Założenia nowego, rządowego ą programu systemu gospodarki

Transkrypt

1 Założenia nowego, rządowego ą programu systemu gospodarki odpadami dr inż. Andrzej Białowiec Katedra Biotechnologii w Ochronie Środowiska, UWM Olsztyn andrzej.bialowiec@uwm.edu.pl tel

2 Wykaz omawianych zagadnień System GO oraz metody gospodarowania odpadami Istotne - przepisy p prawne Obecny system GO Uzasadnienie wprowadzenia nowego systemu GO Nowy system GO Dotychczasowe uprawnienia gmin w zakresie GO Komentarz końcowy i zaproszenie do dyskusji

3 Gospodarka odpadami obejmuje zakres działań związanych z wytwarzaniem odpadów, ich zbieraniem, transportem, odzyskiem i unieszkodliwianiem. Elementy gospodarki odpadami: Produkcja Gromadzenie Transport Wykorzystanie Unieszkodliwianie Odpady: ilość, jakość Finanse Instalacje, technologie Ludzie (społeczeństwo, zatrudnienie) Środowisko inistarc cyjno acyjna Sfe era adm legisl

4 METODY DZIAŁAŃ W GOSPODARCE ODPADAMI METODA KOŃCA RURY METODA POCZĄTKU RURY

5 METODY DZIAŁAŃ W GOSPODARCE ODPADAMI W zakresie gospodarki odpadami, ustawa o odpadach, podaje następującą hierarchię celów: - zapobiegania powstawania odpadów lub minimalizacja ich ilości, - odzysk odpadów, jeżeli nie udało się zapobiec ich powstaniu, - unieszkodliwianie odpadów, których powstaniu nie udało się zapobiec, lub których nie udało się poddać odzyskowi. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity z 2007 r., Dz. U. Nr 39, poz. 251).

6 Uproszczony schemat systemu gospodarki odpadami

7 Uproszczony schemat dotychczasowego systemu gospodarki odpadami opartego o unieszkodliwianie

8 Uproszczony schemat systemu gospodarki odpadami opartego o unieszkodliwianie z wdrożoną selektywną zbiórką odpadów

9 Uproszczony schemat systemu gospodarki odpadami opartego o unieszkodliwianie z wdrożoną mechaniczną obróbka odpadów

10 Uproszczony schemat systemu gospodarki odpadami opartego o odzysk odpadów

11 Akty prawne mające największy wpływ na kształt gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce Do 2014 r. ogólny poziom odzysku -min. 60%, recyklingu min 55% odpadów opakowaniowych - do dnia 31 grudnia 2010 r. musi nastąpić ograniczenie o 25 %, - do dnia 31 grudnia 2013 r. - musi nastąpić ć ograniczenie e o 50 %, - do dnia 31 grudnia 2020 r. - musi nastąpić ograniczenie o 65 % wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.

12 Akty prawne mające największy wpływ na kształt gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 poaździernika 2008 roku w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska

13 Akty prawne mające największy wpływ na kształt gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce Rozporządzenie Ministra Gospodarki zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz.U. z 2007 r. nr 121; poz. 832) Załącznik do ww. rozporządzenia określa kryteria dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów inne niż niebezpieczne i obojętne

14 Dotychczasowe uprawnienia gmin w zakresie gospodarki odpadami d Zadania własne gminy obejmują m.in.: in: 1. sprawy utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych. 2. gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, tym samym posiada wybór sposobu realizacji danego zadania publicznego. Oznacza to, iż celu wykonania zadań gmina może: - tworzyć własne jednostki organizacyjne, -zawierać umowy z innymi z innymi podmiotami.

15 Dotychczasowe uprawnienia gmin w zakresie gospodarki odpadami d Ustawa o odpadach stanowi w art.16a, iż do obowiązkowych zadań własnych gmin w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi należy m. in.: 1. zapewnianie objęcia wszystkich mieszkańców gminy zorganizowanym systemem odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, 2. zapewnianie warunków funkcjonowania systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych w celu: a. osiągnięcia poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, b. ograniczenia składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, acj c. wydzielania odpadów niebezpiecznych z odpadów komunalnych, 3. zapewnianie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnie z innymi gminami lub przedsiębiorcami ę instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, albo 4. zapewnienie warunków do budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnie z innymi gminami lub przedsiębiorcami instalacji I urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych

16 Dotychczasowe uprawnienia gmin w zakresie gospodarki odpadami d Gmina jest również zobowiązana na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 września 1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach do: 1. zapewnienia porządku i czystości na swoim terenie, 2. do tworzenia warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewnienia wykonania tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych, 3. gminy są upoważnione do wydawania przepisów szczegółowych (w drodze uchwały) ustalając w ten sposób zasady utrzymania czystości i porządku, dotyczące przede wszystkim.: a. wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości, b. rodzaj urządzeń przeznaczonych do gromadzenia odpadów komunalnych na terenach nieruchomości, c. częstotliwości, zasad i sposobu usuwania odpadów komunalnych z nieruchomości.

17 Dotychczasowe uprawnienia gmin w zakresie gospodarki odpadami d Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz o zamianie i niektórych innych ustaw (Dz. U. Z 2005r. Nr 175, poz. 1458) wprowadziła obowiązek uchwalenia przez radę gminy: 1. regulaminu utrzymania porządku i czystości ś w gminach, 2. wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odbierani odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, 3. termin dostosowania się przez operatorów do wymagań,

18 Obecny system gospodarki odpadami d komunalnymi w Polsce 1. każdy zarządca i właściciel nieruchomości powinien zawrzeć umowę o odbieranie odpadów komunalnych z przedsiębiorcą posiadającym zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych (wydane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta). 2. W zezwoleniu określa się miejsca odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami. 3. Odbierającym odpady może być też gminna jednostka organizacyjna, która jest zwolniona z obowiązku uzyskiwania ww. zezwolenia.

19 Obecny system gospodarki odpadami d komunalnymi w Polsce 4. Podmioty działające na terenie danej gminy mają obowiązek przekazywania jej władzom informacji o zawartych umowach z zarządcami i właścicielami nieruchomości. Ewidencję tych umów prowadzą gminy. Ponadto podmioty te są obowiązane do przekazywania władzom gminy sprawozdań dotyczących gospodarowania odpadami komunalnymi. 5. Jeżeli na terenie danej gminy nie działają przedsiębiorcy odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości gmina musi zorganizować system zbierania odpadów komunalnych dla wszystkich mieszkańców gminy.

20 Obecny system gospodarki odpadami d komunalnymi w Polsce 6. Odpady komunalne powinny być zbierane i odbierane w sposób selektywny zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy (który jest aktem prawa miejscowego) uchwalonym przez radę gminy. 7. Właściciele nieruchomości ponoszą opłatę za usługę wywozu zebranych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych. ny Rada gminy określa,,w drodze uchwały, górne stawki opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za tę usługę.

21 Obecny system gospodarki odpadami d komunalnymi w Polsce 8. Przedsiębiorcy prowadzący składowiska odpadów zobowiązani są do ponoszenia opłaty za korzystanie ze środowiska w związku ze składowaniem odpadów 9. Podstawowym założeniem funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce przyjętym w Krajowym planie gospodarki odpadami 2010 jest system rozwiązań regionalnych. Zakłady zagospodarowania odpadów (zzo).

22 Obecny system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce

23 Uzasadnienie potrzeby wprowadzenia nowego Systemu gospodarki odpadami komunalnymi Do podstawowych celów planowanej nowelizacji należy stworzenie stanu prawnego gwarantującego: a. zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego państwa (art. 74 ust. 1 Konstytucji RP), b. realizacji zadań wynikających z zobowiązań nałożonych na Polskę Traktatem akcesyjnym, c. realizację celów wynikających z dyrektywy 2006/12/WE w sprawie odpadów d. usprawnienie systemu gospodarki odpadami komunalnymi, które jest niezbędne dla realizacji zadań określonych w Kpgo 2010.

24 Uzasadnienie potrzeby wprowadzenia nowego Systemu gospodarki odpadami komunalnymi Przystępując do UE Polska zobowiązała się do osiągnięcia określonych limitów odzysku i ograniczenia ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania Odzysk - 60% Recykling - 55% Do 2014 roku Ograniczenie składowania BIO Do roku %, Do roku % Do roku %

25 Uzasadnienie potrzeby wprowadzenia nowego Systemu gospodarki odpadami komunalnymi Najważniejsze problemy (KPGO 2010): -brak wystarczającej liczby instalacji do odzysku i unieszkodliwienia odpadów (poza składowaniem), w tym w szczególności dla odpadów ulegających biodegradacji, -brak postępu w selektywnym zbieraniu odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych, -zbyt niskie ilości odpadów poddawanych procesom biologicznego i termicznego przekształcania, -niską aktywność gmin w działaniach związanych z tworzeniem ponadgminnych jednostek organizacyjnych, które realizowałyby kompleksową gospodarkę odpadami komunalnymi.

26 Uzasadnienie potrzeby wprowadzenia nowego Systemu gospodarki odpadami komunalnymi Autorzy założeń przytaczają dane z KPGO 2010: w przewazającej mierze, podstawową formę gospodarowania odpadami stanowi nadal składowanie odpadów, w 2006 r. selektywnie zebrano zaledwie ok. 4,1% masy zebranych odpadów komunalnych, poddano procesom biologicznego g przekształcania ok. 3,6% wszystkich odpadów komunalnych, termicznego przekształcania 0,4% ogólnej ilości zebranych odpadów. Jak się wskazuje, nie zanotowano w tym zakresie postępów od roku 2000.

27 Uzasadnienie potrzeby wprowadzenia nowego Systemu gospodarki odpadami komunalnymi Autorzy załozeń wskazują także, iż nieprzeprowadzenie omawianej reformy spowoduje powstanie zagrozeń w zakresie wykorzystania z Funduszu Spójności przewidzianych na realizację działania 2.1 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przewidzianych na realizację regionalnych programów operacyjnych, poprzez p niemozność zagwarantowania odpowiedniego strumienia odpadów do priorytetowych instalacji finansowanych ze środków UE.

28 Nowy, rządowy system GO Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi zostanie uregulowany w nowym akcie prawnym - ustawie o gospodarowaniu odpadami komunalnymi. Wprowadzenie zmian będzie wymagało także nowelizacji: ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy o odpadach, ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

29 Nowy, rządowy system GO Założenia Regiony gospodarowania odpadami komunalnymi co najmniej 150 tyś. mieszkańców celem wypełnienia zasady bliskości, oraz dla zapewnienia odpowiedniego strumienia odpadów dostarczanych do budowanych zakładów Zalety Mniejsza liczba zakładów mniej miejsc oddziaływania na środowisko Mniejsze koszty inwestycyjne i eksploatacyjne w przeliczeniu na tonę przerabianych odpadów Wady Brak możliwości wyboru miejsca odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, co doprowadzi do monopolizacji usług, wzrostu cen, braku inwestycji i innowacji Możliwe duże zagrożenie brakiem planu B Brak możliwości rozwiązywania problemów w warunkach lokalnych - centralizacja

30 Nowy, rządowy system GO Przedsiębiorcy prowadzący składowiska Założenia odpadów, pod rządami nowych przepisów, będą mogli kontynuować swoją działalność do czasu W wojewódzkim planie gospodarki zapełnienia odpadami składowisk określa albo do się czasu konkretne utraty miejsca odzysku zmieszanych odpadów zezwoleń komunalnych spowodowanej i miejsca niedostosowaniem unieszkodliwiania się odpadów komunalnych wiążące do warunków dla przedsiębiorców prowadzenia działalności. działających ł ś i na terenie gmin należących do określonego regionu gospodarki odpadami komunalnymi. Środkiem realizacji tego uprawnienia jest możliwość przyznania prawa wyłącznego podmiotowi prowadzącemu odpowiednią instalację Wady Monopolizacja rynku przetwarzania odpadów, zmuszanie przedsiębiorców odbierających odpady do wywozu tylko we wskazane miejsce pod groźbą odebrania pozwolenia co idzie w sprzeczności z zasadami wolności prowadzenia działalności gospodarczej Zniesienie wolnorynkowej konkurencji o ograniczone zasoby jakimi są odpady

31 Nowy, rządowy system GO Założenia Instalacjami do gospodarowania zmieszanymi odpadami komunalnymi są poza składowiskami regionalnymi tylko te, które umożliwiają przekształcanie odpadów dó inne niż składowanie, gwarantujące zmniejszenie objętości i masy odpadów kierowanych do składowania o co najmniej j 50%.

32 Nowy, rządowy system GO Założenia Gospodarka odpadami funkcjonuje na podstawie Krajowego planu gospodarki odpadami oraz wojewódzkich planów gospodarki odpadami. d Plan wojewódzki jest sformułowany tak szczegółowo, że możliwe jest zoorganizowanie gospodarki odpadami w gminie bez wydawania planów gminnych (znosi się obowiązek ich sporządzania).

33 Nowy, rządowy system GO Założenia Zadania z zakresu odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych są zadaniami własnymi samorządu województwa zlecanymi samorządom gmin (o ile zorganizują się one w ramach związków międzygminnych). Nie podjęcie przez samorząd gminy realizacji tych zadań, w ustawowo określonym terminie, powoduje wykonywanie tych zadań przez podmiot do tego zobowiązany, czyli samorząd województwa.

34 Nowy, rządowy system GO Założenia W celu wyeliminowania nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemów gospodarowania odpadami komunalnymi administracja samorządu województwa prowadzi okresowe badania ilościowe ś i jakościowe odpadów komunalnych w sposób zorganizowany terytorialnie i zharmonizowany terminowo na terenie województwa.

35 Nowy, rządowy system GO Założenia W ramach organizacji systemu gospodarki odpadami komunalnymi organy wykonawcze związków międzygminnych zrzeszających gminy z danego regionu gospodarki odpadami komunalnymi albo marszałkowie województw są uprawnieni m.in. do: a. ustalania wysokości kwoty zobowiązania gmin z tytułu odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, b. zawierania umów z operatorami instalacji służących do unieszkodliwiania lub odzysku odpadów komunalnych (czyli do kierowania strumieniem odpadów).

36 Nowy, rządowy system GO Założenia Gmina pokrywa kwotę zobowiązania z tytułu odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych ze środków uzyskanych z tytułu opłaty za odzysk i unieszkodliwanie odpadów pobranej od właścicieli nieruchomości z terenu danej gminy. Przepisy odrynacji podatkowej podatek!!! Gmina może częściowo uregulować kwotę zobowiązania z tytułu odzysku i unieszkodliwiania odpadów z innych źródeł niż opłata wnoszona przez właścicieli nieruchomości. Obligacje zadłużanie sie!!!

37 Nowy, rządowy system GO Założenia Samorząd gminy zachowa uprawnienie do: wydawania zezwoleń ń na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości oraz do ustalania górnej stawki opłaty ponoszonej przez właścicieli nieruchomości za usługi w tym zakresie. e.

38

39 Nowy, rządowy system GO Procedura kształtowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi Samorządy gmin z danego regionu gospodarki odpadami d komunalnymi w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, składają marszałkowi województwa deklarację, co do sposobu zoorganizowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na swoim terenie.

40 Nowy, rządowy system GO Procedura kształtowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi Warunkiem zlecenia przez marszałka województwa realizacji zadań ń z zakresu odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest osiągnięcie porozumienia, co do sposobu realizacji tych zadań przez wszystkie gminy z danego regionu.

41 Nowy, rządowy system GO Procedura kształtowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi W wojewódzkim planie gospodarki odpadami d zostaną określone wskaźniki ź poziomu odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Gminy, które realizując wspólnie zadania z zakresu odzysku i unieszkodliwiania odpadów nie osiągną tych wskaźników ź mogą zostać ć pozbawione przez samorząd województwa prawa do wykonywania tych zadań. Wówczas ich realizacja stanie się obowiązkiem samorządu województwa. Ponadto, co rok, samorząd województwa będzie weryfikował sposób realizacji przez gminy powierzonych im zadań.

42 Nowy, rządowy system GO Finansowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi Właściciel ś i nieruchomości ś i zobowiązany będzie do ponoszenia: a. opłaty za odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych, b. opłaty ł za odbieranie i i transportt odpadów dó komunalnych, która ulega obniżeniu, w związku z wprowadzeniem nowego świadczenia. Samorządy gmin zachowują prawo do określania górnej stawki tej opłaty.

43 Nowy, rządowy system GO Finansowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi Opłata ł za odzysk i unieszkodliwianie dwa warianty: 1. Opłata nie jest uzależniona od wagi wytworzonych y odpadów komunalnych przez danego właściciela nieruchomości, lecz jest uśredniona w wyniku rozłożenia kosztów odzysku i unieszkodliwiania odpadów na wszystkich mieszkańców danego regionu gospodarki odpadami komunalnymi. 2. Opłata uzależniona jest od pojemności pojemników na odpady komunalne, wskazanej w umowie pomiędzy właścicielem nieruchomości i przedsiębiorcą odbierającym odpady. Opłatę nalicza się od jednostki pojemności.

44 Nowy, rządowy system GO Finansowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi Opłata ł za odzysk i unieszkodliwianie: Opłata za odzysk i unieszkodliwianie odpadów zebranych selektywnie jest niższa niż za odpady zmieszane. Ustalenie e stawki opłaty dla każdego regionu gospodarki odpadami komunalnymi następuje corocznie na podstawie kosztów odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w instalacjach przyjmujących odpady z danego regionu oraz danych dotyczących objętości odpadów komunalnych odebranych w danym regionie w poprzednich okresach przeliczonych na jednostkę objętości.

45 Czy gospodarka odpadami d musi być ć prowadzona przez gminy? Zasada subsydiarności - państwo czy gmina powinna wykonywać tylko te zadania, których nie mogą wykonywać podmioty prywatne lub mieszkańcy, Minimalizacja ryzyka - Przeniesienie na sektor prywatny ryzyka związanego zprzedsięwzięciem. Sektor prywatny, a nie gmina może odpowiadać za inwestycje, eksploatację i wydajność przedsięwzięcia. Rosnące zadłużenie gmin. Zadłuzenie gmin wraz z długiem państwowym zbliżyło się do ustawowych pułapów, - wg danych GUS w 2007 ponad 400 mld PLN wielkość krajowego długu publicznego. Możliwość kontroli. Utrzymanie przez gminę strategicznej kontroli nad przedsięwzięciem, które jest przekazywane gminie po upływie okresu umowy. Wykorzystanie innych narzedzi kontrolnych WIOŚ Ś itp.

46 Komentarz - dyskusja Zmiana sposobu przepływu środków finansowych Zmiana struktury rynku (minimalizacja roli prywatnych przedsiębiorstw) Obowiązkowa regionalizacja ryzyko monopolizacji usług, wzrost cen, Dodatkowe opodatkowanie społeczeństwa zryczałtowana opłata zniechęci do selektywnej zbiórki Rozwiązanie problemu metodami administracyjnymi Zbyt duża inercja gmin, związków gminnych, jednostek organizacyjnych, sejmików województw... aby osiagnąć ą określone w dyrektywach y cele i limity

47 Komentarz - dyskusja Rozporządzenie Ministra Gospodarki zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz.U. z 2007 r. nr 121; poz. 832) Załącznik do ww. rozporządzenia określa kryteria dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów inne niż niebezpieczne i obojętne

48 "Czy recesja światowa dotknęła gospodarkę odpadami? debata Wpływ na konsumpcję produkcję odpadów (ilość odpadów, właściwości odpadów) Wpływ na selektywną zbiórkę ceny surowców, zainteresowanie rynków surowcami wtórnymi w aspekcie obnizki cen surowców naturalnych Wpływ cen materiałów budowlanych, paliw, urządzeń, ą samochodów na koszty budowy nowych instalacji i eksploatacji istniejących Wzrost bezrobocia spadek kosztów produkcji, spadek jakości usług Wahania kursów walut w aspekcie zakupu zachodnich technologii, materiałów, części, elektorniki

49 "Czy recesja światowa dotknęła gospodarkę odpadami? debata Wpływ na możliwość pozyskiwania środków europejskich zapewnienie wkładu własnego Oszczędności, cięcia budżetowe... Dostępność kredytów Brak rozwiniętej, dobrej jakości infrastruktury drogowej ciagły kryzys