Nielaserowe promieniowanie optyczne [w:] Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Tom 11. CIOP-PIB, Warszawa PN-EN 166:2005 Ochrona indywidualna oczu. Wymagania. 3. PN-EN 170:2005 Ochrona indywidualna oczu. Filtry chroniące przed nadfioletem. Wymagania dotyczące współczynnika przepuszczania i zalecane stosowanie. 4. PN-EN 171:2005 Ochrona indywidualna oczu. Filtry chroniące przed podczerwienią. Wymagania dotyczące współczynnika przepuszczania i zalecane stosowanie. 5. PN-EN 169:2005 Filtry spawalnicze i fi ltry dla technik pokrewnych. Wymagania dotyczące współczynnika przepuszczania i zalecane stosowanie. 6. PN-EN 172:2000 Ochrona indywidualna oczu. Filtry chroniące przed olśnieniem słonecznym do zastosowań przemysłowych. 7. PN-EN 1836:2001 Ochrona indywidualna oczu. Okulary i fi ltry chroniące przed olśnieniem słonecznym, do zastosowań ogólnych. 16 Promotor 3/12