Częściami składowymi gruntu nie są: 1) tymczasowe obiekty budowlane,

Transkrypt

1 Tematyka wykładu 3 1. Definicja nieruchomości 2. Części skladowe nieruchomości 3. PrzynaleŜności do nieruchomości 4. Rodzaje nieruchomości 4.1. Nieruchomości gruntowe (zabudowane lub niezabudowane) A. nieruchomości rolne B. nieruchomości leśne C. inne nieruchomości (nierolne i nieleśne) zabudowane lub przeznaczone pod zabudowę 4.2. Nieruchomości budynkowe 4.3. Nieruchomości lokalowe (lokale mieszkalne i lokale uŝytkowe) 5. Gopodarstwo rolne 6. Przedsiębiorstwo DEFINICJA NIERUCHOMOŚCI Spośród wszystkich przedmiotów prawa największe znaczenie społeczne i gospodarcze mają nieruchomości. W celu zapewnienia bezpieczeństwa obrotowi prawnemu nieruchomości wydano wiele ustaw. Wyjątkowo jako nieruchomość moŝe być traktowany sam budynek lub jego część (lokal), jeŝeli na mocy przepisów szczególnych, stanowi odrębny od gruntu przedmiot własności (art. 46 k.c.). Nieruchomość to część powierzchni ziemskiej stanowiąca przedmiot odrębnej własności (grunt) wraz ze wszystkim, co jest z nią trwale związane: zabudowaniami, drzewami i innymi częściami składowymi (art k.c.). Z definicji nieruchomości podanej w art. 46 wynika, iŝ: 1) nieruchomość jest częścią powierzchni ziemskiej stanowiącą przedmiot odrębnej własności; 2) właściciel gruntu jest właścicielem jego części składowych, w szczególności budynku. KaŜda inna sytuacja musi być podyktowana przepisami szczególnymi. Zatem część powierzchni ziemskiej wydzielona jako nieruchomość, musi posiadać granice z gruntami stanowiącymi własność innych osób, Nawet jeŝeli sąsiedni grunt stanowi odrębną własność współmałŝonka lub jego właściciel ma udział w jego współwłasności. Są to granice w sensie formalno-prawnym, a jak wynika z praktyki, nie zawsze faktycznym. Właściciel gruntu jest równocześnie właścicielem słupa powietrza nad gruntem oraz ziemi pod gruntem (art. 143 k.c.). Granice w pionie określane są zarówno przez moŝliwości oddziaływania właściciela nieruchomości, jak i przepisy szczególne, głównie o charakterze administracyjnym, zawarte w prawie lotniczym, prawie wodnym, w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym oraz w prawie geologicznym i górniczym. Nieruchomości dotyczy szczególny reŝim prawny polegający na: 1) przyjęciu zasady, iŝ to co jest trwale z gruntem związane staje się własnością właściciela gruntu - wyjątki od tej zasady mogą określać jedynie przepisy szczególne; 2) dla nieruchomości prowadzi się księgi wieczyste; 3) uŝytkowanie wieczyste moŝna ustanowić tylko na nieruchomości gruntowej; 4) ograniczone prawa rzeczowe, takie jak: słuŝebność, hipoteka, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mogą być ustanowione tylko na nieruchomości; 5) zobowiązanie w postaci doŝywocia moŝe dotyczyć tylko nieruchomości; 6) sprzedaŝ, darowizna, dzierŝawa nieruchomości regulowana jest silniejszymi przepisami prawa niŝ sprzedaŝ, darowizna i dzierŝawa rzeczy ruchomych; 7) przeniesienie własności nieruchomości i wiele innych czynności prawnych wymaga formy aktu notarialnego; 8) przeniesienie własności nieruchomości nie moŝe być obwarowane ani warunkiem ani terminem; 9) nieruchomości są w sposób specjalny traktowane w prawie spadkowym i egzekucyjnym. CZĘŚCI SKLADOWE NIERUCHOMOŚCI Części składowe nieruchomości pozostają w silnej więzi przestrzennej i funkcjonalnej z rzeczą główną, jaką jest grunt. Do części składowych naleŝą: 1) budynki, budowle i inne urządzenia trwale z gruntem związane (istnieją wyjątki np. uŝytkowanie wieczyste), 2) drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania art..48 k.c. (drzewa i inne rośliny są odrębnymi rzeczamii ruchomymi tylko wtedy, gdy przepisy szczególne przewidują, Ŝe stanowią one samoistny przedmiot własności art. 279 k.c.), 3) wody stojące, czyli powierzchniowe wody stojące, wody w rowach i studniach, wody w naturalnych lub sztucznych jeziorach i innych zbiornikach bezprzepływowych, wody z opadów atmosferycznych, wody pozostałe po wylewie wody płynącej, 4) złoŝa kopalin nie stanowiących własności Skarbu Państwa w świetle przepisów Prawa geologicznego i górniczego (art. 7), czyli kopaliny pospolite, 5) za części składowe nieruchomości uwaŝa się takŝe prawa związane z jej własnością (wg art. 50 k.c.), czyli słuŝebność gruntową, udział właściciela lokalu we współwłasności nieruchomości wspólnej, w wypadku ustanowienia odrębnej własności lokali oraz przysługująca wieczystemu uŝytkownikowi własność budynku i urządzeń na uŝytkowanym gruncie będącym własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Częściami składowymi gruntu nie są: 1) tymczasowe obiekty budowlane,

2 2) urządzenia słuŝące do odprowadzania lub doprowadzania: wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne (np. rurociągi naftowe), jeŝeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu (art. 49 k.c.) na podstawie art i 191 k.c. stają się one częścią składową przedsiębiorstwa, z którym zostały połączone, 3) woda płynąca (z wyjątkiem źródła i wody wypływającej z niego), która wraz z gruntami pokrytymi taką wodą tworzy jedną całość i stanowi odrębny przedmiot własności Skarbu Państwa. PRZYNALEśNOŚCI DO NIERUCHOMOŚCI Istotna róŝnica pomiędzy przynaleŝnością, a częścią składową polega na tym, Ŝe przynaleŝności są samoistnymi rzeczami i nie muszą dzielić losu prawnego rzeczy głównej. Wprawdzie kodeks cywilny w art. 52 stanowi, Ŝe czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek takŝe względem przynaleŝności, norma ta ma jednak charakter względnie obowiązujący, tzn. Ŝe strony mogą na drodze czynności prawnej postanowić inaczej. RODZAJE NIERUCHOMOŚCI Z rozszerzonej treści art. 46 k.c. wynika, iŝ istnieją następujące rodzaje nieruchomości: 1) nieruchomości gruntowe (zabudowane lub niezabudowane), które ze względu na przeznaczenie gospodarcze dzielą się na: a) nieruchomości rolne, b) nieruchomości leśne, c) inne nieruchomości (nierolne i nieleśne) zabudowane lub przeznaczone pod zabudowę; 2) nieruchomości budynkowe, 3) nieruchomości lokalowe (lokale mieszkalne i lokale uŝytkowe). NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWE Nieruchomość gruntowa tj. grunt, czyli część powierzchni ziemskiej stanowiąca wyodrębnioną całość, oznaczona granicami i będąca odrębnym przedmiotem własności. Nieruchomość gruntowa zabudowana lub niezabudowana moŝe być: nieruchomością rolną, nieruchomością leśną lub przeznaczoną na cele nierolne i nieleśne i zawsze stanowi grunt, wraz z częściami składowymi: budynkami i innymi urządzeniami, trwale z gruntem związanymi, jak równieŝ drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania. NIERUCHOMOŚĆ ROLNA Według art. 461 k.c. Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie, w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Nieruchomość rolną stanowią grunty orne, sady, łąki i pastwiska, grunty pod zabudowaniami (budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi) oraz grunty pod wodami uŝytkowanymi na cele produkcji rolnej np. stawy rybne, a takŝe wkłady do rolniczej spółdzielni produkcyjnej i ogródki działkowe. Nie jest natomiast tą nieruchomością działka deputatowa lub przyzagrodowa albo teŝ pojedyncza działka w ogrodzie działkowym. Do nieruchomości rolnych nie zalicza się nieuŝytków, lasów i gruntów leśnych. Mogą one natomiast wchodzić w skład gospodarstwa rolnego. O tym, które grunty zalicza się do nieruchomości rolnych decydują przepisy rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. - w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. z 2001 r. Nr 38, poz. 454). Są to grunty zaliczane do uŝytków rolnych, które dzielą się na: 1) grunty orne, oznaczone symbolem - R, 2) sady, oznaczone symbolem złoŝonym z litery S oraz symbolu odpowiedniego uŝytku gruntowego, stanowiącego część składową oznaczenia klasy gleboznawczej gruntu, na którym załoŝony został sad, np. S-R, S-Ł, S-Ps, 3) łąki trwałe, oznaczone symbolem - Ł, 4) pastwiska trwałe oznaczone symbolem - Ps, 5) grunty rolne zabudowane, oznaczone symbolem złoŝonym z litery B oraz symbolu odpowiedniego uŝytku gruntowego, stanowiącego część składową oznaczenia klasy gleboznawczej gruntu, na którym wzniesione zostały budynki, np. B-R, 6) grunty pod stawami, oznaczone symbolem - Wsr, 7) rowy, oznaczone symbolem - W. NIERUCHOMOŚCI LEŚNE Nieruchomości leśne nie są precyzyjnie zdefiniowane w kodeksie cywilnym. W celu ich zidentyfikowania stosuje się łącznie przepisy ustawy o lasach oraz rozporządzenie z 29 marca 2001r. - w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Nieruchomościami leśnymi - lasami, w rozumieniu ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach mogą być dwa rodzaje gruntów, o róŝnym przeznaczeniu: 1) zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha (istnieje norma obszarowa), pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) - drzewami i krzewami oraz runem leśnym - lub przejściowo jej pozbawiony: a) przeznaczony do produkcji leśnej lub b) stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo, c) wpisany do rejestru zabytków; 2) związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego kraju, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a takŝe wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenie turystyczne. Definicja lasu obejmuje następujące elementy: grunt i jego części składowe, normę obszarową i przeznaczenie lasu. W ewidencji gruntów i budynków do gruntów leśnych zalicza się: 1) lasy, oznaczone symbolem - Ls,

3 2) grunty zadrzewione i zakrzewione, oznaczone symbolem - Lz, lub w przypadku zadrzewień śródpolnych, zaistniałych na gruntach objętych klasyfikacją gleboznawczą - symbolem złoŝonym z liter Lz oraz symbolu odpowiedniego uŝytku gruntowego, stanowiącego część składową oznaczenie klasy gleboznawczej gruntu, np. Lz-R, Lz-Ł, Lz-Ps. NIERUCHOMOŚCI BUDYNKOWE Budynki, trwale związane z gruntem, są jego częściami składowymi i jako takie stanowią własność właściciela gruntu, czyli właściciela nieruchomości gruntowej. W obrocie prawnym funkcjonują wraz z gruntem. Właściciel zabudowanej nieruchomości gruntowej nie moŝe sprzedać gruntu bez budynku i budynku bez gruntu. JednakŜe, na mocy przepisów szczególnych, innych niŝ art. 46 kodeksu cywilnego, nieruchomością moŝe być budynek trwale związany z gruntem. Czyli, jedynie ustawa moŝe zezwolić na prawne odłączenie budynku od gruntu, ale i wtedy, nie moŝna np. sprzedać budynku bez sprzedaŝy prawa rzeczowego do gruntu. Budynek moŝe stanowić odrębny od gruntu przedmiotu własności na mocy: 1) art k.c., wg którego budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie naleŝącym do samorządu terytorialnego, przez wieczystego uŝytkownika, stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków i innych urządzeń, które wieczysty uŝytkownik nabył, zgodnie z właściwymi, przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w uŝytkowanie wieczyste. Przysługująca wieczystemu uŝytkownikowi własność budynków i urządzeń na uŝytkowanym gruncie jest prawem związanym z uŝytkowaniem wieczystym ; 2) art. 279 k.c.: Budynki i inne urządzenia wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na gruncie stanowiącym wkład gruntowy (członka spółdzielni) stają się jej własnością. To samo dotyczy drzew i innych roślin zasadzonych lub zasianych przez spółdzielnię. W razie wygaśnięcia uŝytkowania gruntu działka, na której znajdują się budynki lub urządzenia będące własnością spółdzielni, moŝe być przez spółdzielnię przejęta na własność za zapłatą wartości w chwili wygaśnięcia uŝytkowania. Drzewa i inne rośliny zasadzone lub zasiane przez spółdzielnię stają się własnością właściciela gruntu. 3) Kodeks cywilny w art reguluje uŝytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne gruntów Skarbu Państwa. Obecnie, na skutek zmiany wynikającej z ustawy z dnia 19 października 1991 r. - o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (tj. z 1995 r. Dz. U. Nr 57, poz. 299 z późn. zm.) nie oddaje się juŝ w uŝytkowanie nieruchomości rolnych Skarbu Państwa będących częścią Zasobu Własności Rolnej SP. Mogą być one natomiast sprzedawane, oddawane w najem lub w dzierŝawę. Paradoksalnie przepisy te nadal obowiązują odnośnie gruntów Skarbu Państwa nie będących w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa. NIERUCHOMOŚCI LOKALOWE Na mocy art. 46 kodeksu cywilnego nieruchomością moŝe być równieŝ część budynku trwale związanego z gruntem, jeŝeli na mocy przepisów szczególnych (innych niŝ art. 46 k.c.), stanowi odrębny od gruntu i budynku przedmiot własności. Przez część budynku rozumie się lokal mieszkalny lub lokal innego przeznaczenia (lokal uŝytkowy). MoŜe on być nieruchomością lokalową po spełnieniu pewnych warunków technicznych i prawnych, które prowadzą do prawa własności lokalu, najwaŝniejszego prawa rzeczowego. PoniewaŜ lokal stanie się w ten sposób nieruchomością, to znaczy Ŝe jego własność została wyodrębniona w stosunku do innych lokali w budynku, części wspólnych budynku oraz w stosunku do uprawnień względem gruntu. Odrębność przedmiotu własności identyfikuje się przez osobę lub grupę osób, będących współwłaścicielami rzeczy, w tym przypadku, budynku, lokalu i gruntu. Nieruchomość lokalową, w obecnym stanie prawnym, moŝna wyłącznie ustanowić jedną z trzech dróg prawnych wskazanych przez art. 7 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. - o własności lokali: 1) w drodze umowy, 2) jednostronnej czynności prawnej właściciela nieruchomości, 3) przez orzeczenie sądu znoszące współwłasność. JednakŜe, szczególnie gdy ma powstać własność lokalu na drodze umowy lub jednostronnej czynności prawnej właściciela nieruchomości, lokal musi spełnić warunek samodzielności, gdyŝ tylko samodzielny lokal mieszkalny, a takŝe lokal o innym przeznaczeniu mogą stanowić odrębne nieruchomości (art. 2 ustawy). Samodzielny lokal mieszkalny jest to, w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy o własności lokali wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi słuŝą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Pomieszczenia przynaleŝne do lokalu, a w szczególności piwnica, strych lub magazyn, są jego częścią składową, choćby nawet do tego lokalu bezpośrednio nie przylegały, chyba Ŝe czynność prawna lub orzeczenie sądu dotyczące odrębnej własności lokalu stanowią inaczej. Stwierdzenie wymagań o samodzielności lokalu następuje w formie zaświadczenia, wydawanego przez organy właściwe w sprawach architektoniczno-budowlanych, podlegające staroście. Zaświadczenie o samodzielności lokalu jest niezbędne do ustanowienia odrębnej własności tego lokalu w formie umowy lub jednostronnej czynności prawnej wykonanej przez notariusza, w postaci aktu notarialnego. Odrębna własność lokal wymaga, ponadto, konstytutywnego wpisu do księgi wieczystej. W konsekwencji niezbędne jest załoŝenie dwóch ksiąg wieczystych: dla nieruchomości macierzystej i dla odrębnego lokalu. Po wyodrębnieniu własności lokali, grunt oraz wszelkie części budynku i inne urządzenia, które nie słuŝą wyłącznie do uŝytku właścicieli lokali lub dotychczasowego właściciela nieruchomości ze względu na naleŝące do niego niewyodrębnione lokale, stanowią ich współwłasność w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi powierzchni uŝytkowej lokalu do powierzchni uŝytkowej budynku. W obydwu wypadkach powierzchnię tę liczy się wraz z powierzchnią pomieszczeń przynaleŝnych. Grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie słuŝą wyłącznie do uŝytku właścicieli lokali stanowią nieruchomość wspólną. Nie moŝna Ŝądać zniesienia współwłasności nieruchomości, dopóki trwa odrębna własność lokali. NIERUCHOMOŚCI LOKALOWE WG USTAWY O SPÓŁDZIELNICH MIESZKANIOWYCH W dniu 15 grudnia 2000 r. weszła w Ŝycie ustawa z dnia 24 kwietnia 2001 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, którą zmieniono z dniem 15 stycznia 2003 r. - uchwaloną w dniu 19 grudnia 2002r. ustawą o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw. Ostatnia nowelizacja ustawą z dnia 14 czerwca 2007r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych

4 oraz o zmianie niektórych innych ustaw, która weszła w Ŝycie 31 lipca 2007 r. ponownie zniosła moŝliwość ustanawiania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Prawo odrębnej własności lokalu w budynku będącym własnością lub współwłasnością spółdzielni jest regulowane przepisami ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Jest ono nowością w prawie spółdzielczym, gdyŝ ustanawianie odrębnych własności lokali, w budynkach stanowiących własność spółdzielni mieszkaniowych, przed dniem 24 kwietnia 2001 r. było niedopuszczalne. Prawo odrębnej własności lokalu w budynku będącym własnością lub współwłasnością spółdzielni, które w przypadku wyodrębnienia własności wszystkich lokali prowadzi do podziału lub likwidacji spółdzielni, moŝe powstać: 1) przez wcześniejsze zawarcie umowy ze spółdzielnią o budowę lokalu, zobowiązującej strony do zawarcia, po wybudowaniu lokalu, umowy ustanawiającej odrębną własność lokalu, 2) przez umowę ze spółdzielnią o przeniesienie własności lokalu na rzecz członka, któremu przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, 3) przez umowę ze spółdzielnią o przeniesienie własności lokalu na rzecz członka lub osoby nie będącej członkiem spółdzielni któremu przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu; 4) przez umowę ze spółdzielnią o przeniesienie własności lokalu na rzecz najemcy lokalu uŝytkowego, w tym garaŝu, a takŝe najemcy pracowni wykorzystywanej przez twórcę do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuki, 5) przez umowę ze spółdzielnią o przeniesienie własności lokalu na rzecz najemcy spółdzielczego lokalu mieszkalnego, który przed przejęciem przez spółdzielnię mieszkaniową budynku był mieszkaniem zakładowym przedsiębiorstwa państwowego państwowej osoby prawnej lub państwowej jednostki organizacyjnej. Przepisy powyŝsze mają odpowiednie zastosowanie do spadkobierców wskazanych wyŝej osób. W przypadku powstawania odrębnych własności lokalu w budynku, który stanowi nową inwestycję spółdzielni mieszkaniowej, z członkiem spółdzielni ubiegającym się o ustanowienie odrębnej własności lokalu, spółdzielnia zawiera umowę o budowę lokalu. Umowa ta, zawarta w formie pisemnej pod rygorem niewaŝności, powinna zobowiązywać strony do zawarcia, po wybudowaniu lokalu, umowy o ustanowienie odrębnej własności tego lokalu. Z chwilą zawarcia umowy o budowę lokalu, członkowi spółdzielni przysługuje roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu, którą nazwano ekspektatywą odrębnej własności lokalu (ekspektatywa oznacza nadzieję prawną). Ekspektatywa jest zbywalna wraz z wkładem budowlanym lub jego wniesioną częścią, moŝe być dziedziczona i podlega ewentualnej egzekucji. Umowa zbycia ekspektatywy odrębnej własności lokalu musi mieć formę aktu notarialnego. Spółdzielnia ustanawia odrębną własność lokalu na rzecz członka w terminie do 3 miesięcy po jego wybudowaniu, chyba Ŝe wymagane było przez pozwolenie na budowę uzyskanie pozwolenia na uŝytkowanie, wtedy najpóźniej w terminie 3 miesięcy od uzyskania takiej decyzji. Na Ŝądanie członka spółdzielnia moŝe ustanowić prawo wcześniej, a mianowicie w chwili, gdy ze względu na stan realizacji inwestycji moŝliwe jest przestrzenne oznaczenie lokalu. Ustanowienie prawa odrębnej własności lokalu odbywa się zgodnie z ustawą o własności lokali, na mocy umowy w formie aktu notarialnego, z określeniem udziałów w nieruchomości wspólnej, załoŝeniem księgi wieczystej dla kaŝdego lokalu odrębnie i dokonaniem wpisu do działu II księgi, właściciela lub współwłaścicieli lokali. Dopiero wpis do księgi wieczystej powoduje powstanie nieruchomości lokalowej, czyli lokalu stanowiącego odrębną własność od innych lokali i części wspólnych budynku i gruntu. Właściciele lokali są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem ich lokali oraz nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni, które są przeznaczone do wspólnego korzystania przez osoby zamieszkujące w określonych budynkach lub osiedlu. Przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, dotyczące odrębnej własności lokali w budynku stanowiącym własność spółdzielni, są przepisami szczególnymi wobec przepisów ustawy z 1994 r. o własności lokali. GOPODARSTWO ROLNE Art. 553 kodeksu cywilnego definiuje gospodarstwo rolne w sposób następujący: Za gospodarstwo rolne uwaŝa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeŝeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. W powołanej definicji gospodarstwa rolnego nie ma normy obszarowej. W prawie rolnym i w kodeksie cywilnym występują jednak nadal określone normy obszarowe, dotyczące gospodarstw rolnych: 1.Gospodarstwo rolne podlega opodatkowaniu podatkiem rolnym, jeŝeli jego obszar jest większy od 1ha przeliczeniowego uŝytków rolnych. Hektar przeliczeniowy zdefiniowany w ustawie z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (tekst jednolity: Dz. U. z 1993 r. nr 94, poz. 431 ze zm.). to umowna jednostka powierzchni gruntu ustanowiona głównie do celów podatku rolnego; powierzchnia rzeczywista uŝytków rolnych (gruntów ornych, łąk, pastwisk, sadów, gruntów pod stawami i pod zabudowaniami, gruntów zadrzewionych lub zakrzewionych na uŝytkach rolnych) podlega opodatkowaniu według przeliczników zaleŝnych od X klas gruntów i okręgów podatkowych, w obrębie których połoŝone jest dane gospodarstwo rolne (do celów obliczania hektarów przelicz. kraj dzieli się na 4 okręgi podatkowe). UmoŜliwia to porównanie gleb posiadających róŝne klasy bonitacyjne. 2. Ubezpieczeniu społecznemu, z tytułu prowadzenia na własny rachunek działalności rolniczej, podlega rolnik lub jego domownik, jeśli prowadzi gospodarstwo rolne o obszarze większym od 1 ha przeliczeniowego uŝytków rolnych. 3. Gospodarstwo rolne podlega szczególnym zasadom dziedziczenia (inaczej dla spadku otwartego przed 14 lutym 2001 r., a inaczej po tej dacie - dacie wydania orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny), jeŝeli jego obszar jest większy od 1 ha fizycznego gruntu rolnego. Gospodarstwo rolne jest zbliŝoną do przedsiębiorstwa zorganizowaną całością, która obejmuje nie tylko nieruchomości gruntowe o przeznaczeniu rolnym lub rolno-leśnym wraz z przynaleŝnościami, ale ponadto jeszcze róŝnego rodzaju prawa-w tym wierzytelności - oraz zobowiązania związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

5 PRZEDSIĘBIORSTWO Pojęcie przedsiębiorstwa ma w przepisach prawnych podwójne znaczenie, jako przedmiotu i jako podmiotu prawa. W praktyce stosuje się równieŝ termin przedsiębiorstwo w znaczeniu funkcjonalnym, jako sposób na prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne, osoby prawne lub takie jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej. Obecnie obowiązujące przepisy prawa przyznają jedynie przedsiębiorstwom państwowym i przedsiębiorstwom samorządowym osobowość prawną. Legalną definicję przedsiębiorstwa (prywatnego) jako przedmiotu prawa zawiera art. 551 Kodeksu cywilnego, wg którego przedsiębiorstwo jest zespołem składników materialnych i niematerialnych (zbiorem praw i rzeczy) przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych. Artykuł 551 k.c. wylicza niektóre składniki przedsiębiorstwa, którymi są między innymi: 1) firma lub nazwa, znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo, 2) księgi handlowe, 3) nieruchomości i ruchomości naleŝące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały, 4) patenty, wzory uŝytkowe i zdobnicze, 5) zobowiązania i obciąŝenia, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, 6) prawa wynikające z najmu i dzierŝawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo. W ten sposób zdefiniowane przedsiębiorstwo jest przedmiotem prawa szczególnym, bo jest zbiorem składników materialnych i niematerialnych, a więc nie jest rzeczą ani zbiorem rzeczy lub praw.