Chronologia Biblijna
|
|
- Miłosz Błażej Sobczyk
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Chronologia Biblijna Streszczenie wykładu: wykład zawiera rekonstrukcję chronologii Biblijnej oraz na tej podstawie wskazuje daty najważniejszych wydarzeń. Stara się także odpowiedzieć na pytanie, czy zajmowanie się datami jest w ogóle potrzebne w powołaniu. Spis treści Czy zajmowanie się chronologią ma sens?... 1 Okres od stworzenia Adama do potopu... 2 Okres od potopu do przymierza z Abrahamem... 3 Okres od przymierza z Abrahamem do przymierza Zakonu... 4 Ile trwała niewola w Egipcie?... 4 Okres od wyjścia z Egiptu do podziału ziemi... 6 Okres sędziów... 6 Okres królów lat spustoszenia r. p.n.e. - koniec 70 lat spustoszenia Podsumowanie chronologii Biblijnej Czy zajmowanie się chronologią ma sens? Rozpatrywanie chronologii jest w wielu środowiskach sprawą kontrowersyjną. Wśród szczerych badaczy Biblii niewielu znajdzie się takich, którzy mają do tego aspektu nauki Biblijnej stosunek obojętny. Znaczna większość jest albo zdecydowanie "za", albo zdecydowanie "przeciw". Cała kontrowersja sprowadza się do celu zajmowania się tym tematem. Jeśli celem badania chronologii ma być odkrycie czasu powtórnego przyjścia Chrystusa i rozpoczęcia się jego panowania, zbyt wielu już się w tej sprawie myliło i dla zbyt wielu stało się to kamieniem potknięcia, żeby próbować podejmować kolejne, wysoce ryzykowne próby. Z kolei chronologia widziana jedynie przez pryzmat jej historycznych zastosowań jest odrzucana przez wielu, którzy uważają, że badanie historii nie jest częścią ich powołania i nie służy wzrastaniu ku Chrystusowi. Podstawowym tekstem wskazywanym jako argument przeciwny badaniu chronologii jest Mt. 24:36, gdzie Jezus mówi, że "O dniu owym i godzinie nie wie nikt - ani aniołowie niebios, ani Syn, tylko sam Ojciec" (NW). A jeśli nikt nie zna dnia ani godziny, nie warto ich szukać. W tym samym fragmencie Jezus nakazuje jednak "czuwajcie, gdyż nie wiecie, którego dnia wasz Pan przyjdzie" (Mt. 24:42 NW). Nakaz czuwania jest ponownie powtórzony w szeregu miejsc w Nowym Testamencie. Przypowieść o pannach mądrych i głupich podana przez Jezusa w kontekście 24 rdz. Ewangelii Mateusza i podanego tam złożonego znaku jego przyjścia i zakończenia wieku także kończy się nakazem czuwania, "gdyż nie znacie ani dnia, ani godziny" (Mt. 25:13 NW). Dzień Pański "nadchodzi dokładnie tak, jak złodziej w nocy", ale właśnie dlatego "nie śpijmy jak pozostali, ale czuwajmy i zachowujmy trzeźwość umysłu" (1 Tes. 5:2,6 NW). 1
2 Gdyby lud Pański miał się dowiedzieć o powrocie Chrystusa w tym samym czasie, co reszta świata, nakaz czuwania nie miałby szczególnego sensu. Czuwanie pozwoli nam być poinformowanymi zanim te rzeczy się wydarzą, "Nie ma bowiem nic ukrytego, co by nie miało być ujawnione, ani nic tajemnego, co by nie było poznane i na jaw nie wyszło. Uważajcie więc, jak słuchacie" (Łk. 8:17,18 BT). Bóg objawia swoje sprawy, "Bo Wszechwładny Pan, Jehowa, nie uczyni nic, jeśli swej poufnej sprawy nie wyjawił swoim sługom prorokom" (Am. 3:7 NW). Ale wiele zależy od słuchających, "bo temu, kto ma, będzie dane więcej, ale temu, kto nie ma, zostanie zabrane nawet to, co mu się wydaje, że ma" (Łk. 8:18 NW). Apostoł Paweł pisze, że "Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne... aby człowiek Boży był w pełni umiejętny, całkowicie wyposażony" (2 Tm. 3:16,17 NW). Wszystko, co jest w Piśmie - również Stary Testament, również proroctwa, a także chronologia - służy naszemu pouczeniu i pożytkowi. Jeśli są w Biblii tak szczegółowe informacje chronologiczne, jakie tam znajdujemy, zapewne Bóg z jakiegoś powodu chciał je tam umieścić. Paweł pisze do Tesaloniczan "Ognia ducha nie gaście" - uświęcajcie się, rozpalajcie w sobie ducha Bożego, ale natychmiast w wersecie kolejnym dodaje "Proroctwami nie gardźcie" (1 Tes. 5:19,20 NW). Jeśli interesuje nas w powołaniu jedynie pierwszy z wymienionych przez apostoła nakazów, widocznie coś tracimy. Obyśmy, tak postępując, nie znaleźli się na koniec wśród tych, którzy "mają gorliwość dla Boga, ale nie według dokładnego poznania" (Rzym. 10:2 NW). Ale przecież chronologia to nie tylko wywiadywanie się o czas powrotu Chrystusa. Apostoł Paweł pisze, że "Przez wiarę poznajemy, że światy [wieki] zostały ukształtowane słowem Boga..." (zobacz komentarz Biblijny do Hbr. 11:1,3). Te "światy" to różne epoki w Boskim, rozwijającym się planie wieków. Każdy trwał określoną ilość czasu i każdy miał do wykonania swoje zadanie. Rozpoznanie tych elementów pozwala nam lepiej dostrzec, co już się wydarzyło, a co jeszcze musi się wydarzyć, aby na ziemi mógł zaistnieć nowy porządek rzeczy. Właściwa interpretacja chronologii warunkuje właściwą interpretację proroctw czasowych, a więc także i właściwą ocenę czasu, w którym się obecnie znajdujemy. Celem niniejszego wykładu nie jest omawianie proroctw chronologicznych (których w Biblii nie brakuje), ani również podawanie jakichkolwiek przewidywań odnośnie przyszłości. Tekst ten jest w całości poświęcony rekonstrukcji chronologii Biblijnej, szczególnie w okresie, który wykracza poza chronologię świecką, i na temat którego w związku z tym nie mamy żadnych innych źródeł poza nauką Pisma świętego. Okres od stworzenia Adama do potopu Wskazanie długości okresu od stworzenia Adama do potopu nie przedstawia szczególnej trudności, ponieważ księga Rodzaju dostarcza na ten temat bardzo precyzyjnych informacji. Długość tego okresu jest zasadniczo sumą długości życia patriarchów od ich narodzenia do narodzin pierworodnego syna. Okres (źródło) Od stworzenia Adama do narodzin Seta (Rdz. 5:3)... Od narodzin Seta do narodzin Enosza (Rdz. 5:6)... Od narodzin Enosza do narodzin Kenana (Rdz. 5:9)... Od narodzin Kenana do narodzin Mahalalela (Rdz. 5:12)... Długość okresu 130 lat 105 lat 90 lat 70 lat 2
3 Od narodzin Mahalalela do narodzin Jareda (Rdz. 5:15) lat Od narodzin Jareda do narodzin Henocha (Rdz. 5:18) lata Od narodzin Henocha do narodzin Metuszelacha (Rdz. 5:21) lat Od narodzin Metuszelacha do narodzin Lamecha (Rdz. 5:25) lat Od narodzin Lamecha do narodzin Noego (Rdz. 5:28) lata Od narodzin Noego do potopu (Rdz. 7:6) lat Razem lat Może w tym miejscu powstać pytanie, dlaczego nie pominąć potopu i nie dojść tą samą metodą do przymierza z Abrahamem? Okazuje się jednak, że wówczas cały okres skróciłby się o 2 lata... Problem leży w Rdz. 5:32, gdzie powiedziano, że "Noe osiągnął wiek pięciuset lat. Potem Noe został ojcem Sema, Chama i Jafeta" (NW). W Rdz. 7:6 czytamy, że Noe w dniu potopu miał 600 lat, czyli Sem musiałby mieć wówczas lat 100. Tymczasem w Rdz. 11:10 czytamy, że Sem osiągnął wiek 100 lat dwa lata po potopie. Rozwiązanie tej wątpliwości może leżeć w Rdz. 10:21, gdzie powiedziano, że najstarszym z trzech braci był Jafet (NW). Najwyraźniej więc Jafet urodził się w pięćsetnym roku życia Noego, a dwa lata później na świat przyszedł Sem. Zapis w Rdz. 5:32 nie precyzuje, ile lat miał Noe w czasie narodzin każdego z synów, a jedynie podaje jego wiek w momencie narodzin pierworodnego Jafeta. Okres od potopu do przymierza z Abrahamem Okres (źródło) Długość okresu Od potopu do narodzin Arpachszada (Rdz. 11:10)... 2 lata Od narodzin Arpachszada do narodzin Szelacha (Rdz. 11:12) lat Od narodzin Szelacha do narodzin Ebera (Rdz. 11:14) lat Od narodzin Ebera do narodzin Pelega (Rdz. 11:16) lata Od narodzin Pelega do narodzin Reu (Rdz. 11:18) lat Od narodzin Reu do narodzin Seruga (Rdz. 11:20) lata Od narodzin Seruga do narodzin Nachora (Rdz. 11:22) lat Od narodzin Nachora do narodzin Teracha (Rdz. 11:24) lat Od narodzin Teracha do jego śmierci (Rdz. 11:32) lat Razem lat Dlaczego śmierć Teracha została utożsamiona z momentem zawarcia przymierza z Abrahamem? Bóg objawił się Abrahamowi (wówczas jeszcze Abramowi), kiedy ten przebywał w Ur Chaldejskim w Mezopotamii i tam złożył mu obietnicę, ale obwarowaną warunkiem: "Odejdź ze swej ziemi... a wejdź do ziemi, którą ci pokażę" (Dzieje 7:2,3 NW). Abraham wyruszył, ale z międzylądowaniem w Charanie (Dzieje 7:3). Tam zmarł jego ojciec Terach i tam też Abraham ponownie usłyszał słowo obietnicy: "Wyrusz... do krainy, którą ci pokażę, a uczynię z ciebie wielki naród" (Rdz. 12:1-3 NW). A więc warunkiem nabrania przez tę obietnicę mocy prawnej było nie tylko opuszczenie przez Abrahama domu rodzinnego - to już wcześniej wykonał, opuszczając Ur - ale także jego wejście do ziemi obiecanej. Przymierze zostało zawarte tuż po wejściu Abrahama do ziemi (Rdz. 12:5-7). Stąd datę przymierza możemy określić względnie precyzyjnie jako mającą miejsce przy wejściu Abrahama do Kanaanu, kilka miesięcy po śmierci Teracha. 3
4 Okres od przymierza z Abrahamem do przymierza Zakonu Okres od przymierza z Abrahamem do przymierza Zakonu został określony przez apostoła Pawła jako trwający 430 lat. "To jeszcze mówię: Przymierza, które Bóg poprzednio uprawomocnił [po spełnieniu przez Abrahama warunku i jego wejściu do ziemi], Prawo powstałe w czterysta trzydzieści lat później nie unieważnia" (Gal. 3:17 NW). Warto jednak zastanowić się w tym miejscu, czy świadectwo apostoła Pawła zgadza się ze świadectwem Mojżesza zapisanym w Wj. 12:40. Czytamy tam, że "czas pobytu Izraelitów w Egipcie trwał czterysta trzydzieści lat" (BT). Jeśli by tak było, sprzeczność jest oczywista. Niewola egipska nie mogła trwać 430 lat zgodnie z oświadczeniem Mojżesza, jeśli Paweł mówi, że ten sam okres trwał od przymierza z Abrahamem do przymierza Zakonu - czas niewoli musiałby być wówczas znacznie krótszy. Nieco więcej światła na tę sprawę rzuca przekład Nowego Świata, który w Wj. 12:40 podaje, że 430 lat trwał "pobyt synów Izraela, którzy mieszkali w Egipcie". A więc nie pobyt Izraela w Egipcie, ale pobyt Izraela, który mieszkał w Egipcie - w drugim przypadku mamy zdanie niedefiniujące, które stanowi informację dodatkową, niestanowiącą o sensie całej wypowiedzi. Jeśli pominiemy tę informację - a w przypadku zdania niedefiniującego mamy takie prawo bez zburzenia sensu wypowiedzi - pozostajemy z oświadczeniem, że "pobyt synów Izraela trwał czterysta trzydzieści lat". Czy taka forma ma jakikolwiek sens? Trzeba pamiętać o tym, że obietnica dana przez Boga Abrahamowi nie została zrealizowana w momencie jego wejścia do Kanaanu. Szczepan uczy, że Bóg "nie dał mu [Abrahamowi] w niej [ziemi] żadnej dziedzicznej własności, nawet na szerokość stopy" (Dzieje 7:5 NW). Także apostoł Paweł mówi, że Abraham "przebywał jako przybysz w ziemi obietnicy jak w cudzej ziemi i mieszkał w namiotach" (Hbr. 11:9 NW). A więc w momencie wejścia do ziemi rozpoczął się pobyt Abrahama, ale jedynie pobyt tymczasowy, przemieszkiwanie jeszcze bez prawa własności. Izrael przemieszkiwał tam już w Abrahamie, w taki sam sposób jak Lewi oddał dziesięcinę Melchizedekowi, przebywając jeszcze w biodrach swojego ojca (Hbr. 7:9,10). A więc wejście Abrahama do Kanaanu oraz uprawomocnienie w ten sposób przymierza rozpoczęło okres 430 lat przemieszkiwania Izraela, ale bez prawa własności do ziemi obietnicy. W jaki sposób ten okres się zakończył? Mojżesz uczy, że "pod koniec czterystu trzydziestu lat, w tymże dniu stało się, że wszystkie zastępy Jehowy wyszły z ziemi egipskiej. Jest to noc świętowania ze względu na Jehowę" (Wj. 12:40,41 NW). Noc, o której jest tutaj mowa, była nocą paschalną, nocą spożywania baranka wielkanocnego i wyjścia z Egiptu. Prorok Jeremiasz podaje, że ta właśnie noc była właściwym czasem zawarcia przymierza Zakonu (Jer. 31:32, 34:13), przymierza, które stanowiło prawne przekazanie obietnicy abrahamowej Izraelowi. W ten sposób zakończył się 430-letni okres przemieszkiwania Izraela, który w przymierzu Zakonu otrzymał zapewnienie otrzymania własności w ziemi obiecanej (Pwt. 1:8). A więc 430 lat Mojżesza i 430 lat Pawła to okres tożsamy. Pobyt Izraela bez prawa własności do ziemi, ale z obietnicą uzyskania go, rozpoczął się w momencie wejścia Abrahama do Kanaanu i zawarcia przymierza. Koniec tego okresu nastąpił w momencie zawarcia przymierza Zakonu w noc paschalną, kiedy to "wszystkie zastępy Jehowy wyszły z ziemi egipskiej" (Wj. 12:41 NW). Ile trwała niewola w Egipcie? Okres niewoli egipskiej nie jest odrębnym okresem, ale zawiera się w omówionym już okresie od przymierza z Abrahamem do przymierza Zakonu. Niemniej sama długość niewoli 4
5 zdaje się wymagać osobnego komentarza. Powodem może być nie tylko już omówiony Wj. 12:40-42, ale także Rdz. 15:13 i Dzieje 7:6, gdzie czytamy, że "jego [Abrahama] potomkowie będą osiadłymi przybyszami w cudzej ziemi, a tamtejszy lud zniewoli ich i będzie ich uciskać przez czterysta lat" (NW). Gdyby niewola egipska miała trwać 400 lat, na pierwszy rzut oka widać, że okres od przymierza abrahamowego do przymierza Zakonu nie mógłby być dłuższy tylko o 30 lat. Z drugiej jednak strony padają argumenty, że okres krótszy niż 400 lat nie byłby wystarczający do rozmnożenia się Izraela z jednej, choć licznej, rodziny (70 osób; Rdz. 46:27) w naród liczący od dwóch do nawet pięciu milionów osób (por. Lb. 1:45,46). Jak więc wyjaśnić te wątpliwości? Przede wszystkim trzeba powiedzieć, że wspomniany okres 400 lat to nie jest okres przebywania Izraela w niewoli egipskiej. Jest to czas ich przebywania "w cudzej ziemi" - najpierw w Kanaanie, gdzie przebywał Abraham i jego potomkowie, ale bez prawa własności, a następnie w Egipcie. A więc okres 400 lat zawiera się w okresie 430 lat od przymierza z Abrahamem do przymierza Zakonu. Ten okres był także czasem zniewolenia i uciskania. Jako taki zakończył się równolegle z okresem 430 lat wyjściem Izraela w noc paschalną z Egiptu. A jeśli tak, to jego początek przypada 30 lat po zawarciu przymierza z Abrahamem. Czy wówczas wydarzyło się coś, co stanowiło początek wspomnianego ucisku? Abraham miał 75 lat, gdy wyszedł z Charanu i przyszedł do Kanaanu (Rdz. 12:4). Izaak urodził się 25 lat później (Rdz. 21:5), Ismael był od niego 14 lat starszy (Rdz. 16:16). 30 lat po zawarciu przymierza Izaak miał 5 lat i najwyraźniej właśnie wtedy Abraham wyprawił ucztę z okazji odstawienia go od piersi. Także wówczas syn Hagar 'naśmiewał się z Izaaka', z którego to powodu Sara zażądała wydalenia go razem z jego matką (Rdz. 21:8-10). A więc to był moment, w którym potomstwo Abrahama, będące "osiadłym przybyszem w nie swojej ziemi" poczęło być 'dręczone przez czterysta lat', aż do czasu opuszczenia Egiptu (Rdz. 15:13 NW). Skoro Izaak urodził się 25 lat po zawarciu przymierza, moment rozpoczęcia jego prześladowania w 30. roku po przymierzu wskazuje na czas, kiedy miał 5 lat. Właśnie na ten czas z dużym prawdopodobieństwem wskazuje relacja z Rdz. 21:8-10, kiedy to Izaak był odstawiony od piersi i począł cierpieć prześladowanie jako potomek Abrahama. Choć w naszej kulturze wiek pięciu lat na odstawienie od piersi wydaje się nieprawdopodobny, w Palestynie nie był niczym wyjątkowym. Zwłaszcza pierworodnych karmiono dłużej, aby potomek był silniejszy (por. Mt. 21:15,16). Jak długo więc trwał okres przebywania Izraela w Egipcie? Izaak urodził się 25 lat po zawarciu przymierza (Rdz. 12:4, 21:5). Sam Izaak miał 60 lat, gdy urodził się Jakub (Rdz. 25:26). Z kolei Jakub trafił do Egiptu w wieku 130 lat (Rdz. 47:9). Razem daje to liczbę 215 lat od zawarcia przymierza z Abrahamem do rozpoczęcia niewoli. Jeśli cały okres od przymierza z Abrahamem do przymierza Zakonu zawartego przy wyjściu z Egiptu obejmował 430 lat (Gal. 3:17), na okres niewoli w Egipcie pozostaje 215 lat ( =430). Dowodów na poparcie powyższego rachunku dostarcza także Biblijna genealogia. W czasie wyjścia z Egiptu Mojżesz miał 80 lat (Wj. 7:7). Jego matka Jochebed była córką Lewiego (Lb. 26:59), który sam dożył wieku 137 lat (Wj. 6:16). W Egipcie mógł on jednak spędzić część swojego życia, ponieważ trafił tam jako dorosły człowiek, starszy brat Józefa (Rdz. 37:3). W momencie przybycia Jakuba i jego rodziny do Egiptu Józef miał 39 lat (Rdz. 41:46-54, 45:3-11). W związku z tym Lewi mógł spędzić w Egipcie maksimum 97 lat (137 lat życia Lewiego - 39 lat życia Józefa, które Lewi spędził w Kanaanie - minimum 1 rok, o który Lewi był starszy od Józefa = maksymalnie 97 lat, które Lewi mógł spędzić w Egipcie). Jeśli niewola trwała 400 lat, od śmierci Lewiego do narodzin Mojżesza upłynęły 5
6 223 lata. Zakładając, że Jochebed urodziła się w roku śmierci swego ojca, musiałaby mieć w momencie narodzin Mojżesza 223 lata. Jeśli przyjmiemy okres niewoli jako 430 lat, wiek matki Mojżesza wzrasta do 253 lat, co jest wynikiem dość absurdalnym. Jeszcze dziwniej będzie to jednak wyglądać, gdy rozważymy wiek ojca Mojżesza. Amram przeżył 137 lat, a jego ojciec Kehat 133 lata (Wj. 6:18,20). O Kehacie przeczytamy, że przybył razem z Jakubem do Egiptu (Rdz. 46:8,11). Nawet jeśli założymy, że Kehat urodził się w roku wyjścia Jakuba do Egiptu, a Amram urodził się w roku śmierci Kehata, od momentu śmierci Amrama do momentu narodzin Mojżesza pozostaje luka 50 lat! - przy założeniu, że pobyt w Egipcie trwał 400 lat. Tak więc na kilka różnych sposobów można wykazać, że okres pobytu w Egipcie nie mógł trwać 400 lub 430 lat, ponieważ wnioski, które z takiego poglądu można wyprowadzić, absolutnie rozmijają się ze zdrowym rozsądkiem. Co ciekawe, również Rdz. 15:13-16, gdzie pojawia się liczba 400 lat, pośrednio wspiera wniosek, że pobyt w Egipcie miał trwać znacznie krócej. W Rdz. 15:16 czytamy mianowicie, że Izrael miał powrócić z niewoli w czwartym pokoleniu. Ile zatem pokoleń minęło od wejścia do Egiptu do wejścia do Kanaanu? Cztery. Pobyt w Egipcie obejmował pokolenie Mojżesza, jego rodziców i dziadków. Niewiara Izraela sprawiła jednak, że trzecie pokolenie do Kanaanu nie weszło - musiało wymrzeć na pustyni (Lb. 14:26-38). Zatem, zgodnie z proroctwem, Izrael powrócił w czwartym pokoleniu - pokoleniu, które się narodziło na pustyni i nie znało Egiptu. Ta informacja ma o tyle istotne znaczenie, że okres 400 lat wzmiankowany w Rdz. 15:13 nie mógłby objąć trzech pokoleń - w przypadku Mojżesza na przykład mielibyśmy lukę przynajmniej 50 lat między jego narodzeniem, a śmiercią jego ojca, co jest absurdem. W ten sposób, informując o 400-letnim okresie dręczenia Izraela, Rdz. 15:13-16 jednocześnie ostrzega nas, aby tego okresu nie utożsamiać z czasem pobytu w Egipcie. Pytanie, czy ze zdrowym rozsądkiem nie rozmija się pogląd, że Izrael w ciągu 215 lat rozmnożył się z 70 osób do kilku milionów? Gdyby miało się to odbywać metodami naturalnymi, zapewne nie byłoby to możliwe. Jednak Pismo święte wskazuje, że proces ten był w sposób cudowny wspomagany przez samego Boga. To Bóg "sprawiał, że jego lud był bardzo płodny, i w końcu uczynił go potężniejszym od jego wrogów" (Ps. 105:23,24 NW). Jeśli więc było to działaniem Boga, pozostaje nam wiarą przyjąć to, co na ten temat podaje Biblia. Okres od wyjścia z Egiptu do podziału ziemi Okres od wyjścia z Egiptu do podziału ziemi Kanaan między 12 plemion można podzielić na dwa podokresy: od wyjścia z Egiptu do wysłania zwiadowców oraz od wysłania zwiadowców do podziału ziemi. Zwiadowcy do Kanaanu zostali wysłani w następnym roku po wyjściu z Egiptu z pustkowia Paran, jak o tym czytamy w Lb. 33:3, 10:11-13, 13:1-26. Od tego momentu do podziału ziemi upłynęło 45 lat, jak się dowiadujemy z relacji Kaleba zapisanej w Joz. 14:7,10. Łącznie daje nam to okres długości 46 lat. Ponieważ wędrówka po pustyni rozpoczęła się po powrocie zwiadowców i trwała 40 lat (Lb. 14:22,23,33,34; Dzieje 7:36; Hbr. 3:9), pozostałe 5 lat przypada na okres podboju i podziału ziemi. Okres sędziów Długość okresu sędziów została w bezpośredni sposób określona w Dziejach 13:19,20: "A wygładziwszy siedm narodów w ziemi Chananejskiej, losem rozdzielił między nie onę 6
7 ziemię ich. A potem około czterysta i pięćdziesiąt lat dawał im sędziów, aż do Samuela proroka" (BG). Problem polega tutaj na tym, że Textus Receptus, który podaje tę informację, jest dzisiaj odrzucany przez większość badaczy, natomiast bardziej powszechnie akceptowane manuskrypty zawierają zupełnie inną informację, a mianowicie tutaj okres 450 lat kończy się w momencie rozpoczęcia się rządów sędziów: "I wytępiwszy siedem szczepów w ziemi Kanaan oddał im ziemię ich w dziedzictwo, mniej więcej po czterystu pięćdziesięciu latach. I potem dał im sędziów aż do proroka Samuela" (BT). Sposób, w jaki Biblia Tysiąclecia tłumaczy ten tekst, sugeruje, że 450 lat trwał okres podboju i podziału ziemi, który został pokazany w poprzednim śródtytule jako trwający 5 lat, nie 450. Podbój ziemi miał miejsce nie tylko za życia Jozuego, który przeżył 110 lat (Joz. 24:29), ale czytamy w Joz. 10:42, że "Wszystkich tych królów i ziemie ich zdobył Jozue w jednej wyprawie, ponieważ Pan, Bóg Izraela, walczył wraz z Izraelem" (BT). Jeśli zatem Kanaan podbił Jozue, i to 'w jednej wyprawie', nie mogło to trwać 450 lat. Ponadto, Joz. 10:42 podkreśla, że kampania wojenna trwała krótko, "ponieważ Pan, Bóg Izraela, walczył wraz z Izraelem". Podbicie ziemi w ciągu 450 lat nie byłoby żadnym wyczynem godnym odnotowania, ale ponieważ z Izraelem walczył Pan, cała kampania mogła się zakończyć znacznie wcześniej. Przeważający głos badaczy wskazuje jednak, że okres 450 lat obejmuje wszystkie wydarzenia wymienione we fragmencie Dzieje 13:17-21, sięgając aż do momentu 'wyboru ojców'. Ponieważ 450 lat prowadzi mniej więcej do czasu narodzin Izaaka, przyjmuje sie, że narodziny patriarchy były czasem 'wyboru ojców' i sprawa wydaje się być satysfakcjonująco zamknięta. Nie jest to jednak spojrzenie wolne od kontrowersji. Dotyczą one zarówno czasu, który nie zbyt dokładnie pokrywa się z datą narodzin Izaaka, jak i interpretacji wyboru Bożego, który w tym spojrzeniu pomija szereg kluczowych wydarzeń z historii początków narodu wybranego oraz ich głównego aktora - Abrahama. Komentarz Biblijny do Dzieje 13:19,20 dość szczegółowo omawia wszystkie dotąd wymienione interpretacje Dziejów 13:19-20, wskazując, że każda z nich wiąże się z pewnymi założeniami i sama w sobie nie może być uznana za wystarczające źródło naszej wiedzy o chronologii Biblijnej. Powyższe nie oznacza jednak, że jesteśmy w ustaleniu długości okresu sędziów bezradni. Textus Receptus rzeczywiście trudno uznać za wystarczający dla stwierdzenia, że okres sędziów trwał 450 lat, ale nie jest to dowód jedyny. Dodatkowych argumentów dostarczają bowiem informacje chronologiczne zawarte w księdze sędziów, liczbowanie Biblijne i chronologia prorocza. Trzeba też od razu zaznaczyć: dowody te także znajdują swoich krytyków. Niemniej nie chodzi tutaj o ich bezsporność, ale konsekwencję, z jaką pokazują liczbę 450 w kontekście sędziów. Zatem dowód nr 1: 1. Suma podokresów składających się na okres sędziów daje liczbę 450 lat Okres sędziów nie był jednorodny. Były okresy wojny i były okresy pokoju, niewoli i wolności, kolejni sędziowie przychodzili i odchodzili. Biblia podaje długości tych podokresów. Bez względu na naszą ocenę tego faktu i domysły, czy te okresy następują po sobie w linii ciągłej, czy też na siebie zachodzą, fakt podstawowy pozostaje bez zmian: suma podokresów składa się na okres 450 lat: Okres (źródło) Długość okresu Niewola u króla Mezopotamii (Sdz. 3:8) 8 lat Spokój za Otniela (Sdz. 3:11) 40 lat 7
8 Niewola u króla Moabu (Sdz. 3:14) Spokój za Ehuda (Sdz. 3:15,30) Niewola u Jabina (Sdz. 4:2,3) Spokój za Debory (Sdz. 4:4, 5:31) Niewola u Midianitów (Sdz. 6:1) Spokój za Gedeona (Sdz. 8:28) Panowanie Abimelecha (Sdz. 9:22) Tola sędzią (Sdz. 10:1,2) Jair sędzią (Sdz. 10:3) Niewola u Ammonitów (Sdz. 10:8) Jefte sędzią (Sdz. 12:7) Ibcan sędzią (Sdz. 12:8,9) Elon sędzią (Sdz. 12:11) Abdon sędzią (Sdz. 12:13,14) Niewola u Filistynów (Sdz. 13:1) Samson sędzią (Sdz. 15:20, 16:31) Heli sędzią (1 Sm. 4:18) Razem 18 lat 80 lat 20 lat 40 lat 7 lat 40 lat 3 lata 23 lata 22 lata 18 lat 6 lat 7 lat 10 lat 8 lat 40 lat 20 lat 40 lat 450 lat 2. Liczbowa wartość wyrazu 'sędziowie' to 450 W języku hebrajskim każdej literze odpowiada wartość cyfrowa. Suma wartości liter zawartych w słowie haszofetim (sędziowie) wynosi 450: Źródło: 3. Chronologia prorocza wymaga, aby okres sędziów trwał 450 lat Przynajmniej dwa proroctwa wypowiadają się na temat czasu, kiedy miał się zakończyć okres karania Izraela, a przymierze dla tego narodu miało zostać potwierdzone. Tym czasem jest wybuch I wojny światowej, która prowadzi do odbicia Palestyny z rąk Turków i utworzenia niepodległego państwa Izrael. W ten sposób kończy się w 1914 roku siedmiokrotne karanie Izraela zapowiedziane w Kpł. 26:14-40 (zobacz komentarz Biblijny do Łk. 21:20-24). Rok kolejny, 1915 jest natomiast pokazany w proroctwie danym Abrahamowi jako czas, w którym przymierze Abrahamowe zostaje dla tego narodu potwierdzone (zobacz wykład Biblijny "Równoległości Abrahama"). Nie ma najmniejszego przypadku w fakcie, że dwa zupełnie niezależne proroctwa o różnej rachubie pokazują ten jeden moment w historii - lata 1914/ jako czas końca karania Izraela i powrotu łaski do tego narodu. Co więcej, wiedząc, co się wówczas stało i jakie kolejne wydarzenia miały miejsce, łącznie z odzyskaniem przez ten naród niepodległego bytu 8
9 po raz pierwszy od 607 r. p.n.e., trudno mieć wątpliwość, czy rzeczywiście ten czas odpowiada właściwej interpretacji proroctw. I tutaj ważna informacja w kontekście chronologii, a mianowicie równoległość zawarcia przymierza z Abrahamem przypada na 1915 rok tylko przy założeniu, że okres sędziów trwał 450 lat. Przyjęcie długości 350 lat, jak chcą niektórzy, prowadzi do roku z punktu widzenia współczesnej historii Izraela zupełnie nieistotnego. Znajdujemy zatem liczbę 450 potwierdzoną przez różne źródła Biblijne: 1. manuskrypty stanowiące podstawę Textus Receptus 2. świadectwa Starego Testamentu nt. długości poszczególnych podokresów rządów sędziów 3. liczbowanie Biblijne 4. chronologię proroczą Oczywiście, jeden badacz uzna Textus Receptus za mało wiarygodny, bo są inne manuskrypty; drugi podważy możliwość sumowania długości podokresów; trzeci nie jest przekonany, że Biblia zawiera znaczący kod obok 'wierzchniej' warstwy znaczeniowej, a czwarty nie ufa interpretacji przywołanych proroctw. Można i tak. A jednak te cztery zupełnie niezależne źródła Biblijne konsekwentnie wiążą okres sędziów z liczbą 450. Zasadą wyrażoną w Zakonie, ale potwierdzoną także w Nowym Testamencie, jest zasada potwierdzania faktów ustami dwóch lub trzech świadków (Pwt. 19:15; Mt. 18:15,16). W przypadku okresu sędziów tych świadków mamy łącznie nie dwóch lub trzech, ale czterech. Podobnie w sytuacjach pozabiblijnych: świadectwo czterech niezależnych świadków byłoby w 'normalnych' warunkach uznane za przekonujące. Tym bardziej powinno być przekonujące tutaj, że jedynym kontrargumentem jest świadectwo 1 Kr. 6:1, które także nie jest niepodważalne. Stwierdzenie, że 1 Kr. 6:1 się nie myli, ponieważ masoreci się nie mylili, jest po prostu niepoważne, biorąc pod uwagę, jakie inne oczywiste omyłki mają miejsce w obecnie znanym tekście Starego Testamentu. Wydaje się zatem, że Biblijna zasada potwierdzania faktów ustami kilku świadków ma tutaj zastosowanie i jako taka zdecydowanie wspiera pogląd, że okres sędziów rzeczywiście trwał 450 lat. Okres królów Długość okresu panowania królów w Izraelu można wskazać, sumując okresy panowania poszczególnych władców. Okres (źródło) Długość okresu Panowanie Saula (Dzieje 13:21) lat Panowanie Dawida (1 Kron. 29:27) lat Panowanie Salomona (2 Kron. 9:30) lat Panowanie Rechoboama (2 Kron. 12:13) lat Panowanie Abijasza (2 Kron. 13:2)... 3 lata Panowanie Asy (2 Kron. 16:13) lat Panowanie Jechoszafata (2 Kron. 20:31) lat Panowanie Jehorama (2 Kron. 21:20)... 8 lat Panowanie Achazjasza (2 Kron. 22:2)... 1 rok 9
10 Panowanie Atalii (2 Kron. 22:12)... Panowanie Jehoasza (2 Kron. 24:1)... Panowanie Amacjasza (2 Kron. 25:1)... Panowanie Uzzjasza (2 Kron. 26:3)... Panowanie Jotama (2 Kron. 27:1)... Panowanie Achaza (2 Kron. 28:1)... Panowanie Ezechiasza (2 Kron. 29:1)... Panowanie Manassesa (2 Kron. 33:1)... Panowanie Amona (2 Kron. 33:21)... Panowanie Jozjasz (2 Kron. 34:1)... Panowanie Jehojakim (2 Kron. 36:5)... Panowanie Sedekiasz (2 Kron. 36:11)... Razem... 6 lat 40 lat 29 lat 52 lata 16 lat 16 lat 29 lat 55 lat 2 lata 31 lat 11 lat 11 lat 513 lat 70 lat spustoszenia Kolejny okres chronologiczny rozpoczyna się najazdem króla Nabuchodonozora i uprowadzeniem Judy w niewolę. Ważne jest jednak bardzo precyzyjne określenie tego, co konkretnie miało się w tym czasie dziać. Częste utożsamienie tego 70-letniego okresu z czasem niewoli jest bowiem błędne i prowadzi w związku z tym do błędnych wniosków odnośnie daty jego rozpoczęcia się oraz zakończenia. W 2 Kron. 36:21 zostało powiedziane, że 70 lat jest czasem przewidzianym, aby "ziemia spłaciła swe sabaty. Przez wszystkie dni swego spustoszenia obchodziła sabat, by się dopełniło siedemdziesiąt lat" (NW). A więc 70 lat jest nie tyle czasem niewoli, co czasem spustoszenia, wyludnienia ziemi (por. 1 Kr. 9:7,8; Jer. 19:8, 25:9). Jednocześnie opis z 2 Kron. 36:21 wiąże spustoszenie ziemi z koniecznością 'spłacenia jej sabatów'. Sabat w Izraelu był czasem odpoczynku. Tak jak każdy siódmy dzień był sabatem - odpoczynkiem dla ludzi i zwierząt, podobnie każdy siódmy rok był czasem odpoczynku dla ziemi: "Sześć lat masz obsiewać swe pole i sześć lat masz przycinać winnicę, i będziesz zbierał plon ziemi. Lecz w siódmym roku ma nastąpić sabat całkowitego odpoczynku dla ziemi, sabat dla Jehowy. Nie wolno ci obsiewać swego pola i nie wolno ci przycinać swej winnicy. Nic wolno ci żąć tego, co wyrośnie z rozsypanych ziaren twego żniwa, i nie wolno ci zbierać winogron z twej nie przycinanej winorośli. Ma nastąpić rok całkowitego odpoczynku dla ziemi" (Kpł. 25:3-5 NW). Odstępczy Izrael nie stosował się do przepisów Zakonu, również i przepisu dotyczącego odpoczynku dla ziemi. Wygnanie go do Babilonu pozwoliło więc 'spłacić sabaty ziemi', która w tym czasie "odpoczywała" - nie była eksploatowana (Kpł. 26:34,35,43). W którym momencie rozpoczął się 70-letni sabat ziemi? Niektórzy łączą jego początek z pierwszym najazdem Babilończyków, kiedy to Nabuchodonozor obalił Jechojachina i "sprowadził go do Babilonu razem z cennymi przedmiotami z domu Jehowy", a Sedekiasza postanowił królem w Izraelu (2 Król. 24:10-17; 2 Kron. 36:9,10 NW). Niewola babilońska miała się ropocząć już wówczas. Jednak, jak zostało to wcześniej wykazane, 70 lat nie jest czasem niewoli, a czasem spustoszenia. Pierwszy najazd króla Babilonu nie doprowadził do spustoszenia ziemi, o czym najlepiej świadczy fakt, że Nabuchodonozor pozostawił tam 10
11 mianowanego przez siebie króla z dworem, arystokracją i kapłanami. Ponadto, nie wszystkie miasta podczas pierwszego najazdu poddały się Babilończykom (Jer. 34:1-22). Do faktycznego spustoszenia ziemi doszło podczas drugiego najazdu w czwartym miesiącu jedenastego roku panowania króla Sedekiasza (2 Król. 25:2-7). Do niewoli został uprowadzony cały Izrael za wyjątkiem garstki najbiedniejszych (Jer. 39:10). Jednak nawet i oni, wraz z ich wodzem Gedaliaszem, zostali zamordowani siedem miesięcy później. Ktokolwiek pozostał, uciekł do Egiptu (2 Król. 25:22-26; Jer. 41:1-3). A więc do końca 11- ego roku Sedekiasza ziemia została całkowicie wyludniona. 537 r. p.n.e. - koniec 70 lat spustoszenia Siedemdziesiąt lat niewoli to ostatni okres chronologiczny, którego ustalenie zależy w zupełności od świadectwa Biblii. Wraz z jego końcem dochodzimy bowiem do punktu, w którym wiarygodna staje się historia świecka. W jaki więc sposób można ustalić, kiedy zakończyło się 70 lat spustoszenia? Uwolnienie Izraela było pochodną innego bardzo ważnego wydarzenia, tj. zdobycia Babilonu przez Cyrusa Wielkiego, władcę Persji. Ten właśnie moment został bardzo precyzyjnie określony przez historyków. Dzięki odnalezieniu pod koniec XIX wieku tzw. kroniki Nabonida dzisiaj wiemy, że Babilon został zdobyty w nocy z 6 na 7 października 539 r. p.n.e.. W następnym roku Cyrus wydał dekret o uwolnieniu Izraela. W księdze Ezdrasza czytamy o tym wydarzeniu: "w pierwszym roku Cyrusa, króla Persji, aby się spełniło słowo Jehowy z ust Jeremiasza, Jehowa pobudził ducha Cyrusa, króla Persji, by po całym swym państwie kazał ogłosić, i to również na piśmie, co następuje: Oto, co powiedział Cyrus, król Persji: 'Wszystkie królestwa ziemi dał mi Jehowa. Bóg niebios, i to on mi polecił, abym mu zbudował dom w Jerozolimie, która jest w Judzie. Ktokolwiek z całego jego ludu jest wśród was, niech jego Bóg będzie z nim. Niech więc wyrusza do Jerozolimy, która jest w Judzie, i odbudowuje dom Jehowy, Boga Izraela - on jest prawdziwym Bogiem - dom, który był w Jerozolimie.'" (Ezd. 1:1-3 NW). Rok 538 nie jest jednak momentem zakończenia spustoszenia. Był to rok uwolnienia Izraela, natomiast przybycie pierwszych osiedleńców do Palestyny, zasiedlenie jej i zakończenie odpoczynku ziemi było możliwe nie wcześniej niż w roku następnym (porównaj Werner Keller, The Bible as History, p. 352). Wniosek ten wydaje się być właściwy. Nie wiemy, w którym dokładnie momencie Cyrus ogłosił edykt o uwolnieniu. Wiemy jedynie, że miało to miejsce w jego pierwszym roku jako władcy Babilonu. Okres ten można liczyć od października 539 r. p.n.e., ale są przesłanki archeologiczne, aby widzieć jego rozpoczęcie się w marcu następnego roku. Nic nie wskazuje na to, aby dekret został wydany następnego dnia po objęciu przez Cyrusa władzy, dodatkowo należy doliczyć także bliżej nieokreślony czas na przygotowanie Izraela do powrotu oraz siedem miesięcy podróży (Ezd. 3:1). Ponadto, nawet jeśli pierwsi osiedleńcy dotarli do Palestyny końcem 538 r. p.n.e., pełne użytkowanie ziemi - sianie, sadzenie i zbieranie plonów - mogło rozpocząć się najwcześniej wiosną 537 r. p.n.e. i wydaje się, że tę właśnie datę należy przyjąć jako zakończenie okresu spustoszenia. Podsumowanie chronologii Biblijnej Biblia zawiera szereg proroctw chronologicznych i równoległości czasowych. Należy się więc rozsądnie spodziewać, że Bóg, który przekazał nam te wszystkie treści, przekazał nam także klucz do ich otwarcia - kompletną i wiarygodną chronologię Biblijną. Sam proces analizy 11
12 danych chronologicznych wskazuje, że tak właśnie się stało. Nie brakuje przecież wątpliwości odnośnie czasu trwania poszczególnych okresów, czego najlepszymi przykładami są okres niewoli egipskiej czy okres sędziów. A jednak zawarte w Piśmie świętym informacje pozwalają zidentyfikować takie wątpliwości i wskazać z dużą dozą pewności właściwe rozwiązanie. Oczywiście, trzeba przyznać, że możemy mówić o dużej dozie pewności, ale nie o pewności całkowitej, niepodważalnej. Biblijna linia chronologiczna jest otwarta na ataki, ale tego należy się spodziewać. Gdyby wszystko mogło zostać ustalone w sposób absolutnie niepodważalny, zapewne przestałaby nam być potrzebna wiara, a wystarczyłby kalkulator. Bóg jednak nie tak to zaplanował. "Poznajemy, że słowem Boga światy zostały tak stworzone" nie dzięki widzeniu, a "przez wiarę" (Hbr. 11:3 BT; 2 Kor. 5:7). Skoro więc udało się wskazać długości poszczególnych okresów w sposób zadowalający i rozum, i wiarę, ostatnim zadaniem niniejszego wykładu jest syntetyczne podsumowanie dat najważniejszych Biblijnych wydarzeń Starego Testamentu: Wydarzenie Data (r. p.n.e.) Koniec okresu spustoszenia ziemi 537 Upadek królestwa Sedekiasza, początek niewoli w Babilonie 607 Saul zostaje pierwszym królem Izraela 1120 Podział ziemi między plemiona, początek okresu sędziów 1570 Koniec niewoli w Egipcie, zawarcie przymierza Zakonu 1616 Przybycie Jakuba z rodziną do Egiptu 1831 Wejście Abrahama do Kanaanu, zawarcie przymierza 2046 Potop 2473 Stworzenie Adama
Komantarzbiblijny.pl. Komentarze. Proroctwo Jeremiasza
Komantarzbiblijny.pl Komentarze Proroctwo Jeremiasza Październik 2015 1 Spis treści Jer. 32:1... 3 2 Komentarz Biblijny do Jer. 32:1 "Słowo, które Pan oznajmił Jeremiaszowi w dziesiątym roku panowania
Bardziej szczegółowoKomantarzbiblijny.pl. Komentarze. Księga 1 Królów
Komantarzbiblijny.pl Komentarze Księga 1 Królów Sierpień 2017 1 Spis treści Komentarz Biblijny do 1 Kr. 6:1... 3 2 Komentarz Biblijny do 1 Kr. 6:1 "W roku czterysta osiemdziesiątym po wyjściu Izraelitów
Bardziej szczegółowoEtapy historii zbawienia KSIĘGI, BOHATEROWIE, DATY, WYDARZENIA
Etapy historii zbawienia KSIĘGI, BOHATEROWIE, DATY, WYDARZENIA Etapy historii zbawienia Zdobycie Ziemi Obiecanej i czasy Sędziów Patriarchowie i pobyt w Egipcie 1 Prehistoria biblijna 2 3 Wyjście z Egiptu
Bardziej szczegółowoWędrówka do ziemi obiecanej geografia. Przybliżona trasa 40-letniej wędrówki Izraelitów do Ziemi Obiecanej
Wędrówka do ziemi obiecanej geografia Przybliżona trasa 40-letniej wędrówki Izraelitów do Ziemi Obiecanej Ziemia obiecana geografia Zajordania (te tereny zdobywa Mojżesz) Galilea Samaria Judea Morze Martwe
Bardziej szczegółowoKomantarzbiblijny.pl. Komentarze. 1 list apostoła Piotra
Komantarzbiblijny.pl Komentarze 1 list apostoła Piotra Październik 2015 1 Spis treści 1 Pt. 3:21... 3 2 Komentarz Biblijny do 1 Pt. 3:21 "Odpowiednik tego teraz i was wybawia, mianowicie chrzest (nie usunięcie
Bardziej szczegółowoLekcja 10 na 2 września 2017
Lekcja 10 na 2 września 2017 DWA PRZYMIERZA Jeruzalem zaś, które jest w górze, jest wolne i ono jest matką naszą (Galacjan 4:26) W Liście do Galacjan 4: 21-31 Paweł używa alegorii do porównania zbawienia
Bardziej szczegółowoHistoria patriarchy Izaaka, syna Abrahama Izaak i Rebeka Przymierze Boga z Izaakiem KS. ARTUR ALEKSIEJUK
Historia patriarchy Izaaka, syna Abrahama Izaak i Rebeka Przymierze Boga z Izaakiem KS. ARTUR ALEKSIEJUK Kim był Izaak? Izaak był synem Abrahama i Sary Izaak był synem obiecanym Abrahamowi i Sarze przez
Bardziej szczegółowoBiblia dla Dzieci przedstawia. Bóg daje Abrahamowi obietnicę
Biblia dla Dzieci przedstawia Bóg daje Abrahamowi obietnicę Autor: Edward Hughes Ilustracje: Byron Unger; Lazarus Redakcja: M. Maillot; Tammy S. Tłumaczenie: Joanna Kowalska Druk i oprawa: Bible for Children
Bardziej szczegółowoWędrówka do ziemi obiecanej geografia. Przybliżona trasa 40-letniej wędrówki Izraelitów do Ziemi Obiecanej
Wędrówka do ziemi obiecanej geografia Przybliżona trasa 40-letniej wędrówki Izraelitów do Ziemi Obiecanej Ziemia obiecana geografia Zajordania (te tereny zdobywa Mojżesz) Galilea Samaria Judea Morze Martwe
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne dla klasy V z religii
1 Wymagania edukacyjne dla klasy V z religii 1. Zna podział Pisma Świętego: Stary Nowy Testament. Wie, kto jest autorem Ewangelii. Zna księgi Nowego Testamentu: Listy Apostolskie, Dzieje Apostolskie, Apokalipsa
Bardziej szczegółowoKomantarzbiblijny.pl. Komentarze. Księga Ezechiela
Komantarzbiblijny.pl Komentarze Księga Ezechiela Lipiec 2016 1 Spis treści Ez. 4:1-17... 3 2 Komentarz Biblijny do Ez. 4:1-17 "To będzie znakiem dla domu Izraela. Połóż się na lewym boku, a Ja złożę winę
Bardziej szczegółowoGŁOSZENIE EWANGELII - wszystkim narodom - Mt. 28:19,20 - nauczanie i prorokowanie vs. ewangelizacja - Flp. 1:18 HAGAR - typem Przymierza Zakonu -
Indeks tematyczny ABRAHAM - ojcem wierzących - Rzym. 4:11,12 - typem Przymierza Abrahamowego - Gal. 4:21-31 BABEL - jako proroctwo na czas końca - Rdz. 11:1-9 CIERPIENIE Z CHRYSTUSEM - w jaki sposób "wspólnie
Bardziej szczegółowoBOŻE OBJAWIENIE tematy i wiedza Powtórzenie materiału o Objawieniu Bożym
Powtórzenie materiału o Objawieniu Bożym Użyte kolory: Kolor czarny materiał obowiązkowy na poziomie podstawowym Kolor Ubuntu Orange - materiał rozszerzony na ocenę celującą Księga PŚ (Czytać ze zrozumieniem
Bardziej szczegółowo2 NIEDZIELA PO NARODZENIU PAŃSKIM
2 NIEDZIELA PO NARODZENIU PAŃSKIM PIERWSZE CZYTANIE Syr 24, 1-2. 8-12 Mądrość Boża mieszka w Jego ludzie Czytanie z Księgi Syracydesa. Mądrość wychwala sama siebie, chlubi się pośród swego ludu. Otwiera
Bardziej szczegółowoKsięga Rodzaju widziana z perspektywy i przez pryzmat Nowego Testamentu. Konkurs Biblijny 2013/2014
Księga Rodzaju widziana z perspektywy i przez pryzmat Nowego Testamentu Konkurs Biblijny 2013/2014 Bóg błogosławi ludziom A wreszcie rzekł Bóg: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje
Bardziej szczegółowoHistoria zbawienia - powtórzenie
Historia zbawienia - powtórzenie Rdz 1-2 Co jest konsekwencją grzechu pierworodnego? Najważniejszą konsekwencją grzechu pierworodnego było wygnanie z Edenu, czyli oddalenie od Boga. Każdy slajd zawiera
Bardziej szczegółowoGimnazjum kl. I, Temat 18
Grupa 1 Bóg powołuje Abrama Na podstawie tekstu przygotuj reportaż o powołaniu Abrama i jego wędrówce z Charanu do ziemi Kanaan według schematu: 1. Przedstaw wydarzenie w taki sposób, aby zachęcić odbiorców
Bardziej szczegółowoJOZUE NASTĘPCĄ MOJŻESZA
JOZUE NASTĘPCĄ MOJŻESZA 101 Czy pamiętasz historię Mojżesza? To On był główną postacią w kontaktach narodu Izraelskiego z Panem Bogiem. Mojżesz chodził po pustyni z narodem Izraelskim przez 40 lat. Był
Bardziej szczegółowoEwangelia wg św. Jana. Rozdział 1
Ewangelia wg św. Jana Rozdział 1 Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, a Bogiem było Słowo. 2 Ono było na początku u Boga. 3 Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało.
Bardziej szczegółowoODKRYWCZE STUDIUM BIBLIJNE
ODKRYWCZE STUDIUM BIBLIJNE EWANGELI JANA 6:44-45 Nikt nie może przyjść do mnie, jeżeli go nie pociągnie Ojciec, który mnie posłał, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym. Napisano bowiem u proroków: I będą
Bardziej szczegółowoBIBLIA. Wielkie opowieści Starego i Nowego Testamentu
BIBLIA Wielkie opowieści Starego i Nowego Testamentu Blandine Laurent we współpracy z François Brossierem, profesorem Katolickiego Uniwersytetu Paryskiego, i Benoit Marchonem Ilustracje: Claude i Denise
Bardziej szczegółowoBOŻE OBJAWIENIE tematy i wiedza Księga PŚ (Jak czytać Pismo Święte? Najważniejsze księgi historyczne Starego Testamentu i ich bohaterowie.
Księga PŚ (Jak czytać Pismo Święte? Najważniejsze księgi historyczne Starego Testamentu i ich bohaterowie.) YK 14-19, notatka w zeszycie, prezentacja, skrypt Pojęcia: Biblia, kanon, natchnienie Podział
Bardziej szczegółowoBóg Ojciec kocha każdego człowieka
1 Bóg Ojciec kocha każdego człowieka Bóg kocha mnie, takiego jakim jestem. Raduje się każdym moim gestem. Alleluja Boża radość mnie rozpiera, uuuu (słowa piosenki religijnej) SŁOWA KLUCZE Bóg Ojciec Bóg
Bardziej szczegółowoBóg daje Abrahamowi obietnicę
Biblia dla Dzieci przedstawia Bóg daje Abrahamowi obietnicę Autor: Edward Hughes Ilustracje: Byron Unger; Lazarus Redakcja: M. Maillot; Tammy S. Tłumaczenie: Joanna Kowalska Druk i oprawa: Bible for Children
Bardziej szczegółowoBiblia dla Dzieci przedstawia. Bóg sprawdza miłość Abrahama
Biblia dla Dzieci przedstawia Bóg sprawdza miłość Abrahama Autor: Edward Hughes Ilustracje: Byron Unger; Lazarus Redakcja: M. Maillot; Tammy S. Tłumaczenie: Joanna Kowalska Druk i oprawa: Bible for Children
Bardziej szczegółowopójdziemy do kina Gimnazjum kl. I, Temat 57
pójdziemy do kina pragnę sprawić Ci radość kupię kwiaty chcę być z Tobą ofiaruję prezent dobrze jest być razem przygotuję dobre jedzenie przyjaźń z Tobą jest dla mnie ważna Grupa 1 Przeczytaj poniższy
Bardziej szczegółowoRozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum
Rozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum Rozkład materiału nauczania treści programowe dla klasy pierwszej gimnazjum Przedmiot: religia Klasa: pierwsza gimnazjum Tygodniowa
Bardziej szczegółowoPotem wyprowadził go na dwór i rzekł: Spójrz ku niebu i policz gwiazdy, jeśli możesz je policzyć! I rzekł do niego: Tak liczne będzie potomstwo
Lekcja 1 na 6. października 2018 Potem wyprowadził go na dwór i rzekł: Spójrz ku niebu i policz gwiazdy, jeśli możesz je policzyć! I rzekł do niego: Tak liczne będzie potomstwo twoje.wtedy uwierzył Panu,
Bardziej szczegółowoCierpienie Joba było ogromne, ale dobiegło końca. Jaki to był koniec? Czego możemy się nauczyć z tej historii?
Lekcja 1 na 1 października 2016 Cierpienie Joba było ogromne, ale dobiegło końca. Jaki to był koniec? Czego możemy się nauczyć z tej historii? Pan zmienił los Joba, gdy wstawiał się za swoimi przyjaciółmi.
Bardziej szczegółowoParafialna Liga Biblijna 2016/2017 Parafia Niepokalanego Serca Maryi Panny w Leśniewie. Nazwisko rodziny: KARTA PYTAŃ I ODPOWIEDZI ZESTAW 5
Nazwisko rodziny: Adres:.... KARTA PYTAŃ I ODPOWIEDZI ZESTAW 5 Księga Rodzaju 1. Jak miał na imię król Elamu, którego rozgromił Abram uwalniając swojego bratanka Lota? 2. W jakiej miejscowości Abraham
Bardziej szczegółowoAktywni na start. Podkowa Leśna 6-8 stycznia 2012r.
Aktywni na start Podkowa Leśna 6-8 stycznia 2012r. Bo ziemia sama z siebie owoc wydaje, najpierw trawę, potem kłos, potem pełne zboże w kłosie. A gdy owoc dojrzeje, wnet się zapuszcza sierp, bo nadeszło
Bardziej szczegółowo1. Skąd wzięła się Biblia?
1. Skąd wzięła się Biblia? Wprowadzenie do historii powstawania ksiąg biblijnych od etapu przekazu ustnego, poprzez proces spisywania i redakcji, do powstania księgi i umiejscowienia jej w kanonie Biblii.
Bardziej szczegółowoPismo Święte to zbiór ksiąg Nowego i Starego Testamentu, uznanych przez Kościół za natchnione i stanowiących wraz z Tradycją jeden depozyt wiary i
PISMO ŚWIĘTE. Pismo Święte to zbiór ksiąg Nowego i Starego Testamentu, uznanych przez Kościół za natchnione i stanowiących wraz z Tradycją jeden depozyt wiary i jedną regułę wiary. Natchnienie- (łac. Inspiratio)
Bardziej szczegółowoPrzełożony świątyni odwiedza Jezusa
Biblia dla Dzieci przedstawia Przełożony świątyni odwiedza Jezusa Autor: Edward Hughes Ilustracje: Byron Unger; Lazarus Redakcja: M. Maillot; Sarah S. Tłumaczenie: Katarzyna Gablewska Druk i oprawa: Bible
Bardziej szczegółowoChrześcijanin a Przykazania Dekalogu
Chrześcijanin a Przykazania Dekalogu UWAŻANO JE ZA NAJWIĘKSZY KODEKS MORALNY ZNANY KIEDYKOLWIEK NA ZIEMI. NAZYWANO JE STRASZNĄ DZIESIĄTKĄ! PRZEZ WIEKI ZAWIESZANO JE NA ŚCIANACH CHRZEŚCIJAŃSKICH DOMÓW.
Bardziej szczegółowoBiblia dla Dzieci przedstawia. Przełożony świątyni odwiedza Jezusa
Biblia dla Dzieci przedstawia Przełożony świątyni odwiedza Jezusa Autor: Edward Hughes Ilustracje: Byron Unger; Lazarus Redakcja: M. Maillot; Sarah S. Tłumaczenie: Katarzyna Gablewska Druk i oprawa: Bible
Bardziej szczegółowoCzy więc zakon unieważniamy przez wiarę? Wręcz przeciwnie, zakon utwierdzamy (Rzymian 3:31)
Lekcja 5 na 4 listopada 2017 Czy więc zakon unieważniamy przez wiarę? Wręcz przeciwnie, zakon utwierdzamy (Rzymian 3:31) W dniu 31 października 1517 r. Marcin Luter zawiesił swoje dziewięćdziesiąt pięć
Bardziej szczegółowoWSTĘP DO HISTORII ZBAWIENIA. Chronologia Geografia Treść Przesłanie
WSTĘP DO HISTORII ZBAWIENIA Chronologia Geografia Treść Przesłanie Historia zbawienia jest to historia świata i człowieka widziane z perspektywy relacji z Bogiem. definicja Chronologia historii zbawienia
Bardziej szczegółowoHistoria Noego Potop Przymierze Boga z Noem Synowie Noego (Rdz 6-9) KS. ARTUR ALEKSIEJUK
Historia Noego Potop Przymierze Boga z Noem Synowie Noego (Rdz 6-9) KS. ARTUR ALEKSIEJUK Kim był Noe? Ojcem Noego był Lamek jeden z potomków Seta syna Praojca Adama Noe był człowiekiem sprawiedliwym i
Bardziej szczegółowoSP Klasa V, Temat 36
SP Klasa V, Temat 36 SP Klasa V, Temat 36 SP Klasa V, Temat 36 SP Klasa V, Temat 36 Dobry opiekun pilnie poszukiwany!!! Dziecko pilnie poszukuje opiekuna. Kandydat powinien: Dobry opiekun pilnie poszukiwany!!!
Bardziej szczegółowoADWENT, BOŻE NARODZENIE I OKRES ZWYKŁY
Archidiecezjalny Program Duszpasterski ADWENT, BOŻE NARODZENIE I OKRES ZWYKŁY ROK A Komentarze do niedzielnej liturgii słowa Poznań 2007/2008 25 Adwent I Niedziela Adwentu 2 grudnia 2007 Iz 2, 1-5 Ps 122
Bardziej szczegółowoCele nauczania w ramach przedmiotu - religia.
Cele nauczania w ramach przedmiotu - religia. Katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci i młodzieży. Obejmuje przede wszystkim wyjaśnianie nauki chrześcijańskiej, podawanej w sposób systematyczny i całościowy
Bardziej szczegółowoIZRAEL CHCE MIEĆ KRÓLA
IZRAEL CHCE MIEĆ KRÓLA 136 Samuel, którego poznaliście ostatnio był sędzią w Izraelu, mówił Izraelitom jak mają czynić oraz kazał zniszczyć obce i złe bożki z domów. Jednak gdy Samuel się zestarzał, ustanowił
Bardziej szczegółowoSłowo wstępne. Z PRACY swojej ma człowiek pożywać chleb: bo z pracy rąk twoich będziesz pożywał, będziesz szczęśliwy i dobrze ci będzie (Ps 128,2)
Słowo wstępne Z PRACY swojej ma człowiek pożywać chleb: bo z pracy rąk twoich będziesz pożywał, będziesz szczęśliwy i dobrze ci będzie (Ps 128,2) Człowiek od początku przez Boga powołany do pracy: uczyńmy
Bardziej szczegółowoŁk 1, Skrutacja Pisma Świętego ( 1
5 Za czasów Heroda, króla Judei, żył pewien kapłan, imieniem Zachariasz, z oddziału Abiasza. Miał on żonę z rodu Aarona, a na imię było jej Elżbieta. 6 Oboje byli sprawiedliwi wobec Boga i postępowali
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE W ZAKRESIE IV KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ. Zaproszeni przez Boga z serii Drogi przymierza
WYMAGANIA EDUKACYJNE W ZAKRESIE IV KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ Zaproszeni przez Boga z serii Drogi przymierza Wymagania edukacyjne śródroczne Ocena celująca Ocenę celującą przewiduję dla uczniów przejawiających
Bardziej szczegółowoTak więc już nie jesteś niewolnikiem, lecz synem, a jeśli synem, to i dziedzicem przez Boga (Galacjan 4:7)
Lekcja 8 na 19 sierpnia 2017 Tak więc już nie jesteś niewolnikiem, lecz synem, a jeśli synem, to i dziedzicem przez Boga (Galacjan 4:7) SYNOWIE I SPADKOBIERCY BOGA (Galacjan 3:26-29) BÓG ZESŁAŁ SWEGO SYNA
Bardziej szczegółowoŁk 1, 1-4 KRĄG BIBLIJNY
Łk 1, 1-4 KRĄG BIBLIJNY Tomasz Kiesling Oborniki 2013 Być jak Teofil dziś Teofil konkretne imię adresata, chrześcijanina, do którego pisze św. Łukasz Ewangelię. Ewangelista przeprowadził wiele rozmów
Bardziej szczegółowoJOZUE NASTĘPCĄ MOJŻESZA
JOZUE NASTĘPCĄ MOJŻESZA 93 Czy pamiętasz historię Mojżesza? To On był główną postacią w kontaktach narodu Izraelskiego z Panem Bogiem. W między czasie mówiliśmy o Przybytku i Kapłanach, ponieważ tak wiele
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z religii dla klasy siódmej szkoły podstawowej
Kryteria oceniania z religii dla klasy siódmej szkoły podstawowej I. Szukam prawdy o sobie II. Spotykam Boga III. Słucham 3. Aktywnie uczestniczy w lekcji i biegle posługuje się zdobytą wiedzą. 4. Wykonał
Bardziej szczegółowoDlaczego chrześcijańskie wychowanie?
Dlaczego chrześcijańskie wychowanie? Wychowuj chłopca odpowiednio do drogi, którą ma iść, a nie zejdzie z niej nawet w starości Prz. 22,6 Rodzic w wychowaniu matka Anna poświęciła Samuela Bogu przed narodzeniem
Bardziej szczegółowoKim jest Baranek Wielkanocny? Zapraszamy na wykład.
Kim jest Baranek Wielkanocny? Zapraszamy na wykład. BIBLIA Pismo Św. Słowo Boże Autentyczny przekaz od Boga Przepisy higieniczne, dietetyczne Starego Testamentu Demokracja, ochrona praw zwierząt zawarte
Bardziej szczegółowoTym zaś, którzy Go przyjęli, dał prawo stać się dziećmi BoŜymi, tym, którzy wierzą w imię Jego. Ew. Jana 1:12. RóŜnica
Tym zaś, którzy Go przyjęli, dał prawo stać się dziećmi BoŜymi, tym, którzy wierzą w imię Jego. Ew. Jana 1:12 Stworzenie BoŜe Dziecko BoŜe Naturalna rasa pochodzenie ziemskie Duchowa rasa pochodzenie niebiańskie
Bardziej szczegółowoSPOTKANIA BIBLIJNE. 12 października 2006 r.
SPOTKANIA BIBLIJNE 12 października 2006 r. Dziś starsza grupa Odrodzenia, która ma już za sobą dwuletni cykl spotkań katechetycznych, rozpoczęła kurs biblijny. Spotkania te będą składać się z dwóch części.
Bardziej szczegółowoBóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana?
Bóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana? W skali od 1 do 10 (gdzie 10 jest najwyższą wartością) określ, w jakim stopniu jesteś zaniepokojony faktem, że większość młodzieży należącej do Kościoła hołduje
Bardziej szczegółowoWymagania programowe i kryteria oceniania - religia. Jest wzorem dla innych pod względem: pilności, odpowiedzialności, samodzielności.
Wymagania programowe i kryteria oceniania - religia I. Podstawowe: Na ocenę celującą uczeń: Prowadzi zeszyt i odrabia zadania domowe. Jest wzorem dla innych pod względem: pilności, odpowiedzialności, samodzielności.
Bardziej szczegółowoPLAN NA RZECZ LEPSZEGO ŚWIATA
PLAN NA RZECZ LEPSZEGO ŚWIATA Lekcja 2 na 13. lipca 2019 Po wielu latach niewolnictwa Bóg wybawił lud Izraela z Egiptu. Dał im sprawiedliwe prawa w drodze do Ziemi Obiecanej. I któryż wielki naród ma
Bardziej szczegółowoLITURGIA DOMOWA. Modlitwy w rodzinach na niedziele Adwentu Spis treści. Gliwice 2017 [Do użytku wewnętrznego]
Spis treści LITURGIA DOMOWA Wstęp do Liturgii Domowej w Okresie Adwentu 2017 r.... 2 Spotkania na niedziele Adwentu: I Niedziela Adwentu [B]... 3 II Niedziela Adwentu [B]... 4 III Niedziela Adwentu [B]...
Bardziej szczegółowo20 Kiedy bowiem byliście. niewolnikami grzechu, byliście wolni od służby sprawiedliwości.
Lectio Divina Rz 6,15-23 1. Czytanie Prowadzący: wezwijmy Ducha św.: Przybądź Duchu Święty... - weźmy do ręki Pismo św.. - Słuchając jak w Kościele śledźmy tekst, aby usłyszeć, co chce nam dzisiaj Jezus
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z religii dla klasy I a gimnazjum w 2016/17.
Wymagania edukacyjne z religii dla klasy I a gimnazjum w 2016/17. ROZDZIAŁ CELUJĄCY BARDZO DOBRY DOBRY DOSTATECZNY DOPUSZCZAJĄCY I. Szukam prawdy o sobie 3. Wykonał dodatkową pracę np. prezentację związaną
Bardziej szczegółowoŻeby zdobyć jakiś zawód, trzeba się go uczyć, czasem całe lata.
Wychowanie dzieci praktyczne (bo biblijne) wskazówki. 29. maja 2011 r. Żeby zdobyć jakiś zawód, trzeba się go uczyć, czasem całe lata. Tymczasem, żeby zostać rodzicem, nie trzeba żadnej szkoły. Większość
Bardziej szczegółowoA sam Bóg pokoju niechaj was w zupełności poświęci, a cały duch wasz i dusza, i ciało niech będą zachowane bez nagany na przyjście Pana naszego,
Lekcja 6 na 11 lutego 2017 A sam Bóg pokoju niechaj was w zupełności poświęci, a cały duch wasz i dusza, i ciało niech będą zachowane bez nagany na przyjście Pana naszego, Jezusa Chrystusa (1 Tesaloniczan
Bardziej szczegółowoZJAZD KOŚCIOŁA W JEROZOLIMIE
ZJAZD KOŚCIOŁA W JEROZOLIMIE Lekcja 8 na 25. sierpnia 2018 Wierzymy przecież, że zbawieni będziemy przez łaskę Pana Jezusa, tak samo jak i oni (Dzieje Ap. 15,11) Poganie akceptowali Ewangelią, ale dla
Bardziej szczegółowoJAK PRZECZYTAĆ BIBLIĘ W 1 ROK? PROPOZYCJA CZYTAŃ.
JAK PRZECZYTAĆ BIBLIĘ W 1 ROK? PROPOZYCJA CZYTAŃ. Jest to propozycja przeczytania całego Pisma Świętego w ciągu roku kalendarzowego (przeczytania, a nie modlitwy Słowem Bożym!). W zależności od tempa czytania,
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Część 1 Niebo Od wydawcy Wprowadzenie Niebo w nauczaniu Jezusa... 17
SPIS TREŚCI Od wydawcy... 11 Wprowadzenie... 13 O ile nie mamy bezpośredniej wiedzy o tym, jakie będzie niebo, Bóg poprzez swoje Słowo pozwala nam na nie przelotnie spojrzeć i zyskać pewien obraz tego,
Bardziej szczegółowoNajczęściej o modlitwie Jezusa pisze ewangelista Łukasz. Najwięcej tekstów Chrystusowej modlitwy podaje Jan.
"Gdy Jezus przebywał w jakimś miejscu na modlitwie i skończył ją, rzekł jeden z uczniów do Niego: «Panie, naucz nas się modlić, jak i Jan nauczył swoich uczniów». Łk 11,1 Najczęściej o modlitwie Jezusa
Bardziej szczegółowoBiblia dla Dzieci. przedstawia. Kobieta Przy Studni
Biblia dla Dzieci przedstawia Kobieta Przy Studni Autor: Edward Hughes Ilustracje: Lazarus Redakcja: Ruth Klassen Tłumaczenie: Joanna Kowalska Druk i oprawa: Bible for Children www.m1914.org 2014 Bible
Bardziej szczegółowoBiblia dla Dzieci przedstawia. Kobieta Przy Studni
Biblia dla Dzieci przedstawia Kobieta Przy Studni Autor: Edward Hughes Ilustracje: Lazarus Redakcja: Ruth Klassen Tłumaczenie: Joanna Kowalska Druk i oprawa: Bible for Children www.m1914.org 2014 Bible
Bardziej szczegółowoDEKALOG gdzie szukać informacji? YouCat KKK
gdzie szukać informacji? YouCat 348 351 KKK 2052 2082 Jacek Salij Dekalog o. Adam Szustak, Konferencje o Dekalogu Valerio Bocci Dziesięć przykazań wyjaśniane dzieciom Wiesława Lewandowska Pan Bóg nie robi
Bardziej szczegółowoRozkład materiału nauczania i wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z religii do klas pierwszych gimnazjum, na rok szkolny 2016/2017 opracowany
Rozkład materiału nauczania i wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z religii do klas pierwszych gimnazjum, na rok szkolny 2016/2017 opracowany w oparciu o program nauczania nr AZ-3-02/13 pt. Rozradowanie
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z religii dla klasy siódmej szkoły podstawowej
Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z religii dla klasy siódmej szkoły podstawowej CELUJĄCY BARDZO DOBRY DOBRY DOSTATECZNY DOPUSZCZAJĄCY NIEDOSTATECZNY 3. Aktywnie uczestniczy w lekcji
Bardziej szczegółowoRoczny plan czytania biblii informacje
Roczny plan czytania biblii informacje Poniższy plik zawiera materiały potrzebne do realizacji rocznego planu czytania biblii: tabelę, w której możesz wpisać Twoje własne powody, dla których chcesz przeczytać
Bardziej szczegółowoDrzewo skrutacji J 1, 1-18
1 Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. 2 Ono było na początku u Boga. 3 Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, [z tego], co się stało. 4 W Nim było życie,
Bardziej szczegółowoLekcja 3 na 20. lipca 2019
Lekcja 3 na 20. lipca 2019 Jednym z przykazań prawa wolności (List Jakuba 2,12) jest przestrzeganie sabatu. Sabat uwalnia nas od pracy, samotności, stresu... Pozwala na wolną relację z naszym Stwórcą
Bardziej szczegółowoKościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół podstawowych. Minimum programowe nie uwzględnia podziału treści materiału
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z RELIGII DLA UCZNIÓW KLASY IV SZKOŁY PODSTAWOWEJ
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z RELIGII DLA UCZNIÓW KLASY IV SZKOŁY PODSTAWOWEJ PROGRAM NAUCZANIA POZNAJĘ BOGA I W NIEGO WIERZĘ PODRĘCZNIK JESTEM CHRZEŚCIJANINEM ROZDZIAŁ 1. Żyję w przyjaźni z Jezusem rozumie sens
Bardziej szczegółowoDziesięcina Motto: 2Kor 24. października
Dziesięcina Motto: 2Kor 9:6-11 24. października 2010 0 r. J ako motto dzisiejszego studium tematycznego o dziesięcinie przyjmujemy tekst z Nowego Przymierza, który jest jednym z najważniejszych tekstów
Bardziej szczegółowoWAZNE DATY HISTORYCZNE
WAZNE DATY HISTORYCZNE WAŻNE DATY HISTORYCZNE Rok Wydarzenie Źródło 4026 p.n.e. Stworzenie Adama Rodz. 2:7 po 4026 p.n.e. Ustanowienie przymierza w Edenie, pierwsze proroctwo Rodz. 3:15 przed 3896 p.n.e.
Bardziej szczegółowoProrok Habakuk. Cel. Przybliżenie dzieciom postaci proroka Habakuka. Kolejne kroki
Cel Przybliżenie dzieciom postaci proroka Habakuka. Kolejne kroki Cieszymy się z obecności wszystkich i mamy nadzieję, że wszyscy wytrwamy w naszym modlitewnym czuwaniu. Przypominamy proroka Nahuma, którego
Bardziej szczegółowoBezpośrednie przygotowanie się do Uroczystości Narodzenia Pańskiego Mesjańska Droga przez Rodowód Rodziców Jezusa
Bezpośrednie przygotowanie się do Uroczystości Narodzenia Pańskiego Mesjańska Droga przez Rodowód Rodziców Jezusa Kiedy wraz z całą wspólnotą Kościoła przygotowujemy się na uroczystość Narodzenia Syna
Bardziej szczegółowoMojżesz i plagi egipskie cz. 2. Ks. Rodzaju rozdział 10-12
Mojżesz i plagi egipskie cz. 2 Ks. Rodzaju rozdział 10-12 Bóg zesłał już na Egipt siedem plag. A teraz posłał Mojżesza do faraona z następnym ostrzeżeniem: - Jeżeli będziesz zwlekał z wypuszczeniem ludu
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z religii dla klasy pierwszej gimnazjum
Kryteria oceniania z religii dla klasy pierwszej gimnazjum ROZDZIAŁ CELUJĄCY BARDZO DOBRY DOBRY DOSTATECZNY DOPUSZCZAJĄCY NIEDOSTATECZNY I. Szukam prawdy o sobie 3. Aktywnie uczestniczy w lekcji i biegle
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z religii dla klasy pierwszej gimnazjum
Kryteria oceniania z religii dla klasy pierwszej gimnazjum ROZDZIAŁ CELUJĄCY BARDZO DOBRY DOBRY DOSTATECZNY DOPUSZCZAJĄCY NIEDOSTATECZNY I. Szukam prawdy o sobie 3. Aktywnie uczestniczy w lekcji i biegle
Bardziej szczegółowoBiblia dla Dzieci. przedstawia. Mała Armia Gedeona
Biblia dla Dzieci przedstawia Mała Armia Gedeona Autor: Edward Hughes Ilustracje: Janie Forest Redakcja: Ruth Klassen Tłumaczenie: Joanna Kowalska Druk i oprawa: Bible for Children www.m1914.org BFC PO
Bardziej szczegółowoExodus dla chrześcijan
Exodus dla Żydów Fundament ich tożsamości religijnej i narodowej. Najważniejsze święta związane są z Exodusem: Pascha i Święto Przaśników Święto Tygodni (Szawuot) Święto Namiotów (Sukkot) Byliśmy niewolnikami
Bardziej szczegółowoKomantarzbiblijny.pl. Komentarze. Księga Kapłańska
Komantarzbiblijny.pl Komentarze Księga Kapłańska Październik 2015 1 Spis treści Kpł. 8:1-36... 3 2 Komentarz Biblijny do Kpł. 8:1-36 "Potem Pan powiedział do Mojżesza: Weź Aarona i jego synów, szaty, oliwę
Bardziej szczegółowoRdz 12 1 Pan rzekł do Abrama: «Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę.
Pięcioksiąg 1 2 Rdz 1-11 stworzenie praca człowieka błogosławieństwo nieposłuszeństwo decyzja co dobre i złe grzech Adama i Ewy nagość podporządkowanie obwinianie skutki grzechu miłosierdzie Rdz 3,15 Kain
Bardziej szczegółowoII Miejski Konkurs Wiedzy Biblijnej A Słowo stało się Ciałem Ewangelia św. Mateusza ETAP MIĘDZYSZKOLNY 15 kwietnia 2015 r.
Kod ucznia (numer na ławce) Zdobyte punkty:.../50 p. II Miejski Konkurs Wiedzy Biblijnej A Słowo stało się Ciałem Ewangelia św. Mateusza ETAP MIĘDZYSZKOLNY 15 kwietnia 2015 r. Test zawiera 8 zadań, dotyczących
Bardziej szczegółowoList Pasterski na Adwent AD 2018
List Pasterski na Adwent AD 2018 Czuwajcie, bo nie wiecie, kiedy czas ten nadejdzie (Mk 13, 33) Umiłowani w Chrystusie Bracia i Siostry Narodowego Kościoła Katolickiego, Kiedy wraz z dzisiejszą niedzielą
Bardziej szczegółowoPROPOZYCJA CZYTAŃ BIBLIJNYCH tylko na Msze św. z formularzem o św. Janie Pawle II.
22 października ŚW. JANA PAWŁA II, PAPIEŻA Wspomnienie obowiązkowe [ Formularz mszalny ] [ Liturgia Godzin ] PROPOZYCJA CZYTAŃ BIBLIJNYCH tylko na Msze św. z formularzem o św. Janie Pawle II. 1 / 8 W pozostałych
Bardziej szczegółowoKarolina Milczarek Kl. 3TL
Karolina Milczarek Kl. 3TL Jest to osoba -będąca w kontakcie z Bogiem, - będąca jego ustami na ziemi, -wysłannik Boga Od początków dziejów Izraela prorocy odgrywali wiodącą rolę w historii biblijnej. To
Bardziej szczegółowoJAK ROZPOZNAĆ WOLĘ BOŻĄ
JAK ROZPOZNAĆ WOLĘ BOŻĄ Dr David A. DeWitt Czy Bóg ma szczególną wolę dla mojego życia? Czy Biblia zachęca nas do poszukiwania szczegółowej woli Bożej dla swojego życia poprzez okoliczności? W jaki sposób
Bardziej szczegółowoJak przygotować adwentowy łańcuch NARODZINY JEZUSA? Opracowanie: Emilia Grzonkowska
Jak przygotować adwentowy łańcuch NARODZINY? Opracowanie: Emilia Grzonkowska Materiały: papier A4 w pięciu różnych kolorach (koniecznie żółty na gwiazdy) nożyczki lub trymer klej lub taśma klejąca lub
Bardziej szczegółowoEwangelia z wyspy Patmos
Ewangelia z wyspy Patmos Lekcja 1 na 5. stycznia 2019 Błogosławiony ten, który czyta, i ci, którzy słuchają słów proroctwa i zachowują to, co w nim jest napisane; czas bowiem jest bliski (Objawienie 1:3)
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z katechezy dla uczniów klas I IV szkoły Podstawowej w Mysłowicach.
Wymagania edukacyjne z katechezy dla uczniów klas I IV szkoły Podstawowej w Mysłowicach. Klasa IV I. ocena celująca: Wszystkie punkty jak do oceny bardzo-dobrej, oraz udział w konkursach, zaangażowanie
Bardziej szczegółowoDlaczego Dekalog? Poniżej drukowany jest wywiad z chrześcijaninem przestrzegającym biblijny Dekalog, jest okazją do
Dlaczego Dekalog? Od redakcji: W Duchu Czasów często piszemy na temat ważności i roli Dziesięciorga Bożych Przykazań. Jest to naturalne, gdyż o ile dla usprawiedliwienia nas z popełnionych grzechów Dekalog
Bardziej szczegółowoKONKURS BIBLIJNY ETAP SZKOLNY (Corpus Paulinum Listy św. Pawła) 2001r.
KONKURS BIBLIJNY ETAP SZKOLNY (Corpus Paulinum Listy św. Pawła) 2001r. Imię i nazwisko... Szkoła...... Imię i nazwisko katechety... 1. Paweł urodził się w: a) Jerozolimie b) Tarsie w Cylicji c) Damaszku
Bardziej szczegółowoMojżesz i plagi egipskie (część 1) Ks. Wyjścia, rozdziały 7-9
Mojżesz i plagi egipskie (część 1) Ks. Wyjścia, rozdziały 7-9 Ks. Wyjścia 7,8-12 Bóg polecił Mojżeszowi i Aaronowi, aby poszli wcześnie rano nad brzeg Nilu, aby spotkać tam faraona. Mieli mu przekazać
Bardziej szczegółowoData i autorstwo ksiąg Królewskich.
Ryszard Tyśnicki Studia zaoczne WBST Data i autorstwo ksiąg Królewskich. Pisanie o datach i autorach w przypadku ksiąg Starego Testamentu nie jest łatwym i prostym zadaniem. Zdarza się, bowiem, że interesujące
Bardziej szczegółowoNa początku Bóg podręcznik do nauki religii w I klasie gimnazjum (semestr pierwszy) razem 22 jednostki lekcyjne
Na początku Bóg podręcznik do nauki religii w I klasie gimnazjum (semestr pierwszy) razem 22 jednostki lekcyjne Zagadnienia programowe Tematyka Cele i treści szczegółowe Liczba lekcji (45 ) Lekcje organizacyjne
Bardziej szczegółowo