7 kwietnia 2014 Światowy Dzień Zdrowia. Choroby wektorowe

Transkrypt

1 Choroby wektorowe

2 Str. 2 Wektory obchodzony jest każdego roku 7 kwietnia, aby uczcić rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia w 1948 roku. Co roku jest wybierany t e m a t p r z e w o d n i z zakresu zdrowia publicznego, który w danym okresie wymaga szczególnej uwagi. Obchody Światowego Dnia Zdrowia stwarzają możliwość podjęcia wielu działań, których efektem jest poprawa stanu zdrowia ludzi. W naszym klimacie zagrożenie stanowią przede wszystkim choroby przenoszone przez kleszcze: borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Wektory to organizmy, które są przenosicielami patogenów lub pasożytów. Poprzez wędrówkę i kontakt z otoczeniem przenoszą groźne drobnoustroje na inne organizmy, często na ludzi. W ten sposób mogą wywołać choroby, które zagrażają życiu lub zdrowiu człowieka. Wektorami są m.in.: komary, kleszcze, moskity, wszy, pchły, pluskwiaki. Najbardziej znane choroby wektorowe to: malaria, gorączka denga, gorączka zachodniego Nilu, gorączka chikungunya, żółta febra, leiszmanioza. Sytuacja w Polsce Ixodes ricinus Borelioza (Lyme boreliosos, Lyme disease) Jest chorobą wywołaną przez krętki z rodzaju Borrelia burgdorferi, afzelii i garinii przenoszone przez kleszcze Ixodes. Charakteryzuje się zajęciem skóry, stawów, układu nerwowego i serca W Europie przenosicielem choroby z Lyme jest Ixodes ricinus oraz Ixodes persulcatus. Nieleczona borelioza przebiega u człowieka w trzech etapach: 1. Etap infekcji zlokalizowanej Rumień wędrujący Naciek limfocytarny Objawy grypopodobne

3 Str Etap infekcji rozproszonej Nawracające zapalenie stawów, Zapalenie opon mózgowordzeniowych, Zapalenie nerwów czaszkowych, Zapalenie mięśnia sercowego, 3. Etap infekcji przewlekłej Leczenie: Prowadzone jest za pomocą antybiotyków. Trwa od 21 do 28 dni ( czasami dłużej). Właściwa antybiotykoterapia zapewnia wyleczenie więcej niż 90% przypadków zachorowań. Zapobieganie: Noszenie okrywającego ubioru Rumień wędrujący Zanikowe zapalenie skóry, Stosowanie repelentów Przewlekłe zapalenie stawów, Sprawdzanie ciała po spacerze Zapalenie mięśni. Unikanie chodzenia po zaroślach Kleszczowe zapalenie mózgu Naciek limfocytarny Wirusowe kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest chorobą ośrodkowego układu nerwowego przenoszoną przez kleszcze Ixodes. Czynnikiem etiologicznym choroby jest wirus RNA należący do rodziny Flaviviridae. Okres wylęgania KZM wynosi od 4 do 28 dni, średnio 7-14 dni, w przypadku zakażenia pokarmowego jest krótszy i trwa 3-4 dni. Choroba przebiega dwufazowo. W fazie zwiastunowej występują objawy grypopodobne, nudności, wymioty, biegunka. Objawy utrzymują się do 7 dni, u większości chorych dochodzi do samoistnego wyleczenia na tym etapie. U części chorych po kilkudniowym okresie ustąpienia objawów rozwija się faza neuroinfekcji. Neuroinfekcja może występować pod postacią zapalenia opon mózgowo rdzeniowych, zapalenia mózgu, zapalenia móźdźku lub zapalenia rdzenia kręgowego. U większości objawy ustępują całkowicie po 2-3 tygodniach. U chorych na zapalenie mózgu, rdzenia kręgowego możliwe utrzymywanie się przez kilka miesięcy zaburzeń czucia, niedowładów, upośledzenia pamięci. Szczepienia ochronne: Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu powinno być wykonywane w określonych grupach zawodowych, tj.: pracowników leśnych, wojskowych na poligonach, turystów (przede wszystkim pieszych), kolonistów (dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia stanowiącej ¼ chorujących), przebywających na obszarach endemicznych. W Polsce szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu mają charakter zalecany. Schemat szczepień obejmuje: szczepienie podstawowe (pierwsza dawka, po 1-3 miesiącach druga dawka, po 5-12 miesiącach trzecia dawka) szczepienie przypominające: pierwsze po 3 latach,następnie co 3-5 lat. Jak prawidłowo usunąć kleszcza? Usuwanie kleszcza za pomocą pęsety jest dość trudne i wymaga doswiadczenia. Należy jak najszybciej po zauważeniu kleszcza na powierzchni ciała przystapić do usunięcia. Delikatnie, ale zdecydowanie usunąć kleszcza chwytając go jak najbliżej ciała. W przypadku problemów należy zgłosić się do lekarza,.

4 Str. 4 Sytuacja na świecie Źródł: Coraz więcej Polaków odbywa podróże do krajów położonych w strefach podzwrotnikowych i zwrotnikowych. Klimat tych krajów sprzyja występowaniu zwierzęcych wektorów. Warto zwrócić uwagę podróżujących na choroby różnych rejonów świata, aby wymarzone wakacji nie zamieniły się w koszmar. Malaria (zimnica) Źródłó: Ofiarami malarii są głównie dzieci do 5. roku życia. Anopheles funestus Ostra lub przewlekła, tropikalna choroba pasożytnicza, której różne postacie wywoływane są przez jeden lub więcej z pięciu gatunków jednokomórkowego pierwotniaka z rodzaju Plasmodium. Wektorem malarii przenoszącym ją między osobami chorymi i zdrowymi są samice komarów z rodzaju Anopheles. Jest to najczęstsza na świecie choroba zakaźna, na którą co roku zapada ponad 220 mln osób, a umiera 1-3 mln Choroba charakteryzuje się m.in.: nawracającymi napadami gorączki. Napady gorączki najczęściej powtarzają się co 2 lub 3 dni (zależnie od rodzaju plazmodium). Okres wylęgania wynosi średnio dni, ale w niektórych przypadkach objawy mogą wystąpić po 8-10 miesiącach od zarażenia. Sporadycznie spotykane są również przypadki tzw. Malarii lotniskowej lub portowej, czyli zachorowania w okolicach lotnisk i portów krajów, w których choroba ta nie występuje, a wektory zarażenia przedostają się do strefy klimatu umiarkowanego środkami transortu. Profilaktyka: repelenty, moskitiery, przyjmowanie profilaktyczne leków przeciwmalarycznych. Źródło:

5 Str. 5 Gorączka denga Źródło: Denga to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa dengi, należącego do rodziny Flaviviridae, z rodzaju Flavivirus. Występują cztery typy serologiczne wirusa, co ma znaczenie dla przebiegu choroby. Rezerwuarem wirusów jest człowiek, sporadycznie w łańcuchu epidemicznym biorą udział małpy, zwłaszcza w Azji Południowo-Wschodniej i w Afryce Zachodniej. Wektorem zakażenia jest komar Aedes aegypti, rzadziej inne komary z rodzaju Aedes. Nie ma możliwości przeniesienia zakażenia bezpośrednio z człowieka na człowieka. Wyróżni a się 3 p o stacie klini cz ne : - ostry stan gorączkowy - przebiega zazwyczaj z plamisto-grudkową wysypką, często z towarzyszącym nieżyt e m g ó r n y c h d r ó g o d d e c h o w y c h, - gorączka denga - charakteryzuje się ostrym początkiem z wysoką temperaturą, bólami głowy, bólami kostno-stawowymi (charakterystyczne jest zajęcie stawów kolanowych, wymuszające chód na usztywnionych nogach), powiększeniem węzłów chłonnych. Gorączka spada po 2-4 dniach, następuje remisja objawów na okres kilkunastu-kilkudziesięciu godzin. Drugi okres gorączkowy, trwający 1-2 dni, przebiega z towarzyszącą wysypką plamisto-grudkową, zajmującą początkowo grzbiety rąk i nóg, później rozszerzającą się na kończyny i tułów, rzadko z zajęciem twarzy. Wysypka ustępuje pozostawiając przebarwienia lub łuszczenie się naskórka. gorączka krwotoczna denga - występuje głównie w Azji Południowo-Wschodniej (Tajlandia, Filipiny). Choroba przebiega dwuetapowo. Silniej wyrażone są objawy początkowe, z charakterystycznymi wymiotami. W 2-3 dniu choroby dołączają się bóle brzucha, powiększenie wątroby i objawy skazy krwotocznej, z wybroczynami i podbiegnięciami krwawymi na kończynach, okolicy lędźwiowo-krzyżowej i twarzy. Niekiedy dochodzi do śpiączki. W 4-5 dniu choroby występują krwawienia do jam ciała, często z objawami wstrząsu i utraty przytomności. Jeśli nie podjęto wcześniej leczenia, zwykle dochodzi do zgonu, 4-6 godzin od wystąpienia objawów wstrząsowych. Zgony dotyczą głównie dzieci.. Zapobieganie: stosowanie repelentów, moskitier, siatek ochronnych w oknach pomieszczeń, odpowiednio noszona odzież (długie rękawy koszul i nogawki spodni), zwłaszcza od zmierzchu do świtu. Aedes aegypti

6 Str. 6 Gorączka Zachodniego Nilu Gorączka Zachodniego Nilu to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa gorączki Zachodniego Nilu z rodziny Flaviviridae, z rodzaju Flavivirus, wchodzącego w skład tzw. kompleksu antygenowego japońskiego zapalenia mózgu. Rezerwuarem zakażenia są ptaki, a wektorem komary, głównie z rodzaju Culex i Aedes. Culex quinquefasciatus Gorączka Zachodniego Nilu występuje w krajach Afryki Północnej (Egipt) i Środkowej (Uganda) w dorzeczu Nilu, na Bliskim Wschodzie (Izrael, epidemia w 2000 r.), w Europie Wschodniej (epidemie w Rumunii 1996 r., w Rosji 1999 r.) i w Azji Zachodniej. Infekcja u wielu osób przebiega bezobjawowo lub daje łagodne objawy. Jeśli dochodzi do rozwinięcia się choroby, objawy pojawiają się po 2 15 dniach. W postaciach lekkich choroba może dawać objawy rzekomogrypowe (gorączka, ból głowy, bóle mięśni), czasem drobną wysypkę lub powiększenie węzłów chłonnych. W cięższych przypadkach objawy są bardziej nasilone a przebieg gwałtowny, mogą dołączyć się nudności, wymioty trudności w połykaniu, osłabienie mięśni, utrudnienie chodu, zaburzenia koordynacji, parkinsonizm, zaburzenia świadomości. U osób immunoniekompetentnych istnieje zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu choroby. Chikungunya Chikungunya to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa chikungunya (Alphavirus), należącego do rodziny Togaviridae, którego rezerwuarem są małpy, a wektorem zakażenia komary z rodzaju Aedes (A. a e g y p t i, A. a l b o p i c t u s ) Aedes eagypti C h i k u n g u n y a występuje w Azji P o ł u d n i o w o - Wschodniej, na Subkontynencie Indyjskim i w Afryce Subsaharyjskiej. Po raz pierwszy została opisana w Tanzanii w 1952 r. Ostatnio masowe zachorowania wystąpiły w 2006 r. na wyspach Oceanu Indyjskiego (Madagaskar, Reunion, Mauritius, Seszele, Mayotte, Komory, Malediwy) oraz w rejonach nadbrzeżnych Indii i Malezji. W 2007 r. pierwsze przypadki choroby zanotowano w Europie (Włochy). Objawy: okres wylęgania wynosi 2-5 dni. Objawy kliniczne choroby są zbliżone do gorączki denga. Manifestują się ostrą gorączką (2-5 dni) z towarzyszącymi bólami głowy, bólami mięśni, wysypką i świądem skóry, po których następują długotrwałe bóle dużych stawów (kolanowe, skokowogoleniowe, nadgarstki), utrzymujące się przez wiele tygodni lub miesięcy. U większości pacjentów objawy chorobowe ustępują w ciągu kilku dni, ale u niektórych mogą trwać przez długi okres, nawet do 2 lat, zwłaszcza bóle stawów. Źródło:

7 Str. 7 Żółta febra Choroba zakaźna wywoływana przez wirusa żółtej gorączki, należącego do rodziny Flaviviridae, z rodzaju Flavivirus. Wyróżnia się dwie postaci żółtej gorączki: miejską, w której rezerwuarem patogenów jest człowiek, a wektorem komar Aedes aegypti oraz postać leśną (klasyczną), w której rezerwuarem wirusów są małpy, a wektorami komary z rodzaju Haemagogus, Sabethes oraz inne gatunki Aedes. faza toksyczna, której pierwsze symptomy obserwuje się już po 24h po zakończeniu fazy ostrej. Faza ostra często objawami przypomina zwykłą grypę. Jeśli jednak pojawią się niżej wymienione objawy, szczególnie gdy osoba przebywa bądź niedawno wróciła z krajów zagrożonych żółtą febrą należy zgłosić się do lekarza. Żółta gorączka występuje w strefie tropiku i subtropiku Afryki Subsaharyjskiej oraz Ameryki Środkowej i Południowej. W początkowym okresie choroby objawy przypominają grypę. Następnie, w wyniku intensywnej replikacji w wątrobie, wirus doprowadza do martwicy komórek wątrobowych. Dominuje charakterystyczny objaw, tj. zażółcenie powłok skórnych (stąd nazwa). Przechorowanie daje trwałą odporność. Okres wylęgania choroby trwa od trzech do sześciu dni. Choroba rozpoczyna się gorszym samopoczuciem oraz zwyżką temperatury, która w ciągu kilku dni osiąga 40 o C. Gorączce towarzyszą bóle głowy i dreszcze, charakterystyczne dla fazy ostrej. Zwykle objawy utrzymują się 3-4 dni i znikają. W 15% przypadków rozwija się Źródło: Leiszmanioza Grupa chorób pasożytniczych, wywołana przez pierwotniaki z grupy Leishmania, wektorem są muchówki. Wyróżniamy 3 postacie leiszmaniozy: skórną, skórno śluzówkową i trzewną. Każdego roku na świecie notuje się 1,5 miliona nowych zachorowań na leiszmaniozę skórną, z czego ponad 90% przypadków występuje w Afganistanie, Algierii, Brazylii, Peru, Arabii Saudyjskiej, Iranie, Iraku i Syrii. Ponad 90% przypadków leiszmaniozy trzewnej występuje w Bangladeszu, Brazylii, Indiach, Nepalu, Etiopii i Sudanie. Leiszmanioza skórno śluzówkowa jest ograniczona do krajów Ameryki Południowej (90% przypadków w Brazylii, Peru i Boliwii). leiszmanioza skórno-śluzówkowa zniekształcenia twarzy, uszkodzenia tkanek miękkich, chrząstek i kości nosa. leiszmanioza trzewna gorączka (z okresami nasilenia), obfite pocenie się, nudności, obrzęki, uczucie rozbicia, spadek masy ciała, anemia i szary odcień skóry. Charakterystyczne jest też duże zwiększenie objętości śledziony. Skóra przybiera szare zabarwienie (stąd nazwa czarna febra). O przypadku leiszmaniozy trzewnej świadczy w szczególności gorączka trwająca dłużej niż dwa tygodnie i brak poprawy po zastosowaniu leków przeciwmalarycznych. Objawy: leiszmanioza skórna owrzodzenia skóry, martwica tkanek pozostawiająca blizny po dłuższym czasie, trudno gojące się rany. Zmiany chorobowe obejmują najczęściej twarz, szyję, kończyny

8 Str. 8 Wybierając się w podróż zagraniczną należy pamiętać o szczepieniach. Na stornie Ministerstwa Spraw Zagranicznych dostępne są niezbędne informacje dotyczące szczepień obowiązkowych i zalecanych dla poszczególnych krajów świata. Ważne jest, aby szczepienie było wykonane odpowiednio wcześnie przed wyjazdem. Międzynarodowa Książeczka Szczepień (International Certificate of Vaccination and Prophylaxis) jest oficjalnym dokumentem potwierdzającym przebycie szczepień lub innej formy profilaktyki przed podróżą. Międzynarodową Książeczkę Szczepień wydają poradnie medycyny podróży oraz punkty szczepień dla wyjeżdżających za granicę. Literatura: Olszański R., Dąbrowiecki Z., Zarys Medycyny Tropikalnej, Gdynia 2007 Źródło informacji: