Pracownik administracyjno- -biurowy Organizacja pracy, zagrożenia i szkolenia bhp

Transkrypt

1 Vademecum BHP Zygmunt Wieczorek Pracownik administracyjno- -biurowy Organizacja pracy, zagrożenia i szkolenia bhp

2 Zygmunt Wieczorek PRACOWNIK ADMINISTRACYJNO-BIUROWY Organizacja pracy, zagrożenia i szkolenia bhp

3 Autor: Zygmunt Wieczorek Wydawca: Rafał Kępka Redaktor: Marek Kalman Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski Projekt graficzny okładki: Piotr Fedorczyk Skład i łamanie: K. H. Kopeć Drukarnia: MDruk ISBN: Nakład: 200 sztuk Cena brutto: 99 zł Informacje i zamówienia: cok@wip.pl infolinia: faks: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9A, Warszawa NIP: Numer KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy Wysokość kapitału zakładowego: zł tel.: , faks: Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2014

4 Spis treści Wprowadzenie Wymagania bhp dla pomieszczeń pracy biurowej Pomieszczenia i urządzenia higienicznosanitarne Oświetlenie Hałas Ogrzewanie Wentylacja, klimatyzacja Bakterie Legionella Instalacje i urządzenia elektryczne w pomieszczeniach biurowych Ochrona przeciwpożarowa pomieszczeń administracyjno-biurowych.. 32 Czynności zabronione w pomieszczeniach administracyjno- -biurowych w zakresie ochrony przeciwpożarowej Ergonomia w organizacji stanowisk przy pracy biurowej Czynniki ergonomiczne kształtujące stanowisko pracy Organizacja i wyposażenie stanowiska pracy biurowej w aspekcie ergonomii Siedzisko Podnóżek Poziom płaszczyzny pracy w pozycji siedzącej Pole widzenia Przygotowanie stanowiska pracy biurowej w aspekcie ergonomii

5 PRACOWNIK ADMINISTRACYJNO-BIUROWY Ocena warunków pracy na stanowiskach pracy biurowej Listy kontrolne Ocena ryzyka zawodowego Dokumentowanie ryzyka zawodowego Informowanie o ryzyku zawodowym Ocena zagrożeń i ryzyka zawodowego pracownika zatrudnionego przy obsłudze komputera Karta oceny ryzyka zawodowego Ogólne wymagania dotyczące szkoleń w dziedzinie bhp Zasady szkolenia w dziedzinie bhp pracowników biurowych Cele szkolenia Organizatorzy szkolenia Formy szkolenia Ramowe programy szkolenia Ramowy program instruktażu ogólnego Ramowy program instruktażu stanowiskowego Ramowy program szkolenia okresowego pracowników administracyjno-biurowych Instruktaż ogólny pracowników biurowych Instruktaż stanowiskowy pracowników biurowych Szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych Zwolnienia z odbycia pierwszego po rozpoczęciu pracy szkolenia okresowego Egzaminy Dokumentowanie odbycia przez pracowników szkoleń w dziedzinie bhp Materiały pomocnicze do szkoleń w dziedzinie bhp pracowników administracyjno-biurowych

6 Spis treści Odpowiedzialność i obowiązki pracodawcy Obowiązki, uprawnienia i odpowiedzialność pracownika Profilaktyczna ochrona zdrowia Wypadki przy pracy i choroby zawodowe Wymagania bhp dla pomieszczeń pracy biurowej Ergonomia stanowiska biurowego Wymagania bezpieczeństwa pracy przy obsłudze wybranych urządzeń biurowych Monitory ekranowe Kserokopiarki Niszczarki dokumentów Bindownice Klimatyzatory Zasady postępowania w razie wypadku pierwsza pomoc przedmedyczna Urazy głowy Urazy klatki piersiowej Urazy kręgosłupa Urazy kończyn Porażenie prądem elektrycznym Ochrona przeciwpożarowa Zasady postępowania na wypadek powstania pożaru Bibliografia Akty prawne Polskie Normy Literatura Internet

7 Tabele Tabela 1. Eksploatacyjne natężenie oświetlenia w biurach Tabela 2. Dopuszczalne poziomy dźwięku w wybranych pomieszczeniach biurowych Tabela 3. Temperatury obliczeniowe wybranych ogrzewanych pomieszczeń Tabela 4. Rodzaje ochron przeciwporażeniowych Tabela 5. Klasyfikacja rodzajów pracy według całkowitego dobowego wydatku energetycznego Tabela 6. Ocena obciążenia statycznego przy typowych dla pracy biurowej pozycjach ciała Tabela 7. Niewłaściwa pozycja biurowa i prawdopodobne dolegliwości Tabela 8. Szacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej Tabela 9. Szacowanie ryzyka w skali pięciostopniowej Tabela 10. Dopuszczalność ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej Tabela 11. Dopuszczalność ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej Tabela 12. Ramowy program szkolenia (instruktażu ogólnego) Tabela 13. Ramowy program szkolenia (instruktażu stanowiskowego) Tabela 14. Ramowy program szkolenia okresowego pracowników administracyjno-biurowych Tabela 15. Program instruktażu ogólnego dla pracowników wydziału księgowości (przykład) Tabela 16. Program instruktażu ogólnego dla pracowników wydziału administracyjnego (przykład) Tabela 17. Program instruktażu stanowiskowego dla pracowników biura obsługi klienta w banku (przykład)

8 Spis treści Przykłady Przykład 1. Organizacja stanowisk pracy z komputerem Przykład 2. Przykładowy formularz oceny stanowisk pracy biurowej Przykład 3. Lista kontrolna dla stanowisk pracy biurowej wyposażonych w monitory ekranowe Przykład 4. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy referenta ds. administracyjno-biurowych wyposażonym w komputer Przykład 5. Zwolnienia z odbycia szkolenia okresowego Przykład 6. Zwolnienia z odbycia szkolenia okresowego Przykład 7. Egzaminy Przykład 8. Sposób wypełniania karty szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy Przykład 9. Sposób wypełniania zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy Wzory Wzór 1. Informacja pracodawcy o ryzyku zawodowym związanym z pracą w zakładzie Wzór 2. Karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy Wzór 3. Zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy Akty prawne Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet

9 8 PRACOWNIK ADMINISTRACYJNO-BIUROWY

10 Wprowadzenie Wprowadzenie Stanowiska pracy biurowej tworzone są we wszystkich przedsiębiorstwach państwowych i prywatnych. Ten typ pracy dominuje w administracji państwowej i samorządowej, bankach, giełdach, firmach ubezpieczeniowych, informatycznych, kancelariach prawniczych, notarialnych, podatkowych, doradczych itp. Natomiast w firmach produkcyjnych, usługowych czy handlowych prace administracyjno-biurowe pełnią niezbędne funkcje usługowe w stosunku do działalności podstawowej. Praca biurowa powszechnie postrzegana jest jako lekka, pozbawiona w zasadzie czynników narażających osoby, które ją wykonują, na uciążliwości czy nawet zagrożenia dla ich życia i zdrowia. Opinia ta może pokrywać się z rzeczywistością. Jednak ma to miejsce tylko wtedy, gdy stanowiska pracy biurowej zorganizowane są nie tylko zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa, ale również zasadami ergonomii. Zbyt często jeszcze przy projektowaniu stanowiska pracy zasady ergonomii są pomijane lub traktowane zupełnie marginalnie. Jest to podejście z gruntu niewłaściwe. Z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy czynniki występujące w procesach pracy zostały podzielone na: niebezpieczne to czynniki, których oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu jego zdrowia bądź śmierci, szkodliwe i uciążliwe to czynniki, których oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia lub obniżenia jego sprawności fizycznej i psychicznej. W zależności od charakteru oddziaływania na człowieka czynniki środowiska pracy na stanowiskach pracy, w tym również pracy biurowej, można podzielić na: 9

11 PRACOWNIK ADMINISTRACYJNO-BIUROWY fizyczne, np. elementy urządzeń technicznych znajdujące się w ruchu, prąd elektryczny, powierzchnie, na których możliwy jest upadek, chemiczne, np. substancje i preparaty toksyczne, drażniące, uczulające, biologiczne, np. bakterie, wirusy, grzyby, psychofizyczne, np. obciążenia fizyczne statyczne i dynamiczne (np. długotrwała praca w wymuszonej pozycji), umysłowe (np. obciążenie psychonerwowe). Podstawowe czynniki niebezpieczne i szkodliwe oraz związane z nimi zagrożenia i uciążliwości występujące w biurach to: prąd elektryczny porażenie prądem zasilającym urządzenia biurowe (komputery, kserokopiarki), urządzenia oświetleniowe i grzewczo-wentylacyjne (lampy stołowe, wentylatory, dmuchawy), przedłużacze, przewody, gniazda i wtyczki, tablice bezpiecznikowe, ruchome elementy urządzeń biurowych, w tym wentylatorów, kserokopiarek, niszczarek dokumentów, powierzchnie, na których możliwy jest upadek pracownika uszkodzone podłogi i wykładziny, progi, zawilgocone posadzki z terakoty, układanie i zdejmowanie materiałów z regałów i półek bez bezpośredniego dostępu z poziomu podłogi, środki chemiczne drażniące, uczulające środki czystości, dezynfekcyjne, bakteriobójcze, przemieszczanie przedmiotów ciężkich np. komputerów, kopiarek, mebli biurowych, powierzchnia i kubatura pomieszczeń i miejsc pracy pomieszczenia zbyt ciasne, za niskie, temperatura, wilgotność, ruch powietrza w pomieszczeniach pracy brak wentylacji naturalnej, ogrzewania zapewniającego właściwą temperaturę, oświetlenie brak oświetlenia dziennego, niewłaściwe natężenie oświetlenia sztucznego, hałas w miejscu pracy np. pochodzący ze źródeł zewnętrznych oraz wewnętrznych urządzeń biurowych, w szczególności instalacji i urządzeń wentylacyjnych, zagrożenie pożarowe zaprószenie ognia, stosowanie prowizorycznie podłączonych urządzeń elektrycznych, pozostawienie bez nadzoru włączonych urządzeń zasilanych energią elektryczną, 10

12 Wprowadzenie obciążenia fizyczne niestosowanie zasad ergonomii w organizacji i wyposażeniu stanowisk pracy, w tym nieregulowane, niedostosowane do wzrostu pracownika siedzisko i stół na stanowisku pracy, wymuszona pozycja ciała, obciążenia nerwowo-psychiczne nadmierne obciążenie umysłu, obciążenia emocjonalne. Jednym z podstawowych warunków, które należy spełnić, by pracownicy biurowi byli w jak najmniejszym stopniu narażeni na uciążliwości pracy oraz oddziaływanie różnorodnych czynników zagrażających ich zdrowiu, a niekiedy nawet życiu, jest zorganizowanie stanowisk ich pracy zgodnie nie tylko z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy, ale również z zasadami ergonomii. Przy organizacji i wykonywaniu pracy, w tym również biurowej, główna uwaga skupiona jest na spełnieniu wymagań bezpieczeństwa i higieny. Wynika to przede wszystkim z tego, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca powinien: organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń. Wprawdzie prawo pracy wymaga również, by stanowiska pracy były urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników, z uwzględnieniem wymagań ergonomii, to jednak nie precyzuje tych wymagań. Dlatego zbyt często jeszcze się zdarza, że przy organizacji stanowiska pracy biurowej pomija się zasady ergonomii lub traktuje je całkowicie marginalnie. Natomiast wszechstronna analiza warunków pracy pracowników biurowych dowodzi, że stosowanie zasad ergonomii ma znaczący wpływ również na: 11

13 PRACOWNIK ADMINISTRACYJNO-BIUROWY zmniejszenie ryzyka zawodowego i wypadkowości, poprawę samopoczucia i zdrowia pracowników, zwiększenie wydajności pracowników, zmniejszenie kosztów absencji, a tym samym kosztów działania firmy, kreatywne myślenie pracowników. Dalej zostaną omówione wymagania dotyczące prawidłowej organizacji pomieszczeń i stanowisk pracy biurowej oraz pomieszczeń higienicznosanitarnych zarówno z punktu widzenia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, jak i zasad ergonomii. Zaproponowane zostaną również metody i narzędzia ułatwiające kompleksową ocenę warunków pracy pracowników administracyjno-biurowych. Przedstawimy także zagadnienia dotyczące szkoleń pracowników administracyjno-biurowych i ocenę ryzyka zawodowego na tych stanowiskach. Wymagania bhp dla pomieszczeń pracy biurowej Pomieszczenia pracy to pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracowników, w których wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku. Pomieszczenia pracy biurowej i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W pomieszczeniach tych należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, a także innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami. 12