WYŻYNA WOŹNICKA Próg Herbski

Transkrypt

1 Stanisław Cabała Cezary Gębicki Krzysztof Pierzgalski Jerzy Zygmunt Stanowiska przyrodnicze Częstochowy Część V WYŻYNA WOŹNICKA Próg Herbski DORZECZE STRADOMKI 45. Warpie w Liszce 46. Młaka w Liszce 47. Glinianka w Liszce 48. Łąki kopalni Franciszek 49. Łąki kopalni Barbara 50. Glinianka przy ul. Zaciszańskiej 51. Glinianka w Stradomce 52. Dolina Górnej Stradomki 53. Dolina Dolnej Stradomki 54. Dolina Gorzelanki 55. Glinianka Bida 56. Glinianka przy Wileńskiej 57. Park Lisiniecki

2 geograficzne Wyżyna Woźnicko- Wieluńska, Próg Herbski Opis lokalizacji między Liszką a Gnaszynem Dolnym Położenie administracyjne Częstochowa, Liszka Współrzędne N-50 46'21,93''., E-019 1'0,31'' Opis ogólny W północnej części kompleksu tzw. Warpii w Walaszczykach (Łąk w Walaszczykach), rozciągają się obszary pogórnicze, których dominującym elementem rzeźby są tu tzw. warpie, czyli niskie ale długie hałdy, ułożone w rzędach, jedna obok drugiej. Są one w większości zajęte przez młode zagajniki, zbudowane głównie przez sosnę, osikę i brzozę. W obniżeniach między warpiami rozciągają się pasy roślinności zielnej, w postaci ugorowanych łąk i różnych szuwarów. Cały ten kompleks z gospodarczego punktu widzenia jest nieużytkiem, ale pod względem przyrodniczym pełni ważną rolę, przede wszystkim jako odludne i trudno dostępne miejsce, będące matecznikiem dla wielu gatunków zwierząt. Duża ilość małych zbiorników wodnych stwarza możliwość życia i rozmnażania dla szczególnie zagrożonych płazów. Kompleks Warpii w Liszce przedstawia sobą znaczącą wartość przyrodniczą, głównie z powodu występowania na jednym obszarze wielu odmiennych siedlisk, oraz dużą wartość krajobrazową, jako pozostałość po dawnych kopalniach rudy żelaza. 45. Warpie w Liszce

3 Szata roślinna Chronione gat. roślin Inne ważne gat. roślin Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania szuwar szerokopałkowy Typhetum latifoliae bardzo dobry dobry duża szuwar sitowia leśnego Scirpetum silvatici dobry dobry duża szuwar situ rozpierzchłego dobry dobry duża szuwar turzycy pospolitej Carex nigra dobry dobry duża murawy napiaskowe z klasy Nardo-Callunetea dobry dobry mała zbiorowiska Spergulo morisonii-corynephoretum. dobry dobry mała szuwar skrzypowy z Equisetum palustre bardzo dobry dobry mała szuwar trzcinowy Phragmitetum australis dobry dobry mała szuwar mozgowy Phalaridetum arundinaceae bardzo dobry bardzo dobry duża Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis sporadycznie Szacunkowa powierzchnia Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi siedmiopalecznik błotny Comarum palustre licznie przetacznik błotny Veronica scutellata sporadycznie rzadki w Polsce Ogólnie: Calamagrostis epigeios, Lysimachia vulgaris, Tanacetum vulgare, Rubus plicatus, Salix cinerea, Padus serotina, Pozostałe Quercus robur. W runie: Calamagrostis epigeios, Vaccinium myrtillus, Ranunculus acris, Scrophularia nodosa, Hieracium gatunki lachenalii, Lysimachia vulgaris, Vicia cracca, Potentilla erecta, Valeriana sambucifolia. Na zboczach wyniesień rosną: Lupinus roślin polyphyllus, Astragalus glycyphyllos, Fragaria vesca, Rumex acetosella, Calluna vulgaris, Hieracium pilosella, Festuca rubra, Campanula patula. Szuwar mozgi trzcinowatej:phalaris arundinacea, Rumex hydrolapathum, Equisetum palustre, Lycopus europaeus, Lychnis floscuculi, Galium uliginosum, Lysimachia vulgaris, Veronica scutellata, Solanum dulcamara, Typha latifolia, Lythrum salicaria, Cirsium arvense, Poa palustris, Comarum palustre, Deschampsia caespitosa, Juncus effusus, Cirsium palustre, Lotus uliginosus, Carex rostrata, Bidens tripartite. Na hałdach: Populus tremula, Calamagrostis epigeios, Calluna vulgaris, Nardus stricta, Holcus lanatus, Rumex acetosella, Festuca rubra, Luzula campestris, Plantago lanceolata, Galium verum, Hieracium pilosella, Daucus carota, Dianthus deltoides, Tanacetum vulgare, Trifolium repens, Vicia tetrasperma, Trifolium pratense. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi żaba wodna Rana esculenta * liczna Chronione gatunki zwierząt (oprócz pospolitych ptaków ) kszyk Gallinago gallinago * 2-3 przepiórka Coturnix coturnix 1-2 błotniak stawowy Circus aeruginosus * 1 p. BD1 czajka Vanellus vanellus * 1-2 p. wg Czyża (2008)

4 muchołówka szara Muscicapa striata 1-2 p. *gatunek wymagający ochrony czynnej Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ptaki Aves bażant Phasianus colchicus kukułka Cuculus canorus skowronek polny Alauda arvensis świergotek drzewny Anthus trivialis świergotek łąkowy Anthus pratensis rudzik Erithacus rubecula pokląskwa Saxicola rubetra kląskawka Saxicola rubicola kos Turdus merula kwiczoł Turdus pilaris śpiewak Turdus philomelos brzęczka Locustella luscinioides piegża Sylvia curruca kapturka Sylvia atricapilla świstunka leśna Phylloscopus sibilatrix pierwiosnek Phylloscopus collybita piecuszek Phylloscopus trochilus modraszka Parus caeruleus bogatka Parus major zięba Fringilla coelebs wilga Oriolus oriolus gąsiorek Lamius collurio srokosz Lanius excubitor sójka Garrulus glandarius kulczyk Serinus serinus dzwoniec Carduelis chloris szczygieł Carduelis carduelis trznadel Emberiza citrinella potrzos Emberiza schoeniclus potrzeszcz Miliaria calandra wg Czyża (2008)

5 Zagrożenia dla stanowiska Wskazania ochronne dla stanowiska Uwagi - planowana autostrada, - składowanie odpadów, - pożary, aktualnie wzniecane, prawd. z podpaleń, - zaśmiecanie (dzikie wysypiska), - zainwestowanie terenu. - zbudowanie odpowiednio długiej estakady pod proj. autostradę, - uporządkowanie przyrodnicze terenu, przez dokładną inwentaryzację istniejących warpii i oczek wodnych, - w przypadku prac budowlanych autostrady, nie zniwelować terenu, także o ile to możliwe, schowanie linii elektrycznej pod ziemię (obecnie znacząco szpeci ona krajobraz i wymusza wykonywanie przecinek po nią). Krajobraz warpii stanowi godny zachowania relikt okresu eksploatacji rud żelaza w regionie częstochowskim. Jednocześnie stanowi ostoje dla zwierzyny np. sarny, zająca i wielu gatunków ptaków.

6 geograficzne Wyżyna Woźnicko- Wieluńska, Próg Herbski Opis lokalizacji na końcu ul. Łąkowej, tuż za hałdą kopalni Paweł Położenie administracyjne Częstochowa, Liszka Współrzędne N-50 46'28,97''., E-019 1'16,14'' Opis ogólny Jest to kompleks łąk, przylegających od zachodu do hałdy kopalni Paweł. Przeważają tu zbiorowiska z klasy Molinio- Arrhenatheretea, miejscami z dominacją kłosówki wełnistej i podsianej kupkówki. Z gatunków rzadkich rośnie tu podkolan biały. W lokalnych, bardziej wilgotnych obniżeniach tych łąk występują cenne młaki torfotwórcze i torfowiska przejściowe, tworząc w okresie wiosny malowniczą mozaikę. Obok typowych dla tego siedliska gatunków, jak tojeść zwyczajna, ostrożeń łąkowy, sitowie leśne, wełnianka wąskolistna i krwawnica pospolita, występują także, i to w dużej liczbie, chronione storczyki kukułki szerokolistne i kukułki plamiste. 46. Młaka w Liszce

7 Szata roślinna Chronione gat. roślin Inne ważne gat. roślin Pozostałe gatunki roślin Zagrożenia Wskazania ochronne Uwagi Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania młaka torfotwórcza bardzo dobry dobry mała torfowisko przejściowe z klasy Scheuchzerio-Caricetea dobry dobry mała zbiorowisko z klasy Molinio-Arrhenatheretalia, z dominacją średni dobry mała Holcus lanatus Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi podkolan biały Platanthera bifolia cn. 3 okazy kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis licznie Szacunkowa powierzchnia kukułka plamista Dactylorhiza maculata cn. 2 okazy Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi wełnianka wąskolistna Eriophorum nielicznie angustifolium Młaka torfotwórcza: Equisetum palustre, Juncus effusus, Eriophorum angustifolium, Carex fusca, Agrostis stolonifera, Lysimachia vulgaris, Galium palustre, Carex leporina, Scirpus silvaticus, Lythrum salicaria, Cirsium palustre, Lychnis floscuculi, Equisetum limosum, Carex stellulata, Carex gracilis, Viola palustris, Holcus lanatus, Ranunculus repens, Rumex acetosa, Lotus uliginosus, Cardamine pratensis. Torfowisko przejściowe: Carex fusca, Stellaria palustris, Typha latifolia, Juncus effusus, Equisetum palustre, Galium palustre, Lysimachia vulgaris, Agrostis stolonifera, Cirsium palustre, Epilobium palustre, Dactylorhiza maculata, Lythrum salicaria, Carex leporine, Angelica sylvestris. Łąka owsicowa, z dominacją kłsówki wełnistej: Holcus lanatus, Calamagrostis epigeios, Lysimachia vulgaris, Vicia cracca, Ranunculus acris, Cirsium palustre, Lychnis flos-cuculi, Juncus conglomeratus, Geum rivale, Poa pratensis, Festuca pratensis., Equisetum palustre, Potentilla anserina, Trifolium pratense, Carex hirta, Deschampsia caespitosa, Stellaria graminea. - ewentualna melioracja i związane z nią osuszenie terenu, - dalsza zabudowa ulicy. - utrzymać aktualny stan. brak

8 Położenie geograficzne Wyżyna Woźnicko- Wieluńska, Próg Herbski Opis lokalizacji wśród warpii kopalni Paweł, przy ulicy Lakowej. administracyjne Częstochowa, Liszka Dolna Współrzędne N-50 46'37,08''., E-019 1'1,68'' 47. Glinianka w Liszce Opis ogólny Jest to znacznych rozmiarów oczko wodne, położone blisko drogi gruntowej, prowadzącej w stronę Gnaszyna. Brzegi ma porosłe szuwarem pałki wąskolistnej, zaś w głębi występuje roślinność wodna, reprezentowana przez rdestnicę pływającą i kędzierzawą, wywłócznik kłosowy i moczarkę kanadyjską. Na piaszczystym dnie można zaobserwować liczne małże. To dzięki nim mają szansę na egzystencję szczególne ryby różanki, których rozwój częściowo przebiega w ciele małży. Glinianka w Liszce jest bardzo ważnym elementem większego kompleksu przyrodniczego, tzw. Warpii w Walaszczykach. Przedstawia sobą znaczącą wartość przyrodniczą, głównie z powodu występowania zagrożonych wyginięciem i będących pod ochroną, prawną zwierząt wodnych.

9 Szata roślinna Chronione gat. roślin Inne ważne gat. roślin Pozostałe gat. roślin Chronione gatunki zwierząt Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania szuwar wąskopałkowy Typhetum angustifoliae dobry dobry duża murawa szczotlichowa Spergulo morisonii-corynephoretum. słaby dobry małą zespół sitowia leśnego Scirpetum silvatici dobry dobry 0,5 ha Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis sporadycznie Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi rdestnica kędzierzawa Potamogeton crispus nielicznie Szacunkowa powierzchnia Zespół sitowia leśnego: Scirpus silvaticus, Scutellaria galericulata, Lysimachia vulgaris, Comarum palustre, Rumex acetosa, Ranunculus acris, Myosotis palustris, Juncus effusus. W wodzie; Elodea canadensis, Myriophyllum spicatum, Eleocharis palustris. Murawa psammofilna: Hieracium pilosella, Corynephorus canescens, Festuca rubra, Dianthus deltoides, Achillea millefolium, Rumex acetosella. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi (status) różanka Rhodeus sericeus amarus licznie HD2, Bern3 ropucha szara Bufo bufo * bardzo licznie os. gody żaba trawna Rana temporaria * licznie ok. 30 skrzeków *gatunek wymagający ochrony czynnej Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ryby Pisces okoń Perca fluviatilis słonecznica Leucaspius delineatus sumik karłowaty Ictalurus nebulosus Bezkręgowce Systematyka gatunek Owady Insecta Skoczogonki Collembola Podura aquatica pchlica wodna Ważki Odonata Erythromma najas Platycnemis pennipes pióronóg Sympetrum sp. szablak Enallagma cyathigerum - kilka larw - liczne larwy i postacie dorosłe

10 Pajęczaki Arachnoidea Mięczaki Mollusca inne Prostoskrzydłe Orthoptera Chrząszcze Coleoptera Pluskwiaki Heteroptera Coenagrion pulchellum łątka Anax imperator husarz władca Tetrix undulata Jętki Ephemeroptera Cloeon dipterum Muchówki Diptera Pająki Arachnida Ślimaki Gastropoda Małże Bivalvia Galeruca nymphaea szarynka grzybieniówka Hydrobius fuscipes wywłoka Haliplus fluviatilis flisak Ilybius fenestratus grążak Hyphydrus ovatus pepłoń jajowaty Helochares sp. moczydlinek Gerris argentatus nartnik Plea minutissima pianówka Ilyocoris cimicoides żyrytwa pluskwowata Notonecta glauca pluskolec Chaoborus sp. wodzień Aedes sp. Chironomidae ochotkowate Tetragnatha extensa kwadratnik trzcinowy Larinioides cornutus pająk nadwodny Tibellus maritimus Pirata piraticus Argyroneta aquatica topik Limnaea peregra błotniarka jajowata Succinea putri bursztynka pospolita Lymnaea stagnalis błotniarka stawowa Gyraulus albus zatoczek białawy Sphaerium corneum gałeczka rogowa Pisidium casertanum groszkówka pospolita Anodonta sp. szczeżuja - liczne okazy dorosłe i nimfy - bardzo liczne larwy, formy dorosłe w rurkach - sieci łowne położone tuż nad wodą - poj. okazy z kokonami na liściach makrolitów - licznie biegające po wodzie - wiele młodocianych okazów - gatunek liczny - gatunek liczny i charakterystyczny - liczniejsza od poprzedniego gatunku Pijawki Hirudinea Batracobdella paludosa - rzadki i zagrożony wyginięciem, zasiedla także starorzecza, torfianki i rowy melioracyjne (1 okaz) Wirki Turbellaria Leucochloridium vogtianum - 1 sporocysta poza organizmem żywiciela pośredniego Przywry Digenea Leucochloridium vogtianum - sporocysta usadawia się w czułku ślimaka,

11 imitując gąsienicę motyla, co kusi owadożerne ptaki (1 okaz) Zagrożenia Wskazania ochronne Uwagi - ewentualna próba likwidacji zbiornika, usytuowanego w pobliżu innych, licznych obiektów poprzemysłowych, - zaśmiecanie zbiornika i terenów przyległych. - objęcie zbiornika wraz z otuliną ochroną w formie użytku ekologicznego, - wytyczenie ścieżki dydaktycznej, obejmującej główne obiekty pokopalniane miasta (warpie, wyrobiska, glinianki) reprezentujące różne formy i biotechniki rekultywacji. Glinianka powinna być obiektem szczególnej troski, jako stanowisko różanki.

12 geograficzne Wyżyna Woźnicko- Wieluńska, Próg Herbski Opis lokalizacji na zachód od ul. Busolowej Położenie administracyjne Częstochowa, Gnaszyn Górny 48. Łąki kopalni Franciszek Współrzędne N-50 46'35,81''., E-019 2'0,33'' Opis ogólny Rozległy kompleks łąkowy, obecnie nieużytkowany. Obejmuje swoim zasięgiem także obszary po eksploatacji rud żelaza, z charakterystycznymi hałdami oraz zawodnionymi nieckami osiadania. Na całym ternie przeważają słabo wykształcone zbiorowiska łąkowe z klasy Molinio-Arrhenatheretea i szuwarowe. Wyraźnie też jest widoczna sukcesja wtórna w kierunku lasu. Do bardzo efektownych należą wilgotne łąki z dominacją bukwicy zwyczajnej, które w czasie kwitnienia przybierają czerwony aspekt barwny. W miejscach podmokłych rozwinęła się roślinność szuwarowa i wodna. Teren ten stwarza możliwość do życia i rozmnażania bardzo wielu gatunków zwierząt, w tym także zagrożonych wyginięciem płazów. Omawiany kompleks ma duże walory krajobrazowe. Charakteryzuje się dużą bioróżnorodnością, chociaż poza fitocenozami z rzędu Molinietalia nie przedstawia większych wartości botanicznych.

13 Szata roślinna Chronione gat. roślin Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania Szacunkowa powierzchnia zbiorowisko z dominacją Betonica officinalis bardzo dobry dobry 1,5 ha zespół sitowia leśnego Scirpetum silvatici bardzo dobry dobry duża łąki wyczyńcowe Alopecuretum pratensis dobry dobry bardzo duża szuwar turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis dobry dobry mała szuwar trzcinowy Phragmitetum australis dobry dobry duża łąka ostrożeniowa Cirsietum rivularis średni średni bardzo mała fitocenozy z dominacją Calamagrostis epigeios - - duża Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi podkolan biały Platanthera bifolia. cn. 50 os. kruszczyk błotny Epipactis palustris 7 kwitnących, 11- płonych mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus licznie Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi siedmiopalecznik błotny Comarum palustre średnia Inne ważne gat. roślin bukwica zwyczajna Betonica officinalis masowo tworzy barwny aspekt Pozostałe gatunki roślin Zespół sitowia leśnego: Scirpus silvaticus, Scutellaria galericulata, Lysimachia vulgaris, Comarum palustre, Rumex acetosa, Ranunculus acris, Myosotis palustris, Juncus effusus. Hałda: Calamagrostis epigeios, Astragalus glycyphyllos, Fragaria vesca, Galium verum, Arrhenatherum elatius, Chrysanthemum segetum, Hieracium umbellatum. Łąki: Festuca rubra, Festuca ovina, Agrostis capillaris, Agropyron repens, Dactylis glomerata, Deschampsia caespitosa, Anthoxanthum odoratum, Betonica officinalis, Carex hirta, Carex leporina, Equisetum arvense, Holcus lanatus, Alopecurus pratensis, Cirsium arvense, Juncus effusus, Lathyrus pratensis, Lotus corniculatus, Phleum pratense, Potentilla reptans, Achillea millefolium, Rumex crispus, Iris pseudoacorus, Urtica dioica, Nardus stricta, Poa pratensis, Ranunculus acris, Stellaria graminea. Szuwar turzycy zaostrzonej: Alopecurus pratensis, Cirsium arvense, Phalaris arundinacea, Galium palustre, Urtica dioica, Vicia cracca, Lathyrus pratensis, Stachys palustris, Filipendula ulmaria. Szuwar trzcinowy: Juncus effusus, Lysimachia vulgaris, Cirsium arvense., Phalaris arundinacea, Galium palustre, Lotus uliginosus, Calamagrostis epigeios, Carex vulpina, Geum rivale, Thalictrum lucidum, Vicia cracca. Łąka ostrożeniowa: Cirsium rivulare, Selinum carvifolia, Filipendula ulmaria, Betonica officinalis, Geum rivale, Alopecurus pratensis., Gladiolus imbricatus, Crepis biennis, Ononis arvensis, Tanacetum vulgare, Torilis Japonia. Zbiorowisko z dominacją bukwicy zwyczajnej: Betonica officinalis, Alopecurus pratensis, Geum rivale, Selinum carvifolia, Deschampsia caespitosa, Arrhenatherum elatius, Lathyrus pratensis, Agrostis capillaris, Gladiolus imbricatus, Serratula tinctoria, Galium boreale., nielicznie: Succisa pratensis, Cirsium arvense, Centaurea jacea, Galium verum, Agropyron repens,

14 Chronione gatunki zwierząt (oprócz pospolitych ptaków ) Anthoxanthum odoratum, Lotus corniculatus, Lychnis flos-cuculi, Briza media, Equisetum arvense, Anthoxanthum odoratum, Carex canescens, Achillea millefolium, Carex oederi, Alchemilla glabra, Deschampsia caespitosa, Filipendula ulmaria, Galium mollugo, Holcus lanatus, Hieracium umbellatum, Poa pratensis, Potentilla erecta, Juncus effusus, Molinia coerulea, Plantago lanceolata, Stellaria graminea, Sieglingia decumbens, Vicia cracca, Festuca rubra, Rumex acetosa, Ranunculus acris, Carex leporina, Carex vulpine, Salix rosmarinifolia, Succisa pratensis. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi kszyk Gallinago gallinago * 1-2 p. czajka Vanellus vanellus * 1-2 p. brzegówka Riparia riparia 3-5 nor Czyż, 2008 gąsiorek Lamius collurio nielicznie srokosz Lanius excubitor nielicznie *gatunek wymagający ochrony czynnej Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ptaki Aves kuropatwa Perdix perdix bażant Phasianus colchicus kukułka Cuculus canorus skowronek polny Alauda arvensis świergotek drzewny Anthus trivialis świergotek łąkowy Anthus pratensis pliszka żółta Motacilla flava pokląskwa Saxicola rubetra kos Turdus merula świerszczak Locustella naevia trzcinniczek Acrocephalus scirpaeus trzciniak Acrocephalus arundinaceus piegża Sylvia curruca cierniówka Sylvia communis piecuszek Phylloscopus trochilus modraszka Parus caeruleus bogatka Parus major zięba Fringilla coelebs remiz Remiz pendulinus wilga Oriolus oriolus makolągwa - Carduelis cannabina wg Czyża (2008)

15 trznadel Emberiza citrinella potrzos Emberiza schoeniclus Zagrożenia Wskazania ochronne Uwagi - sukcesja naturalna, - ewent. zmiana stosunków wodnych, np. wskutek melioracji. -wykaszanie co kilka lat brak

16 geograficzne Wyżyna Woźnicko- Wieluńska, Próg Herbski Opis lokalizacji u zbiegu ul. Przestrzennej i Zamiejskiej Położenie administracyjne Częstochowa, Kawodrza 49. Łąki kopalni Barbara Współrzędne N-50 47'19,5''., E-019 4'18,62'' Opis ogólny Na kompleks składają się zróżnicowane biocenozy, takie jak łęg olszowo-jesionowy, łąka ostrożeniowa i różnego rodzaju zbiorowiska szuwarowo-wodne. Ponadto rozciągają się duże połacie słabo wykształconych łąk oraz brzozowo-osikowe zagajniki, powstałe na drodze naturalnej sukcesji. Woda występuje w postaci niedużego cieku i dwóch zbiorników. Nad tym wszystkim wznosi się okazała hałda pokopalniana. Dzięki wyjątkowo dużej różnorodności przyrodniczej występuje tu zaskakująco dużo gatunków roślin, w tym chroniony storczyk szerokolistny, oraz wiele gatunków zwierząt, z chronionym kumakiem nizinnym na czele.

17 Szata roślinna Chronione gat. roślin Inne ważne gat. roślin Pozostałe gatunki roślin Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania łąka ostrożeniowa Cirsietum rivularis bardzo dobry dobry duża łęg jesionowo-olszowy Fraxino-Alnetum średni średni mała szuwar trzcinowy Phragmitetum australis dobry dobry duża Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis cn. 50 okazów Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi wierzba krucha Salix fragilis kilka o średnicy cm Szacunkowa powierzchnia Łąka ostrożeniowa: Cirsium rivulare, Equisetum palustre, Scirpus silvaticus, Poa trivialis, Lysimachia vulgaris, Myosotis palustris, Epilobium hirsutum, Valeriana simplicifolia, Solanum dulcamara, Sparganium erectum, Holcus lanatus, Cirsium rivulare, Dactylorhiza majalis, Holcus lanatus, Angelica sylvestris, Symphytum officinale, Urtica dioica, Ranunculus regens, Cirsium palustre. Łąka ze związku Molinion: Alopecurus pratensis, Rumex acetosa, Ranunculus repens, Ranunculus acris, Holcus lanatus, Lathyrus pratensis, Festuca pratensis, Poa pratensis, Molinia coerulea, Cirsium rivulare, Lychnis flos-cuculi, Symphytum officinale, Cerastium holosteoides, Achillea millefolium, Carex vulpina, Festuca rubra, Deschampsia caespitosa, Rumex obtusifolius, Juncus effusus, Dactylorhiza majalis, Galium aparine, Plantago lanceolata. Łęg jesionowo-olszowy: Alnus glutinosa, Salix fragilis, Padus avium, Padus serotina Sambucus nigra, Padus serotina, Juglans regia, Alnus glutinosa, Sambucus nigra, Sorbus aucuparia, Crataegus monogyna, Frangula alnus, runo: Urtica dioica, Poa trivialis, Scirpus silvaticus, Galium aparine, Lychnis flos-cuculi, Lycopus europaeus, Caltha palustris, Ranunculus repens, Phalaris arundinacea, Angelica sylvestris, Carex canescens, Carex hirta, Equisetum arvense, Festuca gigantea, Myosotis palustris, Cirsium palustre, Anthoxanthum odoratum, Holcus lanatus, Geum urbanum, Solidago serotina, Impatiens parviflora, Lythrum salicaria, Rubus plicatus. W niektórych partiach w pobliżu zabudowań w runie masowo rośnie Scirpus silvaticus, a także licznie: Impatiens parviflora, Scutellaria galericulata, Myosotis palustris, Angelica sylvestris, Cirsium palustre, Juncus effusus, Poa trivialis, Ranunculus repens, Caltha palustris, Alopecurus aequalis, Valeriana simplicifolia, Carex oederi, Carex panicea, Equisetum arvense, Ribes vulgare, Epilobium hirsutum, Aegopodium podagraria, Cirsium rivulare. Zubożałe łąki: Rumex acetosa, Deschampsia caespitosa, Holcus lanatus, Festuca rubra, Potentilla anserina, Plantago lanceolata, Ranunculus acris, Ranunculus repens, Poa pratensis, Alopecurus pratensis, Tanacetum vulgare, Quercus robur, Bellis perennis, Cerastium holosteoides, Alnus glutinosa, Lychnis flos-cuculi, Angelica sylvestris, Dactylis glomerata, Taraxacum officinale, Trifolium pratense. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi ślimak winniczek Helix pomatia licznie gatunek pod ochroną częściową Chronione gat. zwierząt (oprócz tygrzyk paskowany Argiope bruennichi licznie

18 pospolitych ptaków ) kumak nizinny Bombina bombina * sporadycznie ropucha zielona Bufo viridis * sporadycznie ropucha szara Bufo bufo * licznie żaba wodna Rana esculenta * nielicznie perkozek Tachybaptus ruficollis 0-1 p. tylko po głosie przepiórka Coturnix coturnix 1-2 gniazdowanie możliwe, Czyż, 2008 gąsiorek Lamius collurio nielicznie *gatunek wymagający ochrony czynnej Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ryby Pisces płoć Rutilus rutilus leszcz Aramis brama karp Cyprinus carpio karaś srebrzysty Carassius auratus szczupak Esox lucius Ptaki Aves bażant Phasianus colchicus bogatka Parus major brzegówka Riparia riparia gajówka Sylvia borin grzywacz Columba palumbus kos Turdus merula krzyżówka Anus platyrhynchos łozówka Acrocephalus palustris makolągwa Carduelis cannabina modraszka Parus caeruleus pliszka siwa Motacilla alba remiz Remiz pendulinus słowik rdzawy Luscinia megarhynchos szczygieł Carduelis carduelis śpiewak Turdus philomelos świerszczak Locustella naevia trzciniak Acrocephalus arundinaceus wrona siwa Corvus cornix zaganiacz Hippolais icterina zięba Fringilla coelebs - prawdop. tylko zalatujące., Czyż Czyż, Czyż, 2008

19 Bezkręgowce Systematyka gatunek Owady Insecta Ważki Odonata Libellula depressa ważka płaskobrzucha Sympecma fusca Sympetrum striolatum szablak Ischnura elegans tężyca Platycnemis pennipes pióronóg Prostoskrzydłe Orthoptera Chrząszcze Coleoptera Pluskwiaki różnoskrzydłe Heteroptera Lestes sponsa pałątka Stenobothrus lineatus dołczan Chorthippus longicornis Phaneroptera falcata długoskrzydlak Rhagonycha fulva Cassida viridis Hydrobius fuscipes Hydrophilus caraboides kałużnik Donacia thalassina rzęsielnica Orectochilus villosus kręciel Dytiscus sp. pływak Acilus canaliculatus toniak Helodidae Haliplus sp. flisak Palomena viridissima Gerris sp. nartnik Notonecta glauca pluskolec Corixa sp. wioślak - gatunek charakterystyczny i liczny - j.w. - liczne larwy - liczne larwy - gatunek liczny Jętki Ephemeroptera Cloeon dipterum - gatunek charakterystyczny Chruściki Trichoptera Limnephilus flavicornis Motyle Lepidoptera Maniola jurtina przestrojnik jurtina Aphanthopus hyperanthus przestrojnik trawik Coenonympha pamphilus strzępotek ruczajnik Melanawgia galathea polowiec szachownica Aricia agestis modraszek agestis Thymelicus lineola karłątek ryska Polyommetus icarus modraszek ikar Thecla betulae pazik brzozowiec Vanessa cardui rusałka osetnik Vanessa atalanta rusałka admirał

20 Pajęczaki Arachnoidea Mięczaki Mollusca Błonkoskrzydłe Hymenoptera Muchówki Diptera Pająki Arachnida Ślimaki Gastropoda Pieris rapae bielinek rzepnik Pieris napi bielinek bytomkowiec Syngrapha sp. Semiothissa clatrata Vanessa carduli rusałka osetnik Rhodites rosarum szybszyniec różany Eumenes coarctatus Polistes gallicus Cephus sp. Athalia rosae obnażacz różówka Lasius sp. Proctotripidae Helophilus pendulus Syrphus sp. Sarcophaga carnaria ścierwica pospolita Urophora cardni Eristalis tenax gnojka Ptychoptera albimana Ptychoptera sp. Chironomidae Ceratopogonidae Sciomyzidae Chaoborus sp. wodzień Heliophanus aenaeus Tibellus maritimus Araneus quadratus Larinioides cornutus Teragnatha extensa kwadratnik trzcinowy Clubiona stagnalis aksamitnik nadwodny Succinea putris bursztynka pospolita Bradybaena fruticum zaroślarka pospolita Trichia hispida ślimak kosmaty Perforatella sp. Lymnaea stagnalis błotniarka stawowa Lymnaea peregra błotniarka jajowata Lymnaea auricularia błotniarka uszata - gatunek charakterystyczny dla zbiornika - liczne, duże gatunki z rodzaju Chironomus - nielicznie - charakterystyczne dla zbiornika - charakterystyczna i liczna w supralitoralu

21 inne Zagrożenia Wskazania ochronne dla stanowiska Uwagi Lymnaea truncatula błotniarka moczarowa Viviparus viviparus żyworódka pospolita Planorbarius corneus zatoczek rogowy Pijawki Hirudinea Helobdella stagnalis Hemiclepsis marginata Skorupiaki Crustacea Asellus aquaticus ośliczka Scapholebris mucronata - charakterystyczny dla hypopleustonu Mszywioły Bryozoa Plumatella sp. rozpiórek - stwierdzono statoblasty, gatunek charakterystyczny dla bentosu tego zbiornika Wodopójki Hydracarina Hydrachna sp. Skąposzczety Eiseniella tetraedra (Lumbricidae) Oligochaeta - naturalna sukcesja roślinna, - wycinka drzew w lesie łęgowym (drzewa już są oznakowane numerami!), - zanieczyszczenie strugi, - zaśmiecanie, zwłaszcza duże wysypisko śmieci w trzcinowiskach przylegających do dużego stawu. - chronić przed infrastrukturą, - powstrzymywać sukcesję na obszarze łąk. Wykaszać w sierpniu, co 2 lata, - chronić przed zaśmiecaniem, - zachować różnorodność biologiczną, promując naturalne i antropogeniczne zróżnicowanie zbiorowisk leśno-zaroślowych, łąkowo-błotnych oraz wodnych.. Teren ten, o dużych walorach krajobrazowych, wartości kulturowej i rekreacyjnej, doskonale nadaje się do propagowania idei ochrony przyrody oraz pokazywania jej elementów, z wykorzystaniem ewentualnych ścieżek edukacyjnych.

22 Położenie geograficzne Wyżyna Woźnicko- Wieluńska, Próg Herbski Opis lokalizacji obok koryta Stradomki, przy ul. Zaciszańskiej Opis ogólny administracyjne Częstochowa, Stradom Współrzędne N-50 47'46,95''., E-019 5'8,01'' Stosunkowo duży zbiornik (ok. 3 ha), powstały po eksploatacji gliny. Otoczony wąskim pasem zadrzewień oraz roślinnością ziołoroślowo-łąkową. Woda w zbiorniku jest czysta. Zadrzewienia utworzone są przez wierzbę kruchą i olszę czarną. W sąsiedztwie dużego zbiornika, ok. 20 m od niego, za ogrodzeniem, znajduje się mały zbiornik o powierzchni ok. 0.3 ha, w ponad połowie porośnięty roślinnością wodno-szuwarową. Od brzegu w stronę toni wodnej jest to zbiorowisko szuwaru pałki szerokolistnej, które przechodzi w zbiorowiska z grążelem żółtym. Przy brzegu wokół zbiornika występuje luźny szpaler drzew, utworzony przez topolę czarną, z niewielką domieszką olszy czarnej i jesionu wyniosłego. Od strony północno-wschodniej ze zbiornikiem sąsiaduje niewielki lasek o charakterze łęgowym, W jego drzewostanie, o zwarciu ok. 80%, dominują okazałe topole czarne (o średnicy ok cm). Ze znacznie mniejszym udziałem rosną wierzby kruche. Bardzo bujnie rozwinięty jest podszyt, utworzony z bzu czarnego. 50. Glinianka przy ul. Zaciszańskiej

23 Szata roślinna Chronione gat. roślin Inne ważne gat. roślin Pozostałe gatunki roślin Chronione gatunki zwierząt Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania Szacunkowa powierzchnia szuwar trzcinowy Phragmitetum australis dobry dobry mała zbiorowisko z grążelem żółtym Nupharo-Nymphaeetum dobry dobry bardzo mała szuwar mozgowy Phalaridetum arundinaceae dobry dobry bardzo mała zespół sitowia leśnego Scirpetum silvatici dobry dobry bardzo mała szuwar turzycy błotnej Caricetum acutiformis dobry dobry bardzo mała szuwar ponikła błotnego Eleocharitetum palustris dobry dobry bardzo mała szuwar szerokopałkowy Typhetum latifoliae dobry dobry bardzo mała szuwar wąskopałkowy Typhetum angustifoliae słaby słaby bardzo mała szuwar oczeretowy słaby słaby bardzo mała Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi grążel żółty Nuphar luteum nielicznie Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi oczeret jeziorny Schoenoplectus lacustris mała W toni wodnej: Sagittaria sagittifolia, Myriophyllum spicatum, Ceratophyllum demersum. W strefie makrofitów wynurzonych: Typha latifolia, Typha angustifolia, Schoenoplectus lacustris, Polygonum amphibium, Rorippa amphibia, Phragmites australis. Przy brzegu: Phalaris arundinacea, Urtica dioica, Artemisia vulgaris, Lycopus europaeus, Mentha aquatica, Lysimachia vulgaris, Epilobium hirsutum, Myosotis palustris. W lasku łęgowym: Populus nigra, Salix fragilis, Sambucus nigra, Fraxinus excelsior, Sorbus aucuparia, Acer negundo, Acer saccharinum, Cerasus avium, Crataegus monogyna: Geum urbanum, Chelidonium majus, Calamagrostis epigeios, Juncus effusus, Sambucus nigra, Urtica dioica. Przy drodze wzdłuż brzegu zbiornika: Reynoutria japonica, Ulmus glabra, Salix viminalis, Alnus glutinosa, Salix alba, Betula pendula, Calystegia sepium, Juncus glaucus, Trifolium alpestre, Solanum dulcamara, Polygonum amphibium. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi (status) różanka Rhodeus sericeus amarus liczna HD2 (Bern3) ropucha szara Bufo bufo * liczna żaba wodna Rana esculenta * nieliczna żaba trawna Rana temporaria * nieliczna łabędź niemy Cygnus olor 1 p. 6 pull r. *gatunek wymagający ochrony czynnej

24 Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ryby Pisces amur biały Ctenopharyngodon idella karaś srebrzysty Carassius auratus karp Cyprinus carpio krąp Blicca bjoerkna leszcz Abramis brama lin Tinca tinca okoń Perca fluviatilis płoć Rutilus rutilus szczupak Esox lucius tołpyga Hypophthalmichthys molitrix węgorz Anguilla anguilla wzdręga Scardinius erythrophthalmus Ptaki Aves bogatka Parus major dzwoniec - Carduelis chloris kapturka Sylvia atricapilla krzyżówka Anus platyrhynchos kokoszka Gallinula chloropus kos Turdus merula kwiczoł Turdus pilaris makolągwa - Carduelis cannabina perkozek Tachybaptus ruficollis mazurek Passer montanus modraszka Parus caeruleus perkoz dwuczuby Podiceps cristatus remiz Remiz pendulinus słowik rdzawy Luscinia megarhynchos trzciniak Acrocephalus arundinaceus trznadel Emberiza citronella zaganiacz Hippolais icterina zięba Fringilla coelebs mewa śmieszka Chroicocephalus ridibundus mewa pospolita Larus canus - cn. 2 p. - nielęgowy - Czyż, nielęgowy, wg Czyża, Czyż, nielęgowa - na przelotach Bezkręgowce Systematyka gatunek Owady Ważki Odonata Enallagma cyathigerum - nieliczne przelatujące okazy

25 Insecta Chrząszcze Coleoptera Pluskwiaki różnoskrzydłe Heteroptera Calopteryx virgo świtezianka dziewica Orthetrum cancellatum szablak Sympetrum sanguineum szablak krwisty Libellula depresja ważka płaskobrzucha Galerucella lineolata szarynka Haliplus fluviatilis flisak Noterus clavicornis pływakowate Laccobius bipunctatus pływakowate Ilybius fenestratus grążak Micronecta meridionalis Ranatea linearis topielnica Gerris sp. nartnik Succinea putris bursztynka pospolita Physella acuta rozdętka zaostrzona Physa fontinalis rozdętka pospolita Helix pomatia ślimak winniczek - gatunek typowy dla glinianek - składnik epipleustonu Jętki Ephemeroptera Cloeon dipterum Muchówki Diptera Caenia fumosa Pajęczaki Pająki Arachnida Pirata insularis - rzadki składnik epipleustonu Arachnoidea Roztocza Acarina Eylais sp. wodopójka Mięczaki Ślimaki Gastropoda Physella acuta rozdętka zaostrzona Mollusca inne - z obszaru śródziemnomorskiego, częsty w wodach podgrzanych np. elektrociepłowni - bardzo liczna w supralitoralu i w płytkiej wodzie - liczny w litoralu - rzadki (1 okaz) - pod ochroną częściową Małże Bivalvia? - obecność różanki wskazuje na występowanie dużych małż z rodzaju Unio lub Anodonta Skąposzczety Oligochaeta Stylaria lacustris - w mulistym dnie, tworzy charakterystyczne łańcuszki połączonych ze sobą osobników Skorupiaki Crustacea Canthocampus sp. widłonóg Orconectes limosus rak amerykański Asellus aquaticus ośliczka Wirki Turbellaria Dugesia tigrina wypławek tygrysi - zawleczony z Ameryki Północnej (w latach 30. XX wieku), zjada ikrę ryb Mszywioły Bryozoa Plumatella sp. rozpiórek - na podstawie licznych statoblastów

26 Zagrożenia dla stanowiska Wskazania ochronne Uwagi - erozja obrzeża zbiornika, czemu sprzyja znacznie rozwinięta linia brzegowa, - bliska lokalizacja ruchliwych tras komunikacyjnych (ul. Piastowska i ul. Zaciszańska), które mogą znacznie utrudniać migracje zwierząt, - nadmierna eksploatacja zbiornika w charakterze obiektu masowej rekreacji, - niekontrolowana (samowolna) introdukcja gatunków ryb i towarzyszących im przypadkowych bezkręgowców (w tym pasożytów), - nadmierne lub prowadzone niedozwolonymi metodami odłowy ryb. - przeciwdziałanie (przy zastosowaniu właściwych biotechnik) osuwaniu się brzegów, - monitorowanie herpetofauny, szczególnie w okresie rozrodczym. Ustalenie głównych dróg migracji płazów, - bieżące przeciwdziałanie zaśmiecaniu wód zbiornika i jego otoczenia. Jest to jeden z większych zbiorników wodnych Częstochowy, mający wpływ na klimat lokalny zachodnich dzielnic miasta, oraz coraz liczniej uczęszczany obiekt przyrodniczo rekreacyjny Częstochowy.

27 Położenie geograficzne Wyżyna Woźnicko- Wieluńska, Próg Herbski Opis lokalizacji na SW od ul. Św. Jacka, przy końcu ul. Loretańskiej Opis ogólny administracyjne Częstochowa, Stradomka (Herbska) Współrzędne N-50 48'3,64''., E-019 5'29,71'' Zbiornik ma powierzchnię ok. 1,5 ha. Woda jest w nim czysta. Posiada malowniczo ukształtowaną linię brzegową. W wodzie wzdłuż brzegu występuje dobrze rozwinięty pas szuwaru trzcinowego. Nad brzegiem rosną okazale wierzby białe. Dalej od wody w partiach przybrzeżnych występują zbiorowiska ruderalne. Ponadto rosną tu w formie krzewów pojedynczo lub w małych grupach: lipa drobnolistna, robinia akacjowa, czeremcha amerykańska, jesion wyniosły, głóg jednoszyjkowy i klon pospolity. Dalej od brzegu w odległości około 8-10 m występuje nasadzenie drzew, utworzone przez mieszańce topól, z niewielka domieszką lipy drobnolistnej i jaworu. Pod tymi drzewami występuje luźna warstwa krzewów. Runo jest bujnie rozwinięte i bogate florystycznie. W wodzie stwierdzono kilka gatunków roślin wodnych, m.in. pływacz drobny. Pobrzeża glinianki są zaśmiecone i miejscami mocno wydeptane. 51. Glinianka w Stradomce

28 Szata roślinna Chronione gat. roślin Inne ważne gat. roślin Pozostałe gatunki roślin Chronione gat. zwierząt Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania Szacunkowa powierzchnia szuwar trzcinowy Phragmitetum australis dobry słaby mała szuwar szerokopałkowy Typhetum latifoliae słaby słaby bardzo mała Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi pływacz drobny Urticularia minor nielicznie Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi powojnik pnący Clematis vitalba nielicznie W toni wodnej: Urticularia sp., Sparganium erectum, Potamogeton natans, Myriophyllum spicatum i mech wodny. W pasie szuwarów i roślin błotnych: Phragmites australis, Typha latifolia, Lycopus europaeus, Epilobium hirsutum. W zbiorowiskach ruderalnych: Calamagrostis epigeios, Cirsium arvense, Centaurea jacea, Artemisia vulgaris, Carex hirta, Dactylis glomerata, Heracleum sphondylium, Lotus corniculatus, Lathyrus pratensis, Plantago media, Rubus plicatus, Rosa canina, Taraxacum officinale, Tussilago fanfara. W warstwie krzewów: Padus serotina, Crataegus monogyna, Pyrus communis, Salix caprea, Sambucus nigra, Ligustrum vulgare, Juglans regia, Lonicera xylosteum, Padus serotina, Sorbus aucuparia, Fraxinus Excelsior, Acer platanoides, Acer negundo. W drzewostanie: Populus nigra (mieszaniec), Tilia cordata, Acer platanoides, Betula pendula, Salix fragilis, Populus tremula. W runie, w nasadzeniach drzew: Dactylis glomerata, Arrhenatherum elatius, Achillea millefolium, Artemisia vulgaris, Agrostis capillaris, Cirsium arvense, Cirsium vulgare, Carex hirta, Calamagrostis epigeios, Cichorium intybus, Equisetum arvense, Fragaria vesca, Galium mollugo, Geum urbanum, Hieracium laevigatum, Holcus lanatus, Juncus effusus, Lathyrus pratensis, Erysimum cheiranthoides, Melilotus alba, Melilotus officinalis, Phleum pratense, Potentilla reptans, Bidens tripartita, Pathenocissus inserata, Rubus plicatus, Solidago canadensis, Taraxacum officinale, Torilis japonica, Vicia cracca. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi żaba trawna Rana temporaria * nielicznie żaba wodna Rana esculenta * licznie ropucha szara Bufo bufo * nielicznie *gatunek wymagający ochrony czynnej Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ryby Pisces okoń Perca fluviatilis płoć Rutilus rutilus wzdręga Scardinius erythrophthalmus leszcz Abramis brama

29 Bezkręgowce Systematyka gatunek Owady Ważki Odonata Insecta Pajęczaki Arachnoidea Mięczaki Mollusca inne Chrząszcze Coleoptera Aeschna grandis żagnica wielka Aeschna cyanea żagnica Ischnura elegans tężyca Platycnemis pennipes pióronóg nadwodnik Anacaena sp. kałużnicowate Hydrobius fuscipes wywłoka Limnoxenus niger Haliplus fluviatilis flisak Galerucella sp. szarynka - charakterystyczny składnik peryfitonu Pluskwiaki Heteroptera Ilyocoris cimicoides żyrytwa pluskwowata Gerris (Gerris) argentatus nartnik - charakterystyczny składnik epipleustonu Chruściki Trichoptera Cyrnus trimaculatus gatunek bezdomkowy, poluje z zasadzki Muchówki Diptera Chrysogaster sp. złocisz Chironomidae - liczne larwy w epibentosie przybrzeżnym Pająki Arachnida Pirata piraticus - charakterystyczny dla epipleustonu Ślimaki Gastropoda Armiger crista zatoczek malutki Anisus (Anisus) spirorbis zatoczek Lymnaea (Radix) peregra błotniarka jajowata Gyraulus albus zatoczek białawy Małże Bivalvia Pisidium casertanum groszkówka pospolita Skąposzczety Dero sp. Oligochaeta Skorupiaki Crustacea Asellus aquaticus ośliczka wodna Trachelipus rathkei Cypridopsis sp. małżoraczek Arachnellae wodopójki - jeden z najmniejszych europejskich ślimaków słodkowodnych. Występuje w trzech morfach konchiologicznych (1 okaz forma z kolcami) - w strefie supralitoralu - składnik peryfitonu Zagrożenia dla stanowiska - położenie glinianki w śródmieściu powoduje nasilenie negatywnych oddziaływań na jej ekosystem, takich jak hałas, opady pyłów, spływ zanieczyszczonej wody gruntowej oraz izolacja od innych obiektów przyrodniczych, - zaśmiecanie toni wodnej, brzegu i otoczenia zbiornika wraz z okolicą, - erozja nadmiernie wydeptywanych brzegów zbiornika, - bezpośrednie zagrożenie całkowitą lub częściową likwidacją ( np. poprzez zasypanie gruzem).

30 Wskazania ochronne Uwagi - uprzątnięcie terenu i zagospodarowanie zieleni w otoczeniu glinianki w formie przyjaznej dla spacerowiczów. Montaż ławek i koszy na śmieci. Jest to największy powierzchniowo i jeden z nielicznych, istniejących nadal, zbiorników wodnych śródmieścia, mających ponadto przyrodniczo interesującą faunę wodną. Znajdując się stosunkowo blisko ul. Św. Barbary, która pełni rolę deptaka, mógłby stanowić atrakcyjne miejsce odpoczynku. Już obecnie stare wierzby białe odmiany zwisającej stwarzają odpowiedni walor estetyczny. Jednakże w obecnym stanie, w obliczu skrajnego wręcz zaśmiecenia i braku czytelnej drogi dojścia, obiekt nie może pełnić funkcji rekreacyjnej. Na północ od charakteryzowanej tu glinianki, w sąsiedztwie budynków mieszkalnych przy ul. Św. Jacka, znajduje się drugi, nieco mniejszy i płytszy zbiornik. Jego stan sanitarny może stwarzać zagrożenie.

31 geograficzne Wyżyna Woźnicko- Wieluńska, Próg Herbski Położenie administracyjne Częstochowa, Bańbór Kawodrza Dolna Opis lokalizacji Współrzędne wzdłuż ul. Drzewnej, (N-50 47'27,07''., Kolorowej aż do Kawodrzy E-019 0'54,67'') - (N-50 47'52,48''., Dolnej E-019 4'55,48'') Opis ogólny Rozległa dolina o szerokości około 300 m. Zajęta jest przez kompleks mozaikowo rozmieszczonych zbiorowisk łąkowych, murawowych i szuwarowych (w obniżeniach), na obrzeżach doliny z niewielkimi fragmentami zbiorowisk ruderalnych. Aktualnie teren ten nie jest użytkowany. Sukcesja wtórna w kierunku lasu jest tu słabo zaznaczona. Występują nieliczne, pojedynczo rozmieszczone lub w małych skupieniach młode drzewa, ich nalot i nieliczne krzewy. Duży udział ilościowy ma brzoza. Miejsca usytuowane na wyniesieniach suchsze i uboższe edaficznie, zajmują zbiorowiska przejściowe pomiędzy zubożałymi fitocenozami łąk rajgrasowych a murawami goździkowo-zawciągowymi i zbiorowiskami z psią trawką. Zarośla i laski o charakterze łęgowym występują rzadko i na małym obszarze. Rzeka jest uregulowana i obwałowana bez możliwości meandrowania. Prawie zupełnie brak szpalerów łęgowych. W korycie wykształciły się szuwary: mannowy, szerokopałkowy, trzcinowy i jeżogłówki pojedynczej. Miejscami koryto jest bardzo silnie zarośnięte przez makrofity. 52. Dolina Górnej Stradomki

32 Szata roślinna Chronione gat. roślin Pozostałe gatunki roślin Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania Szacunkowa powierzchnia murawa zawciągowa Diantho-Armerietum słaby słaby duża zbiorowiska z dominacją trzcinnika piaskowego nie zdefiniowane duża zbiorowiska ze śmiałkiem darniowym nie zdefiniowane mała szuwar turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis dobry dobry duża szuwar mozgowy Phalaridetum arundinaceae dobry dobry duża Iridetum pseudacori słaby słaby bardzo mała zbiorowiska z dominacją psiej trawki nie zdefiniowane mała kadłubowe zbiorowiska z klasy Molinio-Arrhenatheretea słaby słaby bardzo mała Spergulo vernalis-corynephoretum dobry dobry mała łąka owsicowa Arrhenatheretum medioeuropaeum słaby słaby mała ols/łęg słaby słaby mała Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi --- nie stwierdzono Na wyniesieniach terenu: Agrostis capillaris, Nardus stricta, Carex hirta, Tanacetum vulgare, Poa pratensis, Festuca rubra, Stellaria graminea, Dianthus deltoidem, Rumex acetosella, Arrhenatherum elatius, Potentilla erecta, Achillea millefolium, Phleum pratense, Betula pendula. W miejscach wilgotniejszych: Agrostis capillaris, Festuca rubra, Rumex acetosa, Ranunculus repens, Potentilla anserina, Juncus effusus, Poa pratensis, Calamagrostis epigeios, Potentilla erecta, Lotus corniculatus, Epilobium sp., Chamaenerion angustifolium, Stellaria graminea, Artemisia vulgaris, Erigeron annuus, Hypericum maculatum, Melandrium album, Lychnis floscuculi, Solidago canadensis, Trifolium regens, Filipendula ulmaria, Molinia coerulea, Poa pratensis, Succisa pratensis, Festuca rubra, Agrostis capillaris, Angelica sylvestris, Vicia cracca, Prunella vulgaris. W miejscach suchszych: Dianthus deltoides, Hieracium pilosella, Achillea millefolium, Agrostis capillaris, Festuca rubra, Plantago lanceolata, Anthoxanthum odoratum, Sieglingia decumbens, Lotus corniculatus, Jasione montana, Lychnis flos-cuculi, Calamagrostis epigeios, Chamaenerion angustifolium, Tanacetum vulgare, Rumex acetosella, Viola canina, Euphorbia cyparissias, Arrhenatherum elatius, Linaria vulgaris, Potentilla reptans, Gnaphalium sylvaticum, Phleum pratense, Cirsium arvense, Stellaria graminea, Holcus lanatus. W niżej położonych miejscach doliny: Galium palustre, Epilobium palustre, Deschampsia caespitosa, Juncus effusus, Lysimachia vulgaris, Scrophularia nodosa, Ranunculus repens, Calamagrostis canescens, Alopecurus pratensis, Galium aparine, Stellaria palustris, Phalaris arundinacea, Agrostis stolonifera, Carex fusca, Scirpus silvaticus, Stellaria palustris, Poa trivialis. Na wale nad rzeką: Urtica dioica, Myosoton aquaticum, Phalaris arundinacea, Poa palustris, Galium aparine, Galium uliginosum, Stellaria palustris, Scrophularia nodosa. W wodzie rzeki i miejscach podmokłych: Typha latifolia, Sparganium emersum, Glyceria maxima, Sagittaria sagittifolia,

33 Chronione gatunki zwierząt (oprócz pospolitych ptaków ) Potamogeton natans, Iris pseudoacorus, Comarum palustre, Lythrum salicaria. Mchy: Polytrichum piliferum, Polytrichum juniperinum, Ceratodon purpureus, Leptodictycum riparium, Drepanocladus polycarpos. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi śliz Noemacheilus barbatulus liczny żaba trawna Rana temporaria * liczna jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara nieznany uszatka Asio otus 1 p. Czyż, 2008 czajka Vanellus vanellus * 1-2 p. kszyk Gallinago gallinago * 2-3 brodziec piskliwy Actitis hypoleucos 1 p. białorzytka Oenanthe oenanthe 1 p. muchołówka szara Muscicapa striata 2-3 p. ortolan Emberiza hortulana 2-3 p. strumieniówka Locustella fluviatilis 1 p. *gatunek wymagający ochrony czynnej Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ryby Pisces szczupak Esox lucius kiełb Gobio gobio jelec Leuciscus leuciscus Ptaki Aves bażant Phasianus colchicus brzegówka Riparia riparia bogatka Parus major cierniówka Sylvia communis dzięcioł duży Dendrocopos major dzwoniec Carduelis chloris gajówka Sylvia borin grubodziób Coccothraustes coccothraustes grzywacz Columba palumbus kapturka Sylvia atricapilla kos Turdus merula krętogłów Jynx torquilla krzyżówka Anus platyrhynchos kukułka Cuculus canorus - Czyż, Czyż, 2008

34 kuropatwa Perdix perdix kwiczoł Turdus pilaris łozówka Acrocephalus palustris makolągwa Carduelis cannabina mazurek Passer montanus modraszka Parus caeruleus piecuszek Phylloscopus trochilus pierwiosnek Phylloscopus collybita pliszka żółta Motacilla flava pliszka siwa Motacilla alba remiz Remiz pendulinus rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus rudzik Erithacus rubecula skowronek polny Alauda arvensis słowik rdzawy Luscinia megarhynchos strzyżyk Troglodytes troglodytes szczygieł Carduelis carduelis sójka Garrulus glandarius szpak Sturnus vulgaris śpiewak Turdus philomelos świerszczak Locustella naevia trznadel Emberiza citrinella wrona siwa Corvus cornix zięba Fringilla coelebs zimorodek Alcedo atthis Sarna Capreolus capreolus Ssaki Mammalia Bezkręgowce Systematyka gatunek Owady Insecta Widłogonki Diplura Campodea sp. Chrząszcze Coleoptera Thanatophilus sinuatus pościerwka pospolita Pluskwiaki Heteroptera Coreus marginatus wtyk straszyk Pluskwiaki Homoptera Aphrophora alni pienik olchowiec Motyle Lepidoptera Muchówki Diptera Abraxas sylvata plamiec leśniak Lomaspilis marginata plamiec nabuczak Rhagio sp. kobyliczka pniowa Pachygaster atra lwinka (Stratiomyidae) - Czyż, Czyż, Czyż, Czyż, 2008

35 Pajęczaki Arachnoidea Mięczaki Mollusca Pająki Arachnida Ślimaki Gastropoda Empididae wujkowate Pardosa sp. wałęsak Linyphidae Theridion sp. omatnik Arion (Arion) rufus ślinik rdzawy Helix pomatia ślimak winniczek Arianta arbustorum ślimak zaroślowy Cepaea nemoralis ślimak gajowy - liczne okazy - kilka gatunków Zagrożenia Wskazania ochronne dla stanowiska Uwagi - zanieczyszczanie rzeki, - wypełnianie zagłębień terenu śmieciami. - nie dopuszczanie do zabudowy doliny rzecznej i dołożenie wszelkich starań w celu nie pogorszenia jej stanu stanu Ekologicznego, - sprzyjanie naturalnej sukcesji w kierunku lasu oraz zalesianie fragmentów doliny, - lokalne koszenie w miejscach występowania wilgotnych łąk z klasy Molinio-Arrhenatheretea, - ewentualne ekstensywne użytkowanie łąk bez stosowania nawozów sztucznych, - w przypadku remontu wałów przeciwpowodziowych poszerzenie strefy międzywala i wsadzenie w niej gatunków drzew Łęgowych, - można rozważyć wykopanie kilku oczek wodnych, które staną się miejscem rozrodu płazów. Dolina Stradomki na charakteryzowanym tu odcinku jest stosunkowo dobrze wykształcona, jest ważnym korytarzem ekologicznym i ma potencjalne szanse renaturyzacji. Celem powinno być utworzenie mozaiki lasów i wilgotnych łąk oraz poprawienie zdolności retencyjnych doliny. Poszerzenie strefy międzywala (przynajmniej lokalne) i utworzenie w niej szpalerów łęgowych zwiększyłoby zdolność gromadzenia wód wezbraniowych a ponadto umożliwiło przywrócenie funkcji meandrowania rzeki i zaniechanie konserwacji koryta (tego typu postępowanie jest zgodne z zasadami gospodarowania wodami zawartymi w Ramowej Dyrektywie Wodnej UE). Tak zagospodarowana dolina będzie ważną ostoją przyrodniczą, a po wytyczeniu szlaków pieszych, rowerowych a nawet kajakowych, może stać się miejscem o dużych walorach wypoczynkowych i edukacyjnych.

36 geograficzne Wyżyna Woźnicko- Wieluńska, Próg Herbski Położenie administracyjne Częstochowa, Bór Opis lokalizacji Współrzędne Dolina Stradomki i Konopki (N-50 47'20,38''., między ul. Jagiellońską E-019 6'59,83'') - (N-50 47'56,35''., a Krakowską E-019 7'45,83'') Opis ogólny Jest to fragment doliny Stradomki, na odcinku od ul. Jagiellońskiej aż do ujścia do Warty. Dopływa tu także rzeka Konopka. Teren ma duże zróżnicowanie siedliskowe: występują tu zarówno koryta rzeczne, jak i resztki starorzeczy, w tym atrakcyjny tzw. Stawik Motowski, oraz zespoły szuwarowe, bagienne, łąkowe i resztki lasów, o charakterze łęgowym i grądowym. Rzeka, o czystej wodzie, płynie bardzo wolnym nurtem. Jest silnie zarośnięta poprzez strzałkę wodną i rdestnicę pływającą. Przy brzegu występuje szuwar z manną mielec. Przy brzegu od strony ogródków działkowych znajduje się szpaler bardzo grubych topoli (mieszaniec) często wielopniowych i w wielu przypadkach o średnicy pni około 100 cm. W części doliny przy ulicy Piastowskiej występuje niewielki płat lasu, o charakterze łęgu jesionowo-olszowego. Układ łąk, szuwarów, fragmentów lasów i kęp drzew oraz zarośli powoduje, że dolina jest malownicza, ma duże walory krajobrazowe, dostarcza doskonałych miejsc do gniazdowania ptaków i innych zwierząt. Na uwagę zasługuje stanowisko rzadkiej ryby różanki w Stawiku oraz chronionego storczyka kruszczyka szerokolistnego w zagajniku grądowym. 53. Dolina Dolnej Stradomki

37 Szata roślinna Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania Szacunkowa powierzchnia szuwar szerokopałkowy Typhetum latifoliae dobry średni mała szuwar trzcinowy Phragmitetum australis dobry dobry bardzo mała szuwar z manną mielec Glycerietum maximae dobry dobry bardzo mała szuwar mozgi trzcinowatej Phalaridetum arundinaceae dobry średni duża Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine kilkanaście ok. Chronione gat. roślin zaraza czerwonawa Orobanche lutea sporadycznie Inne ważne gat. roślin Pozostałe gatunki roślin Chronione gatunki zwierząt (oprócz pospolitych ptaków ) Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi rzęsa trójrowkowa Lemna trisulca licznie W sąsiedztwie stawu: Tilia cordata, Alnus glutinosa, Populus nigra (mieszaniec), Robinia pseudacacia, Salix fragilis, Tilia platyphyllos. Przy brzegu stawu: Lysimachia vulgaris, Polygonum hydropiper, Solanum dulcamara, Phalaris arundinacea, Bidens tripartita, Filipendula ulmaria, Urtica dioica, Angelica sylvestris, Eupatorium cannabinum, Cirsium palustre, Chelidonium majus, Agropyron regens, Artemisia vulgaris, Salix viminalis, Acer negundo. W wodzie w strefie przybrzeżnej: Alisma plantago-aquatica, Glyceria fluitans, Agrostis stolonifera, Carex sp., Juncus effusus, Eleocharis palustris, Glyceria maxima, Lycopus europaeus, Mentha aquatica, Poa palustris, Polygonum hydropiper, Rorippa amphibia, Rumex hydrolapathum. W toni wodnej zbiornika: Ceratophyllum submersum, Potamogeton gramineus, Potamogeton natans, Potamogeton crispus, Lemna trisulca. Na trawniku powyżej stawu: Arrhenatherum elatius, Achillea millefolium, Convolvulus arvensis, Dactylis glomerata, Holcus lanatus, Poa pratensis, Poa annua, Plantago lanceolat, Rumex acetosa, Orobanche lutea, Rhinanthus alectorolophus. Wzdłuż brzegów Stradomki: Phragmites australis, Salix alba (w postaci odrostów - brzegi były wykaszane), Echinocystis lobata, Calystegia sepium, Rubus sp., Urtica dioica, Alnus glutinosa, Robinia pseudoacacia, Epilobium sp. W nurcie rzeki: Potamogeton natanus, Sagittaria sagittifolia. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi (status) ślimak winniczek Helix pomatia licznie ochrona częściowa różanka Rhodeus sericeus amarus? HD2 (Bern3) wg A. Wacheckiego (obserwacja z lat 80-tych XX w.) żaba trawna Rana temporaria * nielicznie żaba wodna Rana esculenta * licznie sieweczka rzeczna Charadrius dubius 1 p. wg St. Czyża (2008)

38 dzięciołek Dendrocopos minor 0-1 p. pleszka Phoenicurus phoenicurus 1 p. gąsiorek Lamius collurio 2-3 p. kląskawka Saxicola rubicola 1-2 p. pełzacz ogrodowy Certhia brachydactyla 2-3 p. *gatunek wymagający ochrony czynnej Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ryby Pisces płoć Rutilus rutilus lin Tinca tinca Ptaki Aves kokoszka wodna Gallinula chloropus krzyżówka Anus platyrhynchos bażant Phasianus colchicus grzywacz Columba palumbus kukułka Cuculus canorus dzięcioł duży Dendrocopos major pliszka siwa Motacilla alba słowik rdzawy Luscinia megarhynchos kos Turdus merula kwiczoł Turdus pilaris śpiewak Turdus philomelos łozówka Acrocephalus palustris cierniówka Sylvia communis kapturka Sylvia atricapilla piecuszek Phylloscopus trochilus modraszka Parus caeruleus bogatka Parus major zięba Fringilla coelebs remiz Remiz pendulinus wilga Oriolus oriolus sójka Garrulus glandarius Bezkręgowce Systematyka gatunek Ważki Odonata Sympetrum sanguineum szablak krwisty Sympetrum sp. Aeschna isosceles żagnica ruda - polujące wzdłuż brzegów rzeki - larwa

39 Pajęczaki Arachnoidea Mięczaki Mollusca Chrząszcze Coleoptera Pluskwiaki równoskrzydłe Homoptera Prionocyphon sp. Hydaticus sp. pływak Hydroporus sp. halawnik Enochrus sp. kałużnica (Hydrophilidae) Haliplus sp. flisak (Haliplidae) Ochthebius sp. kałużnica (Hydrophilidae) Gerris sp. nartnik Notonecta glauca pluskolec Nepa cinerea płoszczyca siwa Plea minutissima pianówka Ilyocoris cimicoides żyrytwa pluskwowata Jętki Ephemeroptera Cloeon dipterum larwy Chruściki Trichoptera Rhyacophila sp. Limnephilus sp. bagieniec Limnephilus sp. Agraylea multipunctata Motyle Lepidoptera Muchówki Diptera Pająki Arachnida Wodopójki Hydrachnellae Ślimaki Gastropoda Ptychoptera sp. Chironomidae ochotkowate Culicoides sp. kuczmany (Ceratopogonidae) Larinioides cornutus krzyżak nadwodny Sitticus floricola skakun łąkowy Tetragnatha extensa kwadratnik trzcinowy Clubiona sp. aksamitnik różne, bliżej nie oznaczone gatunki Succinea putris bursztynka pospolita Bradybaena fruticum Trichia hispida ślimak kosmaty Cepaea nemoralis wstężyk gajowy Planorbarius corneus zatoczek rogowy Lymnaea stagnalis błotniarka stawowa Lymnaea peregra błotniarka jajowata Lymnaea) truncatula błotniarka moczarowa Physa fontinalis rozdętka pospolita - liczne larwy - bywa składnikiem hypopleustonu jeziornego - w Stradomce - larwa w domku - larwy w domkach - hematofagi, ważne w medycynie i weterynarii - nad brzegiem Stradomki - nad brzegiem Stradomki - szczególnie liczne formy młodociane

40 inne Bathyomphalus contortus zatoczek skręcony Bithynia tentaculata - zagrzebka pospolita Segmentina nitida zatoczek lśniący Gyraulus albus zatoczek białawy Małże Bivalvia Pisidium henslovanum groszkówka jajowata Pijawki Hirudinea Hirudo medicinalis pijawka lekarska Skorupiaki Crustacea Wirki Turbellaria Skąposzczety wodne Oligochaeta Erpobdella octooculata Helobdella stagnalis Glossiphonia complanata odlepka ślimacza Hemiclepsis marginata Asellus aquaticus ośliczka Eurycerus sp. rozwielitka (Daphnidae) Planaria torva liczny Dugesia lugubris wypławek czarny Styllaria lacustris stylaria - 1 wyrośnięty okaz na spodniej stronie deski zanurzonej w wodzie - liczny - gatunek w Polsce nieliczny - składnik planktonu - liczny - oznaczenie wymaga potwierdzenia Zagrożenia dla stanowiska Wskazania ochronne Uwagi - zaśmiecanie opakowaniami po napojach itp. - wypłycanie zbiornika na skutek akumulacji osadów dennych i zmniejszanie powierzchni lustra wody w wyniku zarastanie przez roślinność wodną - zbiornik, który znajduje się w małym parku miejskim i stanowi główną jego atrakcję, w niedalekiej przyszłości powinien zostać poddany zabiegom polegającym na usunięciu części osadów. Prace te należy przeprowadzić etapami aby nie zniszczyć bogatej fauny i flory wodnej stawu. Ustalono, że zbiornik miał niegdyś połączenie z rzeką (przed regulacją). Być może jest to przekształcone starorzecze Stradomki.

41 Położenie geograficzne administracyjne Wyżyna Woźnicko-Wieluńska Częstochowa, Gnaszyn Dolny 54. Dolina Gorzelanki Opis lokalizacji wzdłuż ul. Elektryków i po obu stronach ul. Łomżyńskiej Współrzędne N-50 48'5,54''., E-019 2'13,6'' Opis ogólny Dolina Gorzelanki ma szerokość ok m. Jest zajęta przez rozległy kompleks łąk, aktualnie nie użytkowanych. Zbiorowiska łąkowe są słabo wykształcone i nie posiadają dużego bogactwa florystycznego. Największe płaty tworzą łąki wyczyńcowe, prawdopodobnie w przeszłości podsiewane trawami rajgrasem wyniosłym i kupkówką pospolitą. Wzdłuż koryta Gorzelanki na odcinku między ulicami Łomżyńską i Wygodną zachowały się fragmenty zarośli łęgowych z dominującą olchą czarną i pojedyncze olchy. Sama struga została uregulowana, koryto ma wyprostowane. Konsekwencją regulacji Gorzelanki jest także postępujące osuszenie sąsiadujących z nią łąk. Faworyzuje to ekspansywne gatunki traw, takie jak trzcina pospolita i mozga trzcinowata. Do doliny Gorzelanki dochodzi dolinka niewielkiego, prawie całkowicie wyschniętego potoku. Cały ten obszar zajmuje mozaika słabo wykształconych, zubożałych florystycznie łąk wyczyńcowych, z licznie rosnącymi kosaćcami żółtymi oraz zbiorowiska z dominującą wiązówką błotną. Na uwagę zasługuje storczyk szerokolistny.

42 Szata roślinna Chronione gat. roślin Pozostałe gatunki roślin Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania Szacunkowa powierzchnia łąka wyczyńcowa Alopecuretum pratensis słaby-dobry zróżnicowany duża Caricetum rostratae słaby-dobry słaby mała szuwar trzcinowy Phragmitetum australis słaby-dobry zróżnicowany mała szuwar sitowia leśnego Scirpetum silvatici dobry słaby średnia łąka rajgrasowa Arrhenatheretum medioeuropaeum dobry dobry duża zbiorowiska z dominującą Filipendula ulmaria słaby słaby mała szuwar szerokopałkowy Typhetum latifoliae słaby słaby bardzo mała zbiorowiska z dominacją Juncus effusus średni słaby mała Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi Dactylorhiza majalis storczyk szerokolistny sporadycznie Na łąkach wyczyńcowych: Alopecurus pratensis, Cirsium arvense, Festuca rubra, Filipendula ulmaria, Lysimachia vulgaris, Lathyrus pratensis, Carex hirta, Ranunculus acris, Rumex acetosa, Poa pratensis, Molinia coerulea, Deschampsia caespitosa, Cerastium holosteoides, Epilobium palustre, Potentilla erecta, Galium palustre, Lotus uliginosus, Plantago lanceolata, Stellaria palustris, Juncus effusus, Holcus lanatus, Lychnis flos-cuculi, Trifolium pratense, Angelica sylvestris, Trifolium repens, Rumex acetosa, Vicia tetrasperma, Polygonum persicaria, Cerastium holosteoides. Na łąkach do niedawna wypasanych: Deschampsia caespitosa, Lychnis flos-cuculi, Cirsium palustre, Cirsium arvense, Rumex acetosa, Ranunculus acris, Ranunculus repens, Potentilla anserina, Plantago lanceolata, Vicia cracca, Heracleum sphondylium. W miejscach mniej wilgotnych: Arrhenatherum elatius, Dactylis glomerata, Festuca pratensis, Festuca rubra, Cruciata glabra, Plantago lanceolata. W pobliżu koryta rzeki i przy brzegu: Scirpus silvaticus, Urtica dioica, Poa pratensis, Phragmitetum australis, Caltha palustris, Myosotis palustris, Urtica dioica, Poa trivialis, Polygonum hydropiper, Artemisia vulgaris, Angelica sylvestris, Galeopsis speciosa. Na łące rajgrasowej: Arrhenatherum elatius, Aegopodium podagraria, Dactylis glomerata, Holcus lanatus, Lathyrus pratensis, Centaurea jacea, Poa pratensis, Trifolium dubiom, Rumex obtusifolius, Vicia tetrasperma, Potentilla anserina, Ranunculus acris, Ranunculus repens, Lychnis flos-cuculi, Cirsium arvense, Angelica sylvestris, Anthoxanthum odoratum, Trifolium regens, Taraxacum officinale, Leucanthemum vulgare, Bellis perennis, Cerastium holosteoides, Glechoma hederacea, Trifolium repens. Na łące z wiązówką błotną: Phalaris arundinacea, Galeopsis tetrahit, Angelica sylvestris, Ranunculus regens, Comarum palustre, Peucedanum palustre, Iris pseudoacorus, Carex gracilis, Cirsium rivulare. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi tygrzyk paskowany Argiope bruennichi licznie śliz Noemacheilus barbatulus nielicznie Chronione gatunki zwierząt (oprócz żaba trawna Rana temporaria * nielicznie

43 pospolitych jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara nielicznie obserwowano 1 osobnika przy strudze ptaków ) perkozek Tachybaptus ruficollis? 0-1 p. wg Czyża (2008) czajka Vanellus vanellus * 0-1 p. kszyk Gallinago gallinago * 1-21 p. brodziec piskliwy Actitis hypoleucos 1 p. skowronek borowy (lerka) Lullula arboreta sporadycznie gajówka Sylvia borin sporadycznie muchołówka szara Muscicapa striata 1-2 p. białorzytka Oenanthe oenanthe sporadycznie gąsiorek Lamius collurio 3-5 p. *gatunek wymagający ochrony czynnej Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ryby Pisces kiełb Gobio gobio okoń Perca fluviatilis Ptaki Aves krzyżówka Anus platyrhynchos bażant Phasianus colchicus skowronek polny Alauda arvensis pliszka żółta Motacilla flava pliszka siwa Motacilla alba strzyżyk Troglodytes troglodytes pokląskwa Saxicola rubetra piecuszek Phylloscopus trochilus modraszka Parus caeruleus bogatka Parus major zięba Fringilla coelebs sójka Garrulus glandarius kruk Corvus coraz mazurek Passer montanus kulczyk Serinus serinus dzwoniec Carduelis chloris makolągwa Carduelis cannabina trznadel Emberiza citronella potrzos Emberiza schoeniclus potrzeszcz Miliaria calandra wg Czyża (2008) i Zygmunta (2009) - gniazdowanie możliwe

44 kuropatwa Perdix perdix rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus skowronek polny Alauda arvensis świerszczak Locustella naevia świergotek łąkowy Anthus pratensis Bezkręgowce Systematyka gatunek Owady Insecta Chrząszcze Coleoptera Pluskwiaki Heteroptera Coccinula quatuordecimpustulata biedronka łąkowa Dlochrysa fastuosa złotka jasnotowa Cassida sp. tarczyk Dytiscus marginalis pływak żółtobrzeżek Platambus maculatus kryniczek (Dytiscidae) Agabus sp. ruczajnik (Dytiscidae) Rhanthus sp. Ilybius sp. grążak (Dytiscidae) Hydroporus sp. halawnik (Dytiscidae) Anacaena sp. (Hydroprophilidae) Haliplus sp. flisak Coreus marginatus wtyk straszyk Corisus hyoscyami glinik lulkarz Nabis sp. zażartka Ranatra linearis topielnica Nepa cinerea płoszczyca siwa Notonecta glauca pluskolec pospolity Velia caprai plesica Sigara limitata wioślak Gerris gibbifer nartnik - bardzo liczny, zwłaszcza przy brzegu - rzadki - lokalnie w zbiornikach i małych rzekach Pluskwiaki Homoptera Cicadella viridis skoczek sadowiec Jętki Ephemeroptera Baetis rhodani murzyłka - bardzo liczne larwy Chruściki Trichoptera Hydropsyhe sp. Agapetus sp. (Glossomatidae) Hydroptila sp. - liczne larwy Motyle Lepidoptera Vanessa atalanta rusałka admirał Vanessa cardui rusałka osetnik Colias hyale szlaczkoń siarecznik Błonkoskrzydłe Conocephalus dorsalis miecznik łąkowy nielicznie - larwy kryjące się w torebkowatych domkach

45 Pajęczaki Arachnoidea Mięczaki Mollusca inne Zagrożenia dla stanowiska Wskazania ochronne Uwagi Hymenoptera Muchówki Diptera Pająki Arachnida Ślimaki Gastropoda Pijawki Hirudinea Skorupiaki Crustacea Dixa nebulosa Chironomidae ochotkowate Tipulidae komarnicowate Chaoborus sp. Araneus quadratus krzyżak łąkowy Araneus alsine krzyżak Araneus diadematus krzyżak ogrodowy Larinioides cornutus krzyżak nadwodny Pisaura mirabilis darownik cudowny Xysticus sp. wietrznik Tetragnatha extensa kwadratnik Succinea putris bursztynka pospolita Perforatella rubiginosa ślimak łąkowy Haemopis sanguisuga pijawka końska Erpobdella octooculata Glossifonia complanata odlepka ślimacza Glossifonia concolor odlepka Gammarus fossarum kiełż Asellus aquaticus ośliczka - larwy na kamieniach lub błonce wodnej - liczne larwy, również w domkach - liczne larwy, obecne w bentosie - larwy pływające w toni wodnej - rzadki, oryginalnie ubarwiony - na roślinach, częsty - na roślinności przybrzeżnej - stosunkowo rzadki - gatunek liczny - liczny, zwłaszcza na płyciznach strugi Wirki Turbellaria Dendrocoelum lacteum wypławek biały - na liściach roślin wodnych - eksploatacja gliny (wielka odkrywka pokładów gliny wykopana wzdłuż ulicy Wigoniowej, równolegle do potoku Gorzelanka doprowadziła do nieodwracalnego zniszczenia dużego kompleksu wilgotnych łąk), - zaprzestanie użytkowania łąk. - kultywować tradycyjny sposób użytkowania (wypas, wykaszanie), - nie stosować nawozów sztucznych, - dążyć do odtworzenia szpalerów łęgowych wzdłuż strugi. brak

46 Położenie geograficzne administracyjne Wyżyna Woźnicko-Wieluńska Częstochowa, Gnaszyńska Opis lokalizacji w widłach ulic Szamotowej i Huculskiej Współrzędne N-50 48'12,24''., E-019 4'0,1'' 55. Glinianka Bida Opis ogólny Jest to jedna z kompleksu trzech glinianek. Wzdłuż jej brzegów występują dość dobrze wykształcone pasy szuwarów trzcinowego i szerokopałkowego. Posiada liczne populacje kilku gatunków ryb i bogatą faunę bezkręgowców, wśród nich bardzo liczne szczeżuje pospolite i chronione skójki malarskie. Istnieje historyczne stwierdzenie w tej gliniance raka błotnego. Na zachód od Bidy znajduje się największy - świeżo zalany zbiornik należący do przedsiębiorstwa Domex. Trzeci zbiornik południowy, zwany Kawodrzanką jest najmniejszy, o bardzo stromych brzegach grożących osunięciami, których wysokość wynosi około 5-8 m. Wąskim pasem wzdłuż brzegu występuje słabo rozwinięty szuwar trzcinowy i szerokopałkowy. Z roślin wodnych rosną w niej rdestnica pływająca, rdestnica kędzierzawa, żabieniec babka wodna, wywłócznik okółkowy, mech Fontinalis hidrohiretyca oraz jedna kępa hodowlanej formy grzybieni, o kwiatach różowych. Strome brzegi są słabo porośnięte roślinnością.

47 Szata roślinna Chronione gat. roślin Pozostałe gat. roślin Chronione gatunki zwierząt (oprócz pospolitych ptaków) Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania Szacunkowa powierzchnia szuwar trzcinowy Phragmitetum australis dobry słaby mała szuwar szerokopałkowy Typhetum latifoliae dobry słaby mała szuwar sitowia leśnego Scirpetum silvatici słaby słaby bardzo mała Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi --- nie stwierdzono W wodzie i tuż przy brzegu: Myriophyllum verticillatum, Potamogeton natans, Eleocharis palustris, Alisma plantago-aquatica, Juncus effusus, Juncus glaucus, Lycopus europaeus. Przy brzegu i w najbliższym sąsiedztwie zbiornika: Calamagrostis epigeios, Achillea millefolium, Artemisia vulgaris, Agrostis capilaris, Centaurea jacea, Cirsium arvense, Daucus carota, Equisetum arvense, Cirsium arvense, Convolvulus arvensis, Carex hirta, Epilobium hirsutum, Juncus articulatus, Jasione motana, Lotus corniculatus, Holcus lanatus, Lolium perenne, Leontodon autumnalis, Melilotus alba, Ononis arvensis, Poa pratensis, Populus tremula, Potentilla anserina, Tanacetum vulgare, Tussilago fanfara, Sonchus arvensis, Salix fragilis, Taraxacum officinale, Vicia cracca, Salix fragilis, Salix alba, Salix caprea, Betula pendula, Robinia pseudoacacia, Acer negundo, Malus domestica, Prunus insititia. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi skójka malarska Unio pictorum licznie żaba wodna Rana esculenta * nielicznie żaba śmieszka Rana ridibunda * nielicznie 1 osobnik ropucha szara Bufo bufo * licznie ropucha zielona Bufo viridis * nielicznie sieweczka rzeczna Charadrius dubius 0-1 p. Czyż 2008 brzegówka Riparia riparia nielicznie nory lęgowe w stromych brzegach glinianki Kawodrzanki *gatunek wymagający ochrony czynnej Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ryby Pisces wzdręga Scardinius erythrophthalmus płoć Rutilus rutilus szczupak Esox lucius leszcz Abramis brama okoń Perca fluviatilis Ptaki Aves kulczyk Serinus serinus Czyż 2008

48 krzyżówka Anus platyrhynchos makolągwa Carduelis cannabina remiz Remiz pendulinus trzciniak Acrocephalus arundinaceus Bezkręgowce Systematyka gatunek Owady Insecta Mięczaki Mollusca inne Ważki Odonata Chrząszcze Coleoptera Ischnura elegans tężyca Enallagma cyathigerum Anax imperator husarz władca Donacia sp. rzęsielnica Prionocyphon serricornis Laccophilus minutus Haliplus fluviatilis flisak Jętki Ephemeroptera Cloeon dipterum Muchówki Diptera Ślimaki Gastropoda Oxycera pulchella Pseudolimnophila lucorum Chironomidae ochotkowate Lymnaea (Radix) Pereira błotniarka jajowata Bithynia tentaculata zagrzebka pospolita Valvata piscinalis zawójka pospolita. Potamopyrgus antipodarum wodożytka nowozelandzka - charakterystyczny dla płytkiego litoralu, spotykany również w dendrotelmach - typowy dla płytkiego litoralu, spotykany również w wilgotnym mchu. - liczny - gatunek ekspansywny, zawleczony do Europy pod koniec XX wieku Małże Bivalvia Anodonta anatina szczeżuja pospolita - bardzo liczna Unio pictorum skójka malarska - liczna Pijawki Hirudinea Helobdella stagnalis Skorupiaki Crustacea Trachelipus ratzeburgi równonóg - liczny w supralitoralu Wirki Turbellaria Zagrożenia dla stanowiska - głównym i bezpośrednim zagrożeniem jest likwidacja zbiornika, częściowo już prowadzona (przy użyciu ciężkiego sprzętu). Wykonywane obecnie prace mogą mieć negatywny wpływ na populacje małży (i wszystkich filtratorów wodnych) z uwagi na wzrost zawiesiny mineralnej i zamulenie dna, - zaśmiecanie brzegów zbiornika (także gruzem budowlanym, szkłem i produktami z tworzyw sztucznych), - postępujący proces depozycji detritusu i substancji ilastych na dnie zbiornika, co powoduje stopniowe jego wypłycanie, - niekorzystne usytuowanie zbiornika w zagłębieniu, co intensyfikuje spływ powierzchniowy materii w tym biogenów, - nadmierna erozja wodna brzegów zbiornika, - postępująca urbanizacja terenów przyległych i przecinanie tras wędrówek godowych płazów.

49 Wskazania ochronne dla stanowiska Uwagi - objęcie glinianki Bida ochroną w formie użytku ekologicznego, m.in. z uwagi na liczne populacje dużych małży (z rodzaju Anodonta i Unio), - renaturalizacja brzegów zniszczonych robotami ziemnymi (dotyczy to w pierwszej kolejności świeżo usypanego brzegu od strony północnej), - ograniczenie erozji brzegów oraz pilne usunięcie śmieci i gruzu, - zabezpieczenie brzegów sąsiedniej glinianki Kawodrzanka przed osunięciami. Zbiornik jest obiektem o podwyższonej cenności przyrodniczej i ważnym składnikiem miejskiej retencji wodnej. Ichtiofauna zbiornika nie jest w wystarczającym stopniu poznana. Nie jest on formalnie użytkowany przez PZW, dlatego ryby odławiane na wędkę nie podlegają rejestracji. Istnieje wiarygodne doniesienie (A.Wachecki, informacja ustna) o występowaniu w Bidzie różanki. Podczas obecnych obserwacji nie udało się stwierdzić tego gatunku, jednak ze względu na liczne populacje dużych gatunków małży obecność tej chronionej ryby jest bardzo prawdopodobna. Wszystkie glinianki opisanego kompleksu mają znaczenie przyrodnicze jako miejsce rozrodu i bytowania płazów ropuchy szarej, ropuchy zielonej, żaby wodnej i żaby śmieszki. Gody ropuch zielonych stwierdzono w zbiorniku należącym do Domexu wiosną 2009 tuż po jego zalaniu. Teren powyżej wschodniego brzegu wyrobiska zamieniony jest w dzikie wysypisko śmieci i wymaga rekultywacji. W chwili końcowego opracowywania niniejszego sprawozdania w obrębie trzech glinianek w Gnaszyńskiej trwają prace ziemne, które mogą przekształcić opisany teren.

50 Położenie geograficzne administracyjne Wyżyna Woźnicko-Wieluńska Częstochowa, Gnaszyńska Opis lokalizacji Współrzędne przy ul. Wileńskiej N-50 48'30,07''., E-019 3'55,73'' Opis ogólny Jest to głęboki zbiornik, powstały w wyniku zalania dołu po eksploatacji gliny wielkości około 1 ha. Woda w gliniance jest czysta. Od strony zachodniej na stromej skarpie nad brzegiem rośnie grupa topól obcego pochodzenia i jedna wierzba biała. Na krawędzi skarpy, tuż przy drodze znajdują się także robinie akacjowe i kasztanowce. Nad brzegiem, od strony północnej rosną młode, kilkumetrowe okazy jesionu wyniosłego. Roślinność zielna składa się z gatunków ruderalnych. Pobrzeża od strony północnej i północno-wschodniej opanowane są przez trzcinnika piaskowego. Przy brzegu wąskim, przerywanem pasem występuje szuwar szerokopałkowy. W wodzie rosną łąki włosienicznika krążkolistnego i kilka innych gatunków roślin wodnych, a także mech wodny. Otoczenie zbiornika wodnego jest bardzo zaniedbane i zaśmiecone. Od strony południowej sąsiaduje z opisaną glinianką rozległe, nie zalane wyrobisko gliny. 56. Glinianka przy ul. Wileńskiej

51 Szata roślinna Chronione gat. roślin Pozostałe gat. roślin Chronione gat. zwierząt Fitocenoza Stopień wykształcenia zbiorowiska Stan zachowania szuwar szerokopałkowy Typhetum latifoliae słaby słaby mała zbiorowiska wodne z rzędu Potametalia średnio słaby duża Gatunek Liczebność Zagrożenia Uwagi --- nie stwierdzono Szacunkowa powierzchnia W wodzie: Potamogeton natans, Batrachium circinatum, Potamogeton perfoliatus, Potamogeton crispus, Myriophyllum spicatum, Fontinalis hidrohiretyca. W siedliskach ruderalnych: Calamagrostis epigeios, Rumex obtusifolius, Chenopodium album, Tusillago farfara, Arctium minus, Geum urbanum, Tanacetum vulgare, Heracleum sphondylium, Lamium purpureum W runie zadrzewienia topolowego: Aegopodion podagraria, Rubus sp. Gatunek Stan populacji Zagrożenia Uwagi żaba wodna Rana esculenta * nielicznie ropucha szara Bufo bufo * nielicznie *gatunek wymagający ochrony czynnej Inne gatunki zwierząt Kręgowce gatunek uwagi Ryby Pisces wzdręga Scardinius erythrophthalmus płoć Rutilus rutilus szczupak Esox lucius leszcz Abramis brama okoń Perca fluviatilis Ptaki Aves kulczyk Serinus serinus krzyżówka Anus platyrhynchos makolągwa Carduelis cannabina - nie lęgowa Bezkręgowce Systematyka gatunek Owady Insecta Ważki Odonata Platycnemis pennipes pióronóg nadwodnik Aeschna cyanea żagnica okazała Enallagma cyathigerum Orthetrum cancellatum Libellula quadrimaculata ważka czarnoplama Chrząszcze Coleoptera Limnoxenus niger Enochrus bicolor - gatunek prawdopodobnie charakterystyczny - larwy - larwy - larwy i dorosłe - larwy i dorosłe

52 Pajęczaki Arachnoidea Mięczaki Mollusca inne Zagrożenia Wskazania ochronne Uwagi Hydroporus sp. Pluskwiaki różnoskrzydłe Heteroptera Mesovelia furcata Gerris sp. nartnik Ranatra linearis topielnica Mesovelia furcata liczne okazy - częsty w starorzeczach, ogólnie rzadki - liczny - stosunkowo rzadki Naucoris cimicoides Wielkoskrzydłe Sialis lutaria żylenica - obserwowano larwy Megaloptera Jętki Ephemeroptera Cleon dipterum Caenis horaria - liczne larwy - larwy, mniej liczny Chruściki Trichoptera Triaenodes bicolor Muchówki Diptera Chironomidae ochotkowate Tipulidae komarnicowate Gloma sp. (Empididae) Pseudolimnophila sp. (Limnophilidae) - larwy - larwy - larwy - larwy Roztocza Acari Unionicola sp. - planktonowa wodopójka, pasożytująca oraz rozmnażająca się w małżach lub gąbkach Ślimaki Gastropoda Physella acuta rozdętka zaostrzona - gatunek śródziemnomorski, zawleczony do Polski,. żyje w wodach podgrzewanych. Skorupiaki Crustacea Limnaea (Radix) peregra błotniarka jajowata Physella acuta rozdętka zaostrzona Cochlicopa lubrica błyszczotka połyskliwa Orconectes limosus rak amerykański Chydorus sphericus chydorus kulisty Asellus aquaticus ośliczka Cyclops sp. - w supralitoralu i na makrofitach (gatunek lądowy) Wirki Turbellaria Planaria torva - stosunkowo liczny przy brzegu - skarpa nad zachodnim brzegiem zbiornika (od strony ul. Wileńskiej) grozi osunięciami, - dalsza degradacja terenu wokół zbiornika przez wysypywanie gruzu i smieci. - zabezpieczyć strome brzegi zbiornika przed erozją sadząc krzewy, stosując faszynowanie itp., - uprzątnąć teren wokół glinianki, - zastępować egzotyczne topole rodzimymi gatunkami drzew. Glinianka przy ul. Wileńskiej może być atrakcyjnym miejscem połowów wędkarskich lub spacerów. Niezbędne jest jednak zrekultywowanie i zagospodarowanie terenu wokół niej.

53 Położenie geograficzne administracyjne Wyżyna Woźnicko-Wieluńska Częstochowa, Lisiniec Opis lokalizacji między ulicą Inowrocławską i ul. A. Kordeckiego Współrzędne N-50 48'40,26''., E-019 4'27,69'' 57. Park Lisiniecki Opis ogólny Park nawiązuje stylem do założeń o charakterze angielskim z przewagą cech parku leśnego. W części niezadrzewionej jest to mozaika słabo wykształconych zbiorowisk łąkowych, regularnie wykaszanych. Wzdłuż dróg spacerowych i wśród terenów łąkowych utworzono nasadzenia drzew. Strefę przybrzeżną w wodzie, wąskim porozrywanym pasem zajmują płaty szuwaru trzcinowego, szerokopałkowego i mozgowego. Brzegi zbiorników są piaszczyste i piaszczysto gliniaste. W zbiornikach żyją liczne małże, w tym chroniona skójka malarska, oraz związane z nimi, również chronione ryby różanki. Część leśną parku stanowią pochodzące z nasadzeń zagajniki z dominacją topól lub samosiewy z dominacją brzozy brodawkowatej. Jedyne, zbliżone do naturalnych fitocenozy leśne znajdują się przy drodze. Są to zbiorowiska przejściowe między łęgiem a grądem. Do północno-wschodniej części parku przylega kompleks bogatych florystycznie, wilgotnych łąk z rzędu Molinietalia. Na terenie parku znajdują się niewielkie cieki i wysięki.