medycznymi instytucjami samorządowymi ; UMOWA NR UDA -POKL /11-00

Transkrypt

1 Pogłębiona analiza wyników badań naukowych i instytucjonalnych dotyczących realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych.

2 Spis treści Spis treści... 2 I. Wstęp... 3 II. Przegląd polskiego piśmiennictwa Pozyskiwanie informacji przez absolwentów i stowarzyszenia absolwentów Pozyskiwanie informacji przez podmioty odpowiedzialne za staże zawodowe oraz przez izby lekarzy i lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych Pozyskiwanie informacji przez badaczy... 6 II. Przegląd piśmiennictwa zagranicznego... 8 III. Wnioski... 9 IV. Piśmiennictwo

3 I. Wstęp Przedmiotem opracowania jest pogłębiona analiza wyników badań naukowych i instytucjonalnych dotyczących realizacji procesów monitoringu losów absolwentów przez uczelnie wyższe ze szczególnym uwzględnieniem uczelni medycznych. Przeglądu polskiego piśmiennictwa dokonano za pomocą bazy danych Polska Bibliografia Lekarska obejmującej swoim zakresem artykuły z lat Spośród 721 artykułów zawierających w haśle przedmiotowym bądź w tytule bądź w dowolnym słowie opisu słowa: zawody medyczne, zawody regulowane, absolwenci, absolwent, monitorowanie, rynek pracy, zatrudnienie, monitorowanie absolwentów wybrano 17 artykułów, które odnosiły się do kwestii monitorowania losów zawodowych absolwentów. Przeglądu literatury zagranicznej dokonano za pomocą bazy danych Medline największej międzynarodowej bazy danych z zakresu medycyny i nauk pokrewnych. Przeanalizowano dane bibliograficzno-abstraktowe 456 artykułów odnalezionych poprzez kombinacje haseł: graduate, graduates, career, alumnus, alumni. Korzystano także z haseł przedmiotowych MESH: education graduate, medical graduate, nursing graduate, dental graduate, graduate student, career choice. Ograniczono się do tekstów anglojęzycznych. Monitoring losów absolwentów nie jest przedmiotem badań dostępnych w przeszukiwanej bazie danych. Znaleziono jedynie 7 artykułów dotyczących absolwentów. 3

4 II. Przegląd polskiego piśmiennictwa Na podstawie analizy polskiego piśmiennictwa wyróżniono cztery sposoby pozyskiwania informacji o losach absolwentów: przez badaczy, przez absolwentów i stowarzyszenia absolwentów, przez podmioty odpowiedzialne za staże zawodowe Pozyskiwanie informacji przez absolwentów i stowarzyszenia absolwentów Badania, w których dane o absolwentach pozyskiwane są przez samych absolwentów, były przeprowadzane w latach 1991, 1999, 2000 [4, 7, 8]. W najnowszej literaturze nie ma badań stosujących te metody. H. Gaertner porusza kwestię monitorowania losów absolwentów w artykule Sprawozdanie z działalności Stowarzyszenia Absolwentów Wydziałów Medycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego W sprawozdaniu tym autor wskazuje na sympozja naukowe i spotkania koleżeńskie absolwentów Wydziałów Medycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Spotkania te jednak docelowo miały inny cel niż monitorowanie losów zawodowych. Ponadto do samego Stowarzyszenia Absolwentów w opisywanych latach należało stosunkowo niewiele osób (177). Z tych powodów nie jest to całościowa analiza losów absolwentów. [4] A. Jabłkowska dokonała analizy losów absolwentek Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa z lat w kontekście samorealizacji zawodowej. Materiał badawczy został zebrany w latach , a liczebność badanej grupy wynosiła 350 osób. Respondentki zostały poproszone o wypełnienie trzech kwestionariuszy dotyczących: danych osobowych, okresu pobytu w szkole, pracy zawodowej i społecznej, przeżyć z czasów wojennych, powojennych oraz okresu PRL do lat transformacji. Zwrotność ankiet wynosiła 70%. [7] 4

5 H. Karoń i M. Niziołek opisują działalność Stowarzyszenia Absolwentów Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W ramach tej działalności do wszystkich członków stowarzyszenia wysłano ankiety w celu określenia przyszłych kierunków działań stowarzyszenia. W kwestionariuszu ankiety znalazło się także pytanie o aktualne miejsce pracy. Badania te miały jednak mały zasięg, ponieważ uczestniczyło w nich 40 osób. [8] Pozyskiwanie informacji przez podmioty odpowiedzialne za staże zawodowe oraz przez izby lekarzy i lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych Kolejny sposób pozyskiwania danych o absolwentach to badania przeprowadzane wśród osób odpowiedzialnych za przeprowadzenie staży zawodowych. M. Paczkowska i W. Stefańska przeprowadziły badania wśród opiekunów staży w celu dostarczenia informacji o efektywności i jakości usług edukacyjnych. Badania dotyczyły satysfakcji pracodawców z przygotowania absolwentów pielęgniarstwa i położnictwa Medycznego Studium Zawodowego we Włocławku. Metodą badawczą była anonimowa ankieta skierowana do opiekunów stażu pielęgniarskiego. Badania nie dotyczyły jednak dalszego śledzenia losów zawodowych absolwentów. [13] O stażu podyplomowym, w tym przypadku lekarza dentysty, pisała także A. Stychlerz. Autorka wskazuje, że do odbycia stażu kieruje Okręgowa Rada Lekarska. Rada ta posiada więc informacje dotyczące pierwszych zawodowych kroków lekarzy stomatologów. [17] W 2008 r. Dolnośląska Izba Lekarska przeprowadziła wśród absolwentów Akademii Medycznej we Wrocławiu badania dotyczące przyszłości zawodowej młodych lekarzy (absolwenci z roku 2008). Absolwenci byli badani po ukończeniu AM oraz rok później, po zakończeniu stażu podyplomowego i po egzaminie LEP/LDEP. W pierwszej fazie badania wyniki uzyskano od 304 osób, rok później od 281 osób. Respondentom zadano pytania o stan cywilny, posiadanie potomstwa, chęć rozpoczęcia studiów trzeciego stopnia, chęć 5

6 rozpoczęcia pracy w zawodzie, chęć rozpoczęcia kariery naukowej i pracy na uczelni. Zgodnie z wynikami badań specjalizacje lekarskie cieszące się największą popularnością w roku 2008 to kardiologia, choroby wewnętrzne, anestezjologia i intensywna terapia, a w roku 2009 choroby wewnętrzne, pediatria i anestezjologia. Absolwentów pytano także o plany wyjechania za granicę oraz o najatrakcyjniejsze miejsce pracy w ich ocenie. [3] T. Holecki i M. Syrkiewicz-Świtała do oceny zatrudnienia w ochronie zdrowia wykorzystują uprawienia do wykonywania zawodu medycznego (wskaźnik na 10 tys. mieszkańców). Dane te pochodzą od izb lekarskich, izb pielęgniarek i położnych. [6] 2.3. Pozyskiwanie informacji przez badaczy W literaturze dostępne są wyniki badań odnoszące się do poglądów zawodowych absolwentów mających w przyszłości wykonywać zawody medyczne [1, 14]. Badania te jednak skupiają się na opinii studentów ostatniego roku studiów i obejmują ich plany na przyszłość, nie analizując późniejszych losów zawodowych. A. Leńczuk-Gruba i wsp. zbadała kryteria wyboru pierwszego miejsca pracy zawodowej wśród pielęgniarek (absolwentek studiów licencjackich Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego), co można by uznać za element monitorowania losów absolwentów. Badaczka nie śledziła jednak losów wszystkich absolwentów. Wybraną grupę badawczą stanowiły studentki studiów pielęgniarskich II stopnia, które podjęły już pracę zawodową. Metodą był sondaż diagnostyczny przeprowadzony w oparciu o autorski kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz zawierał dwie grupy pytań: odnoszące się do wieku, płci, miejsca i formy zatrudnienia, drugą grupę stanowiły pytania odnoszące się do czynników wpływających na wybór miejsca pracy. [10] Na przełomie 1999 i 2000 r. dokonano całościowej analizy losów absolwentów sześciu trzyletnich szkół pielęgniarstwa (w Chełmie, Krakowie, Lublinie, Ostrowie 6

7 Wielkopolskim, Poznaniu i Wrocławiu). Kwestionariusz ankiety skierowano do wszystkich absolwentów z roku 1999 (229 osób). Odpowiedź zwrotną udzieliło 120 absolwentów (52%). Pytania dotyczyły stażu pracy i podjęcia pracy. [16] Ciekawą formę analizy losów zawodowych absolwentów zaproponował D. Białoszewski i J. Gotlib. Badania autorów co prawda dotyczyły absolwentów kierunku fizjoterapia, jednak sposób monitorowania absolwentów można zastosować do innych kierunków. Autorzy opracowali ankietę elektroniczną. Ankieta skierowana była do absolwentów różnych uczelni. [2] Godne uwagi są badania B. Pokrzyckiego i M. Jędrzejewskiej. Autorzy objęli badaniami absolwentów II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie w latach 1993/1994. Badano absolwentów, którzy ukończyli studia w 1985 r., tak więc po 8 latach od ukończenia studiów. Informacje zebrano przez współpracę z Centralnym Biurem Adresowym, następnie nawiązano listowny kontakt z absolwentami i wysłano kwestionariusze ankiety. Ponadto dokonano analizy dokumentów archiwalnych oraz przeprowadzono wywiad z przełożonymi niektórych absolwentów. Absolwenci wysoko ocenili zainteresowanie uczelni ich losami zawodowymi. [15] Wnikliwą analizę losów absolwentów przedstawił Jakub Gąsiorowski w swojej pracy doktorskiej. Autor przedstawia noty biograficzne absolwentów. Dane dotyczące 227 absolwentów Polskiego Wydziału Lekarskiego w Edynburgu ( ) autor uzyskał poprzez badania archiwalne oraz od 30 osób (pozostałe osoby zmarły). Dane od absolwentów zebrane były poprzez rozesłanie przez Biuro ds. Absolwentów Uniwersytetu w Edynburgu kwestionariuszy ankiet. Materiał archiwalny pochodził z Archiwum Uniwersytetu w Edynburgu. [5] W 2010 roku na Uniwersytecie Łódzkim podjęto badania dotyczące jakości życia studentów i absolwentów uczelni medycznych na świecie. Była to praca przeglądowa, analizująca wyniki opublikowane już w piśmiennictwach. Badania jednak skupiały się na jakości życia, a nie śledzeniu losów zawodowych. [11] 7

8 Zgodnie z wynikami badań M. Latalskiego i H. Skórzyńskiej sytuacja rynku pracy w służbie zdrowia w Polsce kształtuje się niekorzystnie. Badania donoszą, że niskie nakłady finansowe i zadłużenia powodują redukcję lekarzy i pielęgniarek, co znacznie utrudnia rozpoczęcie pracy młodym kadrom [9]. Również z danych GUS wynika, że w Polsce na przestrzeni lat maleją zasoby kadrowe pielęgniarek i położnych [12]. Fakt ten podkreśla znaczenie i wagę wprowadzenia systemu monitorowania losów absolwentów zawodów regulowanych. II. Przegląd piśmiennictwa zagranicznego Monitoring losów absolwentów nie jest częstym przedmiotem badań. Znaczna większość doniesień naukowych skupia się na studentach, a nie absolwentach [21, 22]. Elisabeth Huijskens i wsp. przeprowadziła badania dotyczące czynników wpływających na sukces zawodowy zagranicznych studentów w Holandii. Metodą badawczą był wywiad. Grupę badawczą wybrano za pomocą Instytutu Edukacji Medycznej i bazy danych absolwentów. [18] Również Mark Neill poruszył tematykę badania losów absolwentów ale podobnie jak wcześniej wspomniana autorka ograniczył się do jednorazowego zbadania losów studentów wyjeżdżających po studiach za granicę. Autor badaniach korzystał z ankiety elektronicznej. Zadawane pytania dotyczyły postaw i doświadczeń, a nie kariery zawodowej. [23] W Kanadzie przeprowadzono badania na temat zadowolenia z pracy wśród absolwentów specjalizacji okulistyka z lat [19, 20]. Badania dotyczyły oceny efektywności kształcenia oraz możliwości znalezienia pracy po studiach. Badanie przeprowadzono w formie elektronicznego kwestionariusza ankiety. Adresy 8

9 uzyskano od Kanadyjskiego Towarzystwa Okulistycznego. Zwrotność wynosiła 44% (65 z 154 wysyłanych wiadomości). [23] Warto przytoczyć badania poprowadzone na Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu w Maastricht. Badania te co prawda nie obejmują zawodów regulowanych, imponująca jest jednak dokładność i praktyczna przydatność tych badań. Wyniki wskazują jaki odsetek absolwentów poszczególnych kierunków zatrudniony jest na poszczególnych stanowiskach (w szpitalach, w szkolnictwie, w organizacjach rządowych etc.). Dane zostały zebrane za pomocą kwestionariusza ankiety i telefonicznych wywiadów. Badania odbyły się w 1995 r., zwrotność ankiet wyniosiła aż 90%, łącznie przebadano 2626 absolwentów. [24] III. Wnioski 1) W polskim piśmiennictwie dane o losach absolwentów uzyskiwane są przez samych absolwentów, badaczy, za pośrednictwem osób organizujących staże zawodowe, izb lekarzy i lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych. 2) Najczęściej bada się absolwentów w pierwszym roku po ukończeniu studiów. 3) Nie ma ciągłości badań ani jednolitego sposobu monitorowania losów absolwentów. 4) Badacze stosują autorskie, niestandaryzowane kwestionariusze ankiet. 5) Kwestionariusze ankiet są dostarczane absolwentom zazwyczaj drogą listowną lub elektroniczną. 6) Żaden ze wskazanych artykułów nie opisuje jednolitego sposobu monitorowania absolwentów medycznych zawodów regulowanych, ani w Polsce, ani za granicą. 9

10 IV. Piśmiennictwo 1. Bartkowiak Leszek E.;Poglądy zawodowe absolwentów Wydziału Farmaceutycznego; Wiadomości Lekarskie 2006: 59 (5/6) s Białoszewski Dariusz, GotlibJoanna;Analiza losów zawodowych absolwentów kierunku Fizjoterapia za pomocą sprofilowanej ankiety elektronicznej. Doniesienie wstępne; Fizjoterapia Polska 2011: 11 (3) s Chodorski Jacek; Raport z badań absolwentów Akademii Medycznej we Wrocławiu : rocznik 2008; W: Prognozowanie zmian i trendów wśród pracodawców dolnośląskiego sektora ochrony zdrowia - Wrocław, 2010 s Gaertner Henryk; Sprawozdanie z działalności Stowarzyszenia Absolwentów Wydziałów Medycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego Walne zebranie Stowarzyszenia Absolwentów Wydziałów Medycznych UJ Kraków, 25 września 1999.; Sztuka Leczenia 1999: 5 (4) s Gąsiorowski Jakub, Brzeziński Tadeusz (promot.); Losy absolwentów Polskiego Wydziału Lekarskiego w Edynburgu : praca doktorska; Pomorska Akademia Medyczna Wydział Lekarski w Szczecinie Holecki Tomasz, Syrkiewicz-Świtała Magdalena; Rynek pracy w ochronie zdrowia; Źródło: - Katowice, Śląska Akademia Medyczna 2007, 80 s. 7. Jabłkowska Aniela; Samorealizacja zawodowa absolwentek; Pielęgniarka i Położna 2000: 42 (8) s Karoń Halina, Niziołek Marian; Z działalności Stowarzyszenia Absolwentów Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu; Nowiny Lekarskie 1991 (3) s Latalski Maciej, Skórzyńska Hanna; Rynek pracy w służbie zdrowia w Polsce - ocena zapotrzebowania na lekarzy, w tym specjalistów - zauważalne tendencje; Polska Medycyna Rodzinna 2001: 3 (4) s

11 10. Leńczuk-Gruba Anna, Kobos Ewa, Sienkiewicz Zofia, Wójcik Grażyna; Kryteria wyboru pierwszego miejsca pracy zawodowej w opinii absolwentów pielęgniarstwa; Problemy Pielęgniarstwa 2010: 18 (2) s Ławnicka-Borońska Magdalena, Żołyński Krystian; Jakość życia studentów i absolwentów uczelni medycznych na świecie w świetle danych z piśmiennictwa; Kwartalnik Ortopedyczny 2010 (1) s Olejniczak Małgorzata, Kobza Joanna, Woźniak Joanna;Wybrane aspekty organizacyjno-prawne zawodu pielęgniarki i położnej w Polsce oraz bieżąca sytuacja kadrowa na tle krajów Unii Europejskiej; Zdrowie Publiczne 2006: 116 (2) s Paczkowska Maria, Stefańska Wanda; Badamy satysfakcję pracodawców z poziomu przygotowania naszych absolwentów; Pielęgniarka i Położna 2005: 47 (4) s.17, Pawłowska Róża; Aspiracje zawodowe absolwentek liceum medycznego; Pielęgniarka i Położna 1989 (10/12) s Pokrzycki Bronisław, Jędrzejewska Maria; Losy zawodowe absolwentów II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie; Medycyna Dydaktyka Wychowanie 1995: 27 (3/4) s , tab. 16. Sirojć Zdzisław; Losy absolwentów trzyletnich szkół pielęgniarstwa i ich adaptacja społeczno-zawodowa. (Raport z badania); Pielęgniarstwo (2) s Stychlerz Anna; Staż podyplomowy lekarza dentysty; Twój Przegląd Stomatologiczny 2006 (12) s Huijskens E., Hooshiaran A., Scherpbier A.,Horst F.;Barriers and facilitating factors in the professional careers of international medical graduates; Medical Education 2010: 44: El-Defrawy S.; Planning for the future: the experience of recent Canadian ophthalmology graduates.; Canadian Journal Of Ophthalmology. Journal CanadienD'ophtalmologie [Can J Ophthalmol], ISSN: , 2012 Jun; Vol. 47 (3), pp ; PMID:

12 20. Bellan L.; Recent Canadian ophthalmology graduates: experiences in finding jobs and assessment of their training.; Canadian Journal Of Ophthalmology. Journal CanadienD'ophtalmologie [Can J Ophthalmol], ISSN: , 2012 Jun; Vol. 47 (3), pp Newton P., Cabot L., Wilson F., Gallagher J.; The graduate entry generation: a qualitative study exploring the factors influencing the career expectations and aspirations of a graduating cohort of graduate entry dental students in one London institution; BMC Oral Health 2011, 11: Gotlib J., Białoszewski D., Opavsky J., Garrod R., Fuertes N., Gallardo L., Lourido B., Monterde S., Serrano C., Sacco M., Kunicka I.; Attitudes of European physiotherapy students towards their chosen careerin the context of different educational systems and legal regulationspertaining to the practice of physiotherapy: implications foruniversity curricula; Physiotherapy 98 (2012) Neill M.; Graduate-entry nursing students' journeys to registered nursing.; Nurse Education In Practice, ISSN: , 2012 Mar; Vol. 12 (2), pp Biesma R. G., Roulaux C., Groot W., Merode G. Van; Monitoring labour market success of Faculty of Health Sciences alumni; ZdrowiePubliczne 2002: 112 (2) s

13 13