Województwo Podlaskie

Transkrypt

1 ojewództwo Podlskie njwiêksze trkcje turystyczne

2 Po³o enie, grnice. Polsk le y w Europie Œrodkowej. Grniczy z Niemcmi, Czechmi, S³owcj¹, Litw¹, Bi- ³orusi¹, Ukrin¹, Rosj¹ (Obwód Kliningrdzki). Obszr, ludnoœæ, jêzyk. Pó³nocn¹ grnicê stnowi Morze B³tyckie. Obszr krju o powierzchni 312,7 2 tys. km zmieszkuje pond 38 mln. ludzi. Jêzykiem urzêdowym jest polski. Stolic, mist i podzi³ dministrcyjny. Stolic¹ pñstw jest rszw (1,7 mln. mieszkñców), po- ³o on w centrlnej czêœci krju nd is³¹ - njd³u sz¹ rzek¹ Polski. Do njwiêkszych mist Polski nle ¹: ódÿ, Krków, roc³w, Poznñ, Gdñsk, Ktowice i Szczecin. dministrcyjnie Polsk podzielon jest n 16 województw. ojewództwo podlskie. Le y w pó³nocno-wschodniej czêœci Polski. S¹siduje z trzem województwmi: wrmiñsko-mzurskim, mzowieckim i n krótkim odcinku z lubelskim. N pó³nocnym-wschodzie grniczy z Litw¹, n wschodzie z Bi³orusi¹. Podlskie stnowi wewnêtrzn¹ (z Litw¹) i zewnêtrzn¹ (z Bi³orusi¹) grnicê Unii Europejskiej. Ogóln chrkterystyk. Powierzchni wojewódz- 2 tw wynosi km, zœ liczb mieszkñców tys. osób. dministrcyjnie podzielone jest n 115 gmin orz 17 powitów (w tym 3 powity grodzkie - mist n prwie powitu - Bi³ystok, om-, Suw³ki). regionie jest 9 przejœæ grnicznych: n grnicy z Litw¹ - Budzisko (drogowe), Ogrodniki (drogowe), Trkiszki (kolejowe); n grnicy z Bi- ³orusi¹ - Bobrowniki (drogowe), Czeremch (kolejowe), KuŸnic Bi³ostock (drogowe i kolejowe), Po- ³owce (drogowe), Sieminówk (kolejowe - ruch towrowy). rszw Bi³ystok Stolic województw. Siedzib województw - Bi³ystok liczy 285 tys. mieszkñców. Rozwój mist nst¹pi³ w po³owie XVIII wieku z czsów hetmn wielkiego koronnego Jn Klemens Brnickiego. Njwiêkszy oœrodek przemys³owy orz centrum kulturlne i nukowe regionu. Dzi³ tu wiêkszoœæ instytucji kultury i uczelni wy szych, w tym: tetry, filhrmoni, muze, uniwersytet, kdemi medyczn, politechnik, wy sze szko³y ekonomiczne.

3 itmy! ojewództwo Podlskie to nie tylko Podlsie, którego historyczn¹, pó³nocn¹ grnicê wyzncz³ dolin Biebrzy, le i Suwlszczyzn orz wschodni czêœæ Mzowsz. szêdzie witj¹ turystów goœcinni i dumni mieszkñcy. Dumni ze swojej historii orz umiejêtnoœci zgodnego przez wieki s¹siedztw wielu nrodów - Polków, ydów, Bi³orusinów, Ukriñców, Ttrów, Litwinów, Niemców i Rosjn. Nie przypdkowo w tym miejscu spotkni kultury wschodu i zchodu powst³ miêdzynrodowy jêzyk espernto. Mieszkñcy województw mog¹ te byæ dumni z szcunku do przyrody i prw ni¹ rz¹dz¹cych. Njlepiej to widæ nd Biebrz¹, gdzie nikt nie og³sz lrmu, pomimo e rzek wylew co roku n szerokoœci kilku kilometrów. Njcenniejsze obszry przyrodnicze regionu chronione s¹ w czterech prkch nrodowych i trzech krjobrzowych. Piêkny, zró nicowny krjobrz oprócz turystów, przyci¹g fotogrfów i twórców filmowych - tutj krêcono m.in. "Nd Niemnem", "Pn Tdeusz", "Kronikê wypdków mi³osnych" czy "Krte po polsku". êdrówkê po Podlsiu i SuwlszczyŸnie u³twi pond 3000 km dobrze oznkownych szlków turystycznych. Niektóre z nich pokrywj¹ siê ze szlkmi miêdzynrodowymi i mj¹c tylko dowód osobisty podró mo n kontynuowæ n Litwie. Niezpomninych wr eñ dostrczj¹ sp³ywy: kjkmi Czrn¹ Hñcz¹ i Nrwi¹ orz trtwmi po Biebrzy. Corz wiêksz¹ populrnoœci¹ ciesz¹ siê szlki konne przez njwiêksze polskie puszcze - ugustowsk¹ i Knyszyñsk¹. mtorzy mocniejszych wr eñ mog¹ skorzystæ z blonu, smolotu lub motolotni. Z k dym rokiem rozszerz siê bz noclegow, zw³szcz je eli chodzi o gospodrstw groturystyczne. Corz czêœciej nie ogrniczj¹ siê one do noclegów. Nd Biebrz¹ i Bugiem du e wr enie pozostwi obserwcj przep³ywj¹cych rzekê std krów, w Puszczy Bi³owieskiej - odwiedziny ubrów-smotników. U innych gospodrzy mo - n smodzielnie upiec sêkcz, utkæ tkninê czy ulepiæ nczynie z gliny. Zprszmy Nrew fot..o³kow Zubcze Biebrz fot. P. Siebiedziñski

4 BI YSTOK Zespó³ P³cowy Brnickich 2 Rtusz P³c Brnickich to jedn z njlepiej zchownych rezydencji mgnckich epoki sskiej w Polsce. Zbudowny n fundmentch XVI-wiecznego zmku, swój obecny kszt³t p³c zwdziêcz dwóm pokoleniom Brnickich. Przebudowê pod ndzorem holenderskiego mistrz Tylmn Gemeren rozpocz¹³ Miko³j, zkoñczy³ w I po³owie XVIII w. jego syn - Jn Klemens z on¹ Izbel¹. Powst³ wtedy jeden z njœwietniejszych dworów w ówczesnej Europie, wokó³ którego skupi³o siê wielu znkomitych rtystów, poetów, ludzi nuki - tu tworzy³ m. in. poet Frnciszek Krpiñski. N dworze czêsto przebywli polscy królowie ugust II i III orz Stnis³w ugust, cesrz ustrii Józef II r. "ersl Podlski" - jk nzywno posid³oœæ Brnickich - st³ siê siedzib¹ pierwszej w Polsce ojskowej Szko³y Budownictw i In ynierii. Pomimo, e dzisij w p³cu mieœci siê kdemi Medyczn, jest on w czêœci udostêpniony turystom, którzy mog¹ obejrzeæ tutj m. in.: ielk¹ ulê, estybul, pokój chiñski i kplicê. Bez ogrniczeñ mo n zwiedzæ brokowy prk p³cowy po³o ony n dwóch kondygncjch - górnej, przypominj¹cej frncuskie ogrody w stylu erslu i dolnej, nwi¹zuj¹cej do ogrodów ngielskich. BI YSTOK Zespó³ Ktedrlny p.w. niebowziêci NMP fot. E. KŸmierczyk Bi³ostocki rtusz powst³ w po³owie XVIII w. w rozwidleniu dróg biegn¹cych w trzech kierunkch: do Choroszczy (dzisiejsz ulic Lipow), Sur (Sursk) i p³cu w³œcicieli mist (Kiliñskiego). Uk³d tych ulic zchow³ siê do dzisij, przy dwóch z nich - Lipowej i Kiliñskiego mmy wiêkszoœæ njw niejszych zbytków mist. Rtusz od powstni do osttniej wojny pe³ni³ funkcje hndlowe, co cechow³o mist mgnckie, gdzie rol smorz¹dów by³ ogrniczon. Obecnie w budynku mieœci siê siedzib Muzeum Podlskiego, posidj¹cego bogte zbiory sztuki, etnogrficzne i rcheologiczne. jego filii - Muzeum Historycznym mo n zobczyæ olbrzymi¹ mkietê XVIII-wiecznego Bi³egostoku. kolejnej filii mieœci siê gleri rzeÿb. Krnego, zœ przy drodze do ugustow - sknsen Bi³ostockie Muzeum si. Muzeum Podlskie RTUSZ ul. Rynek Koœciuszki 10 tel Muzeum Historyczne: ul. rszwsk 37, tel Nd centrum Bi³egostoku (njlepiej to widæ z trsu widokowego Urzêdu Miejskiego) góruje tzw. "czerwony koœció³" - neogotyck ktedr zbudown w ltch Zgodnie z zezwoleniem, jkie w 1898 roku wyd³y w³dze crskie, mi³ to byæ jedynie "przybudówk" do istniej¹cego koœcio³, zwnego do dzisij "bi³ym". Powst³ on w ltch , o jego równie obronnym chrkterze œwidczy prost, zwrt bry³ i dwie bsydy - pó³bszty. bogto wypos onym brokowym wnêtrzu wrto zwróciæ uwgê n pomnik hetmn wielkiego koronnego Jn Klemens II Brnickiego ( ). Dobudown czêœæ koœcio³, od wizyty ppie Jn Pw³ II nosi nzwê "Bzyliki mniejszej".ysokoœæ strzelistych wie wrz z trzymetrowymi krzy mi wynosi 72,5 m. Niezpomnine wr enie pozostwij¹ odbywj¹ce siê tutj koncerty orgnowe. Podlsk Regionln Orgnizcj Turystyczn Bi³ystok, ul. Mlmed 6 tel ,

5 3 P³ce i kmiennice fbrykntów BI YSTOK Plnty Njwiêkszy rozwój Bi³egostoku przypd n po³owê XIX w., kiedy to w³œciciele fbryk i mnufktur w³ókienniczych budowli swoje siedziby - okz³e p³cyki i kmienice, z których wiele przetrw³o do dzisij. I tk przy ul. Lipowej 35 wyró ni siê eklektyczny p³cyk wzniesiony przez Chim Nowik. Ozdob¹ rogu ulic Lipowej i Krkowskiej jest okz³ Kmienic Moesowsk, siedzib w³œciciel njwiêkszej fbryki w³ókienniczej w Choroszczy. Njwiêcej interesuj¹cych obiektów z tego okresu zchow³o siê przy ul. rszwskiej. N szczególn¹ uwgê zs³uguje fbrykncki p³c miejski Smuel Citron, (obecnie Muzeum Historyczne), Dom Trembickiego, nbyty póÿniej przez fbrykntów Commichu i Moes - obecnie ydzi³ Ekonomiczny Uniwersytetu w Bi³ymstoku. N osiedlu Dojlidy s¹siduj¹ ze sob¹ dw dwne p³ce fbryknckie: Hsbchów i Kruzenszternów. Pierwszy jest siedzib¹ konserwtor zbytków, drugi - znny równie jko P³c Lubomirskich - odzysk³ swój blsk po przekzniu nieruchomoœci y szej Szkole dministrcji Publicznej. Bi³ostockie Plnty to prk powst³y w okresie miêdzywojennym w rmch prc publicznych. Dzisij jest ulubionym miejscem spcerów bi- ³ostoczn. Prk ³¹czy dw inne smodzielne kompleksy zieleni - Ogród Miejski (Prk ksiêci Józef Ponitowskiego przy Tetrze im. l. êgierki) z Prkiem Zwierzynieckim. N osi g³ównej prku, miêdzy ulicmi Mickiewicz i Sk³odowskiej, zprojektowno rz¹d prostok¹tnych trwników i kwietników obsdzonych przy grnicch szplermi ywotników zchodnich, odminy kolumnowej. œrodkowej czêœci g³ównej lei mmy bsen z fontnnmi podœwietlnymi od mj do pÿdziernik. e wschodniej czêœci prku znjduje siê z³o ony w 1925 r. ogród ró ny z bsenem i pomnikiem "Prczki" (rzeÿb Stnis³w Homo-Pop³wskiego z 1938 r.). Ten urokliwy zk¹tek st³ siê ulubionym miejscem spotkñ zkochnych. Cerkiew p.w. œw. Duch Cerkiew p.w. M¹droœci Bo ej Jrmrk n Jn P³c Kruzenszternów P³c Hsbch fot. J. Pw³usz Bi³ostockie cerkwie BI YSTOK Podlsk Regionln Orgnizcj Turystyczn Bi³ystok, ul. Mlmed 6 tel , Imprezy cykliczne Bi³ystok, stolic diecezji bi³ostocko-gdñskiej Polskiego utokeflicznego Koœcio³ Prwos³wnego, jest njwiêkszym skupiskiem prwos³wnych w Polsce (80 tys. wiernych w 11 prfich). Tutj znjduje siê njwiêksz polsk cerkiew p.w. Œw. Duch, pokryt w œrodku wspni³ymi freskmi. Inn wspó³czesn bi³ostock cerkiew - p.w. M¹droœci Bo ej jest minitur¹ w skli 1:3 znjduj¹cej siê w Istmbule bizntyjskiej œwi¹tyni Hgi Sophi. ltch wybudowno przy ul. Lipowej cerkiew p.w. Œw. Miko³j Cudotwórcy. Zprojektown w stylu neoklsycystycznym z elementmi rchitektury ntycznej cerkiew uw n jest z g³ówn¹ œwi¹tyniê Bi³egostoku. Njstrsz¹ z kolei jest cerkiew p.w. Œw. Mrii Mgdleny (zbudown w XVIII w. jko unick), po³o on mlowniczo n wzgórzu obok mfitetru. Podlsk Regionln Orgnizcj Turystyczn Bi³ystok, ul. Mlmed 6 tel , Bi³ymstoku kilk rzy do roku odbywj¹ siê przed Rtuszem jrmrki twórczoœci ludowej. Swoje œwiêto misto obchodzi pod koniec czerwc, nwi¹zuj¹c do imienin Jn (hetmn Brnickiego) Towrzyszy mu wiele imprez i spektkli. Du ¹ imprez¹ orgnizown¹ we wrzeœniu przez rtystów i w³dze smorz¹dowe s¹ Urodziny ojewództw Podlskiego. Jesienny sezon tetry rozpoczynj¹ brwn¹ prd¹ Jesienne rtystów Poruszenie. Orgnizowne s¹ tu równie imprezy o chrkterze miêdzynrodowym. Do tkich nle ¹ m.in. Miêdzynrodowe Prezentcje M³odzie owych Orkiestr Dêtych, Miêdzynrodowy Festiwl Muzyki Cerkiewnej. ktulny wykz imprez jest dostêpny w internecie pod dresem: Muzeum Okrêgowe tel Bi³ostocki Oœrodek Kultury Tetr Drmtyczny Kurtorium Oœwity w Bi³ymstoku Fundcj Muzyk Cerkiewn

6 Sp³ywy Czrn¹ Hñcz¹ i Kn³em ugustowskim UGUSTÓ yci¹g nrt wodnych 4 UGUSTÓ Mistrzostw Polski w P³ywniu n Byle Czym Od wielu lt ugustów m njlepszych nrcirzy wodnych w Polsce. Niestety, wysokie koszty uprwini tego sportu, uniemo liwi³y jego populryzcjê n poziomie rekrecyjnym. Od piêciu lt ugustów dysponuje w³snym, profesjonlnym wyci¹giem dl nrcirzy wodnych. Jego d³ugoœæ wynosi 740 m, mksymln prêdkoœæ 58 km/h. Misto z otwrcie wyci¹gu otrzym³o presti ow¹ ngrodê Prezes POT "Przebiœnieg '99". DOSPUD Festiwl Celtycki fot.. Koz fot. UMP rchiwum ugustów jest njwiêkszym oœrodkiem wypoczynkowym w województwie podlskim. Tutj koñcz¹ siê sp³ywy kjkowe Czrn¹ Hñcz¹ i Kn³em ugustowskim lub Rospud¹. Sp³yw Czrn¹ Hñcz¹ z jezior igry trw oko³o dziesiêciu dni i koñczy siê n jednym z jezior ugustowskich. Sp³yw Rospud¹ rozpoczyn siê w Filipowie i koñczy po 3-4 dnich w ugustowie. Ob sp³ywy ró ni¹ siê skl¹ trudnoœci. Trs sp³ywu Czrn¹ Hñcz¹ jest dostêpn nwet dl pocz¹tkuj¹cych - rzek jest doœæ szerok o dosyæ szybkim pr¹dzie, z ³godnymi zkolmi i zkrêtmi, powlone drzew d siê op³yn¹æ. Rospud jest inn - od prwie górskiej rzeki o wysokich brzegch i prze³omch z kmienistym dnem do wolno p³yn¹cej wœród szuwrów rzeki nizinnej. Przeszkody w postci kmienistych p³ycizn z szybkim pr¹dem orz grodz¹cych koryto drzew, s¹ pow nym wyzwniem. Centrum Informcji Turystycznej ugustów, Rynek Zygmunt ugust 1 tel. +48(87) , +48(87) e-mil: cit@ugustownet.com.pl Miejski Oœrodek Sportu i Rekrecji ugustów, ul. Tytoniow 1 tel e-mil: mosirug@polbox.com ugustów potrfi zchêciæ turystów nie tylko piêknymi wlormi przyrodniczymi i dobr¹ infrstruktur¹, le równie ciekwymi imprezmi. Swoje dni misto obchodzi n prze³omie czerwc i lipc. lipcu orgnizowne jest ugustowskie Lto Tetrlne orz Mistrzostw Polski " P³ywniu N Byle Czym - Co m p³ywæ nie utonie". N imprezê orgnizown¹ przez Burmistrz ugustow i Rdio Bi- ³ystok zje d j¹ pomys³odwcy i wykonwcy njbrdziej oryginlnych wehiku³ów p³ywj¹cych z c³ego krju. sierpniu odbyw siê kolejn du ogólnopolsk imprez "ugustowski eekend z Trójk¹", orgnizowny przez III Progrm Polskiego Rdi orz Studio Lto Rdi Bi³ystok. Ltem równie orgnizowne s¹ przez ugustowskie plcówki kultury Blldowe Nocki Nd Neckiem". Centrum Informcji Turystycznej ugustów, Rynek Zygmunt ugust 1 tel. +48(87) , +48(87) e-mil: cit@ugustownet.com.pl Znne przys³owie "rt Pc p³c, p³c Pc" dotyczy rezydencji wzniesionej n pocz¹tku XIX wieku w Dowspudzie wg projektu P. Bosio i H. Mrconiego. Zfscynowny sztuk¹ i gospodrk¹ ngielsk¹ Mich³ Pc zbudow³ p³c w stylu neogotyku ngielskiego. Zobserwowne w ielkiej Brytnii metody gospodrowni przeniós³ do swoich dóbr. Sprowdzi³ te szkockich i irlndzkich frmerów, by s³u yli z przyk³d okolicznym rolnikom. Niestety, w odwecie z udzi³ Pc w powstniu listopdowym rz¹d crski skonfiskow³ jego dobr, rezydencj z biegiem czsu zczê³ chyliæ ku updkowi. Dzisij o dwnej œwietnoœci p³cu Pc œwidczy odresturowny portyk wyjœciowy i rozleg³y prk. Corz wiêcej goœci przyci¹g te orgnizowny tu Festiwl Celtycki, n którym spotykj¹ siê rtyœci z c³ej Europy. Gminny Oœrodek Kultury w Rczkch Rczki, Plc Koœciuszki 37 tel , e-mil: gokrczki@op.pl

7 5 Histori i przyrod BI OIE Muzeum Przyrodniczo-Leœne Bi³owie to niewielk, licz¹c 2.5 tysiêcy mieszkñców osd, po³o- on n polnie w sercu Puszczy Bi³owieskiej. O wczesnym osdnictwie n tym terenie œwidcz¹ licznie wystêpuj¹ce kurhny. ród³ historyczne mówi¹, e w XV w znjdow³ siê tu dwór myœliwski orz bi³ wie, od której osd wziê³ sw¹ nzwê. Przybywli tu n polowni polscy królowie, rosyjscy crowie, póÿniej dygnitrze wielu pñstw œwit. iêkszoœæ zbytków osdy pochodzi z koñc XIX i pocz. XX w. N uwgê zs³uguj¹ zespo³y budynków w Prku P³cowym, Prku Dyrekcyjnym, Ndleœnictwie Bi³owie, Ndleœnictwie Jgielloñskie, tk e budynek dworc kolejowego. Bi³owie jest w nym centrum turystycznym i bz¹ wypdow¹ do Puszczy Bi³owieskiej. Swoje siedziby znlz³y tu trzy plcówki nukowe: Zk³d Ochrony Przyrody Instytutu Bdwczego Leœnictw, Zk- ³d Bdni Ssków PN orz Stcj Geobotniczn U. Oddzi³ PTTK w Bi³owie y ul. Kolejow 17, tel , fx Z³o one w 1919 r. Muzeum Przyrodniczo-Leœne nle y obecnie do njnowoczeœniejszych plcówek tego typu w krju. Po 2000 roku zbudowno slê konferencyjno-widowiskow¹ orz wie ê widokow¹. 2 Rozmieszczon n powierzchni pond 1000 m bogt ekspozycj ilustruje historiê puszczy i osdnictw n jej terenie, pokzuje dwne zjêci mieszkñców, gospodrkê leœn¹ i ³owieck¹, tk e historiê BPN. Zwierzêt puszczy przedstwione s¹ tu w stylizownym n nturlne otoczeniu. Czo³owe miejsce zjmuje wœród nich ubr, którego restytucj mi³ miejsce w Puszczy Bi³owieskiej w ltch 20-tych ub. wieku. N uwgê zs³uguje równie s³ynn kolekcj ptków, w tym smców btlionów. Od czsu modernizcji dodtkow¹ trkcj¹ w muzeum jest wie widokow, z której rozci¹g siê widok n Bi³owie ê i okolice. Punkt Informcji Turystycznej BPN Bi³owie, Prk P³cowy, tel Prk P³cowy BI OIE Cerkiew p.w. Œw. Miko³j Cudotwórcy Oœrodek Edukcvji Przyrodniczej fot.. ywno fot. P. Krjnik Prk P³cowy, z³o ony w koñcu XIX w. wieku wokó³ p³cu crskiego, obecnie jest czêœci¹ Bi³owieskiego Prku Nrodowego. N terenie ok. 50 hektrów roœnie prwie 90 gtunków drzew i krzewów, w tym 60 obcego pochodzeni. njwy ej po³o onej czêœci prku, opodl Muzeum BPN, mmy grupê wiekowych dêbów, jk mówi legend - pozost³oœæ dwnego gju pogñskiego. prku znjduje siê kilk ocl³ych oficyn przyp³cowych z koñc XIX w. Domu Mrsz³kowskim mieœci siê obecnie dyrekcj BPN. dwnej stjni urz¹dzono dom wycieczkowy PTTK, brm p³cow mieœci obecnie Bibliotekê BPN. Od po³udni do prku przylegj¹ dw stwy z wyspmi rozdzielone grobl¹, n której znjduje siê obelisk upmiêtnij¹cy polownie z 1752 r., w którym wzi¹³ udzi³ król ugust III Ss. dwnym Dworku Guberntor znjduje siê obecnie Oœrodek Edukcji Przyrodniczej. Oœrodku prowdzon jest prc z m³odzie ¹ orz orgnizowne s¹ pokzy filmów, prelekcje i wystwy czsowe. Cerkiew p.w. Œw. Miko³j Cudotwórcy z 1895 r. zost³ zbudown z czerwonej ceg³y, n plnie krzy greckiego. ewn¹trz œwi¹tyni wyró ni siê cermicznym ikonostsem i o³trzmi dekorownymi orientln¹ mjolik¹. N pó³nocny wschód od œwi¹tyni usytuowne s¹ cmentrze:- prwos³wny i rzymskoktolicki z drewnin¹ kplic¹ pw. Œw. Œw. Cyryl i Metodego. N cmentrzu znjduj¹ siê mi.in. mogi³y o³nierzy polskich poleg³ych w 1920 r. i groby ofir II wojny œwitowej. Jk przyst³o n pogrnicze kultur, w Bi³owie y znjduje siê równie koœció³ rzymsko-ktolicki p.w. Œw. Teresy od Dzieci¹tk Jezus, który zbudowno w okresie miêdzywojennym w stylu neobrokowym z dominuj¹c¹ bi³¹ wie ¹. ewn¹trz n uwgê zs³uguje m.in. kplic Œw. Hubert z piêknym wystrojem z korzeni i rogów. Centrum Turystyki Regionu Puszczy Bi³owieskiej Hjnówk, ul. 3 Mj 45 tel , tel./fx

8 Cerkiew œw. Mich³ (Michj³owsk) BIELSK PODLSKI Szko³ Ikonogrficzn 6 fot. P. Mêcik Jednym z njstrszych mist Podlsi jest Bielsk Podlski, wzminkowny w ltopisch ruskich ju w 1252 r. Pocz¹tkiem osdy by³ wrowny gród, z³o ony w po³. XI w. przez Jros³w M¹drego, po którym zchow³ siê do dzisij Gór Zmkow. Prw miejskie Bielsk Podlski uzysk³ w 1495 r. Misto zchow³o zbytkowy uk³d przestrzenny z XV- XVI w., z póÿniejszym brokowym rtuszem z 1779 r., w którym obecnie mieœci siê Oddzi³ Muzeum Podlskiego (tel ). Do njcenniejszych zbytków mist nle ¹: koœcio³y i cerkwie z XVII i XVIII w. orz zespó³ klsztorny krmelitów trzewiczkowych z po³. XVII w. Powstnie cerkwi p.w. œw. Miko³j jest œciœle zwi¹zne z bielskim zmkiem, w pobli u którego zost³ on usytuown. ed³ug przekzów ufundow³ j¹ ksi¹ ê Mich³ Semenowicz, w drugiej po³. XV w. Œwi¹tyniê kilkkrotnie przebudowywno. Zchown do dzisij budowl powst³ w 1789 r. z fundcji mieszczn bielskich. Rozmieszczono j¹ n plnie krzy greckiego wpisnego w oœmiobok. Gór Zmkow i Ktedr DROHICZYN ewn¹trz œwi¹tyni znjduj¹ siê trzy ikonostsy: g³ówny z 1875 r. orz dw boczne z piêknymi, z³oconymi zdobienimi z 1862 r. Uwgê zwrcj¹ tk e siedemnsto- i dziewiêtnstowieczne ikony orz snycerskie zdobieni okien. Monumentlnoœci oœmiobocznej nwie g³ównej dodje szeœæ zdobionych drewninych kolumn. Przy Prfii Œwiêtego Mich³ powst³ jedyn w Polsce Policeln Szko- ³ Ikonogrficzn. Jest to niepubliczn szko³ rtystyczn, w której po czteroletniej nuce bsolwenci uzyskuj¹ tytu³ technik plstyk. rsztty rtyst yczne obejmuj¹ trzy dzi³y: ikonogrfiê, konserwcjê i poz- ³otnictwo. Studenci ucz¹ siê trzech jêzyków: cerkiewno-s³owiñskiego, ngielskiego i greckiego. szkole tworzone s¹ ikony knoniczne n zmówienie osób prywtnych wyznni prwos³wnego i rzymskoktolickiego. Relizowne s¹ tk e zmówieni prfii z krju i zgrnicy. Policelne Studium Ikonogrficzne Bielsk Podlski, ul. wirki i igury 26 tel./fx Muzeum Diecezjlne Drohiczyn swoimi pocz¹tkmi siêg XI stuleci, kiedy to by³ w nym oœrodkiem dministrcyjnym ksiêstw ruskiego r. odby³ siê tu koroncj Dniel Romnowicz n król Rusi Hlickiej. Zniszczony przez Krzy ków, Drohiczyn kolejno znjdow³ siê w grnicch dministrcyjnych Litwy, Mzowsz i Korony r. Drohiczyn otrzym³ prw miejskie, n pocz. XVI w. zost³ pierwsz¹ stolic¹ Podlsi. Njstrszym zbytkiem mist jest Gór Zmkow, dwne œredniowieczne grodzisko, podmywne obecnie przez rzekê Bug. czsch œwietnoœci w Drohiczynie by³o piêæ cerkwi i trzy koœcio³y. Po rozbiorch Polski, misto zost³o podzielone miêdzy Prusy i ustriê. Drohiczyn oddlony od wspó³czesnych szlków komunikcyjnych strci³ n znczeniu, le zchow³ swój niepowtrzlny, zbytkowy chrkter. Mlownicze okolice mist by³y wykorzystywne do zdjêæ plenerowych polskich filmów ("Kronik wypdków mi³osnych", "Nd Niemnem"). Z dwnych zbytków rchitektury w Drohiczynie zchow³o siê kilk interesuj¹cych œwi¹tyñ. Njwspnilsz¹ z nich jest zespó³ ktedrlny p.w. Œw. Trójcy z XVII-XVIII w. z brokowym klsztorem jezuitów, póÿniej pijrów. Obecnie mieœci siê tu Kuri Diecezjln orz y sze Seminrium Duchowne. Zchow³ siê równie zespó³ klsztorny frnciszknów z koœcio³em p.w. niebowziêci NMP z XVII w. budynkch poklsztornych urz¹dzono muzeum diecezjlne, dom ksiê y emerytów i liceum. Kolejnym dobrze zchownym zbytkiem jest zespó³ klsztorny benedyktynek z póÿnobrokowym koœcio³em p.w. szystkich Œwiêtych. Koœció³ zost³ wybudowny w I po³. XVIII w. yró ni siê on piêkn¹ rokokow¹ fsd¹ z dwiem wie mi. Z piêciu cerkwi zchow³ siê jedynie cerkiew p.w. Œw. Miko³j Cudotwórcy z koñc XVIII w. zbudown w stylu klsycystycznym. ci¹ piêkn¹ pnormê Drohiczyn mo n podziwiæ z po³udniowej strony Bugu. Informcj Turystyczn Gminny Oœrodek Kultury Drohiczyn, Krszewskiego 13 tel

9 7 HJNÓK Festiwle Muzyki Cerkiewnej Cerkiew p.w. Œw. Trójcy N skrju Puszczy Bi³owieskiej znlz³o swoje miejsce stosunkowo m³ode, bo zledwie stuletnie misto - Hjnówk. Dziêki prê nie rozwijj¹cemu siê przemys³owi drzewnemu, Hjnówk st³ siê w nym oœrodkiem przemys³owym Podlsi. Mimo krótkiej historii w misteczku znjduj¹ siê budowle godne obejrzeni. Jedn¹ z nich jest Sobór p.w. Œw. Trójcy o oryginlnej rchitekturze, z piêknym wnêtrzem. Zgodnie z koncepcj¹ przestrzenn¹ dch zprojektowno w formie przenikj¹cych siê wzjemnie, pof³downych, betonowych ³upin, które wypiêtrzj¹ siê ku górze dwiem, ró nej wysokoœci wie mi. Zwieñczono je chrkterystycznymi dl cerkwi cebulstymi kopu³mi z krzy mi. ewn¹trz uwgê zwrc cermiczny ikonosts orz piêkne polichromie ilustruj¹ce wybrne sceny z Nowego Testmentu, utorstw rtysty greckiego Dymitrios ndonopuls. Njbrdziej znn¹ imprez¹ orgnizown¹ w Hjnówce jest odbywj¹cy siê od kilku lt w soborze p.w. Œw. Trójcy, Miêdzynrodowy Festiwl "HjnowskieDni Muzyki Cerkiewnej", w któ- rym bior¹ udzi³ chóry z wielu pñstw œwit. Religijny i duchowy chrkter imprezy podkreœl honorowy ptront rcybiskup Swy prwos³wnego metropolity wrszwskiego i c³ej Polski. 25-letni¹ trdycj¹ mo e poszczyciæ siê inny Miêdzynrodowy Festiwl Muzyki Cerkiewnej, który w osttnich ltch odbyw³ siê m.in. pod ptrontem Krzysztof Pendereckiego. Ministerstwo Kultury i Sztuki przyzn³o imprezie "ktegoriê zerow¹" - w Polsce tk wyró nione zost³y jedynie dwie imprezy: Konkurs Chopinowski i Miêdzynrodowy Festiwl Muzyki spó³czesnej "rszwsk Jesieñ". Ze wzglêdów orgnizcyjnych w ltch uczestnicy Festiwlu wystêpowli w bi³ostockiej filhrmonii i P³cu Brnickich. Miêdzynrodowy Festiwl Hjnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej Miêdzynrodowy Festiwl Muzyki Cerkiewnej - "Hjnówk 2004" HJNÓK Kolejk ¹skotorow przez Puszczê Muze: Kultury Bi³oruskiej, Kowlstw i Œlusrstw osttnich ltch ofert turystyczn Hjnówki wzbogci³ siê o dw muze. Muzeum Kultury Bi³oruskiej znjduj¹ siê st³e i czsowe wystwy dotycz¹ce kultury mniejszoœci bi³oruskiej orz wystwy miejscowych rtystów. Muzeum Kowlstw i Œlusrstw, oprócz wystwy nrzêdzi i wyrobów kowlskich orz œlusrskich, mo n po wczeœniejszym uzgodnieniu, obejrzeæ pokz kowlstw i pos³uchæ jego ciekwej historii n tych ziemich. Muzeum Kultury Bi³oruskiej Hjnówk, ul. 3-go Mj 42, tel Muzeum Kowlstw i Œlusrstw Hjnówk, ul. Lipow 1, tel N terenie Puszczy Bi³owieskiej znjduje siê sieæ kolejek w¹skotorowych, zbudown przez Niemców do wywozu drewn w czsie I wojny œwitowej. By³y one eksplotowne do koñc lt 80-tych XX wieku. Obecnie wykorzystuje siê oko³o 17 km kolejek n dwóch trsch: do Topi³ (11 km - czs przejzdu ok. 4 godz.) i Posto³ow (6 km - czs przejzdu ok. 2 godz.). Przejzdy przez puszczê kolejk¹ w¹skotorow¹ st³y siê jedn¹ z njwiêkszych trkcji regionu. S¹ oryginln¹ form¹ poznwni flory i funy Puszczy Bi³owieskiej. sezonie letnim orgnizowne s¹ wyjzdy kolejki dl osób indywidulnych, przejzdy grupowe, po wczeœniejszym zmówieniu, odbywj¹ siê przez c³y rok. Ndleœnictwo Hjnówk KOLEJKI LEŒNE Hjnówk, ul. Dzielnicow 12 tel , e-mil: kolejki_lesne@wp.pl

10 Monster SUPRŒL P³c Bucholtz Uroczysko 8 Per³ Polskiego Broku TYKOCIN Suprœl dwukrotnie prze yw³ w swojej historii lt œwietnoœci. XVI i XVII wieku sprowdzeni przez leksndr Chodkiewicz bzylinie zbudowli zespó³ klsztorny ze œwi¹tyni¹ o cechch budowli obronnej orz stworzyli jeden z w niejszych unickich oœrodków kulturlnych i religijnych n ziemich polskich. Zkonnicy zgromdzili bogt¹ bibliotekê z cennymi drukmi i rêkopismi (m.in. Kodeks suprski z XI-XII w.), w 1695 r. uruchomili przyklsztorn¹ drukrniê, w 1711 pierwsz¹ we wschodniej Polsce ppierniê. nêtrze cerkwi pokry³y wspni³e freski. czsie II wojny œwitowej cerkiew uleg³ zniszczeniu, z bogtego jej wystroju ud³o siê urtowæ frgmenty fresków. Obecnie monster ponownie odzyskuje swój blsk i jest w nym oœrodkiem prwos³wi w Polsce. Lepiej histori obesz³ siê w Suprœlu z zbytkmi z XIX wieku, kiedy po wprowdzeniu przez Rosjê ce³ n towry z Królestw Polskiego, powst³o tu 7 fbryk w³ókienniczych. Zbudowno p³ce i rezydencje, z których njbrdziej okz³y P³c Buchholtzów goœci dzisij Liceum Plstyczne. N cmentrzu uwgê zwrcj¹ kplice rodowe fbrykntów. Obecnie Suprœl wydje siê byæ w przededniu kolejnej swojej wielkiej sznsy - misto uzysk³o sttus uzdrowisk i stje siê centrum turystycznym Puszczy Knyszyñskiej. zbytkowym dworku Zchert mieœci siê siedzib zrz¹du i muzeum Prku Krjobrzowego Puszczy Knyszyñskiej. Od kilku lt orgnizowne s¹ Spotkni z Ntur¹ i Sztuk¹ "Uroczysko" orz Mistrzostw Œwit w Pieczeniu Bbki i Kiszki Ziemnicznej. Dzi³ tu kilk stowrzyszeñ kulturlnych, w tym s³ynny w krju i z grnic¹ tetr "ierszlin". Okolice Suprœl to wspni³e tereny do uprwini nrcirstw nizinnego, zœ w pobliskich Ogrodniczkch mmy jedyny w wojewódz-twie wyci¹g nrcirski. Syngog fot. P. Mêcik fot. J. Pw³usz Urz¹d Miejski w Suprœlu Suprœl, ul. Pi³sudskiego 58, tel./fx e-mil:um@suprsl.pl, yj¹tkowo burzliw histori Tykocin, zw³szcz podczs potopu szwedzkiego orz wojen œwitowych, ³skwie obesz³ siê z zbytkmi mist. Njstrszy z nich - lumnt - jko jedyny w Polsce nieprzerwnie od 1643 roku œwidczy noclegi - n pocz¹tku dl emerytownych o³nierzy, dzisij dl turystów. Pomnik Stefn Czrneckiego z 1762 roku rzeÿbirz P.Coudry to drugi po wrszwskiej Kolumnie Zygmunt œwiecki pomnik w krju. Koœció³ p.w. Trójcy Przenjœwiêtszej imponuje okz³¹ elewcj¹ frontow¹ z rkdowymi skrzyd³mi, bogtym wypos eniem orz wspnile brzmi¹cymi orgnmi z oko³o 1760 r. iêkszoœæ przewodników okreœl Tykocin "per³¹ polskiego broku". krótce jego dodtkow¹ trkcj¹ bêdzie zmek, nwi¹zuj¹cy do budowli z koñc XV w., którego plny nie zchow³y siê do dzisij. Przed II wojn¹ œwitow¹ blisko po³owê ludnoœci Tykocin stnowili ydzi. N pocz¹tku okupcji wiêkszoœæ z nich zost³ wymordown, pozost³ych wywieziono do gett. Zchow³ siê drug co do wielkoœci, njstrsz po krkowskiej, polsk syngog, w której uwgê zwrc przede wszystkim bim - podwy szenie wsprte n 4 msywnych kolumnch z bogt¹ renesnsow¹ dekorcj¹. Od strony wschodniej wzniesiony jest o³trz ronhkodesz, w któr ym przechowywno zwoje Tory. czêœci muzelnej zgromdzono przedmioty zwi¹zne z kultem religijnym ydów: œwieczniki szbsowe, lmpki hnukowe, blsminki, korony n Torê. Inny chrkter m wystw w budynku m³ej syngogi - mo n tm zobczyæ m.in. gbinet glogerowski, m³omisteczkow¹ ptekê orz mlrstwo Zygmunt Bujnowskiego. Muzeum w Tykocinie jest Oddzi³em Muzeum Podlskiego w Bi³ymstoku. Pentowie, kilk kilometrów od Tykocin, znjduje siê pierwsz w Polsce Europejsk ieœ Bocini, gdzie tylko w jednym gospodrstwie swoje gnizd m pond 20 bocinich rodzin. Urz¹dzono tu Gleriê Bocini¹, powst³ wie widokow orz oœrodek jeÿdziecki z konikmi górskimi. Muzeum w Tykocinie Tykocin, ul. Kozi 2 tel

11 9 BI OIESKI PRK NRODOY Rezerwt Pokzowy Zwierz¹t Szlk Dêbów Królewskich Król puszczy fot. rchiwum BPN Trpny Prwie wszyscy wielcy polscy królowie, od ³dys³w Jgie³³y poczynj¹c, uw li Puszczê Bi³owiesk¹ z njlepsze, njmilsze ich sercu tereny ³owieckie. Dbli o prw str ników i strzelców orz o sumienne wykonnie przez nich obowi¹zków zwi¹znych z ochron¹ puszczy. Dowodem tego s¹ liczne dokumenty podpisne przez Stefn Btorego, Zygmunt III zê, ³dys³w IV, Ssów i Stnis³w ugust. Zygmunt ugust ustli³ nwet krê œmierci z zbicie ubr. Niestety podczs zborów, szczególnie podczs I wojny œwitowej dochodzi³o do niekontrolownej eksplotcji Puszczy, zœ w 1919 roku, tu po odzyskniu niepodleg³oœci przez Polskê, pd³ osttni ubr. Ju w pierwszych ltch po wojnie utworzone zostje leœnictwo o wielce wymownej nzwie "Rezerwt", przekszt³cone nstêpnie w pierwszy w Polsce prk nrodowy. Udje siê odtworzyæ hodowlê ubrów, których pierwsze sztuki wrcj¹ do puszczy. Dzisij yje w niej 350 ubrów, co stnowi 1/10 populcji œwitowej tych zwierz¹t. sk³d Bi³owieskiego Prku Nrodowego wchodzi: Obszr Ochrony Œcis³ej, Prk P³cowy, Oœrodek Hodowlny ubrów, Rezerwt Pokzowy Zwierz¹t orz Obrêb Ochronny HwoŸn r. BPN zost³ wpisny n listê Œwitowego Dziedzictw Ludzkoœci UNESCO. Trwj¹ nieustj¹ce strni ekologów o objêcie ochron¹ c³ej Puszczy. Turyœci, których rocznie pond 100 tys. odwiedz prk, kieruj¹ siê g³ównie do Rezerwtu Pokzowego Zwierz¹t orz n Szlk Dêbów Królewskich. Rezerwt znjduje siê przed wjzdem do Bi³owie y. Oprócz ubrów mo n tu zobczyæ jeszcze m.in. trpny, ³osie, jelenie, dziki, wilki. Do rezerwtu mo n dotrzeæ z Bi³owie y œcie k¹ dydktyczn¹ " ebr ubr". Szlk Dêbów Królewskich znjduje siê w uroczysku Str Bi³owie. Roœnie tutj kilknœcie wiekowych dêbów nosz¹cych imion ksi¹ ¹t litewskich i królów polskich zwi¹znych z Puszcz¹ Bi³owiesk¹. BI OIESKI PRK NRODOY Rezerwt œcis³y "Miejsce Mocy Zimowe tropienie zwierzyny Njcenniejszy frgment BPN - Obszr Ochrony Œcis³ej obejmuje blisko piêæ tysiêcy hektrów Puszczy Bi³owieskiej w wid³ch rzek Nrewki i HwoŸnej. Mo n siê w nim poruszæ wy³¹cznie z przewodnikiem. N stronie internetowej BPN mo emy przeczytæ o tym frgmencie puszczy m.in.: "Jest to ls, który nigdy w swojej historii nie by³ wyciêty i nigdy rêk ludzk nie sdzi³ w nim drzew. Z gospodrczego punktu widzeni jest to ls brdzo "nieporz¹dny": drzew nie rosn¹ w nim w rzêdch, n ziemi le y mnóstwo rozk³dj¹cego siê drewn. Jednk to w³œnie z tego nieporz¹dku bierze swoje Ÿród³o jego uniklnoœæ, jego wrtoœæ, niewyobr lne bogctwo i ró norodnoœæ form yci." Œcie k dydktyczn "Miejsce Mocy" prowdzi do miejsc kultu dwnych mieszkñców Puszczy. Znjdziemy wiêc tm kmienny kr¹g, jk te ciekwe wielopniowe formy drzew orz skupisko g³ogów (prwdopodobnie jest to miejsce dwnego pobytu tutj - psterzy, leœników). Rdiesteci stwierdzj¹ w tym miejscu szczególne ngromdzenie ³dunków korzystnie wp³ywj¹cych n orgnizmy. Znczn czêœæ BPN le y w s¹siedniej gminie Nrewk, gdzie te biegn¹ szlki "ilczy Szlk", "Szlk okó³ Uroczysk G³uszec" i "Crsk Tropin" - brdzo dobrze oznczone, uzupe³nione k³dkmi i wie ¹ widokow¹ n uroczysku "Kosy Most". Umo liwij¹ one poznnie njcenniejszych frgmentów Puszczy Bi³owieskiej. Zim jest njlepsz¹ por¹ roku do obserwcji zwierz¹t dziko yj¹cych w Puszczy: ubrów, jeleni, dzików, sren i wielu gtunków ptków, które zimuj¹ w Polsce. Czêœciej odwiedzj¹ one bowiem krmniki orz ³twiej n œniegu zobczyæ ich œldy. Centrum Turystyki Regionu Puszczy Bi³owieskiej Hjnówk, ul. 3 Mj 45 tel , tel./fx e-mil:turystyk@sphjnowk.home.pl

12 Nieujrzmion rzek BIEBRZÑSKI PRK NRODOY Fotosfri 10 fot. rchiwum UMP fot. rchiwum UMP fot. rchiwum UMP Pomimo, e Biebrz co roku rozlew siê prwie n c³ej d³ugoœci n szerokoœæ kilku kilometrów, nikt nie og³sz lrmu, nwet gdy wod zbli siê w pobli e zbudowñ lub zlew frgmenty dróg. Ludzie nuczyli siê bowiem yæ tm w zgodzie z rytmem przyrody, Biebrz pozost³ jedn¹ z nielicznych nieujrzmionych rzek w Europie. ³œnie w celu ochrony i utrzymni tego ekosystemu utworzono Biebrzñski Prk Nrodowy, njwiêkszy w Polsce. Symbolem prku jest btlion - jeden z 180 gtunków ptków, które odbywj¹ tu lêgi. BPN doliczono siê, g³ównie n bgnch, oko³o 700 ³osi roku prk zost³ wpisny n listê miêdzynrodowej konwencji Rmsr, chroni¹cej njw niejsze n œwiecie miejsc bytowni ptków wodno-b³otnych. ielk¹ populrnoœci¹, szczególnie wœród cudzoziemców, cieszy siê fotosfri. Nie m bowiem brdziej wymrzonego miejsc dl mi³oœników polowñ z prtem ni Biebrz wiosn¹. Mrzec i kwiecieñ - to pogeum rozlewisk, mo liwoœæ bliskich spotkñ z ³osiem i pocz¹tek msowych przelotów ptków. Niezpomnine wr eni pozostwij¹ te rozlewisk po horyzont, njlepiej widoczne z wie widokowych orz mostów. ieczorem n Strêkowej Górze mo n wtedy spotkæ kilknœcie osób fotogrfuj¹cych zchód s³oñc nd ujœciem Biebrzy do Nrwi. Koniec kwietni i mj to przy wci¹ wysokiej wodzie, eksplozj soczystej zieleni i ró nokolorowych kwitów, tk e zpe³ninie siê gnizd m³odymi ptkmi. Biebrz i okolice to równie szereg miejscowoœci o d³ugiej i burzliwej historii, do których mo emy dotrzeæ tzw. "crskim trktem". pobli u Nowego Dworu znjduj¹ siê Ÿród³ Biebrzy, Lipsk to regionlne centrum pisnkrstw i rêkodzie³. Krsnymborze znjduje siê jeden z njstrszych koœcio³ów w województwie, w Sztbinie wrto zpoznæ siê z histori¹ XIX-wiecznej Republiki Sztbiñskiej, w Rdzi³owie od ywj¹ trdycje wiosennych zpustów, zœ Goni¹dz i izn oprócz historii mj¹ dzisij do zoferowni njszersz¹ bzê noclegow¹. "Sinokosy Biebrzñskie BIEBRZÑSKI PRK NRODOY Szlki turystyczne i œcie ki edukcyjne fot. rchiwum ELKM fot. D. Krczewski Okolice BPN s¹ te interesuj¹ce ze wzglêdu n historiê i kulturê. Orgnizownych jest wiele imprez zwi¹znych z twórczoœci¹ ludow¹ i ekologi¹. Do njbrdziej znnych nle y "szechnic Biebrzñsk" orz "Sinokosy Biebrzñskie" - mistrzostw Polski w wykszniu biebrzñskich ³¹k. Bior¹ w nim udzi³ uczestnicy z c³ej Polski, nwet z odleg³ych gór. Zwody polegj¹ n strnnym wykoszeniu ps szuwrów n d³ugoœci 100 m. Zwodnicy pos³uguj¹ siê trdycyjnymi kosmi rêcznymi, których u ywli rolnicy gospodruj¹cy n tych terench. Zprzestnie koszeni bgien biebrzñskich grozi zrstniem nturlnych siedlisk ptków. Biebrzñski Prk Nrodowy zwiedzæ mo n po wytyczonych szlkch turystycznych: pieszych, rowerowych orz œcie kch dydktycznych. Jedn z czterech œcie ek przyrodniczych koñczy siê punktem widokowym n rezerwt "Czerwone Bgno", gdzie njczêœciej mo n spotkæ ³osi. Przez prk prowdzi pondto kilknœcie szlków pieszych i rowerowych. Populrn¹ form¹ turystyki s¹ sp³ywy kjkmi i trtwmi n trsie o d³ugoœci 135 km. ycieczki szkolne njczêœciej odwiedzj¹ Terenowy Oœrodek Edukcyjny Osowiec-Twierdz. jego sk³d wchodz¹ dwie œcie ki edukcyjne: "Ls" i "K³dk". Œcie k "Ls" rozpoczyn siê przy siedzibie BPN i prowdzi przez frgmenty boru sosnowego n Górê Skobielew. Znjduje siê tu wie widokow sk¹d mo n obserwowæ zwierzêt i ptki. Po drodze npotykmy pozost³oœci fortyfikcji. Œcie k koñczy siê n prkingu przy trsie Bi³ystok-E³k. Œcie k dydktyczn "K³dk" rozpoczyn i koñczy nieopodl Kn³u Rudzkiego przy trsie Bi³ystok- E³k. Trs prowdzi po k³dce przez mokrd³, które mo n obserwowæ z punktów widokowych. Centrum Edukcji i Zrz¹dzni BPN Osowiec-Twierdz 8, tel./fx , e-mil: it@biebrz.org.pl,

13 11 BI YSTOK BI. K³o BL IN dz k Fo lw nin Be Dojl rczn dn idz rs k k loñ sk MZO IE C h SI EN KI E IC Z Kprlsk IC N LU Drew Jg iel Linirskieg o Z m en o ³od yjo wsk ego k ws sto w rsz w sk w Klon o k No wo m iejs Œwierkow Brzozow Jn P Mo drz ew Klo iow now BU GO PU SK IE Topolow T UTR ZDZK w cki e go 1 Mj T UTR S³o NONIEICZ Ciesielsk igiersk OK ST Y, BI GUSTÓ Ó UST K/U UG YSTO BI 1 Mj eso³ NONIEICZ G w Buko Kolejow SEJNEÑSK ryñskiego MICKIEICZ k cjo w Gr bow dow Sk³ H OK TOK YST BI YS BI Sybi r k ów I I w³ Przytorow CH ODN KOŒCIUSZKI por. go dy szmit ks. Hmer K TO YS LEJ IEGO DSK SU J. PI KOŒCIUSZKI BI SK O SK IEG O Kmedulsk G ³j usz Ks. Jn GE N. K. gen. Dwernickiego kiego Sikors gen. Ks. nny DZ ISK O I JNY M. REJ Rey mo Gie ³c zyñ sk Sd ow nt S ZJ U K BI ZD I Y ST OK k i ejs j 3M ln Zie eromskiego E. Plter EG ION Ó Kopernik Zcisze Œw ier kow w ino Kon wy ¹k ow wo ic m Jœ Glo ger No Lipow Nrutowicz G³j L EJ L O sk ³ow Jod b i ñ o³y IEG j kie IEGO ÑSK DHO. PO GEN Korczk i ytn Bulwrow Spo koj n ICK Brz ost ow Bu ski czy ego ñsk ieg o dz k BR M Z SZ Sko rup sk Ci ep ³ y tn r Cz i yñ ês sk to ieg ch ow o sk yleryj sk Grochow SS IN O C k K N EŒ wo OS SZ R pn no gu u Dl ek z³o w Ko go ICZ KIE MIC DL PO Dw orn ln Szpit Hñc z Ry b ki Rz¹ Krzyw dow e K o³o Czr n ZD ZJ i oz Prz yko sz row Orodow Z mi ejs k Mic kie wic z L EJ J. PI S UD Œw. Hjnowsk it r Knyszyñs k lej ow TE ON BOHTERÓ M KU R dz ym i ko w Ow si n n P ro wi Ko s ny k Prowint ow SK YÑ OM ICZ IEJ SK Ko er k N sz ze Or ie ck w S³o N r e w LO PO OST RO ÊK IE CK ln pit Sz n lz e k ³ so e tg ot Gr o ws BR o rk P Chrobreg Chopin iech ojc j we ko w iec ow. S IKO RS KIE GO zic rsz sk r Ost tó w Fbryczn G N. w sk ñ oj iêt Œw ck n zy i em d k lsk be u ln pit s on gt DO O SK Sz N dn rw iñ sk kn zn PO LO rii ikto ow k y z s Ko SU KI Piê ty r KOR leni zw o EGO y SKI I. S N. G GO LSKIE K PO OJS y ktr Ele MIESZK I n Glini s br Do n cz OM Rg inis sk r sz H NOO GRÓD NO O GR ÓD ZK P go kie ws St r n ego n. ge m Be O n mi S³o o ieg sk iñ R k sk H M sk icz ŒCIUSZKI w ³ko Pu TO sze Kr nim ow ³c P o ³yn ³ow hy Mo rn og yp on r h Oc jsk o k os dg By sk z nic ow Cel K S o eg ski bie So S³o ñskiego Kili w i ñsk szy y rd. K eck Kil sk yñ KO r nie no K NIK PER RYNEK KO Su eln œci Ko of O ION G LE k Piê r M ed lm M MI sk ow Kij go kie ldz w Grun S ck dle LKO I Sie s dliñ Mo Klinowskiego So ñs z uc cz Sz k ldz nw Gru snow w no Sos LIPO iego owsk Klin Sukienn S ³ec zy ys. rd K to zn zn yc l yg cz Sz bl ró godn zy Pr Sin n en mi K rl O t wi yœ w No H. ROC Œ L. PI SUDSKIEGO GO w o ¹k n rsk oj ob r w St do ro Og SKIE ot Z³ nic z RO zn yc br F ik Dz D B i en Bo t l wo CIÊS T k ric let Cz Pro ys tt t e G h. o B bi P br F Z IC R E ysk I K EN SI yz ZY ki en gi J w to P K IE C RO JU CI Œ RNO SK OLE sk l Bie SK OLE w toro zk ód gr wo No Br Przy nicz kien ³ó y ówn go Z RS Go ³d p sk go ck P³o y jn kc Se sn C i ier zb ow n oœ SK O UK NI TO N on Ord im Tuw G³ ow c kie ie wsk onie ID OL L. S k ñs ow Uk r Og l êg iê Œw ZNY K sz ub sk ¹s k sk rzy tok RYC SU KI FB Sitrs k UK ki rt ONI z nic od PÑST POLSKIEGO NT SEJN Y erow Spc Klsztor n

14

15 INFORMCJ TURYSTYCZN - PTTK - GROTURYSTYK 14 CENTR INFORMCJI TURYSTYCZNEJ PTTK ugustów Centrum Informcji Turystycznej w ugustowie: ul. 3 Mj 31, Regionlny Oddzi³ PTTK tel./fx , w Bi³ymstoku: ul. e-mil: cit@ugustownet.com.pl, ryñskiego 30 tel./fx , Centrum Informcji Turystycznej i Kulturlnej w Choroszczy: e-mil:ro_pttk_bilystok@poczt.onet.pl ul. Sienkiewicz 29, tel./fx , Oddzi³ PTTK im. Z. Gloger w Bi³ymstoku: ul. Lipow 18, e-mil: mgck_choroszcz@poczt.onet.pl tel , fx Centrum Turystyki Regionu Puszczy Bi³owieskiej: Oddzi³ PTTK w Bielsku Podlskim: ul. Mickiewicz 50/54, Hjnówk, ul. 3 Mj 45, tel./fx , tel , e-mil:turystyk@sphjnowk.home.pl, Oddzi³ PTTK w Hjnówce: ul. 3 Mj 37 Centrum Informcji Turystycznej i Promocji Regionu: tel./fx Suw³ki, Koœciuszki 45 tel./fx Oddzi³ PTTK im.. Chêtnik w om y: ul. ojsk Polskiego 1, e-mil:gro@suwlki-turystyk.info.pl, tel tel./fx Oddzi³ PTTK w Suw³kch: ul. Koœciuszki 37, Podlsk Regionln Orgnizcj Turystyczn: tel tel./fx Bi³ystok, ul. Mlmed 6, tel./fks +48, e-mil: pttk@suwlki-turystyk.info.pl e-mil: podlskirot@wp.pl Punkt Informcji Turystycznej Bi³owieskiego Prku Oddzi³ PTTK w ugustowie: ul. Ndrzeczn 70 Nrodowego: Bi³owie, Prk P³cowy 5, tel , fx tel./fx , tel Oddzi³ PTTK w Bi³owie y: ul. Kolejow 17 e-mil: infobpn@bpn.com.pl tel , fx Centrum Edukcji i Zrz¹dzni Biebrzñskiego Prku e-mil: pttkbilowiez@sitech.pl, Nrodowego: Osowiec-Twierdz 8, tel./fx , STORZYSZENI e-mil: it@biebrz.org.pl, GROTURYSTYCZNE Dyrekcj igierskiego Prku Nrodowego: Krzywe 82 tel./fx , e-mil: wigry_pn@su.onet.pl ojewódzki Podlski Oœ rodek Dordztw Rol- Nrwiñski Prk Nrodowy niczego w Szepietowie: Kurowo 10, Kobylin Borzymy tel./fx , tel./fx: ; , e-mil: odr@zetobi.com.pl npn@npn.pl, (ktuln bz gospo- Biuro Promocji Powitu Siemityckiego: drstw groturystycznych Siemitycze, ul. Leg.Pi³sudskiego 3, tel województw podlskiego e-mil: powit@siemitycze.pl wg powitów). Urz¹d Miejski w pch: py, ul. Gen. ³. Sikorskiego 24 Bi³owieskie Stowrzyszenie groturystyczne ubr: tel./fx e-mil: umlpy@wp.pl tel./fx , (region Puszczy Miejsko-Gminny Oœrodek Kultury w Nowogrodzie: Bi³owieskiej). ul. om yñsk 13 tel , Stowrzyszenie groturystyczne grokresy: , Urz¹d Miejski w Tykocinie: ul. Z³ot 2 tel , e-mil:grokresy@grokresy.pl, (region Urz¹d Miejski w Bi³ymstoku: ul. S³onimsk 1, Puszczy Knyszyñskiej, doliny Górnej Nrwi i Zlewu tel , fx 085/ Sieminówk). Urz¹d Miejski w Suprœlu: ul. Pi³sudskiego 58, Podlskie Stowrzyszenie groturystyczne: , fx tel./fx , e-mil: kuryly@poczt.onet.pl, Suwlski Prk Krjobrzowy: Mlesowizn 24 (region Puszczy Knyszyñskiej, Biebrzy i Ziemi Sokólskiej). tel./fx , e-mil: zrz¹d@spk.org.pl Suwlsk Izb Rolniczo-Turystyczn Szypliszki - kiosk informcyjny: ul. Suwlsk 21 (budynek UG), tel tel , e-mil:gro@suwlki-turystyk.info.pl (Suwlszczyzn i Ziemi ugustow- Budzisko - kiosk informcyjny: teren drogowego przejœci sk) grnicznego z Litw¹. Stowrzyszenie n rzecz rozwoju Sejn i Sejneñszczyzny Ziemi Urz¹d Gminy i jny: ul. Rynek 1 tel , Sejneñsk: tel./fx tel./fx e-mil:biuro@ziemi-sejnensk.pl, (powit Urz¹d Gminy Mielnik: ul. Piskow 38, sejneñski, mo liwoœæ rezerwcji kwter on line). tel , tel./fx Biebrzñsko-Nrwiñskie Towrzystwo groturystyczne oœ: Urz¹d Miejski w Drohiczynie: ul. Krszewskiego 13 tel (Biebrz, Nrew, Bug). tel , tel./fx Biebrzñsko-Rjgrodzkie Stowrzyszenie groturystyki Urz¹d Mist w Bielsku Podlskim: ul. Kopernik 1 Czpl: tel./fx e-mil: czplgrjewo@wp.pl tel w107, fx (œrodkow Biebrz, okolice Rjgrodu). Towrzystwo Przyjció³ Sur : ul. Bielsk 4 fot. PTTK - Hjnówk fot. J. Pw³usz

16 15 Jezioro igry IGIERSKI PRK NRODOY Pokmedulski Zespó³ Klsztorny rsztty mleczrskie fot. ELKM rsztty mleczrskie fot. Z. Szkiruæ Symbolem utworzonego w 1986 roku igierskiego Prku Nrodowego jest bóbr - jeden z 46 gtunków ssków, które tm yj¹. N bogt¹ funê PN sk³d siê pondto 180 gtunków ptków i 32 gtunki ryb. Nj- 2 wiêkszym jeziorem prku s¹ igry o powierzchni 21.8 km i g³êbokoœci do 73 m. izytê w prku wrto zcz¹æ od budynku dyrekcji PN w Krzywym niedleko Suw³k. pobli u znjduje siê wie widokow z pnorm¹ n jezioro i klsztor. Prk mo emy zwiedzæ pieszo (oznkownymi szlkmi), kjkiem, ³odzi¹ lub glówk¹. Ciekw jest zw³szcz œcie k "Suchry", prowdz¹c wœród leœnych jeziorek, zwnych suchrmi. Mo emy tu zobczyæ efekty prcy bobrów - ich eremi, poœcinne drzew, przy odrobinie szczêœci ujrzymy nwet sme bobry. Szczególnie piêkne jest jezioro igry. N pó³wyspie, wysuniêtym w g³¹b jezior, góruje nd okolic¹ dwny klsztor kmedu³ów - njcenniejszy zbytek n terenie Prku. Kmeduli przybyli nd igry w 1667 r. i od koñc XVII w do po³. XVIII w. wznosili jeden z piêkniej po³o onych Rejsy sttkiem Tryton IGIERSKI PRK NRODOY Ppie n igrch klsztorów w Polsce. Po kscie zkonu przez w³dze pruskie w 1800 r. kmeduli opuœcili igry, obiekt przez XIX wiek i dwie wojny œwitowe uleg³ stopniowej dewstcji. Dopiero powojenn rekonstrukcj przywróci³ dwny blsk dzie³ kmedu³ów. sk³d zespo³u wchodzi: dom furtin i brm wjzdow n trs dolny, gdzie znjduje siê 8 eremów i dom królewski. N trs górny mo n wejœæ przez kolejn¹ brmê, z któr¹ znjduje siê p³c biskupi, koœció³, kolejnych 8 eremów, dwny refektrz i wie zegrow. Czêœæ obiektów zjmuje Dom Prcy Twórczej Ministerstw Kultury. Prk posid wyj¹tkowo bogt¹ i ró norodn¹ ofertê edukcyjn¹ - np. Podczs rszttów Mleczrskich m³odzie - poznj¹c tjniki wytwrzni ms³, œmietny, serów i innych produktów mlecznych - mo e przekonæ igi si ê, e mleko i ersk ser y nie bior¹ siê z i... s u p e r - Pr mrk igiersk Kolej ¹skotorow fot. J. Borejszo Pokój i kplic Jn Pw³ II Krol ojty³ wielokrotnie odwiedz³ Suwlszczyznê - po rz pierwszy jko m³ody kp³n w 1954 roku podczs sp³ywu kjkowego Czrn¹ Hñcz¹, zœ kilk lt póÿniej, w czsie kolejnego sp³ywu ze studentmi, dowiedzi³ siê, e zost³ biskupem. Po ltch tk wspomin³ te wyprwy: "T ziemi by³ dl mnie zwsze brdzo goœcinn, kiedy tu przybyw³em, szukj¹c tu tk e odpoczynku, zw³szcz n wspni³ych jeziorch (...). Mi³em wtedy mo liwoœæ podziwiæ bogctwo przyrody tego zk¹tk Ojczyzny i cieszyæ siê spokojem jezior i lsów". Nic wiêc dziwnego, e w³œnie igry wybr³ Ojciec Œwiêty n miejsce swojego wypoczynku podczs pielgrzymki do Polski w 1999 roku. Oprócz plnownego rejsu sttkiem "Tryton" i wypoczynku w klsztorze, ppie niespodziewnie odwiedzi³ gospodrzy, u których ztrzym³ siê przed lty orz s n - kturium w zie-nicznej. Stud R MT OR igiersk Kolej ¹skotorow to kontynucj leœnej w¹skotorówki w Puszczy ugustowskiej z czsów I wojny œwitowej i rozbudownej w ltch Kolejk, której trs bieg³ z P³ociczn w okolice Zelwy, stnowi³ uzupe³nienie powst³ego w ltch Kn³u ugustowskiego, g³ównego œrodk trnsportu drewn do Europy i trtków po³o onych wzd³u tego szlku wodnego. Po³o one obok szlku kolejki jezior igry sprwi³o, e Zelw i ierœnie by³y doskon³ymi mgzynmi konserwuj¹cymi drewno. N jeziorze igry zloklizowno szereg bindug, gdzie ztpino drewno, zbijno je w trtwy i holowno w okolice trtku w P³ocicznie. ltch 80-tych kolejk uleg³ likwidcji i dopiero kilk lt temu wznowi³ przewozy ju jko kolejn trkcj turystyczn igierskiego Prku Nrodowego. N trsi e ko-lejk ztrzymuje n tzw. fotostopy. Oœro s i ê dek "Hos

17 Sp³yw Nrwi¹ NRIÑSKI PRK NRODOY Podlsk Biesid Miodow Obwodnic Rowerow NPN 16 Sur fot. D. Krczewski Nrwiñski Prk Nrodowy obejmuje bgienn¹ dolinê Nrwi od Sur do Rzêdzin, któr p³ynie tm kilkom korytmi. iosn¹ ³¹cz¹ siê one, tworz¹c rozlewisk nzywne "Polsk¹ mzoni¹". Njbrdziej brwnie, równie pod wzglêdem obyczjów, tereny te opis³ Edwrd Redliñski w "Konopielce". Symbolem prku jest b³otnik stwowy - jeden z blisko 200 gtunków ptków, które znlz³y tutj dogodne wrunki do bytowni. Siedzib NPN mieœci siê w zbytkowym dworku w Kurowie, gdzie zloklizowno ekspozycjê poœwiêcon¹ wlorom przyrodniczym i kulturowym doliny Nrwi. osttni weekend sierpni do Kurow zje d j¹ producenci miodu z c³ego regionu n njwiêksz¹ imprez¹ orgnizown¹ w NPN - Podlsk¹ Biesidê Miodow¹. Miody s¹ bdne przez Zk³d Bromtologii kdemii Medycznej w Bi³ymstoku. Njzdrowsze i njsmczniejsze s¹ ngrdzne przez orgniztorów i odwiedzj¹cych. Miody i nlewki mo n skosztowæ n miejscu lub zkupiæ do domu. Biesidzie towrzysz¹ wystwy etnogrficzne i przyrodnicze, odbywj¹ siê te koncerty okolicznych zespo³ów ludowych orz kiermsze. celu u³twieni zwiedzni prku wybudowno k³dki przez bgn i wie e widokowe. Jeszcze lepiej prk poznmy w czsie 2-3-dniowego sp³ywu kjkowego z Sur do Rzêdzin. Mo n równie skorzystæ z us³ug miejscowych przewoÿników, którzy p³ywj¹ trdycyjnymi ³odzimi "pychówkmi". Njwiêksz¹ trkcj¹ sp³ywu jest kluczenie wœród rozlewisk Nrwi, dltego niezbêdn jest obecnoœæ przewodnik. okó³ NPN mmy dobrze oznczon¹ obwodnicê rowerow¹ o d³ugoœci 90 km. Biegnie on przez Choroszcz, Sur, py, Kurowo, Tykocin. PRKI KRJOBRZOE Suwlski Prk Krjobrzowy Jezior kleszczewickie i Cisow Gór Jezior Szurpi³y Jezior Hñcz Suwlski Prk Krjobrzowy - pierwszy tki polski prk, utworzono w1976 r. w pó³nocnej czêœci województw pomiêdzy wsimi: Szurpi³y, Gulbieniszki, Smolnik, Hñcz i Mlesowizn. Njlepiej wlory krjobrzu dostrze emy z Cisowej Góry, zwnej "Suwlsk¹ Fud ijm¹" orz punktu widokowego "Pn Tdeusz" w Smolnikch, gdzie krêcono wiêkszoœæ zdjêæ plenerowych filmu ndrzej jdy. Tk zró nicowny krjobrz zwdziêczmy osttniemu zlodowceniu pó³nocnopolskiemu. St¹d wyp³ywj¹ nieliczne polskie dop³ywy Niemn - Czrn Hñcz i Szeszup. Tutj znjduje siê Hñcz - njg³êbsze jezioro c³ego Ni u Œrodkowoeuropejskiego. sumie mmy w Prku 20 jezior, z których njbrdziej urokliw jest grup jezior smolnickich (Okr¹g³e, Kmendu³ i Jczno). Tereny te z rcji klimtu - krótszy o 40 dni okres wegetcyjny, mroÿniejsze i d³u sze zimy zwne s¹ "polskim biegunem zimn". Z kolei silne i czêste witry n pobliskiej górze Rowelskiej (njwy sze wzniesienie w województwie) sk³oni³y Holendrów do postwieni tm pierwszych witrków wytwrzj¹cych energiê. Gór Rowelsk

18 17 Prk Krjobrzowy Puszczy Knyszyñskiej PRKI KRJOBRZOE om yñski Prk Krjobrzowy Doliny Nrwi Drozdowo Osowiec-Twierdz FORTYFIKCJE om -Pi¹tnic-Strêkow Gór fot. ELKM - rchiwum om yñski Prk Krjobrzowy Doliny Nrwi njbrdziej trkcyjny jest wiosn¹, kiedy dolin Nrwi od Bronow do Pi¹tnicy zmieni siê w jedno wielkie rozlewisko. Drozdowie, w zbytkowym dworku, znjduje siê jedno z ciekwszych w regionie muzeów przyrodniczych. Prk Krjobrzowy Puszczy Knyszyñskiej, jeden z njwiêkszych w Polsce, wrto zcz¹æ poznwæ od rboretum w Kopnej Górze. pe³ni bogctwo flory i funy Puszczy mo emy poznæ wêdruj¹c licznymi szlkmi (1000 km) miêdzy 30 rezerwtmi przyrody. Prk i jego okolice s¹ trkcyjne przez c³y rok. om yñski Prk Krjobrzowy Doliny Nrwi Drozdowo, ul. G³ówn 52 tel tel./fx e-mil: lpkdn@4lomz.pl, Podlsk Regionln Orgnizcj Turystyczn Bi³ystok, ul. Mlmed 6 tel , jedynym n d³ugoœci ok. 80 km zwê eniu doliny Biebrzy, przy moœcie n strtegicznej w XIX wieku linii kolejowej E³k - Bi³ystok, znjduje siê wybudown przez crsk¹ Rosjê Twierdz Osowiec. wyniku dziesiêciu lt budowy ( ) powst³ twierdz zporow z potê nym Fortem I. Nieustnnie modernizown spe³ni³ c³kowicie pok³dne przez jej twórców ndzieje - w czsie I wojny œwitowej próby zdobyci jej szturmem przez Niemców, nwet z u yciem gzów bojowych w 1915 roku, koñczy³y siê niepowodzeniem. Czêœæ Twierdzy (Fort II) zost³ wysdzon przez Niemców w 1944 roku i jest dzisij dostêpn bez ogrniczeñ. Fort I Centrlny, zjêty przez ojsko Polskie, mo n zwiedzæ po wczeœniejszym uzgodnieniu z przewodnikiem. Z myœl¹ o turystch urz¹dzono tm Muzeum Twierdzy. Osowieckie Towrzystwo Fortyfikcyjne Osowiec Twierdz tel. (085) w. 292, (085) w. 292 Forty w Pi¹tnicy s¹ czêœci¹ umocnieñ budownych przez Rosjê od koñc XIX wieku. Pomimo równie wielkiego rozmchu jk w Osowcu, twierdz om nie odegr³ wiêkszej roli w czsie I wojny œwitowej. e wrzeœniu 1939 roku skuteczn przez kilk dni obron zkoñczy³ siê odwrotem wymuszonym ogólnym z³mniem frontu. Brdziej trgiczne by³y losy obroñców pobliskiego (20 km) odcink "izn", gdzie strcie kilkuset obroñców z 40-tysiêcznymi wojskmi niemieckimi, nzwno "polskimi Termopilmi". Dowódc - kpitn Rginis wysdzi³ siê w schronie n Strêkowej Górze. Zespó³ obronny w Pi¹tnicy jest brdzo trkcyjny równie pod wzglêdem krjobrzowym. Trzy zchowne forty po³¹czone systemem potê nych w³ów i fos uk³dj¹ siê w formie rozci¹gniêtego mfitetru, wznosz¹cego siê 50 metrów nd brzegiem Nrwi. Internet: Pi¹tnic Strêkow Gór -

19 SZLKI TURYSTYCZNE - KTYNY YPOCZYNEK 18 Szlki piesze i rowerowe Szlk Konny Puszczy ugustowskiej i Knyszyñskiej Podlsie pokryw gêst sieæ szlków pieszych o ³¹cznej d³ugoœci oko³o 1500 km orz 1000 km szlków rowerowych, prowdz¹cych drogmi publicznymi. Grupuj¹ siê one w rejonch prków nrodowych i krjobrzowych. Przez pó³nocne tereny województw przebieg Europejski Dlekobie ny Szlk Pieszy E11 msterdm - Ogrodniki, którego trs pokryw siê z istniej¹cymi tu szlkmi pieszymi PTTK. zd³u Biebrzy i Nrwi z Lipsk do Nowogrodu prowdzi njd³u szy szlk pieszy w województwie licz¹cy 160 km. Mlowniczymi terenmi Puszczy Knyszyñskiej biegnie Szlk Bormi Dorzecz Suprœli o d³ugoœci 30 km. N po³udniu województw wzd³u rzeki Bug mmy stry Szlk Kupiecki z Niemirow, przez Mielnik, Siemitycze, Drohiczyn do Ciechnowc. Njciekwsze trsy rowerowe prowdz¹ przez Suwlszczyznê, gdzie znjduje siê równie njwiêcej wypo yczlni rowerów. Jedn¹ z trs jest Pó³nocny Pierœcieñ Suwlszczyzny licz¹cy 165 km. Rozpoczyn siê w PN, biegnie przez Suw³ki, dolin¹ Rospudy i pogrniczem polskolitewskim. Przez Puszczê Knyszyñsk¹ wytyczon zost³ now trs - Kresowe êdrówki o d³ugoœci 140 km. s¹siedztwie Bi³egostoku biegnie n d³ugoœci 50 km szlk rowerowy Podmiejskich Rezydencji. Trsy rowerowe oznkowne zost³y równie w Puszczy Bi³owieskiej i Biebrzñskim Prku Nrodowym. Przez Podlsie przebiegæ bêd¹ dw europejskie szlki rowerowe R11 i R2. województwie podlskim wytyczone s¹ trzy szlki dl turystyki konnej. Pierwszy z nich powst³ w Puszczy ugustowskiej n terenie Ndleœnictw Bi³obrzegi n d³ugoœci 30 km. Drugi prowdzi z Biebrzñskiego Prku Nrodowego przez Puszczê ugustowsk¹ do igierskiego Prku Nrodowego i liczy 200 km. Biegnie on g³ównie drogmi polnymi i leœnymi. N trsie szlku konnego przez Puszczê Knyszyñsk¹ (120 km) znjduje siê 12 miejsc, gdzie mo n wypo yczyæ konie i przenocowæ. Szlk jest dobrze oznczony - w newrlgicznych miejscch szlku ustwione zost³y drogowskzy i tblice z mp¹ sieci szlków "Kresowe êdrówki". SZLKI TURYSTYCZNE - KTYNY YPOCZYNEK Szlki kjkowe dorzecz Suprœli i Bugu Sttkiem przez jezior i Kn³ ugustowski Soko³d fot. C. Moczulski Bug fot. C. Mkrewicz fot. D. Krczewski Sur kowo fot. P. Mêcik Do njczêœciej uczêszcznych rzek przez kjkrzy nle ¹ w województwie: Czrn Hñcz, Rospud, Biebrz, Nrew, Suprœl, Soko³d, Bug. Sp³yw kjkowy Nrwi¹ zost³ wyró niony w 1996 r. ngrod¹ "Przebiœnieg". Trs sp³ywu liczy 150 km, rozpoczyn siê w Puszczy Bi³owieskiej, koñczy w Tykocinie. Po drodze mo n spotkæ siê z kultur¹ piêciu nrodowoœci i grup etnicznych zmieszk³ych n Podlsiu r. oznkowne zost³y w Puszczy Knyszyñskiej szlki kjkowe: Soko³dy i Suprœli. Trs sp³ywu Suprœl¹ liczy 90 km, Soko³d¹ 30 km (sp³yw mo n przed³u yæ dlej Suprœl¹). Po drodze jest wiele przeszkód terenowych co wp³yw n trkcyjnoœæ sp³ywu. Mielnik, Siemitycze i Drohiczyn populryzuj¹ od kilku lt sp³ywy kjkmi i trtwmi Bugiem od Mielnik do Drohiczyn. Regionlny Oddzi³ PTTK Bi³ystok, ul. ryñskiego 30 tel./fx e-mil: ro_pttk_bilystok@poczt.onet.pl Bezcenne, uniktowe w skli europejskiej dzie³o budownictw wodnego (trwj¹ strni o wpisnie Kn³u n Listê UNESCO) po³¹czy³o w pierwszej po³owie XIX wieku, dorzecz is³y i Niemn. ltch miêdzywojennych Kn³ ugustowski st³ siê trkcj¹ turystyczn¹ jko mlowniczy krjobrzowo szlk kjkowy, eglrski i komunikcji sttkmi ps erskimi. Dzisij eksplotcj¹ Kn³u zjmuje siê eglug ugustowsk, oferuj¹c w sezonie regulrne rejsy n trsch o ró nej d³ugoœci. Istnieje te mo liwoœæ wynjêci c³ego sttku. Choci polski odcinek Kn³u liczy pond 100 km i 15 œluz, regulrne rejsy odbywj¹ siê do œluzy Swobod. Kn³ mo n poznæ podczs kilkudniowego sp³ywu kjkowego, rjdu rowerowego lub smochodem - drogi prowdz¹ wzd³u jego mlowniczych brzegów. two dotrzeæ do zbytkowych œluz: PrzewiêŸ, Pniewo. Sosnówek.. eglug ugustowsk ugustow, ul. 29 Listopd 7 tel ,

20 19 SZLKI TURYSTYCZNE - DZIEDZICTO KULTUROE Szlk Rêkodzie³ Ludowego Podlski Szlk Bocini Krin Otwrtych Okiennic Szlk rêkodzie³ ludowego województw podlskiego powst³ w 1994 r. w celu ochrony orz udostêpnienie turystom njciekwszych prcowni i oœrodków twórczoœci ludowej, kontynuuj¹cych wielowiekowe trdycje sztuki i rêkodzie³ regionu. Szlk wiedzie przez prcownie grncrskie i kuÿniê w Czrnej si Koœcielnej, wrsztt trdycyjnego wyrobu drewninych ³y ek w pczynie, prcownie uniktowego tkctw dwuosnowowego w Jnowie i okolicznych wsich, prcowniê rzeÿbirz ludowego w Sokó³ce orz prcownie pisnkrskie, plstyki obrzêdowej i tkniny dwuosnowowej w Lipsku nd Biebrz¹. Prcownie rtystów ludowych posidj¹ rekomendcjê Dzi³u Etnogrfii Muzeum Podlskiego w Bi³ymstoku. Progrm wycieczki szlkiem rêkodzie³ mo n urozmiciæ pobytem nd zlewmi w Czrnej Bi³ostockiej, Korycinie, Sokó³ce orz zwiedzniem licznych zbytków, z których njbrdziej znne jest Snkturium w Ró nymstoku. Podczs osttniego spisu w 2004 roku n terenie województw podlskiego doliczono siê oko³o 20 tysiêcy bocinów. Nic wiêc dziwnego, e w³œnie tutj wytyczono Podlski Szlk Bocini, jeden z pierwszych mrkowych produktów n Podlsiu. Jko szlk rowerowy, Podlski Szlk Bocini ³¹czy ze sob¹ 3 prki nrodowe: Bi³owieski, Nrwiñski i Biebrzñski. krótce szlk zostnie przed³u ony do igierskiego Prku Nrodowego i Suwlskiego Prku Krjobrzowego. Pondto osnow¹, wokó³ której rozwin¹³ siê szlk, jest Dolin Górnej Nrwi. Szlk m te n celu propgownie zsd zrównow onego rozwoju gospodrczego orz ktywizcji spo³ecznoœci loklnych w kreowniu" m³ych ojczyzn". Tk jest w po³udniowej czêœci szlku, gdzie wiedzie on przez Krinê Otwrtych Okiennic. trójk¹cie miêdzy wioskmi Puch³y, Soce i Trzeœcink spotykmy zbytkowe drewnine cerkwie i kplice prwos³wne, krzy e przydro ne orz drewnine domy z bogto zdobionymi okiennicmi. SZLKI TURYSTYCZNE - DZIEDZICTO KULTUROE Œwiêt Gór Grbrk Podlski Szlk Ttrski Grbrk fot. M. Piotrowski fot. J. Pw³usz Kruszyniny fot. J. Pw³usz fot. P. Mêcik fot. rchiwum UMP fot.. o³kow Œwiêt Gór Grbrk, njw niejsze snkturium prwos³wne n terenie Polski, zs³ynê³ w 1710 roku z cudu, jkim by³o uzdrowienie chorych uciekj¹cych przed zrz¹ z pobliskich Siemitycz. Ltem zebr³o siê wtedy wokó³ wzgórz i cudownego Ÿróde³k 10 tysiêcy wiernych, którzy postnowili wznieœæ w tym miejscu kpliczkê. okó³ niej przez trzy wieki wyrós³ ls krzy y przynoszonych przez wiernych, g³ównie 18 sierpni podczs uroczystoœci Œwiêt Przemienieni Pñskiego, zw-- nego te Œwiêtem Sps Izbwnik (Zbwiciel). mju odbywj¹ siê n Grbrce spotkni m³odzie y prwos³wnej z c³ego œwit. Prwos³wni, równie licznie jk n Grbrkê, udj¹ siê do Monsteru w Suprœlu. Ntomist ktolicy pielgrzymuj¹ g³ównie do Ró negostoku, Krypn, P³oñki, Hodyszew, Studzienicznej i Œwiêtej ody. Z kolei njbrdziej znn œwi¹tyni stroobrzêdowców znjduje siê w odzi³kch n SuwlszczyŸnie. Brctwo M³odzie y Prwos³wnej Bi³ystok, ul. Œw. Miko³j 3 tel./fx: , Podlski Szlk Ttrski (Sokó³k - Bohoniki - Kruszyniny) prowdzi ziemimi zmieszk³ymi przez doœæ licznych niegdyœ polskich Ttrów, sprowdzonych w XVII w. przez król polskiego Jn III Sobieskiego. Obecnie zmieszkuj¹ tu nieliczni ju ich potomkowie, którzy kontynuuj¹c religiê i trdycje swoich przodków, zwodowo w wiêkszoœci zsymilowli siê z miejscow¹ ludnoœci¹. Pozost³y pmi¹tki - meczety i cmentrze (mizry) w Bohonikch i Kruszyninch. Sokólskim Oœrodku Kultury mieœci siê Muzeum Ziemi Sokolskiej z kolekcj¹ ekspontów ttrskich (orientlne pmi¹tki znjduj¹ siê równie w Muzeum Historycznym w Bi³ymstoku). Bohonikch i Kruszyninch istnieje mo liwoœæ zwiedzeni meczetu orz spróbowni dñ ttrskich. Regionlny Oddzi³ PTTK Bi³ystok, ul. ryñskiego 30 tel./fx e-mil: ro_pttk_bilystok@poczt.onet.pl