Rola Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego w kontrolowaniu przewozu towarów niebezpiecznych 3

Transkrypt

1 Anna Bagińska 1 Marcin Wysokiński Rola Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego w kontrolowaniu przewozu towarów niebezpiecznych 3 Zarządzanie transportem towarów niebezpiecznych zgodnie z obowiązującym prawem, pozwala na znaczne zmniejszenie zagrożeń oraz zwiększenie bezpieczeństwa tego procesu. Perspektywa wyboru rodzaju opakowania, czy też środka transportu w odniesieniu do ryzyka, cechującego dany materiał niebezpieczny, bez zmniejszenia bezpieczeństwa w procesie transportowym jest ważną umiejętnością. Takie podejście powinno być stosowane, ponieważ oddziałuje to na wielkość kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo. Ponadto usuwanie następstw zdarzeń wypadkowych z udziałem towarów niebezpiecznych wymaga znacznych nakładów, zwłaszcza, że poza likwidacją strat konieczna jest także odbudowa zniszczonej infrastruktury [] [4] [5]. Dzięki zapewnieniu właściwej organizacji przepływu towarów niebezpiecznych oraz odpowiednio dostosowanych technologii przewozowych, można zwiększyć efektywność gospodarowania tymi towarami, a także minimalizować bądź zupełnie wyeliminować skutki zagrożeń występujących podczas ich obrotu [3]. Każdy uczestnik procesu transportowego posiada obowiązki, których powinien przestrzegać. Największy zakres wymagań w tym zakresie nałożono na nadawcę substancji niebezpiecznych oraz kierowcę pojazdu. Na straży przestrzegania przepisów ADR stoi Inspekcja Transportu Drogowego, która prowadzi działania służące zmniejszeniu zagrożenia ze strony przewoźników materiałów niebezpiecznych oraz odpadów [1]. Inspektorzy transportu drogowego mają prawo do kontroli jednostek załadowanych towarami niebezpiecznymi na drogach, parkingach oraz w przedsiębiorstwach. Uczestnik przewozu substancji niebezpiecznych, nieprzestrzegający przepisów Umowy ADR podlega m.in. karze pieniężnej. Funkcjonariusze Inspekcji Transportu Drogowego podczas kontroli drogowych sprawdzają stan techniczny, oznakowanie opakowań i środka transportu, sposób przewozu, wymagane dokumenty i wyposażenie. Inspektor transportu drogowego sporządza listę kontrolną w dwóch egzemplarzach. Zatrzymani mogą być zarówno przewoźnikami polskimi, jak i zagranicznymi. Materiał i metody badawcze Celem badań była ocena działań Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego w kontekście poprawy bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych. Skuteczność omawianej jednostki określono na podstawie zmian liczby naruszeń przepisów ADR wykrytych podczas kontroli jednostek przewożących towary niebezpieczne. W oparciu o dane wtórne (wyniki kontroli Inspekcji Transportu Drogowego w latach 4 1) została omówiona struktura naruszeń, jak również dynamika ich zmian. Dane odnoszą się do wszystkich województw. W celu pogłębienia analizy, zidentyfikowane naruszenia pogrupowano do poniższych kategorii: 1) naruszenia w dokumentacji wymaganej przez przepisy ADR, ) nieprawidłowości przy dopuszczeniu towaru do przewozu, 3) nieprawidłowe oznakowanie sztuki przesyłki oraz pojazdu przewożącego towary niebezpieczne, 4) brak wymaganego wyposażenia ochronnego. Wyniki badań Przed wykonaniem procesu transportowego z udziałem towarów niebezpiecznych powinny zostać sporządzone dokumenty określone przez przepisy Umowy ADR. Za ich przygotowanie odpowiadają określeni uczestnicy drogowego przewozu towarów niebezpiecznych. Kierowca w pojeździe załadowanym materiałem niebezpiecznym powinien posiadać: dokument przewozowy, instrukcję pisemną kierowcy, zaświadczenie ADR, świadectwo dopuszczenia pojazdu oraz inne dokumenty. Inne dokumenty oznaczają na przykład: wymaganie posiadania kopii umowy specjalnej, certyfikatu pakowania kontenera, zezwolenia do wykonywania operacji transportowych. Liczba nieprawidłowości w dokumentacji wymaganej przy przewozie towarów niebezpiecznych systematycznie zmniejsza się (rys. 1). W 4 roku Inspektorzy Transportu Drogowego zatrzymali 174 kierowców nieposiadających kompletu zaświadczeń. W następnym roku liczba ta ulegała zwiększeniu, jednakże w kolejnych latach widoczna jest tendencja spadkowa. 1 3 Anna Bagińska XPlus Contract Control. Dr Marcin Wysokiński, adiunkt, SGGW w Warszawie, Wydział Nauk Ekonomicznych, Zakład Ekonomiki i Inżynierii Logistyki, Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw. Artykuł recenzowany. Logistyka 6/

2 W 9 roku odnotowano wzrost naruszeń związanych z brakiem kompletu dokumentów. Powodem takiej sytuacji mogło być zwiększenie częstotliwości kontroli drogowych w porównaniu do roku poprzedniego. W odniesieniu do całego okresu badawczego, w 1 roku odnotowano najniższą liczbę opisywanych wykroczeń (314) w dokumentacji Rys 1. Liczba naruszeń w dokumentacji ujawnionych podczas kontroli drogowych pojazdów przewożących towary niebezpieczne Szczegółowa struktura naruszeń w dokumentacji podczas drogowego przewozu towarów niebezpiecznych została przedstawiona na rysunku dokument przewozowy Instrukcja pisemna kierowcy zaświadczenie ADR świadectwo dopuszczenia pojazdu Inne dokumenty* Rys.. Liczba naruszeń w dokumentacji wymaganej według przepisów ADR w ujęciu rodzajowym Największą liczbę naruszeń w dokumentacji wymaganej podczas drogowego transportu towarów niebezpiecznych stanowiły nieprawidłowości związane z dokumentem przewozowym (rys. ). Dokument ten powinien zawierać dokładne informacje o towarze niebezpiecznym oraz warunkach jego przewozu. Przydatny, zwłaszcza podczas zdarzenia niebezpiecznego, gdy służby ratunkowe potrzebują szybkiego dostępu do danych. Zaświadczenie to jest wymagane podczas przewozów opartych na wyłączeniach, jak i bez wyłączeń. Największą liczbę wykroczeń związanych z dokumentem przewozowym odnotowano w 5 roku. W kolejnych latach, nastąpiła znaczna poprawa. W 1 roku Inspektorzy zarejestrowali ponad sześć razy mniej zaniedbań w sprawdzanych dokumentach przewozowych. Głównymi nieprawidłowościami w opisywanym zaświadczeniu 1394 Logistyka 6/14

3 były: brak dokumentu, brak wpisanego numeru UN, brak nazwy przewozowej, brak grupy pakowania lub innych wymaganych danych. O dopuszczeniu towaru niebezpiecznego do przewozu decyduje przewoźnik na podstawie klasyfikacji danego materiału. Regulacje w tym zakresie często ulegają zmianom, co może oddziaływać na częstsze przewozy towarów niebezpiecznych towarów, których transport nie jest dozwolony. Poniższy wykres przedstawia skalę naruszeń w badanym aspekcie liczba przewozów towarów niedopuszczonych do przewozu [ rok] Rys 3. Liczba przewozów towarów niebezpiecznych niedopuszczonych do przewozu w latach 4 1 wykrytych podczas kontroli GITD W latach 4 1 zarejestrowano niewielką liczbę naruszeń w zakresie transportu towarów niedopuszczonych do przewozu. W okresie 7 1 częstotliwość badanego zjawiska wzrosła, następnie widoczny jest spadek. Na podstawie danych Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego, można wnioskować, iż skala łamania przepisów ze względu na przewóz materiałów, które nie powinny być transportowane jest niska. Wykryte naruszenia w kategorii nieprawidłowego oznakowania sztuki przesyłki oraz pojazdu przewożącego towary niebezpieczne ilustruje rysunek w zakresie oznakowania sztuki przesyłki oraz środka transportu Rys. 4. Liczba naruszeń w zakresie nieprawidłowego oznakowania sztuki przesyłki lub pojazdu przewożącego towary niebezpieczne zarejestrowanych przez GITD w latach 4 1 Na podstawie danych statystycznych z lat 4 1 można stwierdzić, że w zakresie oznakowania sztuki przesyłki oraz jednostki transportującej towar niebezpieczny systematycznie zmniejsza się. W badanym okresie udział opisywanego zjawiska zmniejszył się ponad czterokrotnie. Powodem tendencji spadkowej może być bardziej skrupulatne przestrzeganie przepisów Umowy ADR przez nadawcę towaru niebezpiecznego spowodowane większą częstotliwością kontroli drogowych oraz zwiększenia wysokości kar. Ponadto w gestii przewoźnika leży także weryfikacja oznakowania sztuki przesyłki oraz środka transportu. Logistyka 6/

4 Przewóz towarów niebezpiecznych niesie za sobą konieczność zaopatrzenia środka transportu w określone wyposażenie ochronne. Informacje dotyczące oprzyrządowania awaryjnego zawiera Instrukcja pisemna kierowcy. Do podstawowego wyposażenia awaryjnego zalicza się: klin pod koła pojazdu, dwa znaki ostrzegawcze, płyn do płukania oczu. Dla każdego członka załogi wymagane jest: kamizelka ostrzegawcza, przenośne urządzenie oświetleniowe, para rękawic, ochrona oczu. Niektóre klasy towarów wymagają dodatkowo wyposażenia w maskę ucieczkową, łopatę, osłonę otworów kanalizacyjnych, pojemnik do zbierania pozostałości. Poniższy rysunek 5 przedstawia liczbę braków w wyposażeniu ochronnym podczas drogowego przewozu materiałów niebezpiecznych liczba braków w wyposażeniu ochronnym Rys. 5. Liczba naruszeń dotycząca braków wymaganego wyposażenia ochronnego podczas drogowego przewozu towarów niebezpiecznych odnotowanych przez GITD w latach 4 1 Rysunek 5 przedstawia zestawienie liczby naruszeń dotyczących braków w wyposażeniu ochronnym, zarejestrowanych podczas kontroli drogowych pojazdów przewożących materiały niebezpieczne. Najwięcej wykroczeń Inspektorzy transportu drogowego zarejestrowali w 5 roku 93. W perspektywie okresu badawczego w opisywanym aspekcie zmniejszyła się o ponad połowę. Rysunek 6 zawiera porównanie udziału poszczególnych kategorii w ogólnej liczbie naruszeń zanotowanych przez GITD podczas kontroli pojazdów przewożących materiały niebezpieczne w latach dokumentacja przewóz towarów niedopuszczonych do przewozu oznakowanie sztuki przesyłki oraz środka transportu wyposażenie ochronne 9 8 Rys. 6. Zmiana liczby naruszeń poszczególnych kategorii zarejestrowanych podczas kontroli drogowych GITD w latach Logistyka 6/14

5 Z danych zawartych na rysunku 6 wynika, że w badanych kategoriach zmniejsza się. Największą liczbę wykroczeń rejestrowano w aspekcie braku wymaganej dokumentacji (szczególnie lata 4 5). Błędy wynikające z niedostatecznego wypełnienia obowiązku posiadania odpowiednich dokumentów, w znacznym stopniu utrudniają postępowanie podczas wypadku z udziałem substancji niebezpiecznych. Według danych kontrolnych, najwięcej naruszeń rejestrowanych jest w dokumencie przewozowym. Niedostatek wymaganego wyposażenia ochronnego jest kolejnym aspektem wymagającym większej uwagi w celu dostosowania się do wymagań stawianych przez Umowę ADR. Najmniejszy udział w rejestrze kar dotyczących badanego okresu stanowi przewóz towarów niedopuszczonych do przewozu. Na podstawie danych statystycznych można stwierdzić, że Inspekcja Transportu Drogowego przyczynia się do wzrostu bezpieczeństwa drogowego transportu towarów niebezpiecznych. Jest to efekt wzmożonej kontroli kierowców na trasie, jak i w przedsiębiorstwach, w których pojazdy przygotowywane są do pracy przewozowej. Główny Inspektorat Transportu Drogowego organizuje szkolenia dla Inspektorów, które są niezbędne ze względu na nowelizowane przepisy Umowy ADR. Jednostka opracowuje plan kontroli drogowych pojazdów przewożących towary niebezpieczne, który wypełniają Wojewódzkie Inspektoraty Transportu Drogowego. Liczbę naruszeń podczas drogowego transportu towarów niebezpiecznych w odniesieniu do jednej kontroli ilustruje rysunek 7.,3 wskaźnik naruszeń,5,,15,1, wskaźnik liczby naruszeń przypadający na jedną kontrolę środka transportu przewożącego towary niebezpieczne Rys 7. Wskaźnik liczby naruszeń przypadający na jedną kontrolę środka transportu przewożącego towary niebezpieczne Zaobserwowano tendencję spadkową wskaźnika liczby naruszeń przypadającego na jedną kontrolę środka transportu przewożącego towary niebezpieczne (rys. 7). Wskaźnik w badanym okresie zmniejszył się z,6 do,45. Pomimo wzrostu liczby kontroli, udział naruszeń zmniejsza się. W 1 roku na 1 kontroli przeprowadzonych przez Inspektorów Transportu Drogowego przypadało około 5 naruszeń (6 w 4) [1]. Podsumowanie Inspektorzy Transportu Drogowego posiadają największy zakres uprawnień w zakresie kontroli przewoźników materiałów niebezpiecznych w porównaniu z innymi służbami. Funkcjonariusze ITD mają prawo do inspekcji pojazdów załadowanych towarem niebezpiecznym znajdujących się na drodze lub parkingu. Ponadto sprawują nadzór przedsiębiorstw organizujących przewozy towarów niebezpiecznych. Na podstawie badań stwierdzono, że Główny Inspektorat Transportu Drogowego wyraźnie oddziałuje na zmniejszenie liczby wykroczeń popełnianych podczas drogowego transportu materiałów niebezpiecznych. Podwyższona częstotliwość kontroli przewoźników towarów niebezpiecznych na drogach oraz w przedsiębiorstwach wywiera presję na bardziej skrupulatne przestrzeganie przepisów Umowy ADR. W okresie 4 1 liczba skontrolowanych kierowców jednostek załadowanych towarem niebezpiecznym wzrosła o sześć tysięcy, natomiast liczba wykrytych naruszeń zmniejszyła się kilkukrotnie. Transport materiałów niebezpiecznych przy starannym wypełnianiu przepisów prawnych oddziałuje na wyższy poziom bezpieczeństwa wszystkich uczestników przewozu. Główny Inspektorat Transportu Drogowego poprzez koordynowanie działań podległych jednostek przyczynia się do zmniejszenia wykroczeń w drogowym transporcie towarów niebezpiecznych. Logistyka 6/

6 Streszczenie W artykule przedstawiono działania Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego dotyczące kontroli pojazdów transportujących towary niebezpieczne. Przeanalizowano wykryte naruszenia, ich strukturę oraz dynamikę zmian w latach 4 1. Zaobserwowano wyraźny trend malejący wykrywanych naruszeń we wszystkich analizowanych kategoriach. Najwięcej naruszeń dotyczyło dokumentacji, gdzie najczęstszą nieprawidłowością były problemy z dokumentem przewozowym. The role of the Main Inspectorate of Road Transport in the carriage of dangerous goods Abstract The paper presents the activities of the Main Inspectorate of Road Transport in the carriage of dangerous goods. Analyzed the detected violations, their structure and dynamics of changes in the years 4 1. A significant downward trend of infringements detected in all analyzed categories. Most violations related to documentation, where the most common abnormality were problems with the transport document. LITERATURA / BIBLIOGRAPHY 1. Bagińska A., Rola Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego w przewozie materiałów niebezpiecznych, praca magisterska maszynopis, SGGW, Warszawa 14.. Kizyn M., Warunki bezpiecznego przechowywania substancji niebezpiecznych zgodnie z wytycznymi unijnymi REACH i CLP, Logistyka 6/1. 3. Kos B., Logistyczne aspekty przepływu ładunków niebezpiecznych, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 1998, s Różycki M., Magazynowanie materiałów niebezpiecznych, Towary Niebezpieczne 1/6, s Sadowski J., Bezpieczeństwo transportu drogowego ładunków niebezpiecznych, Logistyka 3/ Logistyka 6/14