Diagnoza środowiska lokalnego oraz planowanie strategiczne na poziomie sołectwa.

Transkrypt

1 Diagnoza środowiska lokalnego oraz planowanie strategiczne na poziomie sołectwa. Lesław Czernik Poznań r.

2 Odnowa wsi Idea i proces przekształcający obszary wiejskie dzięki oddolnemu zaangażowaniu samych mieszkańców. Ryszard Wilczyński Harmonijne łączenie wiedzy z przeszłości z najbardziej aktualną wiedzą z teraźniejszości. umożliwiające poprawę warunków życia wraz z zachowaniem dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. prof. dr hab. Ryszard Kaleta 2

3 Odnowa Wsi - metodą rozwoju obszarów wiejskich Odnowa wsi to : ❶Idea w myśl której wieś zachowuje swój charakter. ❷Metoda rozwoju obszarów wiejskich. ❸Ruch społeczny. Dąży do szeroko pojętej poprawy warunków życia na wsi i ekonomicznej niezależności wsi. To proces kształtowania warunków życia ludzi na obszarach wiejskich, którego animatorem i podmiotem jest społeczność lokalna. 3

4 Odnowa Wsi - metodą rozwoju obszarów wiejskich Odnowa wsi: 3. Zakłada rozwój oparty na specyfice i niepowtarzalnych walorach danej miejscowości. 4. W procesie rozwoju opiera się na czterech obszarach życia na wsi jakości życia, standardzie, bycie i tożsamości. 5. Szczególną rolę odgrywają tożsamość wsi oraz wartości związane z życiem wiejskim, które powodują zdolność do działań w pozostałych obszarach. 6. Dba o zachowanie różnorodności i tożsamości wiejskiej poprzez całościową i niepowtarzalną koncepcję rozwoju samodzielnie wybraną przez społeczność lokalną. 7. obejmuje wszystko co jest osiągalne w partnerstwie społeczności wiejskiej z władzami lokalnymi. 4

5 Odnowa Wsi - metodą rozwoju obszarów wiejskich Odnowa wsi jest wypróbowaną w niemieckojęzycznym obszarze gospodarczym i kulturowym regionalną koncepcją rozwoju obszarów wiejskich w takiej formie, która jest najlepsza dla społeczności lokalnej i przez nią samą wybrana. W Europie Zachodniej w odnowie wsi powiązano planowanie strategiczne z planowaniem przestrzennym i włączono w to społeczność wiejską. 5

6 Odnowa wsi metodą rozwoju obszarów wiejskich Programy finansowane przez UE to źródło zdobywania środków na poszczególne inwestycje (punktowe interwencje): Uzyskane środki są przeznaczane na pojedyncze, niepowiązane i często nietrwałe projekty; Proces rozwojowy (uruchamiany przez odnowę)daje wiele trwałych i powiązanych ze sobą projektów. Tam gdzie funkcjonuje program i działają wiejscy liderzy wybudowane czy wyremontowane obiekty są wykorzystywane przez mieszkańców i służą całej społeczności. Lesław Czernik 6

7 Odnowa wsi różnorodność znaczeń Idea, metoda, proces takie ujęcie dominuje w programach regionalnych (pierwszym był program opolski od 1997 roku.) Działania inwestycyjne w SPO i PROW Małe projekty w osi 4 LEADER w PROW na lata Lesław Czernik 7

8 Odnowa wsi jako oddolna metoda rozwoju skoncentrowanie na zasobach nowa formuła przywództwa strategia podstawą działania Wiemy co i jak Strategia rozwoju Zasoby (obszar) Przywództwo (partnerzy) Wiemy z czego Wiemy kto i z kim Źródło: R.Wilczyński

9 Gminny system wsparcia Gminny system wsparcia odnowy wsi winien być kombinacją instrumentów: finansowych edukacyjnych inspirujących doradztwa planowania przestrzennego

10 System wsparcia Powinien zafunkcjonować na co najmniej dwóch poziomach REGION WSPARCIE KRAJOWE oraz ZAGRANICZNE W TYM UE POWIAT GMINA GRUPA ODNOWY WSI - SOŁECTWO 10

11 Ile można z tego mieć? ŹRÓDŁO: SPO Działanie Odnowa wsi oraz zachowanie PROW Działanie Odnowa i rozwój wsi PROW Działania osi 4 LEADER Samodzielnie podejmowane inicjatywy odnowy wsi np. w ramach programów regionalnych WIELKOŚĆ ŚRODKÓW rocznie 8 zł / mieszkańca 22 zł / mieszkańca 24 zł / mieszkańca do ok. 100 zł / mieszkańca wartości przedsięwzięć

12 Model przebiegu procesu odnowy wsi Fazy Zakres działań (skala zmian) Rozwój organizacyjny Czas A Inicjalna - startu Projekty startowe - przede wszystkim integrujące mieszkańców Pierwsze punktowe zmiany w przestrzeni publicznej Porządkowanie terenów publicznych i posesji prywatnych Zawiązana grupa odnowy wsi, Organizacje we wsi działają w sposób nieskoordynowany Krótkoterminowe uproszczone planowanie 1-2 lata B Początkowa - pokonania barier Różnorodne projekty nastawione na usuwanie podstawowych barier i zaspokojenie głównych potrzeb Widoczne zmiany w przestrzeni publicznej Mieszkańcy podejmują odnowę własnych posesji i utrzymanie przyległej przestrzeni publicznej. Liczna grupa odnowy wsi Powołane stowarzyszenie odnowy wsi Skoordynowane działanie organizacji Systematyczne planowanie działań 2-3 C Zaawansowana - obrania kierunku Projekty jakościowej zmiany zmieniające strukturę wsi lub kluczowe obszary życia, Projekty wyróżniające i / lub tworzące wizerunek wsi, Kształtuje się centrum wsi, wzrasta ład przestrzenny Powszechne odnowa prywatnych posesji i mieszkańcy zaangażowani w utrzymanie przestrzeni publicznej Koalicja organizacji i instytucji na rzecz odnowy wsi Animacja aktywności poszczególnych środowisk i grup mieszkańców Planowanie strategiczne i projektowanie działań 3-5 D Całościowa - trwałego rozwoju Projekty wzajemnie powiązane (lokalnie i regionalnie) - tworzenie warunków gospodarowania, miejsc pracy; wzrost cyrkulacji pieniądza w obiegu lokalnym Projekty wsi tematycznej lub zaawansowana specjalizacja wsi Ukształtowane centrum wsi, ogólny ład przestrzenny Dostosowanie projektów prywatnych do programu odnowy wsi. Stowarzyszenie odnowy wsi (lub inna organizacja) w roli instytucji rozwoju lokalnego Zorganizowana aktywność kluczowych grup mieszkańców Planowanie strategiczne oraz kompleksowe i szczegółowe planowanie przestrzenne

13 Opolski program odnowy wsi Jest największym i najdłużej działającym regionalnym programem aktywizacji społeczności lokalnych, Pierwszym, który na poziomie sołeckim, w masowej skali, zastosował metodę planowania strategicznego (zapoczątkowanego przez mieszkańców wsi) Jest najistotniejszą innowacją społeczną regionu na obszarach wiejskich Lesław Czernik

14 Opolski program odnowy wsi Od początku opierał się na zbudowaniu trwałego partnerstwa między sołectwem i gminą, np. poprzez Gminne Programy Odnowy Wsi. Był wprowadzany oddolnie szkolono te wsie, które przystępowały do programu. Urząd Marszałkowski jest instytucją nadzorującą ułatwiającą start w programie. Skupiał się na animowaniu aktywności społecznej i budzeniu oddolnych inicjatyw. Zachęcał do rozszerzania współpracy i szukania nowych partnerów. Lesław Czernik

15 Odnowa wsi w woj. opolskim Dlaczego się udało? - Bo na początku nie było dużych środków i ludzie uwierzyli, że można coś zrobić dla siebie, - Pojawili się liderzy gotowi realizować ideę, - Liderzy zdobyli wiedzę i z biegiem czasu odpowiednie fundusze, - Początkowo dobre wsparcie ze strony urzędu marszałkowskiego, - Gminy udzieliły odpowiedniego wsparcia, - Gminy dostrzegły szansę na realizację różnych, często zwariowanych pomysłów, - Zadział przykład wsi liderów. Lesław Czernik 15

16 Odnowa wsi w woj. opolskim I. Uczestnicy programu Odnowa wsi Opolskiej: 2. Sołectwa 3. Dawne wsie 4. Odrębne osady wchodzące w skład sołectwa. II. Zgłoszenie sołectwa: 6. Utworzenie grupy odnowy wsi o składzie min. 5 osób. 7. Podjęcie uchwały zebrania wiejskiego. 8. Podjecie przez radę gminy uchwały o zgłoszeniu sołectwa do programu. Lesław Czernik 16

17 Odnowa wsi w woj. opolskim III. Gmina jest zobowiązana do: 2. Wyznaczenia gminnego koordynatora programu 3. Ustanowienia systemu wsparcia dla uczestników programu. 4. Zapewnienia takich warunków, aby uczestnicy mogli ten system wykorzystać. 5. Dokonywania monitorowania i oceny realizacji sołeckich strategii rozwoju. IV. Samorząd województwa oczekuje od gminy: Ustalenia zasad wsparcia dla sołectw uczestników programu, m.in. Udostępnienie środków finansowych. Rozpatrzenia i przyjęcia sołeckich strategii rozwoju. Aktywnego wspierania przedsięwzięć określonych w sołeckich strategiach. Lesław Czernik 17

18 Odnowa wsi w woj. opolskim Roczne sprawozdanie Ustalenie statusu uczestnictwa (od 2006 r.) 1. Lider Zaawansowany uczestnik Uczestnik Początkujący uczestnik programu Pasywny uczestnik - 28 Źródło: R.Wilczyński, W.Idziak, Odnowa wsi, przestrzeń, ludzie, działania, Warszawa

19 Odnowa wsi w woj. opolskim Przystąpienie wsi do programu Spotkanie inaugurujące (Urząd Marszałkowski) Przydział moderatora ustalenie terminu wizji terenowej Dwa dni warsztatu wypracowanie strategii (dokument) Uchwała zebrania wiejskiego przyjmująca strategię. Lesław Czernik 19

20 Odnowa wsi w woj. opolskim Zawartość strategii na Opolszczyźnie: 2. Karta diagnozy zaawansowania wsi. 3. Analiza zasobów. 4. Analiza SWOT. 5. Wizja wsi. 6. Program krótkoterminowy. 7. Program długoterminowy. 8. Karty oceny warsztatów. Strategia rozwoju wsi po raz pierwszy pojawiła się przy SPO (w dokumentach ministerialnych) Lesław Czernik 20

21 Odnowa wsi w woj. opolskim Zawartość strategii na Opolszczyźnie: 2. Karta diagnozy zaawansowania wsi. 3. Analiza zasobów. 4. Analiza SWOT. 5. Wizja wsi. 6. Program krótkoterminowy. 7. Program długoterminowy. 8. Karty oceny warsztatów. Strategia rozwoju wsi po raz pierwszy pojawiła się przy SPO (w dokumentach ministerialnych) Lesław Czernik 21

22 Identyfikacja stanu obecnego Sołecka strategia rozwoju wsi a Plan odnowy miejscowości (POM) Inwentaryzacja zasobów służących odnowie miejscowości POM Analiza zasobów Obiekty i tereny Gospodarka, rolnictwo Mieszkańcy kapitał społeczny Środowisko przyrodnicze ocenę mocnych i słabych stron miejscowości (SWOT) Analiza SWOT opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną w okresie co najmniej 7 lat od dnia przyjęcia Formułuje planu odnowy miejscowości, w kolejności wynikającej z przyjętych priorytetów rozwoju miejscowości, z podaniem szacunkowych kosztów ich realizacji Środowisko kulturowe Silne Strony Szanse Wizja i cele wsi Program krótkoterminowy Program długoterminowy Słabe Strony Zagrożenia 22

23 Odnowa wsi w woj. opolskim Rola Lidera Grupy Odnowy Wsi. Współpraca gmina sołectwo. Miejsce, organizacja i terminy warsztatów. Rola moderatorów. Konkurs Piękna Wieś Opolska. Strategia rozwoju wsi wzór ujednolicony, zawiera projekty miękkie i inwestycyjne, jest określana na kilkanaście lat, jest budowana dla czterech obszarów (jakość, Lesław Czernik standard, byt i tożsamość). 23

24 Odnowa wsi w woj. opolskim Sprawy na warsztaty: Fundusz sołecki LGD Organizacje pozarządowe Źródła pozyskiwania funduszy Wsie tematyczne Budowa społeczeństwa obywatelskiego Konkurs Piękna Wieś Opolska Rozwój Kierowany przez Społeczności Lokalne (Leader) Lesław Czernik 24

25 Odnowa wsi w woj. opolskim Przykłady gmin z Opolszczyny: Gmina Gogolin Kamień Śląski Gmina Kluczbork Ligota Dolna Gmina Olesno Wojciechów Gmina Leśnica Raszowa Gmina Murów Zagwiździe Gmina Popielów Stare Siołkowice Gmina Łubniany Jełowa Gmina Rudniki Bobrowa Gmina Jemielnica Centawa Lesław Czernik 25

26 Co dalej z Odnową wsi? Na Opolszczyźnie: Sieci problemowe Wsie dziedzictwa i przeżyć Wsie koszyka produktów Wsie jakości zamieszkania Wsie wyzwań demograficznych i przyjazne rodzinie. W Polsce: - programy regionalne PSORW i SNW. Lesław Czernik 26

27 Bobrowa, gm. Rudniki

28 Kuniów, gm. Kluczbork

29 Pilszcz

30 Kamień Śląski

31 Krasiejów, gm. Ozimek

32 Lasowice Wielkie Lasowice Wielkie są otoczoną lasami, swój niezwykły urok i pozytywną energię zawdzięcza uczestnictwie w programie Odnowy Wsi, organizacjom społecznym oraz wspaniałym mieszkańcom. To dzięki ich zaangażowaniu i pracy sołectwo stało się miejscem atrakcyjnym, tętniącym życiem. Po wyciszeniu przez kilkadziesiąt lat, od 2006 roku wieś zaczęła się odradzać, sprawiło to wybranie Grupy Odnowy Wsi i Lidera, a przede wszystkim założenie Stowarzyszenia.

33 Lasowice Wielkie Na terenie sołectwa znajduje się: Ośrodek Zdrowia, Gminna Biblioteka Publiczna, Izba Pamięci, Zespół Gimnazjalno Szkolno Przedszkolny. Posiadamy również jednooddziałowe przedszkole z placem zabaw. Przy szkole ORLIK. Działa LZS Lasowice Wielkie. Mamy budynek OSP z dobudowaną do niego nową świetlicą wiejską w 2012 r. dofinansowaną ze środków z PROW Przy tym obiekcie mieści się plac rekreacyjno widowiskowy zwanym Palcem Floriana, który posiada zadaszoną scenę widowiskową. Na placu tym organizuje się wszelkiego rodzaju imprezy plenerowe np. Lasowicki moto piknik pod kasztanem, który jest imprezą cykliczną, w tym roku organizowaną po raz VIII. 33

34 Lasowice Wielkie Po przeciwnej stronie tego obiektu mieści się nasz lasowicki rynek, który zaprasza hasłem gościu i mieszkańcu usiądź i odpocznij sobie. Zostały usytuowane w jego centralnym punkcie wielkie donice ukwiecone latem, a zielone zimą, pomiędzy nimi znajdują się ławeczki. Cały plac przecina rów melioracyjny, nad którym został usytuowany ozdobny mostek a tuż obok niego wiata, wyposażona w stół i ławki, gdzie turysta, czy mieszkaniec może zaczerpnąć sił na dalszą drogę. Lasowicki rynek wykorzystywany jest jako parking dla przyjezdnych i mieszkańców podczas organizowanych imprez plenerowych. 34

35 Lasowice Wielkie Stowarzyszenie użytkuje poza Placem Floriana również plac rekreacyjno-sportowy nazwany przez młodzież Ela Berg, na którym znajduje się duża górka, która latem służy jako zielona plaża, a zimą do zjazdów saneczkowych. Obok jest plac zabaw ze zjazdem linowym i ławeczki. Plac ten zlokalizowany jest przy drodze krajowej, zatem wiele osób zatrzymuje się i korzysta z odpoczynku. Jesteśmy w trakcie organizowania miejsc parkingowych. We wsi znajduje się siedziba Urzędu Gminy. Mamy dwa banki, przy jednym z nich mieści się bankomat oraz poczta. Perełką architektoniczną wsi jest drewniany kościółek pw. Wszystkich świętych (Rzymsko Katolicki) z roku Drugim Sakralnym obiektem jest kościół Ewangelicko Augsburski św. Piotra i Pawła z roku

36 Kiedy Odnowa działa 1. Działają dobrzy liderzy 2. Władze gminy rozumieją i wspierają program 3. Jest opracowana wizja i plan rozwoju wsi 4. Zintegruje się mieszkańców 5. Gdy odniesie się pierwszy sukces 6. Gdy grupa lokalnych liderów nauczy się samodzielnie zdobywać fundusze. 7. Gdy będziemy mieć dobrze opracowany Plan rozwoju naszej miejscowości. Lesław Czernik 36

37 Ks. Józef Tischner o Łopusznej Wieś to coś więcej niż domy, drogi, kościoły, mniej lub bardziej stare zabytki. Wieś to przede wszystkim ludzie. Ludzie tworzą ducha wsi. Jest w Łopusznej wiele rzeczy do oglądania, ale najważniejszy jest jej duch. Duch to najistotniejsza część człowieka. Dzięki duchowi człowiek działa i żyje w sposób wspaniałomyślny bezinteresowny. Wspaniałomyślnie gra, śpiewa, tańczy. Tworzy kulturę. Łopuszna ma ludzi z duszą. Widać ich w okolicach Domu Kultury, w Kole Gospodyń, które w każdą jesień urządza konkurs potraw regionalnych, w Związku Podhalan, który dba o trwanie tradycji ojców, w Klubie Sportowym, który uczy młodych sportowej rywalizacji. Widać ich także na drodze, gdy statecznym krokiem idą, jak im obowiązki chodzić każą. Łopuszną także słychać dziecięca szkółka muzyczna, dwa zespoły pieśni i tańca góralskiego. To jest duch. A duch istnieje dzięki ludziom, dla których najważniejszą nagrodą za ich pracę jest radość sprawiana innym. ( ) 37

38 Odnowa wsi Dziękuję za uwagę LESŁAW CZERNIK