Part A administrative information

Transkrypt

1 LIFE+ Nature TECHNICAL APPLICATION FORMS Part A administrative information Page 1 of 154

2 LIFE13 NAT/PL/ LIFE FOR ADMINISTRATION USE ONLY LIFE13 NAT/PL/ LIFE+ Nature project application Language of the proposal: Polski (pl) Project title: Restoration of hydrological system in the Middle Basin of the Biebrza Valley. Phase II Project acronym: Renaturyzacja II_LIFE_PL The project will be implemented in the following Member State(s): Poland Podlaskie Expected start date: 01/06/2014 Expected end date: 31/12/2018 LIST OF BENEFICIARIES Name of the coordinating beneficiary: Biebrzański Park Narodowy LIST OF CO-FINANCIERS Name of the co-financier: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PROJECT BUDGET AND REQUESTED EU FUNDING Total project budget: Total eligible project budget: EU financial contribution requested: 6,641,806 Euro 6,641,806 Euro 3,320,903 Euro (= 50.00% of total eligible budget) Page 2 of 154

3 LIFE13 NAT/PL/ A2 Coordinating Beneficiary Profile Information Legal Name Biebrzański Park Narodowy Short Name BPN VAT No Legal Registration No NIE DOTYCZY Registration Date Legal address of the Coordinating Beneficiary Street Name and No Osowiec Twierdza 8 Post Code Town / City Goniądz Member State Poland Coordinating Beneficiary contact person information Title Ms Function Surname First Name Zawadzka Joanna address jzawadzka@biebrza.org.pl Legal Status Public body Private commercial Private non- commercial PO Box brak Kierownik projektu X Department / Service Dział Monitoringu i Badań Naukowych Street Name and No Osowiec Twierdza 8 Post Code Town / City Goniądz Member State Poland Telephone No Website of the Coordinating Beneficiary Website PO Box Fax No Brief description of the Coordinating Beneficiary's activities and experience in the area of the proposal Biebrzański Park Narodowy położony jest w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim. Park został utworzony w 1993 r. i jest największym parkiem narodowym w Polsce. Powierzchnia Parku wynosi ha. Obszary leśne w Parku zajmują ha, grunty rolne ha, a nieużytki - słynne Bagna Biebrzańskie, w rzeczywistości najbardziej cenne przyrodniczo ekosystemy ha. Biebrzański Park Narodowy chroni rozległe i prawie niezmienione dolinowe torfowiska z unikalną różnorodnością gatunków roślin, ptaków i innych zwierząt oraz naturalnych ekosystemów. Dolina Biebrzy jest bardzo ważnym miejscem gniazdowania, żerowania i odpoczynku dla ptactwa wodno-błotnego, toteż w roku 1995 została wpisana na listę siedlisk konwencji RAMSARowskiej tj. obszarów mokradłowych o międzynarodowym znaczeniu, zwłaszcza jako środowiska życia ptactwa wodno-błotnego. Jednym z największych wyzwań i zadań jakie ma do spełnienia Park jest poprawa i odtwarzanie stosunków wodnych w dolinie Biebrzy oraz utrzymanie w stanie otwartym ekosystemów nieleśnych. Park od momentu powstania realizuje zadania związane z ochroną przyrody: są to m.in. prace mające na celu powstrzymywanie sukcesji wtórnej na terenach otwartych, zabiegi ochronne w ekosystemach leśnych, ochrona rzadkich gatunków lęgowych ptaków, monitoring flory i fauny oraz innych elementów środowiskowych. Jedną z ważnych dziedzin działalności Parku jest także edukacja ekologiczna społeczności lokalnej (warsztaty, szkolenia, programy edukacyjne), udostępnianie terenu Parku do zwiedzania oraz badania naukowe, które realizowane są we współpracy z ośrodkami naukowymi. Page 3 of 154

4 LIFE13 NAT/PL/ A7 Wsparcie na cele przyrodnicze oferuje Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata w obrębie priorytetów: III priorytet: Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska oraz V priorytet: Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych. Oba źródła wsparcia są niedostępne dla projektu z powodów: a) o dofinansowanie w ramach III priorytetu mogą starać się projekty, których koszt całkowity przekracza 25 mln euro. b) w ramach V priorytetu - nabór wniosków został już zakończony w 2010 r. W obrębie funduszy regionalnych (na lata ) nie przewidziano realizacji tak dużych przedsięwzięć dla celów przyrodniczych. Page 7 of 154

5 LIFE13 NAT/PL/ TECHNICAL APPLICATION FORMS Part B - technical summary and overall context of the project Page 16 of 154

6 LIFE13 NAT/PL/ B1 SUMMARY DESCRIPTION OF THE PROJECT (Max. 3 pages; to be completed in national language) Project title: Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap II Project objectives: Cel główny przedsięwzięcia: Poprawa warunków ochrony siedlisk bagiennych w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Cele szczegółowe: 1. Zahamowanie procesu degradacji siedlisk bagiennych w rejonie systemu wodnego: Kanał Rudzki - rzeka Ełk - rzeka Jegrznia - Kanał Woźnawiejski oraz w rejonie oddziaływania Kanału Kapickiego. 2. Poprawa stanu siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, a zwłaszcza awifauny. 3. Pogodzenie wymagań ochrony przyrody z rozwojem działalności turystycznej. 4. Kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Obszar projektu jest zlokalizowany w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim, w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Dolina Biebrzy jest włączona do sieci Natura Stanowi część Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków (PLB Ostoja Biebrzańska) i Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk (PLH Dolina Biebrzy). Całkowita powierzchnia obszaru projektu to 13452ha. Wielkość obszaru projektu odzwierciedla potrzeby ograniczania negatywnego wpływu zmian stosunków wodnych, a tym samym pozwoli na utrzymanie procesów bagiennych na terenach naturalnych albo ich przywrócenie na siedliskach zdegradowanych. Projekt obejmuje Basen Środkowy doliny Biebrzy. W ciągu ostatnich 150 lat stosunki hydrograficzne uległy tu znaczącym przemianom. Sieć hydrograficzna jest w znacznym stopniu zmieniona wskutek wykopania w XIX w. kanałów i intensywnych prac melioracyjnych w XX w. Powstały dwa duże kanały: Kanał Woźnawiejski i Kanał Rudzki oraz kilka mniejszych m.in.: Łęg, Kapicki. Dla ekosystemów bagiennych, które w tym rejonie występowały albo w wyniku trwałego podtopienia wodami gruntowymi, bądź na skutek corocznych, wiosennych zalewów, przekopanie sztucznych kanałów oznaczało dramatyczną zmianę warunków zasilania. Doprowadziło to do zatrzymania procesów torfotwórczych i degradacji torfowisk w wyniku procesu murszenia oraz zmiany zbiorowisk roślinnych. Te niekorzystne zmiany pogłębiają się, szczególnie w sąsiedztwie kanałów. W wielu pracach naukowych dotyczących tego terenu stwierdzano konieczność poprawy warunków wodnych na tym obszarze. Actions and means involved: Wyżej wymienione cele zostaną osiągnięte poprzez realizację następujących działań: 1. Wykup gruntów związanych z budową i eksploatacją urządzeń technicznych oraz zabiegami ochronnymi (530 hektarów) - umożliwi długoterminowe zarządzanie obszarem zgodnie z potrzebami ochrony przyrody (odpowiedź na cele numer: 1, 2) 2. Wykonanie dokumentacji dla działań technicznych zaplanowanych na Kanale Kapickim oraz dotyczących infrastruktury turystycznej (wraz z uzgodnieniami i pozwoleniem na budowę) - dokumentacja pozwoli na wdrożenie działań bezpośrednich ograniczających negatywne oddziaływanie Kanału (działanie C4) oraz skutków wzrostu ruchu turystycznego (działanie C5) (odpowiedź na cele numer: 1, 3). 3. Przebudowę węzła urządzeń wodnych Modzelówka i modernizację jazu - umożliwiających przywrócenie przepływów w Martwym Ełku oraz zwiększenie uwilgotnienia terenów położonych w sąsiedztwie koryta (odpowiedź na cele numer: 1, 2, 3) Page 20 of 154

7 LIFE13 NAT/PL/ B1 4. Udrożnienie koryta rzeki Ełk - zapewniające przywrócenie przepływów w Martwym Ełku (odpowiedź na cele numer: 1, 2) 5. Budowę mostu na rzece Ełk w rejonie uroczyska Dębiec - przedmiotowy most umożliwi przejazd przez rzekę maszyn rolniczych (odpowiedź na cel numer 2) 6. Remont zastawki, wykonanie przetamowań i uzupełnienie korony grobli na Kanale Kapickim - zmniejszenie odpływu wód i podniesienie poziomu wód gruntowych (odpowiedź na cel numer 1) 7. Budowę małej infrastruktury turystycznej wzdłuż Kanału Kapickiego - odpowiednia lokalizacja infrastruktury ograniczy negatywne oddziaływanie ruchu turystycznego na stan siedlisk i gatunków fauny i flory (odpowiedź na cel numer 3). 8. Utrzymanie ekosystemów nieleśnych - utrzymanie właściwych warunków dla funkcjonowania gatunków roślin i ptaków preferujących ekosystemy otwarte poprzez koszenie ręczne (odpowiedź na cel numer: 2) 9. Warsztaty Ochrona bioróżnorodności na obszarach rolniczych oraz Polubić bobra rozpowszechnianie wiedzy przyrodniczej oraz wiedzy z zakresu ochrony przyrody wśród społeczności lokalnej (odpowiedź na cel numer 4). Expected results (outputs and quantified achievements): Spodziewane są następujące rezultaty: 1.Planowane przedsięwzięcia będą znacząco, pozytywnie oddziaływać na integralność obszarów Natura 2000 (tj. OSO Ostoja Biebrzańska oraz SOO Dolina Biebrzy ) rozumianą jako zachowanie gatunków i siedlisk, dla ochrony których powołano obszar. 2. Przebudowa węzła Modzelówka pozwoli na rozrząd wód rzeki Ełk w ten sposób, aby 80% przepływu skierować do Kanału Rudzkiego, a pozostałe 20 % do koryta Ełku ( Martwy Ełk ). 3 Zmniejszenie odpływu wód i podniesienie poziomu wód gruntowych pozwoli na zwiększenie uwilgotnienia siedlisk bagiennych w rejonie Kanału Kapickiego. 4. W wyniku realizacji inwestycji zostanie zahamowana mineralizacja torfu, a tym samym degradacja torfowisk, poprawią się warunki środowiskowe dla roślinności mokradłowej i fauny występujących na obszarze projektu (o powierzchni ha). 5. Rozpowszechnienie wiedzy o potrzebie poprawy uwilgotnienia torfowisk zdegradowanych oraz ekologicznych skutkach intensyfikacji produkcji rolniczej wśród społeczności lokalnej. 6. Odpowiednia lokalizacja infrastruktury turystycznej ograniczy negatywne oddziaływanie ruchu turystycznego na stan siedlisk i gatunków flory i fauny. X Can the project be considered to be a climate change adaptation project? Yes No Analiza statystyczna danych klimatycznych, pozwala stwierdzić, że ocieplenie klimatu jest zauważalne również w dolinie Biebrzy. W przypadku analizy parametrów hydrologicznych zmiany te są w mniejszym stopniu widoczne. Niemniej jednak można mówić o początkowej fazie zmian obniżania się zarówno maksymalnych stanów wody, jak i maksymalnych przepływów, które w decydujący sposób oddziałują na ekosystemy wodno-błotne (Maksymiuk i in., 2008). Badania zmian klimatu wykazują, że coraz częściej panuje prawie w całym kraju znaczny niedobór opadów oraz duże usłonecznienie przyczyniają się do pogłębienia niedoborów wilgoci w glebie, nadmiernego przesuszenia gruntu i do wystąpienia silnej suszy glebowej. Natomiast coraz rzadsze i krótsze zalewy wód roztopowych powodują zmiany stosunków wodnych, a tym samym przesuszanie i murszenie zbiorowisk torfowiskowych (Maksymiuk i in., 2008). Odwodnienie torfowisk prowadzi do zwiększenia intensywności rozkładu materii organicznej i emisji dwutlenku węgla oraz innych gazów cieplarnianych do atmosfery, czego skutkiem jest ocieplanie się klimatu. Dwutlenek węgla jest produktem końcowym mineralizacji związków organicznych zawartych w torfie. Uważa się, że zmeliorowane torfowiska emitują więcej CO 2 niż naturalne. Emisja dwutlenku węgla na zmeliorowanych torfowiskach w Polsce maleje z upływem czasu po melioracji. W pierwszych 5 latach po wykonaniu melioracji średnia szacowana emisja CO 2 wynosi ok. 30 t ha 1 r 1, po następnych Page 21 of 154

8 LIFE13 NAT/PL/ B1 5 latach maleje ona dwukrotnie, a po latach zmniejsza się do wartości średniej 7,4 t ha -1 r -1. Emisja CO 2 występująca na początku badań jest teraz mało istotna, ponieważ obecnie nie wykonuje się nowych melioracji na torfowiskach, a więc proces rozkładu świeżej masy organicznej nie zachodzi. W związku z tym można stwierdzić, że w warunkach Basenu Środkowego doliny Biebrzy zbliżenie się zwierciadła wód gruntowych i lepsze uwodnienie gleb spowoduje spadek tej emisji (Jurczuk 2012). Chcąc uniknąć niepożądanych zmian, projekt zakłada podjęcie działań z zakresu gospodarki wodnej (działanie C1, C2, C3, C4) oraz czynnej ochrony ekosystemów mokradłowych (działanie C6, C7). Renaturyzacja zdegradowanych torfowisk pozwoli na zachowanie równowagi w czułym systemie podłoże - roślinność - klimat. Page 22 of 154

9 LIFE13 NAT/PL/ B2a GENERAL DESCRIPTION OF THE AREA / SITE(S) TARGETED BY THE PROJECT Name of the project area: Basen Środkowy doliny Biebrzy Surface area (ha): 13, Surface description: Obszar projektu jest zlokalizowany w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim. EU protection status: SPA X NATURA 2000 Code : PLB psci X NATURA 2000 Code : PLH Other protection status according to national or regional legislation: Biebrzański Park Narodowy Obszar Ramsar Main land uses and ownership status of the project area: Struktura własności na obszarze projektu (wg. dostępnych danych z ewidencji gruntów): a) grunty w zarządzie Biebrzańskiego Parku Narodowego 54 % b) grunty w zarządzie innych podmiotów publicznych 8% c) grunty prywatne - 38 % Struktura użytkowania gruntów (wg dostępnych danych z ewidencji gruntów): a) nieużytki - 41% b) lasy - 25% c) grunty rolne (łąki, pastwiska, grunty orne) - 28% d) wody - 3 % e) inne (drogi, użytki kopalne) - 3% Scientific description of project area: Dolina Biebrzy położona jest w północno-wschodniej części Polski i wyróżnia się występowaniem największego kompleksu torfowego w Europie Środkowej. Wyjątkowość tego obszaru polega nie tylko na jego rozległości, ale także występowaniu unikalnej podłużnej i poprzecznej strefowości roślinnej, która obrazuje współzależność występowania warunków glebowo-wodnych i typowych dla poszczególnych siedlisk zbiorowisk roślinnych. Obszar projektu znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego, z zaznaczającymi się wpływami kontynentalnymi. Z uwagi na specyficzny układ czynników klimatotwórczych w północnowschodniej Polsce całe obniżenie Biebrzy zostało wyróżnione w regionalnym podziale klimatycznym jako subregion biebrzański. Subregion biebrzański charakteryzuje się: a) najbardziej zaznaczonymi cechami kontynentalizmu termicznego, b) najmniejszymi opadami atmosferycznymi, szczególnie w okresie letnim i względnie niewielkimi maksymalnymi opadami w ciągu doby, c) największym w Page 23 of 154

10 LIFE13 NAT/PL/ B2a północno-wschodniej Polsce uwilgotnieniem powietrza, liczbą dni z mgłami i specyficznym układem zachmurzenia, które wynikają z klimatycznej roli terenów podmokłych. Dolina Biebrzy jest podzielona dwoma przewężeniami na trzy części zwane basenami, tworząc: basen górnej, środkowej i dolnej Biebrzy. Basen Środkowy doliny Biebrzy od północy graniczy z Pojezierzem Ełckim, od zachodu z Wysoczyzną Kolneńską, a od południa z Wysoczyzną Białostocką. Podstawową formą rzeźby w sąsiedztwie doliny na obszarze wysoczyzn jest morena denna i falista, na której tle występują inne formy trenu (np. kemy). Natomiast w samej dolinie Biebrzy Środkowej do form, nazywanych polodowcowymi zaliczamy: wyspy morenowe, formy szczelinowe i sandry (sandr grajewski i rajgrodzki). W Basenie Środkowym występuje największy kompleks torfowy. Przeważają torfy płytkie, do 1 m miąższości i średniogłębokie od 1 do 2 m (łącznie zajmują ok. 64% powierzchni całego złoża doliny Biebrzy). Torfy najgłębsze, gdzie ich miąższość mieści się w przedziale od 3 do 4 m wytworzyły się w okolicach Ciszewa. Budowa złoża jest zróżnicowana. Złoże budują głównie torfy szuwarowe, turzycowiskowe i olesowe. Torfy szuwarowe odłożyły się w wzdłuż tras przepływu rzeki Biebrzy i jej dopływów (w obniżeniach podłoża mineralnego). W całości budują one złoże w strefach przyrzecznych, a dalej od rzek w stropie złoża na torfach szuwarowych występują torfy turzycowiskowe. Z kolei torfy olesowe rozwinęły się przy pobrzeżach doliny. Największe powierzchnie zajmują one w rejonie Kanału Rudzkiego. Miąższość złoża budowanego przez same torfy olesowe maksymalnie dochodzi do 1,5 m. Projekt jest realizowany w rejonie dwóch rzek - Jegrzni i Ełku. W Basenie Środkowym sieć rzeczna jest w znacznym stopniu zmieniona na skutek budowy Kanału Woźnawiejskiego i Rudzkiego oraz kilku mniejszych m.in. Kanału Łęg i Kanału Kapickiego. Budowa kanałów spowodowała duże zmiany w rozrządzie wody. Wody rzeki Jegrznia są szybko odprowadzane Kanałem Woźnawiejskim do Biebrzy, natomiast wody Ełku w całości zostały przejęte przez Kanał Rudzki. Spowodowało to znaczne ograniczenie, a miejscami likwidację wiosennych zalewów i obniżenie poziomów wód gruntowych. Kanał Rudzki (długość 16,7 km) odgałęziający się od rzeki Ełk w Modzelówce, w 100% przejął wody rzeki Ełk, odprowadzając ją kilkakrotnie krótszą trasą bezpośrednio do rzeki Biebrzy w okolicy. W rezultacie rzeka Ełk, od odgałęzienia się Kanału Rudzkiego, aż do połączenia z Jegrznią jest rzeką martwą, prowadzącą jedynie wody pochodzące z odpływu gruntowego i lokalnego spływu powierzchniowego. Ten odcinek koryta rzecznego nosi nazwę "Martwego Ełku". Kanał Woźnawiejski (długość 8 km) w rejonie wsi Kuligi przechwytuje większą część przepływu rzeki Jegrzni (ok. 70%) i niemal w linii prostej odprowadza je do ujściowego odcinka starego koryta Ełku. Kanał Kapicki i Łęg przekopano w centralnej części Basenu Środkowego. Kanał Łęg łączy koryto Ełku z Kanałem Rudzkim. Krzyżuje się z nim Kanał Kapicki, który w dolnej części łączy się z rzeką Dybłą i uchodził do Biebrzy. Pełni on funkcję odwadniającą, lecz umożliwiającą rozwój na nieco osuszonych torfowiskach lasów brzozowych (Brzeziny Kapickie). Wybudowane kanały miały na celu odwodnienie terenu, lepsze użytkowanie rolniczego terenu i poprawę sytuacji ekonomicznej miejscowej ludności. Zmiany w sieci hydrograficznej spowodowały szybki odpływ wód i obniżenie poziomu wód gruntowych na znacznych obszarach przylegających do kanałów. Ograniczenie i likwidacja przepływu wody w rzekach na omawianych odcinkach spowodowało zmniejszenie zabagnienia na przyległych terenach z racji fluwiogenicznego, czyli rzecznego typu ich hydrologicznego zasilania. Skutki zmniejszonego zabagnienia uwidaczniają się w stanie gleb torfowych i roślinnych zbiorowisk. Gleby na terenach odwodnionych zostały objęte procesem murszenia, powodując zmiany jakościowe w ich właściwościach oraz ilościowe, wyrażone ubytkiem masy organicznej powodowanym jej mineralizacją. Kolejnym negatywnym skutkiem są pożary odwodnionych, wysychających podczas susz atmosferycznych, torfowisk. Nasiliła się eksploatacja torfu na opał, szczególnie wzdłuż Kanału Rudzkiego. Dla ekosystemów bagiennych, które w tym rejonie powstawały albo w wyniku trwałego podtopienia wodami gruntowymi, bądź na skutek corocznych, wiosennych zalewów, wybudowanie sztucznych kanałów oznaczało dramatyczną zmianę warunków zasilania. Prowadziło to do zatrzymania procesów torfotwórczych i degradacji związanych z nimi ekosystemów. Te niekorzystne zmiany pogłębiają się, szczególnie w okolicach kanałów. Basen Biebrzy Środkowej jest bardzo zróżnicowany pod względem warunków glebowo-wodnych. Przeważają tutaj gleby torfowo-murszowe i murszowate (zajmują 54,3 % powierzchni gleb hydrogenicznych), natomiast gleby bagienno-torfowe, mułowe, torfowo-mułowe i towarzyszące im torfiasto i torfowo-glejowe oraz mułowo-glejowe (zajmują 45,7% powierzchni). Występowanie tak dużych obszarów pobagiennych gleb murszowych wiąże się z pracami hydrotechnicznymi przeprowadzonymi w XIX stuleciu (Kanał Rudzki, Woźnawiejski, Łęg, Kapicki) oraz melioracyjnymi. Spowodowało to na dużych obszarach mniej lub bardziej silne odwodnienie i przemiany gleb hydrogenicznych wywołane procesami murszenia i mineralizacji. Page 24 of 154

11 LIFE13 NAT/PL/ B2a Na obszarze projektu występują następujące typy siedlisk przyrodniczych chronionych Dyrektywą Siedliskową (znakiem * oznaczono siedliska priorytetowe): a) starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami Nympheion, Potamion (39,85 ha) - kod: 3150 b) wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi (2,76 ha)- kod: 2330 c) ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe (13,95 ha) - kod: 6120* d) murawy kserotermiczne (0,39 ha) - kod: 6210 e) zmiennowilgotne łąki trześlicowe (602,55 ha) - kod: 6410 f) grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (14,82 ha) - kod: 9170 Występującym na obszarze projektu gatunkiem chronionym Dyrektywą Siedliskową jest leniec bezpodkwiatowy (Thesium embracteatum) - kod 1437 Wśród pozostałych rzadkich i chronionych gatunków roślin można wymienić (gatunki umieszczone na Czerwonej Liście Roślin i Grzybów Polski): brzoza niska (Betula humilis), turzyca Buxbauma (Carex buxbaumii), selernica żyłkowana (Cnidium dubiom), goździk pyszny (Dianthus superbus), pszczelnik wąskolistny (Dracocephalum ruyschiana), goryczka wąskolistna (Gentiana pneumonanthe), goryczuszka gorzkawa (Gentianella amarella), kosaciec syberyjski (Iris sibirica), nasięźrzał pospolity (Ophioglossum vulgatum), wierzba borówkolistna (Salix mytrilloides), czarcikęsik Kluka (Succisella inflexa), fiołek mokradłowy (Viola stagnina). Obszar projektu to miejsce występowania cennych gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej: wodniczki (Acrocephalus paludicola, kod: *A294), derkacza (Crex crex, kod: *A122), cietrzewia (Tetrao tetrix, kod: A409), dubelta (Gallinago media, kod: A154), orlika krzykliwego (Aquila pomarina, kod: *A089), orlika grubodziobego (Aquila clanga, kod: A090). (Źródło informacji: 1. Banaszuk H red., 2004, Kotlina Biebrzańska i Biebrzański Park Narodowy, Aktualny stan, walory, zagrożenia i potrzeby czynnej ochrony środowiska, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok; 2. Baza danych Biebrzańskiego PN - materiały z monitoringu przyrodniczego). Importance of the project area for biodiversity and/or for the conservation of the species /habitat types targeted at regional, national and EU level (give quantitative information if possible): W Basenie Środkowym, hydrologiczne i hydrogeologiczne uwarunkowania wynikające z topogenicznego typu zasilania powodują, że w wyniku wykopania w XIX wieku kanałów odwadniających nastąpiło drenowanie wód podziemnych, a w konsekwencji zmniejszenie zabagnienia terenów przyległych i ich stopniowe osuszenie. Utrzymanie unikalnego charakteru bagien biebrzańskich uzależnione jest w dużej mierze od sposobu prowadzenia gospodarki wodnej. W tym celu projekt Renaturyzacja II_ LIFE_PL zakłada szeroko zakrojone prace nad renaturyzacją sieci hydrograficznej, które umożliwią przywrócenie poprawnego stanu siedliskom. Mimo wielu negatywnych zmian jakie dokonały się na tym obszarze nadal charakteryzuje się on wysokimi walorami przyrodniczymi. Włączony jest on w sieć obszarów Natura 2000 tj. OSO Ostoja Biebrzańska oraz SOO Dolina Biebrzy - znajduje się tu aż 8 typów siedlisk ujętych w Dyrektywie Siedliskowej. Stwierdzono tu występowanie wielu rzadkich i zagrożonych wyginięciem w Polsce i w Europie gatunków ptaków, w tym ponad 20 gatunków wymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Są to m.in. orlik grubodzioby, orlik krzykliwy, cietrzew, derkacz, kulik wielki, dubelt, puchacz, wodniczka, bąk, uszatka błotna. Obszar projektu to także ostoja łosia, wilka czy licznego występowania bobrów. Planowane przedsięwzięcie będzie znacząco, pozytywnie oddziaływać na integralność obszarów Natura 2000 rozumianą jako zachowanie gatunków i siedlisk, dla ochrony których powołano obszar. Realizacji projektu pozwoli zachować bogactwo świata przyrody, a nawet poprawić obecną sytuację. Korzyść odniesie też społeczność lokalna. Dzięki przebudowie i modernizacji budowli hydrotechnicznych będzie można, szczególnie w latach suchych, odpowiednio gospodarować wodą tak, by jak najwięcej zostawało jej na tym terenie i była wsparciem dla rolnictwa. Przywrócenie Page 25 of 154

12 LIFE13 NAT/PL/ B2a przepływów w Martwym Ełku ma na celu stopniowe odtworzenie pierwotnych stosunków wodnych. Uruchomienie przepływu wody po przebudowie węzła Modzelówka oraz zwiększenie uwilgotnienia będzie pozytywnym czynnikiem z punktu widzenia przyrody. W wyniku realizacji zaplanowanych inwestycji zostanie zahamowana mineralizacja i degradacja torfowisk, poprawią się warunki środowiskowe dla roślinności mokradłowej i fauny lądowej. Ponadto planowane działania inwestycyjne przyniosą korzyści gospodarcze. Stymulowanie zalewów wiosennych łąk położonych w dolinie Martwego Ełku poprawi warunki wilgotnościowe z punktu widzenia rolniczo użytkowanych terenów. W okresie letnim zapewni użytkom zielonym odpowiedni zasób wody w okresach posusznych. Projekt renaturyzacji sieci hydrograficznej będzie miał wpływ na zmiany klimatu tj. przyczyni się do jego zmian w skali lokalnej, jak i globalnej. Zmiany w stosunkach wodnych mają swoje odzwierciedlenie w warunkach klimatycznych przygruntowej warstwy powietrza oraz redukcji emisji CO 2 do atmosfery. Odwodnienie torfowisk powoduje zwiększenie procesu rozkładu materii organicznej i emisji CO 2 do atmosfery, a tym samym skutkuje ociepleniem klimatu. W raporcie opublikowanym przez Wetlands International oszacowano, że degradacja torfowisk w Polsce powoduje emisję 24 mln t CO 2 rocznie, co stawia Polskę w pierwszej światowej dziesiątce emitentów CO 2 z torfowisk. Uważa się, że emisja gazów cieplarnianych ze zmeliorowanych torfowisk jest większa niż z naturalnych, dlatego też ich renaturyzacja spowoduje zmniejszenie emisji CO 2 (Jurczuk 2012). Page 26 of 154

13 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: Lokalizacja obszarów Natura 2000 na obszarze projektu Page 27 of 154

14 LIFE13 NAT/PL/ B2b MAP OF THE COUNTRY LOCATION OF THE PROJECT AREA SCALE 1: Page 28 of 154

15 LIFE13 NAT/PL/ B2b MAP OF THE REGION LOCATION OF THE PROJECT AREA SCALE 1: Page 29 of 154

16 LIFE13 NAT/PL/ B2c DESCRIPTION OF SPECIES / HABITATS ISSUES TARGETED BY THE PROJECT Na obszarze projektu występują następujące typy siedlisk przyrodniczych (w nawiasach podano łączną powierzchnię siedliska występującą na obszarze projektu): a) starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami Nympheion, Potamion (39,85 ha) kod: 3150 b) wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi (2,76 ha)- kod: 2330 c) ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe (13,95 ha) kod: 6120 d) murawy kserotermiczne (0,39 ha) kod: 6210 e) zmiennowilgotne łąki trześlicowe (602,55 ha) kod: 6410 f) grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (14,82 ha) kod: 9170 Łączna powierzchnia siedlisk Natura 2000 wynosi 674,32 ha. Dołączona mapa przedstawia zasięg siedlisk Natura 2000 na obszarze projektu. Stan siedliska 3150 starorzecza obejmujący odcinek Martwego Ełku od Modzelówki do rzeki Jegrzni oceniono jako U2. Pozostały płat siedliska grupujący wszystkie drobne odcięte fragmenty koryta Jegrzni i Ełku oceniono jako U1. Za właściwy cel uznano odtworzenie dynamiki ekologicznej właściwej dla systemu połączonych z ciekiem niewielkich zbiorników wodnych, zwiększenie różnorodności biocenotycznej oraz powstrzymanie zarastania zbiorowiskami szuwarowymi i wypłycania zbiorników. Działania renaturyzacyjne poprawią ich stan ochrony, a w szczególności parametr struktura i funkcje zwiększy się udział ekosystemów wodnych w stosunku do szuwarów oraz zwiększy się dynamika ekologiczna ekosystemów, dzięki włączeniu ich w procesy ekohydrologiczne związane z doliną rzeczną. Poprawią się perspektywy ochrony, obecnie nikłe ze względu na zaawansowane procesy zarastania i wypłycania zbiorników. Pomimo, że odtworzenie przepływu w dawnym korycie Ełku oznaczać będzie zmniejszenie powierzchni płatu kwalifikowanego jako siedlisko 3150 (bowiem większość powstałych w wyniku prac hydrotechnicznych starorzeczy na powrót stanie się rzeką), część zbiorników również po renaturyzacji będzie czasowo izolowana od głównego koryta, a więc pozostanie formalnie siedliskiem Z punktu widzenia potrzeb ochrony łąk trzęślicowych (siedlisko 6410) zlokalizowanych na glebach murszowo-torfowych (płaty nad Jegrznią), wskazane jest podwyższenie średniego poziomu wód gruntowych, zmniejszenie rocznych fluktuacji, a w szczególności wyeliminowanie opadania zwierciadła wód gruntowych poniżej 50 cm w czasie letnich niżówek. Ogólna ocena stanu ochrony tych płatów to U2. Szkodliwe dla ochrony wszystkich płatów łąk trzęślicowych byłyby natomiast długo trwające wiosenne zalewy, które spowodowałyby ekspansję szuwarów i ustępowanie gatunków charakterystycznych związku Molinion. Z drugiej strony, należy dopuścić pewne zmniejszenie powierzchni łąk trzęślicowych w wariancie z selernicą żyłkowatą wskutek renaturyzacji, co pozwoli na poprawę jakości pozostałych części płatów (w szczególności osłabienie procesów mineralizacji). Na obszarze projektu występują duże obszary brzezin - Kapicka (w okolicy Kanału Kapickiego) i Ciszewska (na północ od Martwego Ełku). Są to kompleksy leśne rozwinięte w wyniku naturalnej sukcesji na odwodnionym torfowisku. Zjawiska zachodzące w glebach pod tymi lasami degradują ten ekosystem. Dotyczy to przede wszystkim właściwości fizyczno-wodnych tych gleb- są bardziej suche, silniej rozluźnione, sypkie, mają gorsze właściwości retencyjne. Zjawisko to potęguje samo zbiorowisko leśne m.in. poprzez wysoką ewapotranspirację brzozy omszonej oraz silny drenaż pionowy gleby przez system korzeniowy. Spowodowało to przekształcanie się brzezin w pokrzywowe, cechujące się intensywnym procesem mineralizacji torfu i związaną z nim nitrofilną roślinnością. Z tego względu brzeziny te nie przedstawiają istotnej wartości pod względem botanicznym i nie są siedliskiem Natura 2000 Bory i lasy bagienne (kod 91D0). Jednak z racji, iż są one stosunkowo niedostępne, stanowią niezwykle istotną ostoję ptaków. Na obszarze tych lasów ustanowiono strefy ochronne puchacza, bielika, orlika krzykliwego, orlika grubodziobego oraz bociana czarnego. Przywrócenie przepływu w Martwym Ełku oraz zahamowanie odpływu Kanałem Kapickim pozwoli na polepszenie warunków uwilgotnienia i nie przesuszenia tych kompleksów. Teren stanowi obszar regularnego występowania w okresie lęgowym szeregu ptaków wskazanych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej, dla ochrony których powołano przedmiotowy obszar Natura W sposób bezpośredni skorzystają z projektu następujące gatunki ptaków: Page 30 of 154

17 LIFE13 NAT/PL/ B2c - derkacz (Crex crex) - kod: A122* gatunek lęgowy, Dolina Biebrzy jest jedną z najważniejszych ostoi tego gatunku w Polsce; siedlisko: otwarte i półnaturalne tereny z żyznymi, podmokłymi, ekstensywnie użytkowanymi łąkami, zagrożenie: utrata siedlisk lęgowych w wyniku zaniku użytkowania i zarastania wskutek sukcesji; zmniejszanie się powierzchni ekstensywnie użytkowanych łąk; liczebność: 40 samców - dubelt (Gallinago media) - kod: A154 gatunek lęgowy; dolina Biebrzy stanowi jego główną ostoję lęgową w Polsce; siedlisko: lęgi zakłada na torfowiskach oraz na łąkach i pastwiskach w dolinach rzek; zagrożenia: utrata siedlisk na skutek zmian w środowisku, wywołanych celowym osuszaniem (obniżanie poziomu wód gruntowych) lub przez całkowite zarastanie krzewami i drzewami otwartych dawniej bagien; liczebność: 13 samców - wodniczka (Acrocephalus paludicola) - kod: A294* gatunek lęgowy; w BPN gniazduje około 20% populacji światowej; siedlisko: otwarte torfowiska z kępiastymi turzycami i mechowiskami z pojedynczymi krzewami; zagrożenia: zmiany siedliskowe spowodowane melioracją i zarastaniem dolin rzecznych, bagien i torfowisk; liczebność: 33 samce - cietrzew (Tetrao tetrix) - kod: A409 gatunek lęgowy, dolina Biebrzy jest jedną z najważniejszych ostoi w Polsce, a obszar projektu Renaturyzacja II_LIFE_PL najważniejszą ostoją tego gatunku w dolinie Biebrzy; siedlisko: mozaika luźnych i podmokłych zakrzewień i terenów otwartych; zagrożenia: osuszanie terenów, zwłaszcza torfowisk, co prowadzi do ubożenia szaty roślinnej, a więc bazy pokarmowej i osłonowej; większa penetracja ostoi gatunku, zwłaszcza na obszarach odwodnionych; zwiększająca się presja drapieżnictwa, silniejsza na obszarach słabiej uwodnionych; utrata ciągłości areału populacji w regionie i powstanie rozproszonych, izolowanych stanowisk narażonych na inbred; liczebność: 45 samców w 2008 r., 18 samców w 2012 r. oraz regularnie występujące ptaki migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej: - kszyk (Gallinago gallinago) - kod: A153 gatunek lęgowy, siedlisko: gniazduje na terenach podmokłych - torfowiskach, łąkach zalewowych w dolinach rzek, turzycowiskach; zagrożenia: utrata siedlisk lęgowych w wyniku zmian reżimu hydrologicznego rzek, zmieniających częstość i długość zalewów w dolinach rzecznych oraz utrata siedlisk lęgowych w wyniku zaniechania wykaszania łąk w dolinach rzek i szybkiego ich zarastania przez wysoką roślinność zielną, trzcinę i krzewy; liczebność: 22 osobników / 33 km transektów monitoringowych (w okresie lęgowym) - krwawodziób (Tringa totanus) - kod: A162 gatunek lęgowy, siedlisko: gniazduje na otwartych, podmokłych obszarach porośniętych średniej wysokości roślinnością zielną, sąsiadującymi z terenami zalanymi płytką wodą; zagrożenia: utrata siedlisk lęgowych w wyniku zmian reżimu hydrologicznego rzek, zmieniających częstość i długość zalewów w dolinach rzecznych oraz utrata siedlisk lęgowych w wyniku zaniechania wykaszania łąk w dolinach rzek i szybkiego ich zarastania przez wysoką roślinność zielną, trzcinę i krzewy; liczebność: 3 pary lęgowe - kulik wielki (Numenius arquata) - kod: A160 gatunek lęgowy, siedlisko: kompleksy podmokłych, pozbawionych zadrzewień łąk i pastwisk, w szerokich dolinach dużych i średniej wielkości rzek; zagrożenia: utrata siedlisk lęgowych w wyniku zmian reżimu hydrologicznego rzek, zmieniających częstość i długość zalewów w dolinach rzecznych, bardzo niski sukces lęgowy na łąkach koszonych mechanicznie z wczesnym terminem pierwszego pokosu możliwym wskutek odwodnienia siedlisk oraz utrata siedlisk lęgowych w wyniku zaniechania wykaszania łąk w dolinach rzek i szybkiego ich zarastania przez wysoką roślinność zielną, trzcinę i krzewy; liczebność: prawdopodobnie obecnie brak ptaków lęgowych. - rycyk (Limosa limosa) - kod: A156 gatunek lęgowy; siedlisko: rozległe, podmokłe łąki kośne i pastwiska w dolinach rzek, stanowiska lęgowe z reguły są zalewane zimą lub wczesną wiosną, a późną wiosną charakteryzujące się wciąż wysokim poziomem wody gruntowej; zagrożenia: utrata siedlisk lęgowych w wyniku zmian reżimu Page 31 of 154

18 LIFE13 NAT/PL/ B2c hydrologicznego rzek, zmieniających częstość i długość zalewów w dolinach rzecznych, bardzo niski sukces lęgowy na łąkach koszonych mechanicznie z wczesnym terminem pierwszego pokosu możliwym wskutek odwodnienia siedlisk oraz utrata siedlisk lęgowych w wyniku zaniechania wykaszania łąk w dolinach rzek i szybkiego ich zarastania przez wysoką roślinność zielną, trzcinę i krzewy; liczebność: 5 osobników / 33 km transektów monitoringowych (w okresie lęgowym) Pozostałe gatunki ptaków lęgowych, które skorzystają z działań projektu: - bąk (Botaurus stellaris) - kod: A021-6 samców - błotniak stawowy (Circus aeruginosus) - kod: A par - błotniak łąkowy (Circus pygargus) - kod: A084-3 pary - zielonka (Porzana parva) - kod: A120-1 samiec - podróżniczek (Luscinia svecica) - kod: A271-5 samców - żuraw (Grus grus) - kod: A par - bocian czarny (Ciconia nigra) - kod: A030-2 pary - bielik (Haliaeetus albicilla) - kod: A075-2 pary lęgowe - orlik krzykliwy (Aquila pomarina) - kod: A089* - 2 pary lęgowe - orlik grubodzioby (Aquila clanga) - kod: A090-2 pary lęgowe + 2 pary mieszane z orlikiem krzykliwym - puchacz (Bubo Bubo) - kod: A215 - około 6 par lęgowych Źródło danych: 1. dane własne BPN; 2. Gromadzki M. (red.) 2004, Ptaki, Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura poradnik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T.7 (część I), T.8 (część II). Page 32 of 154

19 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: zasig siedlisk Natura 2000 na obszarze projektu Page 33 of 154

20 LIFE13 NAT/PL/ B2d CONSERVATION PROBLEMS AND THREATS Provide this information for those species and habitat types directly targeted by the project W Basenie Środkowym doliny Biebrzy obecnie są prowadzone 2 projekty LIFE: Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I. LIFE09 NAT/PL/ (planowany koniec 30 grudnia 2016 r.), a także Zabezpieczenie populacji orlika grubodziobego Aquila clanga w Polsce LIFE08 NAT/PL/ (planowany koniec 31 marca 2014 r.). Oba projekty zakładają przeprowadzenie zabiegów ochrony czynnej, takich jak budowa urządzeń hydrotechnicznych w ramach renaturyzacji sieci hydrograficznej oraz utrzymanie ekosystemów bagiennych w stanie otwartym. Działania te stanowią jednak tylko pewien etap w drodze do przywrócenia zbliżonych do pierwotnych stosunków wodnych i odpowiedniego stanu siedlisk w Basenie Środkowym. Na obszarze tego projektu zidentyfikowano następujące zagrożenia dla siedlisk i zwierząt: P-1. Odwodnienie siedlisk bagiennych Wybudowana w XIX i XX wieku sieć kanałów odwadniających spowodowała trwałe obniżenie poziomu wód gruntowych na przylegających do nich torfowiskach. Sieć hydrograficzna Basenu Środkowego została mocno zmieniona głównie na skutek budowy Kanału Woźnawiejskiego i Rudzkiego. W mniejszym stopniu na stosunki wodne wywierają wpływ Kanał Łęg i Kapicki. Budowa kanałów spowodowała duże zmiany w rozrządzie wody. Kanały przez usprawnienie odpływu wód rzecznych, znacznie ograniczyły lub wręcz eliminują zalewy powierzchniowe wzdłuż dopływów Biebrzy. Doprowadziły do zatrzymania procesów torfotwórczych i degradacji bagiennych siedlisk: murszenia wierzchnich warstw torfu, ustąpienia naturalnych zespołów roślinnych na rzecz zespołów zastępczych. Poprzez przesuszenie, zmurszenie wierzchniej warstwy torfu, jego mineralizację, a w konsekwencji uwolnienie biogenów niedostępnych w tak dużym stopniu dla roślin, stworzyły się warunki dla rozwoju roślin lekkonasiennych, takich jak brzoza oraz topola, które przez szybki wzrost wygrywają konkurencję o światło z innymi roślinami. Powoduje to całkowity zanik roślinności torfowiskowej i drastyczny spadek bioróżnorodności. Jest to najbardziej przekształcony obszar dorzecza Biebrzy. Oprócz negatywnych zmian siedliskowych spowodowanych przez przesuszenie torfowisk, inną konsekwencją jest wzrost zagrożenia pożarowego na odwodnionych torfowiskach. Pożar, który nawiedził ten teren w 1992 r. spustoszył obszar o powierzchni ok hektarów i miał charakter pożaru wgłębnego. Odwodnione torfowisko uległo wypaleniu średnio na głębokość 20-40cm, lokalnie pod korzeniami drzew nawet do 80cm. Działania jakie zaplanowano dla przeciwdziałania temu zagrożeniu to działania oznaczone w projekcie jako: B1: Wykup gruntów, C1: Przebudowa węzła urządzeń wodnych Modzelówka i modernizacja jazu, C2: Udrożnienie koryta rzeki Ełk, C4: Remont zastawki, wykonanie przetamowań i uzupełnienie korony grobli na Kanale Kapickim. P- 2. Procesy sukcesyjne w ekosystemach nieleśnych Środowisko przyrodnicze Doliny Biebrzy zostało ukształtowane przy dużym udziale człowieka, który oddziaływał na nie zarówno poprzez przekształcenie sieci hydrograficznej, jak i w wyniku ekstensywnego użytkowania rolniczego. W przypadku torfowisk i łąk, w przeszłości użytkowanych rolniczo, po zaniechaniu użytkowania kośnego, a także przesuszeniu i w efekcie ich eutrofizacji, czynnikiem ograniczającym ich pożądane funkcjonowanie stają się procesy sukcesyjne. Zjawisko to prowadzi do zmniejszania różnorodności biologicznej, uproszczenia struktury krajobrazu, zanikania niektórych rzadkich zbiorowisk i gatunków o wąskiej amplitudzie ekologicznej. Liczebność większości lokalnie lęgowych cennych gatunków ptaków związanych z otwartymi terenami bagiennymi spada od wielu lat. Gatunkom tym zagraża przede wszystkim utrata siedlisk lęgowych w wyniku zmian reżimu hydrologicznego rzek, zmieniających częstość i długość zalewów w dolinach rzecznych. Zmiany siedliskowe są spowodowane głównie melioracją i zarastaniem dolin rzecznych, bagien i torfowisk niskich. Obecnie melioracje nie są już prowadzone, jednak wyraźny jest negatywny wpływ działań - przekształceń sieci hydrograficznej - realizowanych w przeszłości. Niekorzystne dla stanu siedlisk lęgowych gatunków wodno-błotnych są natomiast bieżące prace tzw. konserwacji sieci melioracyjnej, skutkujące znacznie szybszym odprowadzaniem wody przez pogłębione i poszerzone rowy. Utrata siedlisk lęgowych następuje głównie w wyniku zaniechania wykaszania łąk w dolinach rzek i szybkiego ich zarastania przez wysoką roślinność zielną, trzcinę i krzewy. Brak renaturyzacji i możliwości stworzenia odpowiednich siedlisk, poza obecnymi stanowiskami lęgowymi, uniemożliwia wzrost populacji i odtwarzanie zasięgu gatunku. Działania jakie zaplanowano dla przeciwdziałania temu zagrożeniu to działania oznaczone w projekcie jako: C7: Utrzymanie ekosystemów nieleśnych. Page 34 of 154

21 LIFE13 NAT/PL/ B2d P- 3. Pogodzenie wymagań rolnictwa z potrzebami ochrony walorów przyrodniczych. Na potrzeby rolnictwa w zlewni Biebrzy wybudowano szereg obiektów melioracyjnych. Są to obiekty drenarskie na gruntach ornych, jak i systemy rowów odwadniających na użytkach zielonych. Część Biebrzy, jak i jej dopływy są wykorzystywane jako odbiorniki wód z rolniczych systemów odwadniających. Niezbędne jest takie gospodarowanie obiektami gospodarki wodnej, które pozwoliłyby na utrzymanie możliwie maksymalnego poziomu wód powierzchniowych, a jednocześnie nie powodowały utrudnień rolniczego użytkowania łąk i pastwisk. Dla osiągnięcia tego celu niezbędna jest rekonstrukcja niektórych obiektów, umożliwiając prowadzenie nawodnień metodą regulowanego odpływu. Projektowana przebudowa węzła Modzelówka i modernizacja jazu (działanie C1), przyczynią się do przywrócenia przepływów w Martwym Ełku oraz odtworzenia pierwotnych stosunków wodnych. Poprzez stymulowanie zalewów wiosennych łąk położonych w dolinie Martwego Ełku poprawią się warunki wilgotnościowe - w okresie letnim zapewni użytkom zielonym odpowiedni zasób wody w okresach posusznych. Natomiast udrożnienie koryta rzeki Ełk (działanie C2) oraz uzupełnienie korony grobli wzdłuż Kanału Kapickiego (działanie C4) uchroni sąsiadujące grunty prywatne przed niekontrolowanymi podtopieniami. Gospodarowanie zasobami wodnymi wymaga pełnej kontroli nad obszarem. W tym celu zaplanowano wykup gruntów, by zniwelować potencjalne niedogodności i konflikty związane z podniesieniem wód gruntowych i wystąpieniem ewentualnych zalewów. Wykup gruntów pozwoli na długoterminowe zarządzanie obszarem zgodnie z potrzebami ochrony przyrody. Działania jakie zaplanowano dla przeciwdziałania temu zagrożeniu to działania oznaczone w projekcie jako: B1: Wykup gruntów, C1: Przebudowa węzła urządzeń wodnych Modzelówka i modernizacja jazu, C2: Udrożnienie koryta rzeki Ełk, C3: Budowa mostu na rzece Ełk w rejonie uroczyska Dębiec, C4: Remont zastawki, wykonanie przetamowań i uzupełnienie korony grobli na Kanale Kapickim, E2: Spotkania ze społecznością lokalną, E8: Warsztaty Ochrona bioróżnorodności na obszarach rolniczych. P-4. Niezadowalająca efektywność zarządzania ochroną obszaru Własność prywatna obejmuje ok. 38% powierzchni obszaru projektu. Nadzorujący obszarem Natura 2000 (Biebrzański PN) nie ma całkowitego wpływu na zasady gospodarowania na gruntach prywatnych, w tym przede wszystkim na możliwość prowadzenia zabiegów ochrony czynnej siedlisk na terenach bagiennych. Działki znajdujące się w granicach obszaru projektu są w wielu przypadkach rozdrobnione i wąskie, co utrudnia niekiedy podjęcie działań ochronnych w szerszym wymiarze, takich jak koszenie ręczne i zwiększenie uwodnienia siedlisk. Wykup gruntów umożliwi długoterminowe zarządzanie obszarem zgodnie z potrzebami ochrony przyrody. Działania jakie zaplanowano dla przeciwdziałania temu zagrożeniu to działania oznaczone w projekcie jako: B1: Wykup gruntów, E2: Spotkania ze społecznością lokalną, E8: Warsztaty Ochrona bioróżnorodności na obszarach rolniczych. P-5. Rozwój turystyki na obszarach cennych przyrodniczo Wysokie walory środowiska przyrodniczego obszarów Natura 2000 wpływają na wzrost zainteresowania turystycznego. Ruch turystyczny może stać się zagrożeniem dla chronionej przyrody, jeśli nie będzie zjawiskiem kontrolowanym. Odpowiednia lokalizacja infrastruktury ograniczy negatywne oddziaływanie ruchu turystycznego na wrażliwe siedliska i gatunki fauny i flory. Zapewni dostęp tylko do miejsc specjalnie wyznaczonych dla turystów, co pozwoli na ograniczenie penetracji turystycznej w miejscach wymagających spokoju dla występujących tu ptaków (tokowiska cietrzewia, tokowiska dubelta, lęgowiska wodniczki, gniazda ptaków szponiastych). Modernizacja istniejącej zabudowy hydrotechnicznej oraz walory przyrody mogą zostać wykorzystane do wzmocnienia rozwoju lokalnego sektora gospodarki turystycznej, o ile to nie będzie wpływało na przedmiot ochrony. Monitoring przyrodniczy projektu udokumentuje zmiany zachodzące na obszarze projektu. Działanie te pozwoli nie tylko na określenie skutków zamian wywołanych działaniami renaturyazcyjnymi, ale również działalnością człowieka (turystyka). Działania jakie zaplanowano dla przeciwdziałania temu zagrożeniu to działania oznaczone w projekcie jako: C1: Przebudowa węzła urządzeń wodnych Modzelówka i modernizacja jazu, C5: Budowa małej infrastruktury turystycznej wzdłuż Kanału Kapickiego, D3: Monitoring przyrodniczy projektu oraz działania z grupy E: podnoszenie świadomości społecznej oraz upowszechnianie wyników. Page 35 of 154

22 LIFE13 NAT/PL/ B2d PREVIOUS CONSERVATION EFFORTS IN THE PROJECT AREA AND/OR FOR THE HABITATS / SPECIES TARGETED BY THE PROJECT Projektowane przedsięwzięcie stanowi jeden z etapów realizacyjnych wieloletnich prac studialnych zmierzających do renaturyzacji silnie przekształconego układu wodnego Basenu Środkowego doliny Biebrzy (Niewiadomski 1954, Mioduszewski i in. 1996, Okruszko i in. 2001, Wiśniewski i in. 2001, Matowicka i in. 2001). Celem prac i badań było rozpoznanie środowiska oraz ustalenie rodzaju i zakresu działań niezbędnych do zapobiegania negatywnym skutkom zachodzących przemian w środowisku przyrodniczym, a zwłaszcza wytyczenie właściwych kierunków renaturyzacji odwodnionych obszarów Środkowego Basenu doliny Biebrzy. Problem został zauważony już w połowie lat 50 XX wieku, kiedy to w pracy W. Niewiadomskiego "Ekspertyza przedmelioracyjna regionu bagien Augustów Grajewo Goniądz Sztabin (1954 r.) pojawiło się stwierdzenie: "...bezzwłocznie należy odciąć śluzą Kanał Rudzki od Ełku tuż przy rzece by skierować nurt wody na ich dawny naturalny szlak i ożywić tereny wykazujące dziś zapoczątkowanie procesów destrukcyjnych (dolina martwego Ełku)". W latach zostały wykonane pierwsze prace, zmierzające do ograniczenia drenującego działania Kanału Woźnawiejskiego. Polegały one na wybudowaniu w korycie Kanału 8 progów faszynowo-kamiennych o wysokości ok. 1,5 m, stabilizujących poziom lustra wody około 0,5 m poniżej wody brzegowej przy małych przepływach w okresach suszy. W okresie eksploatacji dwa progi uległy zniszczeniu w wyniku spływu wielkich wód zimowych, pozostałe progi osiadły poniżej zakładanych rzędnych, w wyniku rozmywania ich konstrukcji. Prace były realizowane przez Biebrzański Park Narodowy. Nabyte doświadczenia wskazały na konieczność zastosowania innego typu konstrukcji progów oraz konieczność budowy jazu rozdzielczego, regulującego przepływy wód w układzie Kanał Woźnawiejski - Jegrznia, jednocześnie zapobiegającego destrukcji położonych poniżej progów stabilizujących poziom wody w Kanale. Te działania inwestycyjne są obecnie realizowane w I etapie projektu Renaturyzacja (LIFE09 NAT/PL/000258). W początkach lat dziewięćdziesiątych XX wieku rozpoczęto intensywne prace studialne i badania, pod kierunkiem profesora Henryka Okruszko i innych najwyższej klasy specjalistów, naukowcówprojektantów. Powstawały opracowania, monografie i programy, które stały się podstawą do dalszych bardziej szczegółowych koncepcji i dokumentacji projektowych. Spośród nich wymienić trzeba: a) Zarys koncepcji gospodarowania wodą na obszarze doliny Biebrzy, wraz z kierunkiem dalszych badań na potrzeby planu zagospodarowania Biebrzańskiego Parku Krajobrazowego (zespół pod kierunkiem profesora Andrzeja Byczkowskiego 1990), b) Renaturalizacja warunków wodnych w częściowo odwodnionych torfowiskach w Środkowym Basenie doliny rzeki Biebrzy (zespół pod kierunkiem profesora Henryka Okruszko 1991), c) Koncepcja gospodarki wodnej w rajgrodzkim węźle wodnym (Mioduszewski 1994), d) Kierunki renaturyzacji siedlisk hydrogenicznych w Basenie Środkowym Biebrzy (Katedra Budownictwa Wodnego SGGW 1996), e) Zmiany reżimu hydrologicznego spowodowane renaturyzacją sieci hydrograficznej w Środkowym Basenie doliny Biebrzy (Byczkowski, Kubrak 1996), f) Gospodarka wodna w dolinie Biebrzy, jej funkcje w ochronie walorów przyrodniczych (Seminarium 1997), g) Propozycje dotyczące działań ochronnych w zakresie gospodarki wodnej w Biebrzańskim Parku Narodowym i ich ocena pod kątem praktycznego zastosowania (Skąpski 1998), h) Koncepcja gospodarowania wodą w Basenie Środkowym Biebrzy (Skąpski 2001), i) Koncepcja programowo-przestrzenna renaturyzacji sieci hydrograficznej rzek Jegrzni i Ełku w rejonie Basenu Środkowego Biebrzańskiego Parku Narodowego (Wiśniewski S. i inni, Biebrzański Park Narodowy, Pracownia Architektury Żywej 2001). Trwające od początku lat 90-tych XX wieku prace koncepcyjne i projektowe pozwoliły w końcu osiągnąć kompromis dotyczący rozwiązań technicznych jak i sposobu prowadzenia działań renaturyzacyjnych, kompromis który nie byłby możliwy do wdrożenia bez pomocy prawie wyłącznie organizacji pozarządowych i zagranicznych środków finansowych (WWF, GEF/SGP). Page 36 of 154

23 LIFE13 NAT/PL/ B2d Ostatecznie, 1 września 2010 r. został uruchomiony projekt Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I, współfinansowany przez instrument finansowy LIFE oraz NFOŚiGW. Będzie on wdrażany do końca 2016 r. Realizacja przedsięwzięcia została zaplanowana z podziałem na 2 etapy. W pierwszym etapie obiektem działań stał się układ wodny Kanał Woźnawiejski - rzeka Jegrznia. W ramach inwestycji zapanowano budowę: 6 progów regulacyjnych na Kanale Woźnawiejskim, drogi technologicznej oraz jazu piętrzącego (rozdzielczego) na Kanale Woźnawiejskim wraz z przepławką dla ryb i organizmów wodnych. Projekt zakłada wykup gruntów, bezpośrednie działania ochronne w ekosystemach nieleśnych oraz wykonanie strategicznego planu zarządzania dla obszaru działań. Na tym etapie projektu zaplanowano jedynie przygotowanie dokumentacji przebudowy węzła Modzelówka, udrożnienia Martwego Ełku i dokumentację budowy mostu na rzece Ełk. Wraz z wykonaniem najważniejszych działań inwestycyjnych etapu I, podjęto działania o sfinansowanie etapu II i realizację projektu pt. Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap II. Przedmiotowy projekt jest elementem całego programu poprawy warunków wodnych na tym obszarze, w ramach którego podmiot zarządzający wodami przeznaczonymi na potrzeby rolnictwa - Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Białymstoku realizuje zabudowę hydrotechniczną Kanału Rudzkiego. Obecnie budowane są dwie budowle piętrzące (jazy) na Kanale Rudzkim. Pozwolą one na uzyskanie rzędnych zwierciadła wody w korycie cieku, niezbędnych do stworzenia warunków gruntowowodnych pozwalających na prowadzenie gospodarki rolnej na przyległych terenach, mimo zmniejszenia się w nim przepływów w miarę wzrostu poboru wody do koryta Martwego Ełku. Zaplanowane przedsięwzięcia w projekcie Biebrzańskiego PN są zintegrowane funkcjonalnie z działaniami podejmowanymi przez WZMiUW w Białymstoku. W Biebrzańskim Parku Narodowym realizowane są obecnie 4 projekty LIFE+ (ich lokalizacja przedstawiona na mapie nr 1), w tym dwa projekty na obszarze Basenu Środkowego doliny Biebrzy. 1. Projekt Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I (nr LIFE09 NAT/PL/000258) jest to jeden z pierwszych na tak dużą skalę realizowanych projektów renaturyzacji w Polsce i jeden z ważniejszych w Europie. Celem projektu jest poprawa warunków dla ochrony siedlisk kształtowanych przez wodę w Basenie Środkowym doliny Biebrzy poprzez kontrolowane gospodarowanie i zasilanie w wodę obszaru i tym samym zatrzymanie procesów degradacyjnych siedlisk hydrogenicznych na obszarze systemu wodnego: Kanał Rudzki rzeka Ełk rzeka Jegrznia Kanał Woźnawiejski oraz kształtowanie warunków siedliskowych dla awifauny otwartych ekosystemów bagiennych. Zmiany form gospodarowania wodą w systemie będą wynikiem budowy na Kanale Woźnawiejskim sześciu progów i jazu sterującego rozdziałem przepływu wody na koryto rzeki Jegrzni i Kanału. Wpływ zabudowy Kanału Woźnawiejskiego na tereny przyległe przedstawiono na zamieszczonych rycinach, gdzie przedstawiono mapy zasięgu zalewów i ich głębokości oraz modelowy układ zwierciadła wód podziemnych. Mapy opracowano dla maksymalnego przepływu z okresu (WQ) oraz maksymalnego przepływu z wielolecia (WWQ). Mapy przedstawiają dwa warianty dla których określono zasięgi zalewów i głębokości zalewów - bez pietrzeń i prognozowany stan z piętrzeniami. Obszar realizacji niniejszego projektu pokrywa się z obszarem projektu Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I w około 67%. Działania w niniejszym projekcie zostały tak zaplanowane, by nie dublować działań na obszarze nakładania się projektów. 2. Projekt Zabezpieczenie populacji orlika grubodziobego Aquila clanga w Polsce: opracowanie Krajowego Planu Ochrony oraz podstawowe działania ochronne (nr LIFE 08 NAT/PL/000511) prowadzony w partnerskiej współpracy między beneficjentem wiodącym, stowarzyszeniem Ptaki Polskie a Biebrzańskim Parkiem Narodowym i Komitetem Ochrony Orłów (lokalizacja projektu na mapie nr 1, 2). Celem projektu jest ochrona unikalnej w Polsce, zlokalizowanej jedynie w Kotlinie Biebrzańskiej populacji orlika grubodziobego. Cele ochronne są realizowane poprzez: poprawę stanu wybranych biotopów żerowiskowych orlika grubodziobego, utrzymując ich otwarty charakter dzięki odkrzaczeniu oraz koszeniu ręcznemu z częściowym uprzątnięciem biomasy, a także renaturyzacji reżimu wodnego za sprawą modernizacji i budowy łącznie 7 ludowli hydrotechnicznych; utrzymanie istniejących biotopów lęgowych (bagiennych lasów) znajdujących się poza zarządem BPN, w prywatnych rękach, dzięki prowadzeniu wykupu nieruchomości leśnych; edukację społeczności lokalnej; rozwój infrastruktury turystycznej. Realizacja projektu zostanie zakończona 31 marca 2014 roku, czyli przed rozpoczęciem niniejszego projektu. Proponowany projekt realizuje cele zawarte w art. 2 ust 2 Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Obszar projektu, kwalifikowany jako obszar SOO, wymaga podjęcia działań zapewniających właściwy stan ochrony tych siedlisk, tj. długotrwałą poprawę i utrzymanie jego funkcji. Konieczność proponowanych działań została wykazana w licznych badaniach naukowych dotyczących tego obszaru. Page 37 of 154

24 LIFE13 NAT/PL/ B2d Projekt realizuje zapisy art. 3 Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. o ochronie dzikich ptaków. Podjęte przez projekt środki służą przywracaniu właściwego stanu ochrony biotopów gatunków ptaków wymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej, dla ochrony których powołano przedmiotowy obszar Natura Projekt realizuje zapisy Zarządzenia nr 20 Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2013 r. w sprawie zadań ochronnych dla Biebrzańskiego Parku Narodowego. Zarządzenie ustanawia zadania ochronne na lata Page 38 of 154

25 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: Lokalizacja projektów LIFE realizowanych przez BPN Page 39 of 154

26 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: zasig zalewu wodami rzecznymi w okresie (WWQ) Page 41 of 154

27 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: ukad zwierciada wód podziemnych Page 42 of 154

28 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: zasig zalewu wodami rzecznymi w okresie (WQ) Page 43 of 154

29 LIFE13 NAT/PL/ B3 EU ADDED VALUE OF THE PROJECT AND ITS ACTIONS Wszystkie działania podjęte w ramach projektu ukierunkowane są na poprawę warunków ochrony siedlisk bagiennych w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Renaturyzacja sieci hydrograficznej spowoduje znaczące zmiany charakterystyk hydrologicznych, co będzie miało wpływ na zachowanie poprawnego stanu flory i fauny obszaru projektu. Skierowanie wód do starych koryt rzecznych oraz podpiętrzenie wody w kanałach Woźnawiejskim i Rudzkim spowoduje podwyższenie wód gruntowych na terenach przyległych do tych cieków. Można przyjąć, że obniżanie wód gruntowych w okresie letnim, po wykonaniu zabiegów renaturyzacyjnych będzie mniejsze od tych sprzed wykonania inwestycji. Ponadto realizacja przedsięwzięcia powinna zahamować proces postępującego murszenia gleb na obszarach objętych zmianą stosunków wodnych. Zwiększenie uwilgotnienia gleb wpłynie korzystnie na procesy glebowe. Powstrzymanie zostanie proces murszenia i mineralizacji torfu oraz towarzysząca tym procesom eutrofizacja siedlisk i degradacja zbiorowisk roślinnych. Zostanie zahamowany proces degradacji torfowisk w rejonie systemu wodnego: Kanał Rudzki - rzeka Ełk - rzeka Jegrzni - Kanał Woźnawiejski oraz w rejonie oddziaływania Kanału Kapickiego. W wyniku renaturyzacji sieci hydrograficznej nastąpi przywrócenie przepływów w Martwym Ełku oraz zwiększenie uwilgotnienia terenów położonych w sąsiedztwie tego koryta. Działania te przyczynią się do poprawy stanu siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków, a zwłaszcza występującej tutaj awifauny. Zostanie osiągnięta względna stabilizacja poziomów wód gruntowych w obrębie odwadnianych siedlisk: zmiennowilgotnych łąk trzęślicowych, 3150 starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion. Podwyższenie poziomu wody gruntowej połączone z wiosennym zalewem będzie tworzyło dogodne warunki dla utrzymania się istniejących zbiorowisk szuwarowych i zwiększenia się udziału gatunków szuwarowych w zbiorowiskach łąk wilgotnych. W przypadku starorzeczy występujących na odcinku Martwego Ełku przywrócenie przepływu poprawi status ekologiczny tego siedliska, zwiększy dynamikę roślinności i bogactwo gatunkowe oraz powstrzyma proces zarastania i wypłycania zbiorników. Zmiana stosunków wodnych oraz zabiegi ochronny czynnej w ekosystemach nieleśnych stworzą dogodne warunki do zahamowania spadkowych trendów liczebności lokalnych populacji lęgowych ptaków charakterystycznych dla otwartych, zalewowych terenów trawiastych. Zmiany warunków hydrologicznych powinny sprzyjać odtworzeniu specyficznych warunków siedliskowych preferowanych przez gniazdujące tu gatunki. Projektowane działania przyniosą korzyści społeczno-gospodarcze. Z rolniczego punktu widzenia realizacja działań inwestycyjnych pozwoli na stymulowanie zalewów wiosennych łąk położonych w dolinie Martwego Ełku. Utrzymanie przepływu w korycie w okresie letnim zapewni użytkom zielonym odpowiedni zasób wody w okresach posusznych. Poprzez realizację działań inżynierskich będzie możliwe wypracowanie takich metod eksploatacji, które pozwolą na utrzymanie możliwe maksymalnego poziomu wód powierzchniowych, a jednocześnie nie powodowały utrudnień rolniczego użytkowania łąk i pastwisk. Zaniechanie działań zagrozi utrzymaniu niewłaściwych warunków przyrodniczych dla funkcjonowania gatunków i siedlisk. Będzie wzrastała degradacja siedlisk. Ekosystemy nieleśne będą stopniowo zanikać a wraz z nimi priorytetowe dla Natury 2000 gatunki flory oraz gatunki awifauny ważne dla instrumentu LIFE+. Krajobraz ekologiczny ulegnie uproszczeniu a różnorodność biologiczna zmniejszy się. Wskutek funkcjonowania odwodnień będą pogłębiały się zmiany strukturalne w środowisku gleb mokradłowych. Nadal będą przeprowadzane zabiegi rolnicze na gruntach prywatnych w sposób zagrażający przyrodzie. SOCIO-ECONOMIC EFFECTS OF THE PROJECT Działania przewidziane w projekcie zmierzają do pogodzenia potrzeb ekonomicznych mieszkańców obszaru, poprawy jakości ich życia z potrzebami ochrony wartości przyrodniczych. Mieszkańcy obszaru to zazwyczaj rolnicy pracujący we własnym gospodarstwie i posiadający podstawowe lub zawodowe wykształcenie. Znaczną część mieszkańców stanowią emeryci i renciści. Najniższy odsetek stanowiła grupa wiekowa lat, czyli obecni i potencjalni następcy gospodarzy. Rolnicy nastawieni są na produkcję wielokierunkową. Użytkowane grunty zakwalifikowane są do Page 44 of 154

30 LIFE13 NAT/PL/ B3 niższych klas. Stąd plony uzyskiwane w tym regionie są niższe od średnich krajowych. W strukturze gruntów w gospodarstwach przeważają łąki i pastwiska. Łąki użytkowane są wielokośnie i kośnopastwiskowo. W produkcji zwierzęcej dominuje hodowla bydła, a wielkość produkcji żywca rzeźnego bardziej służy samozaopatrzeniu niż na sprzedaż. W zdecydowanej większości grunty rolnicze zostały poddane w przeszłości melioracjom odwadniającym. Obecny stan techniczny sieci melioracyjnej określa się jako zły. Istnieją potrzeby osuszenia gruntów (zgłaszane przez rolników ze wsi Kapice), jednak większość gospodarstw optuje za nawodnieniem gruntów i są to głównie gospodarstwa posiadające grunty położone wokół Kanału Rudzkiego. Podpiętrzenie wód powierzchniowych korzystne z punktu widzenia ochrony bagiennej flory i fauny może powodować wystąpienie nadmiernego uwilgotnienia użytkowanych rolniczo łąk. Pogodzenie wymagań rolnictwa z potrzebami ochrony walorów przyrodniczych na tych obszarach jest szczególnie ważne. Niezbędne jest wypracowanie takich metod działania, które pozwoliłyby na utrzymanie możliwie wysokich poziomu wód powierzchniowych, a jednocześnie nie powodowały utrudnień rolniczego użytkowania łąk i pastwisk. Dla osiągnięcia tych celów niezbędna jest przebudowa i modernizacja istniejącej zabudowy hydrotechnicznej, tak by umożliwić prowadzenie nawodnień metodą regulowanego odpływu. Podstawowym zadaniem działań przewidzianych w projekcie jest zapewnienie wysokiego uwilgotnienia bagien, zbliżonego do występującego w warunkach naturalnych przed naruszeniem pierwotnej sieci hydrograficznej, lecz z umożliwieniem rolniczego ekstensywnego użytkowania części doliny. BEST PRACTICE CHARACTER OF THE PROJECT Projektowane przedsięwzięcie stanowi jeden z etapów realizacyjnych wieloletnich prac studialnych zmierzających do renaturyzacji silnie przekształconego układu wodnego Basenu Środkowego Doliny Biebrzy (Mioduszewski i in. 1996, Okruszko i in. 1996, Wiśniewski i in. 2001, Mioduszewski i in. 2002). Projekt oparty jest o systemowe podejście do problemów - przeprowadzone badania naukowe oraz analizy modelowe wariantów działań. Działanie inżynierskie dotyczące przebudowy węzła wodnego Modzelówka, udrożnienia koryta rzeki Ełk, budowy mostu na rzece Ełk (działania C1, C2, C3) zostaną realizowane na podstawie dokumentacji technicznej przygotowanej w ramach projektu pt. Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I (treść działania: wykonanie dokumentacji technicznej przebudowy węzła wodnego Modzelówka do sterowania przepływem i regulacji poziomu wód układu wodnego rzeka Ełk - Kanał Rudzki ). Proponowane rozwiązania techniczne opierają się w całości na wypróbowanych i powszechnie stosowanych w budownictwie wodnym zgodnie ze sztuką inżynierską, z zastosowaniem w maksymalnym stopniu lokalnie dostępnych, naturalnych materiałów budowlanych. Metody terenowych prac monitoringowych (działanie D1, D2 i D3) opierają się na powszechnie stosowanych i sprawdzonych metodach prowadzenia badań terenowych stosowanych w naukach przyrodniczych. Metoda utrzymania ekosystemów nieleśnych (działanie C6) nawiązuje do tradycyjnych metod gospodarowania w tych ekosystemach. Zgodnie z ogólną regułą: zachowanie ekosystemu wykształconego w wyniku działania zespołu czynników obejmujących między innymi tradycyjny sposób gospodarowania, wymaga przede wszystkim zachowania tego sposobu gospodarowania. Jest podstawową metodą stosowaną od dziesięcioleci przy ochronie eutroficznych i mezotroficznych otwartych zbiorowisk roślinnych. W Biebrzańskim Parku Narodowym stosowana praktycznie od początku jego funkcjonowania. Nie DEMONSTRATION CHARACTER OF THE PROJECT Page 45 of 154

31 EFFORTS FOR REDUCING THE PROJECT'S "CARBON FOOTPRINT" LIFE13 NAT/PL/ B3 Projekt ten nie pociąga za sobą żadnych działań prowadzących do znacznych emisji dwutlenku węgla. Realizacja przedsięwzięcia powinna przyhamować proces postępującego murszenia gleb na obszarach objętych zmianą stosunków wodnych. Wysoki poziom uwilgotnienia wpłynie korzystnie na procesy glebowe powstrzymując nadmierną mineralizację i uwalnianie dwutlenku węgla do atmosfery. Proponowane rozwiązania w zakresie wykorzystania materiałów zmierzają do zminimalizowania wykorzystania surowców przetworzonych. Zastosowane materiały budowlane to głównie materiały naturalne, występujące lokalnie drewno, kamień, żwir, niewymagające dodatkowych procesów technologicznych do ich wytworzenia, a więc dodatkowego zapotrzebowania na energię i tym samym nie powodują dodatkowej emisji CO 2 do atmosfery. Przy realizacji zadań projektowych będziemy stosować politykę tzw. zielonych zamówień. Przy zakupie nowego sprzętu jednym z parametrów branych pod uwagę będzie jego energooszczędność. W miarę możliwości korzystać będziemy z usług i towarów lokalnych dostawców w celu ograniczenia drogi transportu. Preferuje się wykorzystanie papieru ekologicznego oraz drukowanie dokumentów na obu stronach arkusza papieru. Page 46 of 154

32 LIFE13 NAT/PL/ TECHNICAL APPLICATION FORMS Part C detailed technical description of the proposed actions Page 52 of 154

33 LIFE13 NAT/PL/ C0 LIST OF ALL PROPOSED ACTIONS A. Preparatory actions, elaboration of management plans and/or of action plans A1 A2 A3 A4 Zakup samochodu terenowego do realizacji działań projektu Zakup wyposażenia do zarządzania projektem Kontrakt inżyniera nadzoru Wykonanie dokumentacji dla działań technicznych B. Purchase/lease of land and/or compensation payments for use rights B1 Wykup gruntów C. Concrete conservation actions C1 C2 C3 C4 C5 C6 Przebudowa węzła urządzeń wodnych Modzelówka i modernizacja jazu Udrożnienie koryta rzeki Ełk Budowa mostu na rzece Ełk w rejonie uroczyska Dębiec Remont zastawki, wykonanie przetamowań i uzupełnienie korony grobli na Kanale Kapickim Budowa małej infrastruktury turystycznej wzdłuż Kanału Kapickiego Utrzymanie ekosystemów nieleśnych D. Monitoring of the impact of the project actions (obligatory only if there are concrete conservation actions) D1 Monitoring hydrologiczny projektu D2 D3 D4 Monitoring fizykochemiczny i hydrobiologiczny wód Monitoring przyrodniczy projektu Ocena wpływu społeczno-gospodarczego E. Public awareness and dissemination of results (obligatory) E1 E2 E3 E4 E5 E6 E7 Folder informacyjny o projekcie i gadżety promocyjne Spotkania ze społecznością lokalną Tablice informacyjne o projekcie Strona internetowa projektu Konferencja kończąca projekt Raport Laika Warsztaty "Ochrona bioróżnorodności na obszarach rolniczych" Page 53 of 154

34 LIFE13 NAT/PL/ C0 E8 Warsztaty "Polubić bobra" F. Overall project operation and monitoring of the project progress F1 F2 F3 F4 Zarządzanie projektem przez Biebrzański Park Narodowy Współpraca i wymiana doświadczeń z innymi projektami After LIFE Conservation Plan Audyt zewnętrzny Page 54 of 154

35 DETAILS OF PROPOSED ACTIONS LIFE13 NAT/PL/ C1a A. Preparatory actions, elaboration of management plans and/or of action plans ACTION A.1: Zakup samochodu terenowego do realizacji działań projektu Description (what, how, where and when): Zakup samochodu terenowego z napędem 4x4, służący do przewozu 5 osób. Samochód terenowy będzie posiadał zawieszenie na ramie, a nie samonośne, co wybitnie zwiększy jego trwałość i dzielność w terenie, a tym samym obniży koszty serwisu i napraw pogwarancyjnych. Zaletą ramy jest możliwość przenoszenia dużych obciążeń (np. przy wyszarpywaniu auta zakopanego w błocie nie ma ryzyka, że wyrwany zostanie sam przód i uszkodzone zawieszenie). Rama daje też bardzo solidny punkt mocowania zawieszenia, sprawnie przejmując od niego wszelkie siły. Dodatkowo zastosowanie zawieszenia na ramie spowoduje swobodne założenie terenowych opon typu MT (mud terrain) bez dodatkowych kosztów jak by to było w przypadku konstrukcji samonośnej. Zamontowanie większego ogumienia typu MT, wpłynie oczywiście na prześwit, co pociągnie za sobą polepszenie kąta rampowego i innych kątów. Dodatkowym atutem jest większa głębokość brodzenia co odgrywa znaczącą rolę w prowadzonych badaniach i docieraniu punktów pomiarowo-obserwacyjnych. Samochód 5 osobowy z bezpośrednim połączeniem kabiny pasażerskiej z możliwie największą z możliwych przestrzenią ładunkową oraz maksymalnie wysokim prześwitem, pozwalającym na pokonywanie bezdroży. W celu właściwego wykorzystania samochodu w trudnych warunkach terenowych, będzie on wyposażony w stały napęd 4 x 4 z możliwością przełączenia rozdziału mocy na każdą oś 50/50% oraz włączaną dodatkowo blokadą dyferencjału. Samochód będzie pracował w ekstremalnie trudnym terenie, przez cały rok (często po 24 godziny na dobę), dlatego musi być to pojazd o wysokim poziomie wykonania i niezawodności, pokonywanie bezdroży wymaga specjalistycznego doposażenia pozwalającego na bezproblemowe i bezpieczne ich pokonywanie, samochód będzie również wykorzystywany jako przewoźny punkt obserwacyjno-monitoringowy, w którym pracownicy będą spędzać nawet po kilka dób, stąd wyposażenie pozwalające nocować na samochodzie lub przebywać w nim przy niskich temperaturach bez konieczności uruchamiania paliwożernego i hałaśliwego silnika głównego, samochód będzie także posiadał dodatkowe oświetlenie dookolne niezbędne przy wykonywaniu prac technicznych i monitoringowych, Na cenę samochodu składa się cena jego zakupu oraz cena wyposażenia nie wchodzącego w wyposażenie podstawowe wersji. Wyposażenie dodatkowe to w szczególności: a. ogrzewanie postojowe, cena: ok zł (1341 euro) b. dwie wysokosprawne i trwałe samochodowe wyciągarki elektryczne (przednia i tylna) o uciągu od 4 do 6 ton z syntetycznymi linami o długości około 50 m każda, cena: ok zł ( 2439 euro) c. terenowe zderzaki przedni i tylny z płytami do wyciągarek, orurowaniem i uchwytami do podnośników typu hi lift, rolkami do lin wyciągarek i otworami na szekle, cena: ok zł ( 2439 euro) d. dodatkowe osłony (stalowe/aluminiowe) podwozia (bak, miska, reduktory) cena: ok zł (1463 euro) e. snorkel z filtrem, cena: ok zł ( 488 euro) f. dwa podnośniki typu hi-lift z uchwytami na felgi i podkładkami, cena: ok zł (488 euro) g. bagażnik dachowy z relingami i namiotem dachowym, cena: ok zł (3659 euro) h. oświetlenie robocze wokół samochodu i dalekosiężnymi szperaczami halogenowymi, cena: ok zł (1220 euro) i. dodatkowy zestaw felg stalowych z paskami i otworami na zaczepienie podnośnika typu hi-lift z oponami terenowymi typu MT, cena: ok zł ( 732 euro) j. dwa komplety trapów kevlarowych, cena ok zł (488 euro) k. dwa komplety trapów gumowych, cena ok zł (488 euro) l. dwa komplety trapów pneumatycznych, cena: ok zł (732 euro) Page 55 of 154

36 LIFE13 NAT/PL/ C1a m. kompresor dwutłokowy z automatyką, cena: ok zł (488 euro) n. przetwornica z 12 V na 230 V do ładowania sprzętu pomiarowego, cena: ok. 500 zł (122 euro) o. dwa żelowe akumulatory o dużej mocy rozruchowej, które umożliwią rozruch samochodu po długiej pracy ogrzewania postojowego oraz umożliwią prawidłową pracę samego ogrzewania, cena: ok zł brutto (390 euro) p. powiększony zbiornik paliwa o dodatkowe 30 %, cena: ok zł (1341 euro) q. pokrowce na fotele wykonane z cordury, cena: ok. 500 zł (122 euro) r. wyposażenie off road (elektronika, liny i liny kinetyczne, szekle, haki, zblocza, siekiery, łopaty, skrzynie i worki ekspedycyjne, inne) cena: ok zł (2439 euro) Dodatkowo zaplanowano zakup lekkiej przyczepy samochodowej do przewozu cięższych ładunków transportowych. Przyczepa o ładowności do 750 kg, z plandeką. Zakup odbędzie się w drodze przetargu. O zakupie będą decydowały warunki ekonomiczne i bezpieczeństwa użytkowania samochodu w granicach oszacowanej kwoty zakupu. Zakup samochodu zaplanowano na III i IV kwartał 2014 roku. Przygotowaniem i realizacją zajmie się koordynator ds. technicznych. Reasons why this action is necessary: Samochód będzie wykorzystywany do wdrażania wszystkich działań z bloku C - związanych z ochroną przyrody oraz działań: B1, D1, D2, D3, E2, E7, E8, F2 (oszacowano łącznie przejazd w ilości km). Projekt będzie realizowany na obszarze o niskiej infrastrukturze drogowej. Dojazd do miejscowości odbywa się po drogach gruntowych, a zimą jest utrudniony ze względu na zaleganie na drogach pokrywy śnieżnej. Zakupiona przyczepka posłuży do dowozu sprzętu mechanicznego w miejsce zlokalizowanych działań. Zakup samochodu terenowego ułatwi i usprawni realizację działań projektu w terenie. Z racji koordynacji działań w jednym czasie, na bardzo dużym obszarze użytkowane będą samochody prywatne. Tę kwestię zawarto w działaniu F1 (oszacowano łącznie przejazd w ilości km). Beneficiary responsible for implementation: BPN Responsibilities in case several beneficiaries are implicated: Expected results (quantitative information when possible): Cel produktowy: Zakup samochodu terenowego 4x4 z przyczepą towarową i jego ubezpieczenie. Rezultat: Sprawne zarządzanie projektem i sprawniejsza realizacja działań projektowych. How was the cost of the action estimated?: Koszt zadania: a) zakup samochodu terenowego 4x4 (1 szt.) = euro (Eguipment) b) przyczepa samochodowa (1 kpl) = 2439 euro (Equipment) c) ubezpieczenie samochodu (przez 4 lata) = 4390 euro (Other costs) d) Kierownik projektu: 115 euro/dzień x 2 dni= 230 euro (Personnel) e) Koordynator ds. technicznych: 95 euro/dzień x 6 dni = 570 euro (Personnel) Razem: euro Page 56 of 154

37 LIFE13 NAT/PL/ C1a Dokonamy wszelkich możliwych starań by osiągnąć najniższe koszty/stawki za zakupy i usługi przy zachowaniu najwyższej jakości. Page 57 of 154

38 LIFE13 NAT/PL/ C1a A. Preparatory actions, elaboration of management plans and/or of action plans ACTION A.2: Zakup wyposażenia do zarządzania projektem Description (what, how, where and when): Zadanie obejmuje zakup sprzętu i oprogramowania do obsługi zarządzania ochroną obszaru i jego monitorowania oraz komunikacji i rozpowszechniania informacji. Zakupiony sprzęt posłuży do gromadzenia, analizowania i aktualizowania danych, których efektem będzie wizualizacja danych, uzyskanych w wyniku projektu. Zakupiony sprzęt będzie wykorzystywany przez personel Wnioskodawcy w biurze. Zaplanowano zakup następującego sprzętu: a) oprogramowanie ArcGIS z aplikacją funkcyjną 3D Analyst i Spatail Analyst - 3 licencje Realizacja projektu przewiduje gromadzenie wielu danych (efekt monitoringu hydrologicznego i przyrodniczego). Powstanie bogata baza danych, będąca źródłem wielu informacji. Odpowiednie oprogramowanie będzie pomocne, by zgromadzone dane (w czasie realizacji projektu i po jego ukończeniu) odpowiednio przetworzyć, wykorzystać do analiz, modelowania, wizualizacji wyników projektu. W tym celu zaplanowano zakup, popularnie wykorzystywanego oprogramowania ArcGIS z aplikacją funkcyjną 3D Analyst i Spatial Analyst. Oprogramowanie ArcGIS z aplikacją funkcyjną 3D Analyst firmy ESRI pozwalana na zaawansowaną wizualizację, analizy i modelowanie powierzchni terenu. Pozwala na przeglądanie w trzech wymiarach dużych zbiorów danych oraz tworzenie realistycznych obrazów terenu. Zakupione oprogramowanie posłuży do realizacji następujących działań: B1 (wyznaczanie gruntów do wykupu), C6 (wyznaczanie działek do koszenia), D1, D2 i D3 (wyznaczenie lokalizacji rozmieszczenia punktów monitoringu), przedstawienia wizualizacji wykonanych działań, zarządzania obszarem projektu, działanie D3 (wizualizacja efektów prowadzonego monitoringu przyrodniczego). b) notebook z oprogramowaniem biurowym (Office OEM, oprogramowanie antywirusowe) - 2 kpl. Celem zakupionego sprzętu jest sprawne zarządzanie projektem. Zadanie obejmuje zakup sprzętu i oprogramowania do obsługi zarządzania ochroną obszaru, jego monitorowania oraz komunikacji. Sprzęt będzie wykorzystywany przez personel projektu. Zakupiony sprzęt zostanie wyposażony w oprogramowanie ArcGIS. Sprzęt zostanie wykorzystany do realizacji następujących zadań: sporządzania umów oraz dokumentacji dla działań budowlanych (C1-C5) i monitoringowych (D1-D4); pisania raportów i sprawozdań z realizacji działań projektu; działania E5 (do obsługi konferencji - prezentacja), E6 (Raport Laika), działania B1 (wyznaczanie gruntów do zakupu), C6 (wyznaczanie powierzchni do koszenia), działania E7 i E8 (do obsługi warsztatów-prezentacja), E4 (administrowanie strony internetowej). Zakup sprzętu będzie realizowany na zasadzie publicznego przetargu lub też na podstawie wyboru najniższej ceny spośród założonych ofert. Wybór powinien być zgodny z budżetem projektu oraz jego specyfikacją techniczną. Działanie będzie realizowane w okresie III kwartał I kwartał 2015 r. Przygotowaniem i realizacją zajmie się koordynator ds. technicznych. Reasons why this action is necessary: Zadanie ma na celu pełne wykorzystanie informacji i danych w zakresie monitorowania i modelowania przestrzeni, uzyskanych podczas realizacji projektu. Wizualizacja danych pozwoli na czytelniejszy przekaz wyników prac. Działanie odpowiada na jeden ze zdefiniowanych problemów jako Zagrożenie 6 - Niewystarczające zasoby techniczne dla obsługi pozyskanych informacji o terenie i zarządzania ochroną obszaru. Beneficiary responsible for implementation: BPN Responsibilities in case several beneficiaries are implicated: Page 58 of 154

39 LIFE13 NAT/PL/ C1a Expected results (quantitative information when possible): Cele produktowe: W zakresie zakupów zaplanowano: a) licencję na oprogramowanie ArcGIS + rozszerzenia: 3D Analist, Spatial Analyst - 3 kpl, b) notebook z oprogramowaniem biurowym (pakiet Office, oprogramowanie antywirusowe) - 2 kpl, How was the cost of the action estimated?: Koszty oprogramowania ArcGIS oszacowano na podstawie oferty firmy ESRI POLSKA dla parków narodowych. Koszt oprogramowania: pierwszej licencji zł netto, dodatkowych zł netto. Koszt rozszerzenia 3D Analyst zł netto, dodatkowych zł netto. Koszt rozszerzenia Spatial Analyst zł netto, dodatkowych zł netto. Całkowity koszt 3 kompletów wynosi , 00 zł brutto. Koszt sprzętu oszacowano na podstawie analizy cen rynkowych. Koszty zadania: a) licencja na oprogramowanie ArcGIS + rozszerzenia: 3D Analyst, Spatial Analyst - 3 kpl = 3120 euro (Equipment) b) notebook z oprogramowaniem biurowym (pakiet Office, oprogramowanie antywirusowe) - 2 kpl x 1375 = 2750 euro (Equipment) c) Kierownik projektu: 115 euro/dzień x 2 dni= 230 euro (Personnel) d) Koordynator ds. technicznych: 95 euro/dzień x 6 dni = 570 euro (Personnel) Razem: euro Dokonamy wszelkich możliwych starań by osiągnąć najniższe koszty/stawki za zakupy i usługi przy zachowaniu najwyższej jakości. Page 59 of 154

40 LIFE13 NAT/PL/ C1a A. Preparatory actions, elaboration of management plans and/or of action plans ACTION A.3: Kontrakt inżyniera nadzoru Description (what, how, where and when): Zadanie obejmuje wybór przygotowanego zawodowo inżyniera nadzoru odpowiedzialnego za nadzór techniczny wdrażanych przedsięwzięć budowlanych. Będzie on reprezentował określony przez siebie zespół nadzoru technicznego, reprezentujący różne branże niezbędne do wdrożenia zadań inwestycyjnych. Do zakresu jego działalności będzie należało: - sprawdzanie i odbiór dokumentacji przetargowej, - prowadzenie inspekcji robót, - dostarczenie branżowego personelu nadzoru technicznego, - udział w odbiorach, - akceptacja robót budowlanych zgodnie z kontraktem na roboty, - organizacja i prowadzenie narad technicznych, - kontrola zaangażowanego przez Wykonawcę personelu i sprzętu, - identyfikacja potencjalnych zagrożeń i opóźnień, - raportowanie do kierownika projektu o postępie prac, - prowadzenie rejestru i archiwum dokumentacji i korespondencji. Zespół powinien posiadać wiedzę i umiejętności, zapewniające nadzór wdrażanych inwestycji zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska przyrodniczego w programowaniu inwestycji wodnych i wodnomelioracyjnych oraz doświadczenie w kierowaniu, lub nadzorowaniu, lub zarządzaniu projektami przedsięwzięć budowlanych. W szczególności Zespół projektanta powinien posiadać szeroką wiedzę i wysokie kompetencje z zakresu kształtowania się rzek, w szczególności dotyczące procesu ich renaturyzacji, zapewniające odpowiedni nadzór techniczny wdrażanych przedsięwzięć budowlanych. Członkowie Zespołu Inżyniera Nadzoru muszą posiadać udokumentowane doświadczenie i wiedzę, wymagane prawem uprawnienia do nadzorowania i rozliczania robót. Inżynier nadzoru będzie odpowiedzialny za odbiór inwestycji z zakresu budownictwa wodnego realizowanego w ramach renaturyzacji układu wodnego rzeka Ełk Kanał Rudzki. Będzie odpowiedzialny za nadzór działań: C1: Przebudowa węzła urządzeń wodnych Modzelówka i modernizacja jazu, C2: Udrożnienie koryta rzeki Ełk, C3: Budowa mostu na rzece Ełk w rejonie uroczyska Dębiec. Zadanie nie należy do zakresu prac Beneficjenta. Ustawiony zostanie kontrakt zewnętrzny. Wybór zostanie dokonany na zasadzie publicznego przetargu i powinien być zgodny z budżetem projektu. Przygotowaniem i realizacją zajmie się Kierownik projektu. Reasons why this action is necessary: Personel podmiotu zarządzającego projektem (Biebrzański Park Narodowy) nie ma wystarczającego przygotowania technicznego do wdrażania zadań inwestycyjnych zgodnie ze sztuką inżynierską i wymaganiami prawa budowlanego. Beneficiary responsible for implementation: BPN Responsibilities in case several beneficiaries are implicated: Page 60 of 154

41 LIFE13 NAT/PL/ C1a Expected results (quantitative information when possible): Cele produktowe: Kontrakt inżyniera nadzoru - 1 szt. How was the cost of the action estimated?: Działanie wyceniono na podstawie rozpoznania rynku. Kontrakty inżyniera nadzoru są wyceniane na ok. 2% wartości zamówienia inwestycyjnego. Zaplanowano wykonanie całego zakresu działań przez jednego usługodawcę wyłonionego w drodze przetargu nieograniczonego. Koszty zadania: a) kontrakt inzyniera nadzoru: euro (External) b) Kierownik projektu: 115 euro/dzień x 30 dni= 3450 euro (Personnel) Razem: euro Page 61 of 154

42 LIFE13 NAT/PL/ C1a A. Preparatory actions, elaboration of management plans and/or of action plans ACTION A.4: Wykonanie dokumentacji dla działań technicznych Description (what, how, where and when): Zostanie wykonana pełna dokumentacja techniczna i kosztorysowa wraz z niezbędnymi decyzjami koniecznymi do rozpoczęcia robót budowlanych. Dokumentacja będzie dotyczyła następujących planowanych zadań inwestycyjnych: a) Wykonanie dokumentacji kosztorysowej remontu zastawki na Kanale Kapickim. b) Wykonanie dokumentacji kosztorysowej remontu uzupełnienia korony grobli wzdłuż Kanału Kapickiego (o długości 250 mb). c) Wykonanie dokumentacji technicznej 5 przetamowań na Kanale Kapickim. d) Wykonanie dokumentacji technicznej infrastruktury turystycznej wymagającej pozwolenia na budowę: wieży widokowej w 1 lokalizacji, kładki turystycznej w 1 lokalizacji o długości 40 mb, kładki pieszej wzdłuż grobli o łącznej długości 100 mb. Dokumentacja dla obiektów wymagających pozwolenia na budowę będzie wykonana w zakresie wymaganym prawem budowlanym i wodnym. Działanie zostanie zrealizowane w okresie IV kwartał 2014 r.- III kwartał 2015 r. Przygotowaniem i realizacją zajmie się koordynator ds. technicznych. Reasons why this action is necessary: Wskazane dokumentacje są konieczne do osiągnięcia celów projektu. Bez tej dokumentacji i decyzji prawnych nie będzie możliwe przystąpienie do wdrożenia działań C4 i C5. Beneficiary responsible for implementation: BPN Responsibilities in case several beneficiaries are implicated: Expected results (quantitative information when possible): Cele produktowe: a) Kosztorys remontu zastawki na Kanale Kapickim - 1 kpl b) Kosztorys remontu uzupełniania korony grobli wzdłuż Kanału Kapickiego - 1 kpl c) Dokumentacja techniczna wraz z pozwoleniami, decyzjami na wykonanie przetamowań (5 szt) - 1 kpl d) Dokumentacja techniczna wraz z pozwoleniem na budowę wieży widokowej - 1 kpl e) Dokumentacja techniczna wraz z pozwoleniem na budowę kładki turystycznej - 1 kpl f) Dokumentacja techniczna wraz z pozwoleniem na budowę kładek pieszych - 1 kpl Rezultat: - będzie możliwe rozpoczęcie działań C4, C5. Page 62 of 154

43 LIFE13 NAT/PL/ C1a How was the cost of the action estimated?: Koszt oszacowano na podstawie wyceny eksperckiej. Koszty zadania: a) Kosztorys remontu zastawki na Kanale Kapickim: 1 kpl x 200 euro/ dzień = 200 euro (External) b) Kosztorys remontu uzupełnienia korony grobli wzdłuż Kanału Kapickiego: 1 kpl x 160 euro/dzień = 160 euro (External) c) Dokumentacja techniczna wraz z pozwoleniem na budowę 5 przetamowań: 5 x 650 euro/obiekt = 3250 euro (External) d) Dokumentacja techniczna wraz z pozwoleniem na budowę wieży widokowej: 1 kpl x 2000 euro = 2000 euro (External) e) Dokumentacja techniczna wraz z pozwoleniem na budowę kładki turystycznej: 1 kpl x 1724 euro = 1724 euro (External) f) Dokumentacja techniczna wraz z pozwoleniem na budowę kładek pieszych: 1 kpl x 1724 euro = 1724 euro (External) g) Kierownik projektu: 115 euro/dzień x 2 dni= 230 euro (Personnel) h) Koordynator ds. technicznych: 95 euro/dzień x 30 dni = 2850 euro (Personnel) Razem: euro Page 63 of 154

44 LIFE13 NAT/PL/ C1b B. Purchase/lease of land and/or compensation payments for use rights ACTION B.1: Wykup gruntów Description (what, how, where and when): Dysponowanie gruntem przez podmiot odpowiedzialny za ochronę przyrody (Beneficjenta) jest jednym z uwarunkowań, które w znacznym stopniu może zdecydować o skuteczności tej ochrony. W przypadku podmiotu statutowo odpowiedzialnego za ochronę przyrody warunek ten nie jest w dużej mierze niezależny od bodźców ekonomicznych, które w przypadku własności prywatnej mają decydujący wpływ na podejmowanie bądź nie podejmowaniu koniecznych czynności ochronnych. Czasami działalność ochronna może negatywnie oddziaływać na interes ekonomiczny prywatnego właściciela, który - przy braku instrumentu rekompensat utraconych korzyści - jest w stanie skutecznie blokować konieczność takich działań. Najlepsze gwarancje realizacji zadań ochronnych daje przejęcie gruntu na rzecz podmiotu odpowiedzialnego statutowo za wykonywanie ochrony przyrody. W zadaniu przewidziano wykup 530 ha gruntów prywatnych, co stanowi ok. 604 działek ewidencyjnych. Działanie te dotyczy gruntów niezbędnych do wykonywania zabiegów oraz w lokalizacjach planowanych urządzeń i budowli technicznych. Grunt zostanie zakupiony na rzecz Skarbu Państwa zarządzany przez Biebrzański Park Narodowy. Zakupione grunty zostaną przeznaczone na cele ochrony przyrody zgodnie z celami określonymi w dyrektywach ptasiej i siedliskowej. Zgodnie z ewidencją gruntów rzeka Ełk jest własnością Skarbu Państwa w zarządzie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Dla uzyskania odpowiednich pozwoleń na budowę czy na uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego nie jest wymagane dysponowanie gruntem w zasięgu oddziaływania inwestycji. Działanie B1 ma na celu wykup jak największej powierzchni gruntów, tak by móc użytkować cenne przyrodniczo obszary zgodnie z potrzebami ochronnymi, a nie z potrzebami ich gospodarczego wykorzystania i zapewnić trwałość tej ochrony. Zgodnie z dotychczasowym rozpoznaniem stanu prawnego gruntów zaplanowanych do wykupu jakie posiada BPN na podstawie przeprowadzonej analizy (Analiza uwarunkowań środowiska społeczno gospodarczego na obszarze realizacji projektu LIFE09 NAT/PL/ Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I, W. Wróblewski, 2012) można szacować, iż na ogólną powierzchnię gruntów własności prywatnej, ok. 27 % z nich (759,32 ha) jest możliwych do wykupienia z bardzo wysokim prawdopodobieństwem. Dalszych 29 % gruntów prywatnych jest możliwych do wykupienia z wysokim prawdopodobieństwem. Ponadto analiza pokazała, że rolnicy deklarują chęć sprzedaży gruntów przyległych do cieków wodnych i z nimi sąsiadujących na obszarze projektu. Jednak może się zdarzyć, że pojedyncze działki nie zostaną wykupione. Taka sytuacja w rejonie koryta Martwego Ełku nie będzie przeszkodą uniemożliwiającą przywrócenie drożności tego koryta. Może natomiast ograniczyć pełne wykorzystanie szans, tzn. ograniczyć gospodarowanie wodą wyłącznie na potrzeby siedlisk przyrodniczych. Byłoby wówczas konieczne szukanie kompromisu z celami gospodarczymi innych użytkowników gruntów. Kompromis ten jest osiągany w trakcie administracyjnego procesu uzgadniania instrukcji gospodarowania wodą w pozwoleniu wodnoprawnym. Zgodnie z obowiązującą procedurą powiadamiane są wszystkie strony w sprawie m.in. odpowiednie organy zarządzające wodami, podmioty korzystające z wód oraz właściciele gruntów w granicach oddziaływania inwestycji. Przedmiotowa inwestycja jest poddawana uzgodnieniom ze wszystkimi stronami w sprawie. W ten sposób zapewnia się rozpatrzenie wszystkich wnoszonych uwag i interesy innych użytkowników wód. W projekcie zaplanowano działania promocyjne projektu (E1, E3, E4) oraz działania informacyjne (E2) i warsztatowe (E7, E8). Podjęte działania mają na celu promocję projektu i zwiększenie świadomości społecznej na temat problemów poruszanych przez projekt. Działania te przyczynią się do wypracowanie u społeczności lokalnej pozytywnego odbioru w stosunku do działań proponowanych w projekcie. Spotkania w miejscowościach zlokalizowanych na obszarze projektu (w ramach działania E2) dadzą szansę na bezpośredni kontakt z podstawowymi interesariuszami projektu (właścicielami lasów i łąk bagiennych). Działania te zmierzają do podjęcia bliższej współpracy z rolnikami oraz poszerzenia ich wiedzy na temat przyrodniczych wartości obszarów rolniczych i ich środowiskowego znaczenia, pokazywania dobrych praktyk gospodarowania. Wnioskodawca będzie zachęcał właścicieli gruntów, położonych w obrębie obszaru projektu do podjęcia kroków umożliwiających przystąpienie do programów rolnośrodowiskowych. Długi okres planowany na zakup ziemi w ramach tego projektu, powinien także spowodować, że właściciele niechętni od zaraz do sprzedaży ziemi zmienią zdanie, co znów spowoduje wzrost dostępności działek. W załączniku znajduje się opinia rzeczoznawcy o wartości gruntów położonych na terenie otuliny Biebrzańskiego Parku Narodowego. Wyceny dokonano w 2012 roku. Przedmiotem opinii są nieruchomości gruntowe rolne położone w Uroczysko Dębiec, obręb Sojczyn Grądowy, w gminie Grajewo, w województwie podlaskim. Wycenione nieruchomości są położone na obszarze projektu, wzdłuż Martwego Ełku. Z przedstawionego dokumentu wynika, że wartość 1 ha nieruchomości gruntowej rolnej wynosi ok zł (strona 20 opinii rzeczoznawcy). Niniejszy dokument stwierdza, że ustalona cena za hektar nie przekracza średniej ceny za tego rodzaju grunt oraz lokalizację. Page 64 of 154

45 LIFE13 NAT/PL/ C1b Proces nabywania praw do gruntów będzie trwał przez okres IV kwartał 2014 r. - II kwartał 2018 r. Załączona mapa przedstawia lokalizację wykupu gruntów. Przygotowaniem i realizacją zajmie się koordynator ds. technicznych. Reasons why this action is necessary: Gospodarowanie siedliskami a zwłaszcza gospodarowanie zasobami wody na obszarach projektu wymaga pełnej kontroli nad terytorium. Jeżeli ziemia nie jest kontrolowana, właściciele nie mogą być zmuszani do wprowadzania gospodarowania według zasad ochrony czynnej lub do przestrzegania zasad ochrony przyrody, kiedy chcą użytkować ziemię według własnych planów. Ziemia zostanie zakupiona, aby umożliwić osiągnięcie celów projektu. Konieczne, aktywne gospodarowanie na tych obszarach oraz rozpoczęcie działań inwestycyjnych nie byłoby możliwe bez posiadania praw do gruntów. Wszystkie zakupione grunty znajdują się obszarze NATURA Wykup gruntów umożliwi zniwelowanie potencjalnych niedogodności i konfliktów związanych z podniesieniem wód gruntowych i ewentualnym wystąpieniem zalewów, ale najistotniejsze jest to, że pozwoli na pełniejsze gospodarowanie wodą i siedliskami przyrodniczymi do celów ochrony przyrody. Beneficiary responsible for implementation: BPN Responsibilities in case several beneficiaries are implicated: Expected results (quantitative information when possible): Cel produktowy: 530 ha wykupionych gruntów na potrzeby ochrony siedlisk i biotopów ptaków oraz realizacji zadań inwestycyjnych związanych z gospodarowaniem wodą. Rezultat: Wykup przyczyni się do utrzymania integralności obszaru Natura How was the cost of the action estimated?: W związku z dużą ilością działek i ich relatywnie małą powierzchnią, koszty administracyjne będą znacząco wpływać na koszty zakupu ziemi. Opłaty administracyjne odniesiono do 2 hektarowej działki. Do szacowania kosztów zakupu gruntów posłużono się: - danymi Głównego Urzędu Statystycznego - w województwie podlaskim średnia cena gruntów słabych, do których zaliczają się łąki oraz pastwiska V i VI klasy wynosi ok euro (20967,6 zł/ha - IV kwartał 2012). - danymi z wywiadów z rolnikami o mieszanym sposobie użytkowania gruntów (użytkowane i nieużytkowane (2010 r.)); cena max euro/ha; min euro/ha. - opinią rzeczoznawcy o wartości gruntów położonych na terenie otuliny Biebrzańskiego Parku Narodowego, wzdłuż Martwego Ełku. Z dokumentu wynika, że wartość 1 ha nieruchomości gruntowej rolnej wynosi ok zł (strona 20 w załączonej opinii rzeczoznawcy) Przyjęto średnią cenę 3000 euro za hektar powierzchni gruntu. Koszt transportu skalkulowano na podstawie cen paliwa i średniego zużycia paliwa przez samochód terenowy. Koszty zadania: a) Wykup gruntów: 530 ha x 3000 euro/ha = euro/ha (Purchase) b) Opłaty administracyjne (cena nabycia 2 ha gruntu za 6000 euro euro za usługi notarialne) 310 euro x 265 = euro (Purchase) c) Transport do lokalizacji (paliwo): 13l/100 km x km x 1,4 euro/l = 6370 euro (Travel) d) Kierownik projektu: 115 euro/dzień x 50 dni= 5750 euro (Personnel) Page 65 of 154

46 LIFE13 NAT/PL/ C1b f) Koordynator ds. technicznych: 95 euro/dzień x 907 dni = euro (Personnel) Razem: euro Page 66 of 154

47 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: Lokalizacja dziaania B1 Page 68 of 154

48 LIFE13 NAT/PL/ C1c C. Concrete conservation actions ACTION C.1: Przebudowa węzła urządzeń wodnych Modzelówka i modernizacja jazu Description (what, how, where and when): Działanie inżynierskie realizowane na podstawie dokumentacji technicznej i pozwolenia na realizację inwestycji przygotowanej w ramach projektu pt. Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I (treść działania: wykonanie dokumentacji technicznej przebudowy węzła wodnego Modzelówka do sterowania przepływem i regulacji poziomu wód układu wodnego rzeka Ełk - Kanał Rudzki ). W ramach przebudowy węzła Modzelówka przewidziano następujące działania: A) Remont jazu żelbetowego na rzece Ełk w miejscowości Modzelówka Zadaniem jazu jest piętrzenie wody w Ełku w celu jej wykorzystania dla potrzeb użytków zielonych położonych powyżej, pomiędzy rzeką Ełk i Kanałem Kuwaskim. Budowla jest konstrukcją żelbetową, trójprzęsłową o świetle 3 x 6,00m połączoną z mostem drogowym o szerokości całkowitej 7,52m. Jaz wyposażony jest w zamknięcia zasuwowe dwudzielne z mechanizmem wyciągowym o napędzie elektrycznym, kładkę służbową oraz prowadnice zamknięć remontowych, szandorowych, usytuowane od strony wody górnej, powyżej zamknięć głównych. Remont budowli polegać będzie na skuciu powierzchni betonowych w miejscach jej uszkodzeń, w miejscach raków oraz rdzawych plam przebijającej korozji zbrojenia, oczyszczeniu przez piaskowanie odsłoniętych powierzchni betonu oraz zbrojenia i wypełnieniu ubytków zestawami naprawczymi stosowanymi dla konstrukcji betonowych. Elementy stalowe zostaną oczyszczone z rdzy i zabezpieczone antykorozyjnie przez malowanie. Mechanizmy napędowe nie wymagają remontu; przewiduje się ich konserwację. Zasuwy wymagać będą wymiany uszczelnień. Jezdnia mostu zostanie naprawiona przez ułożenie warstwy asfaltu grubości 5 cm. Szczeliny pomiędzy płytami umocnień na wlocie przewiduje się wypełnić narzutem kamiennym ułożonym na geowłókninie. Skarpy rzeki w stanowisku dolnym, na długości umocnień dna, zostaną ubezpieczone narzutem kamiennym w płotkach ułożonym na geowłókninie. Przy budowli zostaną wykonane urządzenia do transportu turystycznego sprzętu pływającego pomiędzy rzeką Ełk, Kanałem Rudzkim i udrożnionym korytem Martwego Ełku z obejściem jazu. Urządzenie do transportu sprzętu składać się będzie z następujących elementów: a) basenu postojowego poniżej jazu, b) pomostu postojowego ze schodkami, służącego do rozładowania lub załadowania przewożonego wyposażenia turystycznego, c) dwóch pochylni pozwalających na wyciągnięcie sprzętu pływającego z basenu, przeciągnięcie go przez drogę i wciągnięcie do odcinka wlotowego kanału zasilającego w wodę koryto Martwego Ełku lub wykonaniu wszystkich operacji w kierunku odwrotnym. B) Przepławki dla ryb Ponieważ istniejący jaz na rzece Ełk nie posiada przepławki dla ryb, projektuje się trzy przepławki: pierwsza przepławka łączyć będzie rzekę Ełk z korytem Martwego Ełku, druga Kanał Rudzki poprzez odcinek ujściowy Kanału Kuwasy z rzeką Ełk powyżej jazu, trzecia rzekę Ełk z Kanałem Kuwasy na odcinku powyżej projektowanego syfonu. Projektowane budowle posiadać będą klasyczną konstrukcję składającą się ze zbiorników wypoczynkowych połączonych pomiędzy sobą bystrzami, wyposażone w zamknięcia. W ciekach Basenu Środkowego doliny Biebrzy występują takie gatunki ryb, jak: płoć, ukleja, krąp, szczupak, wzdręga. C) Wykonanie ujęcia brzegowego i dwudzielnego kanału ziemnego stałego i okresowego zasilania w wodę koryta rzeki Martwy Ełk Zadaniem projektowanego kanału jest przywrócenie przepływów w korycie Martwego Ełku, w stanie obecnym odciętym od zasilania na skutek likwidacji koryta rzeki na odcinku powyżej jazu w wyniku budowy w latach 70- tych Kanału Kuwaskiego i jazu w miejscowości Modzelówka. Długość kanału zasilającego (pomiędzy ujęciem a istniejącym starorzeczem) wyniesie około 450m. Projektowany łącznik przebiegać będzie w przybliżeniu po trasie zlikwidowanego odcinka koryta rzeki. Ujęcie wody do kanału zaprojektowano w lewostronnym obwałowaniu Ełku powyżej jazu. Powstanie ono przez rozebranie istniejącego wału na długości ok. 60 m. Rolę rozebranego obwałowania rzeki przejmą groble koryta zasilania okresowego kanału na odcinku pomiędzy ujęciem i budowlą regulacyjną. Koryto łącznika posiadać będzie przekrój dwudzielny. Część dolną o kształcie regularnego trapezu, o szerokości dna 12.0 m, nachyleniu skarp 1: 2 i głębokości ok. 1 m, przystosowaną do przeprowadzenia przepływu stałego zasilania w ilości 1 3 m 3 /s oraz część górną powstałą przez obustronne ogroblowanie i uformowanie pasa terenu pomiędzy ujęciem i Kanałem Kuwaskim, przystosowaną do bezpiecznego przeprowadzenia wód wezbraniowych o objętości do 20 m3/s. Przedłużeniem ogroblowania poniżej Kanału Kuwaskiego będą: od strony północnej nasyp drogi rolniczej umożliwiającej dojazd do pól, od strony południowej istniejąca droga gruntowa oraz odkłady gruntu z wykopu łącznika. W czasie przepływu wód wezbraniowych, na terenie użytków zielonych woda będzie miała możliwość rozlania się szerokim pasem, a jej stan ulegnie znacznemu obniżeniu. Dno i skarpy części dolnej kanału zasilającego Page 74 of 154

49 LIFE13 NAT/PL/ C1c umocnione zostaną materacami siatkowo-kamiennymi, ułożonymi na geowłókninie. Poniżej przepustu stopa skarp podparta zostanie płotkiem faszynowym. Do sterowania wielkością przepływu w kanale zasilającym zaprojektowano żelbetową budowlę regulacyjną, zespoloną z przepustem pod drogą komunikacyjną, biegnącą wzdłuż lewostronnej skarpy Kanału Kuwaskiego. W przekroju poprzecznym, konstrukcję tworzyć będą trzy sztolnie o przekroju prostokątnym i wymiarach 3.50x2.30 m każda i czwarta o przekroju 1.20x2.30 m wyposażona na wlocie w stały próg przelewowy o wysokości 1.20 m. Sztolnie posadowione zostaną na wspólnym fundamencie obramowanym grodzicami stalowymi i zwieńczone wspólnym stropem. Ze względu na słabą nośność (nasypy, mursz, torf), grunt pod fundamentem budowli przewidziano do wymiany. Urobek z wykopów fundamentowych zostanie rozłożony wzdłuż stopy odpowietrznych skarp ogroblowań koryta okresowego zasilania. Każda sztolnia posiadać będzie nieckę wypadową, służącą do wygaszania energii przepływającej wody. Otwory o większych wymiarach przekroju poprzecznego przewidziane są do sterowania przepływem okresowym, otwór mniejszy - do regulacji przepływu stałego zasilania. Na wlocie, sztolnie wyposażone zostaną w oddzielne zamknięcia zasuwowe z mechanizmem wyciągowym o napędzie ręcznym obsługiwanym z pomostu służbowego o konstrukcji stalowej. Wykonanie zintegrowanej budowli regulacyjnej wymagać będzie rozebrania, a następnie odtworzenia nasypu drogi biegnącej wzdłuż lewostronnej skarpy Kanału Kuwaskiego, umożliwiającej dojazd do pól i osiedli położonych wzdłuż cieku. Długość odcinka objętego projektem przebudowy wynosi 168 m. Przebudowa polegać będzie na wykonaniu nowego nasypu na odcinkach rozebranych, rozbudowie istniejącego oraz wykonaniu utwardzonej nawierzchni na podjeździe i zjeździe z budowli regulacyjnej połączonej z przepustem. Na długości przepustu połączonego z budowlą regulacyjną zaprojektowano ułożenie nawierzchni asfaltowej bezpośrednio na płycie stropowej. Na pozostałych odcinkach, droga posiadać będzie nawierzchnię gruntową. D) Wykonanie syfonu na Kanale Kuwaskim Ze względu na zbliżone rzędne dna Kanału Kuwasy na odcinku ujściowym oraz dna istniejącego, początkowego odcinka koryta Martwego Ełku, budowa łącznika zasilającego rzekę wymaga wykonania syfonu na skrzyżowaniu tras obydwu cieków. Po analizie wielkości maksymalnych przepływów prowadzonych przez każdy ciek zadecydowano o lokalizacji budowli na Kanale Kuwasy. Obliczeniowa przepustowość syfonu wynosić będzie 7.15 m 3 /s przy podpiętrzeniu zwierciadła wody na wlocie wynoszącym 6 cm. Powstanie przy tym cofka o długości nie przekraczającej 30 m. Długość budowli wyniesie 42.4 m. Konstrukcja składać się będzie z następujących elementów: komory wlotowej, rurociągu i komory wylotowej. Na okres wykonania syfonu oraz budowli regulacyjnej na kanale zasilającym w wodę Martwy Ełk, koryto Kanału Kuwasy na kolizyjnym odcinku zostanie przełożone. F) Odcinek ujściowy rowu przyskarpowego, przejmującego wody filtrujące pod lewobrzeżnym obwałowaniem rzeki Ełk powyżej jazu Z uwagi na budowę łącznika zasilającego w wodę koryto Martwego Ełku, odcinek ujściowy rowu przyskarpowego lewostronnego obwałowania rz. Ełk powyżej jazu musi zostać przełożony, a wody filtracyjne odprowadzane będą do Kanału Kuwaskiego. Nowa trasa rowu o długości 77 m przebiegać będzie wzdłuż stopy skarpy odpowietrznej ogroblowania koryta przepływów wezbraniowych łącznika. Pod zjazdem z korony ogroblowania na tereny położone pomiędzy Kanałem Kuwasy i Ełkiem oraz pod nasypem prawostronnego ogroblowania Kanału przewidziano przepusty z rur poliestrowych DN 400 mm, ułożone na podsypce z piasku, zakończonych przyczółkami w formie prostej ściany betonowej zakotwionej w skarpach rowu (murek oporowy). Budowlę wylotową do Kanału zaprojektowano jako betonowy przyczółek dokowy dozbrojony stalą, posadowiony na podbudowie betonowej. Skarpa i dno Kanału Kuwaskiego przy wylocie zostaną umocnione materacami siatkowo-kamiennymi ułożonymi na geowłókninie. Przedmiotowe działanie inwestycyjne stanowi ważny element całego programu poprawy warunków wodnych na tym obszarze. Integralną częścią tego działania jest zabudowa jazami Kanału Rudzkiego tak, aby ubytki przepływów nie prowadziły do nadmiernego przesychania przyległych terenów (zabudowa hydrotechniczna Kanału Rudzkiego jest realizowana przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Białymstoku). Zadanie będzie realizowane przez wykonawcę zewnętrznego Generalnego Wykonawcę wyłonionego w przetargu publicznym. Jego zadaniem będzie realizacja wszystkich przedsięwzięć zaprojektowanych do renaturyzacji układu wodnego rzeka Ełk - Kanał Rudzki. Wybór powinien być zgodny z budżetem projektu oraz jego specyfikacją techniczną. Działanie będzie realizowane w następujących okresach: IV kwartał 2015r. - I kwartał 2016r., IV kwartał 2016r. - I kwartał 2017 r. i IV kwartał 2017 r. - I kwartał 2018 r. Przygotowaniem i realizacją zajmie się Kierownik projektu. Page 75 of 154

50 LIFE13 NAT/PL/ C1c Reasons why this action is necessary: Przywrócenie przepływów w Martwym Ełku ma na celu stopniowe odtworzenie pierwotnych stosunków wodnych rejonie Basenu Środkowego Doliny Biebrzy. Uruchomienie przepływu wody po przebudowie węzła Modzelówka oraz podwyższenie poziomu uwilgotnienia będzie pozytywnym czynnikiem z punktu widzenia ochrony przyrody. W wyniku realizacji inwestycji zostanie zahamowana mineralizacja i degradacja torfowisk, poprawią się warunki środowiskowe dla roślinności mokradłowej i fauny. Ponadto działanie przyniesie korzyści gospodarcze, a w szczególności: a) stymulowanie zalewów wiosennych łąk położonych w dolinie Martwego Ełku poprawi warunki wilgotnościowe z punktu widzenia rolniczego użytkowania tych terenów, b) utrzymanie przepływów w korycie Martwego Ełku w okresie letnim zapewni użytkom zielonym odpowiedni zasób wody w okresach posusznych. Podstawowym zadaniem gospodarki wodnej w dolinie Biebrzy jest zapewnienie wysokiego uwilgotnienia bagien, zbliżonego do występującego w warunkach naturalnych przed naruszeniem pierwotnej sieci hydrograficznej, lecz z umożliwieniem rolniczego ekstensywnego użytkowania części doliny. Pogodzenie wymagań rolnictwa z potrzebami ochrony walorów przyrodniczych na tym obszarze jest szczególnie ważne. Niezbędne jest takie wypracowanie metod ekspoatacji urządzeń wodnych, które pozwoliłyby na utrzymanie maksymalnego poziomu wód powierzchniowych, a jednocześnie nie powodowały utrudnień rolniczego użytkowania łąk i pastwisk. Przebudowa węzła Modzelówka pozwoli na rozrząd wód rzeki Ełk w ten sposób, aby 80% przepływu skierować do Kanału Rudzkiego, a pozostałe 20 % do koryta Ełku ( Martwy Ełk ). Beneficiary responsible for implementation: BPN Responsibilities in case several beneficiaries are implicated: Expected results (quantitative information when possible): Cele produktowe: a) Modernizacja jazu na rzece Ełk - 1 kpl b) Rozbudowa węzła urządzeń wodnych "Modzelówka" wraz z kanałem zasilającym i ogroblowaniem oraz z przepławkami - 1 kpl Rezultaty: - przywrócenie przepływów w Martwym Ełku - zwiększenie uwilgotnienia terenów położonych w sąsiedztwie koryta How was the cost of the action estimated?: Koszty realizacji robót zostały oszacowane na podstawie przewidywanego ich zakresu przez zespół ekspercki Specjalistyczną Pracownię Projektową WAGA-BART Zbigniew Bartosik, Warszawa ul. Wojciechowskiego 17. Koszt transportu skalkulowano na podstawie cen paliwa i średniego zużycia paliwa przez samochód terenowy. Koszty zadania: a) Modernizacja jazu na rzece Ełk: euro (Infrastructure) b) Rozbudowa węzła urządzeń wodnych Modzelówka wraz z kanałem zasilającym i ogroblowaniem oraz z przepławkami: euro (Infrastructure) c) Transport do lokalizacji (paliwo): 13l/100 km x 3000 km x 1,4 euro/l = 546 euro (Travel) d) Kierownik projektu: 115 euro/dzień x 320 dni= euro (Personnel) Page 76 of 154

51 LIFE13 NAT/PL/ C1c Razem: euro Zakres projektowanych robót nie ma analogicznych odniesień, na podstawie których można by porównywać koszty. Przykładowe wartości robót o podobnym charakterze (ale o innym zakresie) realizowanych aktualnie na Kanale Woźnawiejskim ( w ramach LIFE 09 NAT/PL/ ) oraz na Kanale Rudzkim ( realizowane przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Białymstoku pod kątem m.in. potrzeb przerzutu części wód do Martwego Ełku ) są następujące: a) budowa jazu na Kanale Woźnawiejskim wartość robót ok euro. Koszty budowy jazu na Kanale Woźnawiejskim są niższe niż modernizacja jazu w tym etapie z uwagi na parametry techniczne budowli, nakład pracy oraz warunki hydrograficzne i hydrologiczne rzeki Ełk. b) budowa jazu z mostem, kładką i przepławką na Kanale Rudzkim w m. Przechody wartość robót ok euro, c) budowa jazu na Kanale Rudzkim w m. Białogrądy wartość robót ok euro. Page 77 of 154

52 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: Lokalizacja dziaania C1 Page 78 of 154

53 LIFE13 NAT/PL/ C1c C. Concrete conservation actions ACTION C.2: Udrożnienie koryta rzeki Ełk Description (what, how, where and when): Działanie inżynierskie realizowane na podstawie dokumentacji technicznej przygotowanej w ramach projektu pt. Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I (treść działania: wykonanie dokumentacji technicznej przebudowy węzła wodnego Modzelówka do sterowania przepływem i regulacji poziomu wód układu wodnego rzeka Ełk - Kanał Rudzki ). W celu umożliwienia przejęcia przez Martwy Ełk wód kierowanych, dzięki przebudowie węzła Modzelówka, niezbędne będą prace konserwacyjne na rzece - udrożniające koryto. W wyniku prac melioracyjnych wykonanych w XIX w. cały przepływ Ełku przejął Kanał Rudzki. W rezultacie rzeka Ełk utraciła funkcję cieku regulującego stosunki wodne przyległych obszarów na odcinku od Modzelówki po jej ujście do Biebrzy. Jest rzeką martwą, prowadzącą wody pochodzące z odpływu gruntowego i lokalnego spływu powierzchniowego. Koryto Ełku ma charakter zanikający. Projektowane prace polegać będą na usunięciu części nagromadzonych osadów przy zachowaniu w możliwie największym stopniu istniejącego kształtu przekroju poprzecznego cieku oraz roślinności wodnej i przybrzeżnej. Wykonane zostaną tylko w miejscach, gdzie istniejący przekrój nie gwarantuje uzyskania wymaganej przepustowości (nie mniejszej niż 3,0 m 3 /s). Na odcinkach, gdzie konieczna jest rozbudowa koryta, projektuje się wykonanie prac tylko wzdłuż jednego brzegu z pozostawieniem przeciwległego w stanie naturalnym, w celu umożliwienia szybkiej regeneracji usuniętego (zniszczonego) porostu. Nie projektuje się przy tym wykonania umocnień, a jedynie uformowanie nowej skarpy z niewielkim nachyleniem, zależnym od rodzaju naturalnego gruntu. W razie konieczności odtworzenia koryta w miejscach, gdzie uległo ono całkowitemu zanikowi, jego trasa prowadzona będzie po śladzie starego, a przekrój poprzeczny zostanie ukształtowany w sposób gwarantujący uzyskanie niezbędnej przepustowości oraz możliwie największą odporność na rozmywanie dna i skarp płynąca wodą. Dodatkowym czynnikiem kształtującym koryto cieku będzie wprowadzanie do niego części wód wezbraniowych rzeki Ełk. Początkowo przewiduje się krótkotrwałe zalewy wykonywane w okresie pozawegetacyjnym. Następnie stopniowe zwiększanie wielkości tych przepływów i czasów ich trwania aż do osiągnięcia wartości maksymalnej wynoszącej 20 m 3 /s. Biorąc pod uwagę, że zadanie będzie realizowane na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego oraz obszarach Natura 2000 (OSO Ostoja Biebrzańska i SOO Dolina Biebrzy ) podczas realizacji prac zostaną zastosowane następujące środki, aby przeciwdziałać i minimalizować potencjalnie niekorzystne skutki: a) w trakcie realizacji robót wykonawca będzie zobowiązany znać i stosować się do przepisów zawartych we wszystkich regulacjach prawnych w zakresie ochrony środowiska. b) działanie będzie realizowane w sezonie jesień/zima, poza okresem lęgowym ptaków. c) prace związane z kształtowaniem koryta rzeki będą prowadzone pod nadzorem specjalistów w zakresie botaniki mięczaków. W przypadku zlokalizowania siedlisk mięczaków w korycie rzeki Ełk w miejscu prowadzenia robót, zostaną one przeniesione w miejsce wskazane przez botaników. d) do prac zostanie użyty sprzęt gąsiennicowy o małym ciężarze i małym jednostkowym nacisku. e) zastosowanie technologii wykonania prac mającej na celu maksymalną ochronę istniejącego terenu. f) w celu określenia wpływu prac renaturyzacyjnych na jakość wód oraz biocenozę w projekcie zapewniono monitoring fizykochemiczny i hydrobiologiczny wód (D2), gdzie na rzece Ełk zaplanowano 4 punkty pomiarowo-kontrolne. Działanie to pozwoli na rozpoznanie podłoża ewentualnych zmian czy są wynikiem naturalnej dynamiki czy wynikiem innych czynników. Będzie realizowane przez wykonawcę zewnętrznego Generalnego Wykonawcę wyłonionego w przetargu publicznym. Jego zadaniem będzie realizacja wszystkich przedsięwzięć zaprojektowanych do renaturyzacji układu wodnego rzeka Ełk - Kanał Rudzki. Wybór powinien być zgodny z budżetem projektu oraz jego specyfikacją techniczną. Działanie będzie realizowane w okresach IV kwartał 2016 r.- I kwartał 2017 i IV kwartał 2017 r. - I kwartał 2018 r. Przygotowaniem i realizacją zajmie się Kierownik projektu. Page 79 of 154

54 LIFE13 NAT/PL/ C1c Reasons why this action is necessary: Brak udrożnienia martwego koryta rzeki Ełk spowodowałby wylewy wód w okresie wegetacyjnym na użytkowane przez rolników łąki i powstanie konfliktów społecznych. Działanie zapewni przywrócenie przepływów w Martwym Ełku oraz zwiększenie uwilgotnienia terenów położonych w sąsiedztwie koryta. Beneficiary responsible for implementation: BPN Responsibilities in case several beneficiaries are implicated: Expected results (quantitative information when possible): Udrożnione koryto Martwego Ełku od jazu w Modzelówce do ujścia do Kanału Woźnawiejskiego. How was the cost of the action estimated?: Koszty: a) Udrożnienie koryta rzeki Ełk: euro (Infrastructure) b) Transport do lokalizacji (paliwo): 13l/100 km x 3000 km x 1,4 euro/l = 546 euro (Travel) c) Kierownik projektu: 115 euro/dzień x 250 dni= euro (Personnel) Razem: euro Koszty realizacji robót zostały oszacowane na podstawie przewidywanego ich zakresu przez zespół ekspercki Specjalistyczną Pracownię Projektową WAGA-BART Zbigniew Bartosik, Warszawa ul. Wojciechowskiego 17. Koszt transportu skalkulowano na podstawie cen paliwa i średniego zużycia paliwa przez samochód terenowy. Zakres projektowanych robót nie ma analogicznych odniesień do innych projektów LIFE realizowanych przez BPN, na podstawie których można by porównywać koszty. Nakład pracy w przypadku udrożnienia rzeki Ełk jest duży ze względu na długość odcinka do udrożnienia oraz stan zachowania koryta rzecznego. Page 80 of 154

55 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: Lokalizacja dziaania C2 Page 81 of 154

56 LIFE13 NAT/PL/ C1c C. Concrete conservation actions ACTION C.3: Budowa mostu na rzece Ełk w rejonie uroczyska Dębiec Description (what, how, where and when): Działanie inżynierskie realizowane na podstawie dokumentacji technicznej wraz z uzyskanymi niezbędnymi decyzjami koniecznymi do rozpoczęcia robót budowlanych przygotowanych w ramach projektu pt. Renaturyzacja sieci hydrograficznej w Basenie Środkowym doliny Biebrzy. Etap I (treść działania: wykonanie dokumentacji technicznej przebudowy węzła wodnego Modzelówka do sterowania przepływem i regulacji poziomu wód układu wodnego rzeka Ełk - Kanał Rudzki ). Zadanie obejmuję budowę mostu drewnianego usytuowanego na rzece Ełk w rejonie uroczyska Dębiec, w miejscu istniejącej, prowizorycznej budowli. Udrożnienie koryta Martwego Ełku wiąże się z koniecznością wymiany istniejącej budowli komunikacyjnej zlokalizowanej na drodze gruntowej prowadzącej do dawnego siedliska Dębiec. Istniejący most jest konstrukcją prowizoryczną. Jego jezdnia wykonana została z płyt typu MON, opartych na betonowych szczudłach, używanych do osadzania w gruncie drewnianych słupów napowietrznych linii elektrycznych, użytych jako belki nośne. Dojazd do budowli jest utrudniony ze względu na zabagnienie doliny. W ramach projektu przewiduje się demontaż istniejącej konstrukcji i wykonanie w tym miejscu drewnianego mostu. Przedmiotowy most umożliwi przejazd przez rzekę maszyn rolniczych oraz komunikację wewnętrzną pomiędzy osiedlami lub dojazd do dróg publicznych wyższej kategorii. Do projektowania konstrukcji płyty mostowej przyjęto obciążenie pojazdami o ciężarze nie przekraczającym 150 kn (15 t) klasa obciążeń E wg PN85/S Renaturyzacja układu hydrologicznego Środkowego Basenu doliny Biebrzy wpłynie na zmianę dynamiki i generalny wzrost stanów wód podziemnych. Budowa jazu sterującego i progów na Kanale Woźnawiejskim oraz przebudowa węzła Modzelówka spowodują zmiany w rozrządzie wód, a tym samym zwiększenie natężania przepływu wody w korycie rzeki Jegrzni i Ełku. Tereny położone wzdłuż rzeki Ełk i Kanału Rudzkiego stanowią w większości tereny rolnicze na silnie przekształconych torfowiskach. Budowa mostu usprawni komunikację wzdłuż rzeki po przywróceniu w niej przepływów. Planowana inwestycja umożliwi zniwelowanie potencjalnych niedogodności i konfliktów z rolnikami związanymi z problem braku dostępności do terenu nieruchomości. Działanie będzie realizowane przez wykonawcę zewnętrznego Generalnego Wykonawcę wyłonionego w przetargu publicznym. Jego zadaniem będzie realizacja wszystkich przedsięwzięć zaprojektowanych do renaturyzacji układu wodnego rzeka Ełk - Kanał Rudzki. Wybór powinien być zgodny z budżetem projektu oraz jego specyfikacją techniczną. Działanie będzie realizowane w okresie: IV kwartał 2016 r. - I kwartał 2017 r., IV kwartał 2017 r. - I kwartał 2018 r. Przygotowaniem i realizacją zajmie się Kierownik projektu. Reasons why this action is necessary: Udrożnienie koryta rzeki Ełk oraz przekierowanie części wód z Kanału Rudzkiego spowoduje odtworzenie przepływu, a tym samym potrzebę rozwiązania problemów komunikacyjnych. Przedmiotowy most umożliwi przejazd przez rzekę maszyn rolniczych oraz komunikację wewnętrzną pomiędzy osiedlami lub dojazd do dróg publicznych wyższej kategorii. Beneficiary responsible for implementation: BPN Responsibilities in case several beneficiaries are implicated: Expected results (quantitative information when possible): Cel produktowy: Most usytuowany na rzece Martwy Ełk w rejonie uroczyska Dębiec Page 82 of 154

57 LIFE13 NAT/PL/ C1c How was the cost of the action estimated?: Koszty: a) Budowa mostu na rzece Martwy Ełk w rejonie uroczyska Dębiec: euro (Infrastructure) b) Transport do lokalizacji (paliwo): 13l/100 km x 1000 km x 1,4 euro/l = 182 euro (Travel) c) Kierownik projektu: 115 euro/dzień x 150 dni= euro (Personnel) Razem: euro Koszty realizacji robót zostały oszacowane na podstawie przewidywanego ich zakresu przez zespół ekspercki Specjalistyczną Pracownię Projektową WAGA-BART Zbigniew Bartosik, Warszawa ul. Wojciechowskiego 17. Koszt transportu skalkulowano na podstawie cen paliwa i średniego zużycia paliwa przez samochód terenowy. Zakres projektowanych robót nie ma analogicznych odniesień do innych projektów LIFE realizowanych przez BPN, na podstawie których można by porównywać koszty. Page 83 of 154

58 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: Lokalizacja dziaania C3 Page 84 of 154

59 LIFE13 NAT/PL/ C1c C. Concrete conservation actions ACTION C.4: Remont zastawki, wykonanie przetamowań i uzupełnienie korony grobli na Kanale Kapickim Description (what, how, where and when): Na obszarze Basenu Środkowego znajdują się jeszcze mniejsze kanały melioracyjne: Kanał Kapicki i Kanał Łęg. Kanał Łęg łączył pierwotnie koryto Ełku z Kanałem Rudzkim. Krzyżuje się z nim Kanał Kapicki, który w dolnej części łączy się z Dybłą i uchodzi do Biebrzy. Kanał Kapicki powstał w latach 50-tych XIX. Kanał ten został wykopany w celu ułatwienia odpływu nadmiaru wód z podmokłych łąk bagiennych dla umożliwienia rolniczego użytkowania terenu. Kanał stanowi sztucznie wytworzone koryto o regularnym kształcie w profilu poprzecznym i podłużnym, prowadzący wodę do celów melioracyjnych. Kanał Kapicki w swoim górnym biegu nie łączy się z żadnym naturalnym ciekiem, będącym podstawą rozwoju i migracji populacji ryb. Rzeka Dybła łącząca się z kanałem w dolnym biegu, z uwagi na zanik połączenia z rzeką Ełk również nie prowadzi wody, odprowadza jedynie wody opadowe ze zlewni. Na Kanale Kapickim są zlokalizowane 3 drewniane zastawki. Pierwsza z nich zlokalizowana jest poniżej dopływu rzeki Dybły (zastawka nr 1 na mapie),a dwie kolejne w dalszym biegu kanału (zlokalizowane powyżej granicy obszarów leśnych, zastawka numer 2, 3). Ich celem jest magazynowanie zapasów wody, które prowadzi kanał na wiosnę i w okresach mokrych. Zapasy własne są bardzo ograniczone, gdyż kanał ten nie posiada praktycznie własnej zlewni. Obecnie znajdujące się tam budowle nie spełniają odpowiednio swojej funkcji. Zastawki znajdują się w złym stanie technicznym. Zachodzi tutaj konieczność poprawy stosunków wodnych. Brzeziny Kapickie w okresie letnim okresowo przesychają. Zwiększenie uwilgotnienia siedlisk przez utrzymanie wysokiego poziomu wody w glebie możliwe jest w przypadku hamowania odpływu zapasów wody zgromadzonych w okresie zimowym. Piętrzenie poziomu wody ma na celu zapobieganie dalszej degradacji dużych obszarów Brzezin Kapickich. W tym celu zaplanowano następujące prace: a) remont zastawki Z uwagi na okresowy deficyt wody, powodowany warunkami pogodowymi, hydrologicznymi i działaniem całego systemu melioracyjnego, funkcjonujące tu siedliska ulegają postępującej degradacji. W tym celu zaplanowano remont zastawki nr 2, położonej powyżej dopływu rzeki Dybły do Kanału Kapickiego. W miejsce zniszczonej zastawki drewnianej zaplanowano wykonanie trwalszej konstrukcji (umocnienie przyczółków, zabicie ścianki szczelnej, wykonanie kładki i barierki, wykonanie piętrzenia drewnianego oraz założenie drewnianych szandorów, okutych blachą; umocnienie skarp i dna na wolcie i wylocie brukiem kamiennym w gabionach). Parametry istniejącej budowli: światło budowli- 2 m, szerokość budowli- 10 m, rzędna dna 109,0 m n.p.m., rzędna maksymalnego piętrzenia 110,0 m n.p.m. Roboty z użyciem sprzętu mechanicznego wykonywane będą w taki sposób, aby nie oddziaływać ponadnormatywnie na środowisko i prowadzone będą poza sezonem wegetacyjnym oraz okresem lęgowym ptaków. Retencjonowana woda, poprzez podniesienie rzędnych zwierciadła wody na Kanale Kapickim za pomocą zastawki, przyczyni się do poprawy warunków środowiskowych. Warunki wodno-glebowe poprawią się szczególnie w okresie suszy. b) uzupełnienie korony grobli wzdłuż Kanału Kapickiego Zadanie ma na celu uzupełnienie korony grobli pospółką piaskowo-żwirową na długości 250m, o szerokości 4m i wysokości 20cm. Grobla ta wykorzystywana jest jako droga gruntowa oraz szlak turystyczny. Uzupełnienie korony grobli pozwoli zmniejszyć niekontrolowane podtopienia sąsiadujących obok gruntów prywatnych. Zadanie będzie realizowane przez wykonawcę zewnętrznego wyłonionego w przetargu publicznym. Wybór powinien być zgodny z budżetem projektu. Podstawowym kryterium wyboru będzie cena 1m 3 pospółki piaskowo-żwirowej zawierająca dowóz i rozplantowanie na odcinku grobli wskazanym przez zamawiającego. Zamówienie obejmuje dowóz i rozplantowanie pospółki piaskowo-żwirowej w ilości do 200 m 3. c) utworzenie naturalnych przetamowań na Kanale Kapickim Zadanie obejmuje wykonanie 5 przetamowań na Kanale Kapickim. Wykonane zostaną z drewna, faszyny i kamienia. Ich konstrukcja będzie uzależniona od lokalnie dostępnych materiałów i możliwości transportowych na miejsce wykonania. Trwałe piętrzenie jest najbardziej racjonalnym podejściem, eliminującym problemy eksploatacyjne budowli z ruchomym zamknięciem. Zapewnienie obsługi i konserwacji tego typu budowli generowałoby dodatkowe koszty. Wymiary przetamowań będą dopasowane do warunków terenowych i parametrów kanału. Zostaną one wykonane na podstawie wykonanej dokumentacji technicznej w ramach Page 85 of 154

60 LIFE13 NAT/PL/ C1c zadania A4. Zadania będą realizowane przez wykonawców zewnętrznych, wyłonionych w przetargu publicznym. Wybór powinien być zgodny z budżetem projektu. Zostanie ustanowiony inspektor nadzoru robót, który będzie odpowiedzialny za odbiór techniczny robót, zapewniając zgodność wykonania ze sztuką inżynierską. Prace będą wykonywane w okresie jesienno-zimowym na przełomie 2015/2016r. Roboty będą prowadzone poza okresem lęgowym ptaków. W realizacji będzie wykorzystywany samochód zakupiony w działaniu A1. Załączona mapa przestawia lokalizację robót inwestycyjnych na Kanale Kapickim. Działania realizowane w niniejszym projekcie nie nakładają się na działania innych projektów. Przygotowaniem i realizacją zajmie się koordynator ds. technicznych. Reasons why this action is necessary: W celu poprawy stosunków wodnych należy zmniejszyć odpływ wód Kanałem Kapickim. W okresie letnim jego rola jest niewielka ze względu na zarastanie roślinnością. W okresie zimowym prowadzi on stosunkowo duże ilości wód roztopowych zubożając zasoby wodne niezbędne do utrzymania wysokiej wilgotności tych terenów w okresie letnim. Wyremontowana zastawka oraz wykonane przetamowania umożliwią zmniejszenie odpływu wód z Kanału Kapickiego. Beneficiary responsible for implementation: BPN Responsibilities in case several beneficiaries are implicated: Expected results (quantitative information when possible): Cele produktowe: a) Wyremontowana zastawka na Kanale Kapickim - 1 szt. b) Wyremontowana grobla wzdłuż Kanału Kapickiego - na długości 250 mb c) Wykonane przetamowania na Kanale Kapickim - 5 szt. Rezultat: Zmniejszenie odpływu wód i podniesienie poziomu wód gruntowych. How was the cost of the action estimated?: Koszty oszacowano na podstawie kosztów analogicznych prac, wykonanych w innych rejonach Biebrzańskiego PN. Koszt transportu skalkulowano na podstawie cen paliwa i średniego zużycia paliwa przez samochód terenowy. Koszty: a) Usługi inspektora nadzoru:10 osobodni x 200 euro/dzień = 2000 euro (External) b) remont zastawki na Kanale Kapickim (1 szt.): 7317 euro (Infrastructure) c) remont grobli wzdłuż Kanału Kapickiego (na długości 250 mb): 2439 euro (Infrastructure) d) wykonanie 5 przetamowań na Kanale Kapickim: 5 x 900 euro/obiekt = 4500 euro (External) e) Transport do lokalizacji (paliwo): 13l/100 km x 500 km x 1,4 euro/l = 91 euro (Travel) f) Kierownik projektu: 115 euro/dzień x 10 dni= 1150 euro (Personnel) g) Koordynator ds. technicznych: 95 euro/dzień x 50 dni = 4750 euro (Personnel) Page 86 of 154

61 LIFE13 NAT/PL/ C1c Razem: euro Page 87 of 154

62 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: dziaanie C4 Page 88 of 154

63 LIFE13 NAT/PL/ C1c C. Concrete conservation actions ACTION C.5: Budowa małej infrastruktury turystycznej wzdłuż Kanału Kapickiego Description (what, how, where and when): Działanie obejmuje wykonanie małej infrastruktury turystycznej. Walory przyrodniczo-krajobrazowe Parku są czynnikiem sprzyjającym rozwojowi turystyki i rekreacji. Jej stworzenie spowoduje kanalizację ruch turystycznego. Odpowiednia lokalizacja infrastruktury ograniczy negatywne oddziaływanie ruchu turystycznego na stan siedlisk i gatunków flory i fauny. Z drugiej strony miałaby pozytywny wpływ na wzmocnienie rozwoju lokalnego sektora gospodarki turystycznej. To z kolei stałoby się źródłem dodatkowych dochodów dla danej gminy i dla rolników. Zostanie wykonana następująca infrastruktura turystyczna: a) 1 wieża widokowa w rejonie wsi Kapice. Planowane parametry: konstrukcja drewniana (sosna, świerk), konstrukcja wieży słupowo-ryglowa z podestem widokowym przystosowanym do oglądania widoków, szaty roślinnej oraz występującej tam zwierzyny, wysokość wieży do kalenicy do 9,30 m; powierzchnia zabudowy do 25 m 2, schody zabezpieczone poręczami, dach wykonany z elementów konstrukcyjnych drewnianych, pokrycie krańcowe; elementy wykończeniowe (balustrady, schody, podłogi) drewniane, poziom podłogi platformy widokowej 6 m powyżej terenu, wieża zostanie posadowiona na stopach fundamentowych oraz słupach drewnianych mocowanych do stóp. b) 1 kładka turystyczna o długości 40 metrów. Planowane parametry: kładka o długości 40 m, wykonana z podkładów poprzecznych dębowych o średnicy cm i długości 1,60 m, ułożonych na gruncie w osiach co 2,50 m, z częściowym wypoziomowaniem; podwaliny dębowe ułożone w osiach, mocowanych na klamry ciesielskie do elementów nośnych, długości 2,50 m i średnicy cm; poszycie wykonane z desek o grubości mm oraz długości 120 cm; na krawędzi kładki powinna zostać zamontowana listwa maskująca o wymiarach 10x2,5 cm. c) kładka piesza drewniana wzdłuż grobli - parametry: kładka piesza drewniana wykonana na podstawie dokumentacji technicznej sporządzonej w działaniu A4. Jej łączna długość to 100 m. Wszystkie konstrukcje będą drewniane, wykonane na podstawie dokumentacji technicznej sporządzonej w działaniu A4. Wykonane budowle zostaną zinwentaryzowane geodezyjnie. Zostanie wyłoniony wykonawca zewnętrzny i ustanowiony inspektor nadzoru robót, odpowiadający za odbiór techniczny robót oraz zapewniający ich zgodność ze sztuką inżynierską. Przedsięwzięcie będzie realizowane w okresie IV kwartał 2015 r. - I kwartał 2016 r. Załączona mapa przedstawia lokalizację wykonania małej infrastruktury turystycznej wzdłuż Kanału Kapickiego. Przygotowaniem i realizacją zajmie się koordynator ds. technicznych. Reasons why this action is necessary: Skutecznie prowadzone działania ochronne w ekosystemach nieleśnych (utrzymane wysokie walory środowiska przyrodniczego) oraz szerokie działania informacyjne wpłyną na wzrost zainteresowania turystycznego. Uznaje się, że walory środowiska przyrodniczego będą mogły być wykorzystane dla wzmocnienia rozwoju lokalnego sektora gospodarki turystycznej. Odpowiednia lokalizacja infrastruktury ograniczy negatywne oddziaływanie na wrażliwe siedliska i gatunki fauny i flory. Beneficiary responsible for implementation: BPN Responsibilities in case several beneficiaries are implicated: Expected results (quantitative information when possible): Cele produktowe: Page 89 of 154

64 LIFE13 NAT/PL/ C1c a) wybudowana wieża widokowa 1 szt, b) wykonana kładka turystyczna o długości 40 mb, c) wykonanie kładki pieszej wzdłuż grobli łącznie ok. 100 mb. Rezultaty: - korzystanie z walorów przyrodniczych obszaru będzie możliwe bez wywierania na nie negatywnego wpływu, - korzystanie z atrakcji zostanie skanalizowane a swobodna penetracja turystyczna ograniczona, - wzrośnie akceptacja społeczna dla potrzeb ochrony obszarów Natura 2000, - lokalizacje wybudowanej infrastruktury będą atrakcyjnym miejscem prowadzenia aktywnej edukacji ekologicznej. How was the cost of the action estimated?: Koszty skalkulowano na bazie kosztów analogicznych inwestycji w innych obszarach Biebrzańskiego Parku Narodowego. Koszt transportu skalkulowano na podstawie cen paliwa i średniego zużycia paliwa przez samochód terenowy. a) Usługi inspektora nadzoru: 5 osobodni x 200 euro/dzień = 1000 euro (External) b) Wykonanie wieży widokowej: 1 szt. x 9514 = 9514 euro (Infrastructure) c) Wykonanie kładki turystycznej: 40 mb x 100 euro/mb = 4000 euro (Infrastructure) d) Wykonanie kładki pieszej wzdłuż grobli łącznie ok. 100 mb x 100 euro = euro (Infrastructure) e) Powykonawczy operat geodezyjny: 3 szt. x 440 euro = 1320 euro (Infrastructure) f) Transport do lokalizacji (paliwo): 13l/100 km x 500 km x 1,4 euro/l = 91 euro (Travel) g) Kierownik projektu: 115 euro/dzień x 10 dni= 1150 euro (Personnel) h) Koordynator ds. technicznych: 95 euro/dzień x 40 dni = 3800 euro (Personnel) Razem: euro Dokonamy wszelkich możliwych starań by osiągnąć najniższe koszty/stawki za zakupy i usługi przy zachowaniu najwyższej jakości. Page 90 of 154

65 LIFE13 NAT/PL/ Name of the picture: Lokzalizacja dziaania C5 Page 91 of 154