Wyniki oceny krów w 2010 roku. przegląd hodowlany nr 4/ Danuta Radzio

Transkrypt

1 Rynek mięsa wieprzowego charakteryzuje się dużymi wahaniami cen, które w bezpośredni i negatywny sposób odbijają się na producentach trzody. W 2010 roku spadek cen skupu prosiąt o 46,75%, w porównaniu z rokiem 2009, często powodował rezygnację rolników z chowu trzody chlewnej. Rys. 7. Średnie ceny skupu prosiąt w Polsce w roku 2009 i 2010 Podsumowanie i wnioski W roku 2010 sprowadzono do Polski około 511 tys. ton wieprzowiny. Eksport wyniósł 246 tys. ton i był o wiele mniejszy w porównaniu z importem. Zintensyfikowanie eksportu polskich produktów mięsnych może przyczynić się do poprawy sytuacji rodzimych producentów trzody chlewnej. Średnia cena skupu trzody chlewnej w Polsce w roku 2010 była niższa o około 3,80% w porównaniu ze średnią zakupu w krajach UE-27. Średnia cena skupu tuczników w prawie całym roku 2010 była znacznie niższa w zestawieniu z rokiem poprzedzającym. Jedynie w grudniu 2010 roku za 100 kg masy poubojowej schłodzonej (MPS) płacono o około 8 euro więcej niż w roku Literatura: 1. Florek M., Litwińczuk A., Skałecki P., Kędzierska- -Matysek M., Grodzicki T., 2006 Roczniki Naukowe PTZ, t. 2, nr 4, GUS, 2010 Mały rocznik statystyczny Polski. Warszawa. 3. GUS, 2011 Pogłowie trzody chlewnej według stanu w końcu listopada 2010 roku. Departament Rolnictwa, Warszawa. 4. Knecht D., Jankowska A., 2009 Trzoda Chlewna 10, Knecht D., Środoń S., 2010 Przegląd Hodowlany 4, Kozera M., 2011 Trzoda Chlewna 3, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2010 Miesięczna analiza sytuacji rynkowej na podstawowych rynkach rolnych w grudniu 2009 oraz w całym 2009 roku. ZSRIR, Warszawa. 8. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2011 Miesięczna analiza sytuacji rynkowej na podstawowych rynkach rolnych w grudniu 2010 oraz w całym 2010 roku. ZSRIR, Warszawa. 9. Rekiel A., 2009 Chów świń w małym gospodarstwie. Multico Oficyna Wyd. Sp. z o.o., Warszawa. 10. Sieczkowska H., Koćwin-Podsiadła M., Krzęcio E., Antosik K., Zybert A., 2008 Roczniki Naukowe PTZ, t. 4, nr 3, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Departament Rynków Rolnych, Warszawa. Wyniki oceny krów w 2010 roku Danuta Radzio Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka Rok 2010 pod względem wzrostu pogłowia krów ocenianych w Polsce należy zaliczyć do pomyślnych. Według najświeższych danych, podsumowujących ubiegły rok w ocenie wartości użytkowej bydła mlecznego prowadzonej przez Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka, pogłowie krów ocenianych wzrosło przeciętnie o sztuk, tj. do poziomu krów o średniej wydajności 6980 kg mleka, 292 kg tłuszczu (4,18%) i 234 kg białka (3,35%). Potwierdzeniem stałego trendu wzrostu populacji ocenianej jest również liczba krów, którą według danych PFHBiPM zamknięty został rok w dniu 31 grudnia W odniesieniu do pogłowia bydła mlecznego ogółem, które w grudniu 2010 w Polsce wynosiło sztuk (wg danych sygnalnych GUS Pogłowie bydła i owiec według stanu w grudniu 2010 r.) jest to 23,93% populacji ogółem. Rys. 1. Przeciętna liczba krów ocenianych w 2010 r. i stad w poszczególnych województwach przegląd hodowlany nr 4/2011 5

2 Tabela Zestawienie najlepszych obór uszeregowanych według wydajności mleka w poszczególnych przedziałach wielkości stada Właściciel obory Lokalizacja obory Miejscowość (województwo) Przeciętna liczba krów mleko (kg) Przeciętna wydajność od jednej krowy tłuszcz (%) białko (%) tłuszcz+ białko (kg) Średni OMW (dni) MAZUREK ELŻBIETA GROMADA MARCIN ZUBEK ZENON SZATKOWSKA AGNIESZKA KRAWIEC BOGDAN GR DRZYMAŁA KRZYSZTOF CICHACCY DARIUSZ I ELŻBIETA KONCEWICZ BRONISŁAW WANDACHOWICZ JAN WANDACHOWICZ RYSZARD KANDULSKA ELŻBIETA DOMAŃSKI KRZYSZTOF PAZDRO KRZYSZTOF POLACKI MARIUSZ RUTA WITOLD I MIROSŁAWA PISKORSKA-BILSKA KATARZYNA JAROSZEK TADEUSZ GR KOWALSKI JAROSŁAW GR ANDRZEJ POCZTA GR KUCHARCZYK JACEK POHL MACIEJ DUSZNIK LESZEK OHZ KAMIENIEC ZĄBK.Sp. z o.o. NENEMAN ROBERT SK DOBRZYNIEWO Sp. z o.o. GR KLIMCZYK RYSZARD OHZ KAMIENIEC ZĄBK. Sp. z o.o. GR WALLOSCHEK KRYSTIAN KOM-ROL KOBYLNIKI Sp. z o.o. Stada o przeciętnej liczbie krów mlecznych do 20 sztuk OSTROBUDKI 17, ,35 3, LUDZISKO 18, ,88 3, KĘPNIEWO 20, ,86 3, BABOSZEWO 18, ,89 3, (mazowieckie) WOJCIECHOWO 11, ,82 3, WIKTOROWO 18, ,74 3, NIEWIERZ 19, ,16 3, DŁUGOŁĘKA 17, ,24 3, WYSZOBÓR 6, ,45 3, WYSZOBÓR 19, ,39 3, Stada o przeciętnej liczbie krów mlecznych od 20,1 do 50 sztuk BORZYSŁAW RADOSZKOWICE BOROWA (podkarpackie) PRZYBYSŁAW KSIĄŻKI KOŁODZIEJEWO ADAMOWO DALKI ROZDRAŻEW ŻABNO 29, ,57 3, , ,61 3, , ,13 3, , ,93 3, , ,78 3, , ,70 3, , ,01 3, , ,44 3, , ,93 3, , ,84 3, Stada o przeciętnej liczbie krów mlecznych od 50,1 do 150 sztuk KROTOSZYN WIERZBA (lubelskie) DZBANÓW SZARNOŚ WEŁNICA DOBRZYNIEWO PORĘBA KAMIENIEC ZĄBKOWICKI WIELOWIEŚ WITOWICZKI 82, ,06 3, , ,67 3, , ,26 3, , ,71 3, , ,08 3, , ,07 3, , ,15 3, , ,79 3, , ,12 3, , ,18 3, przegląd hodowlany nr 4/2011

3 Stada o przeciętnej liczbie krów mlecznych od 150,1 do 300 sztuk SK GOLEJEWKO Sp. z o.o. RSP WIEŚNICA SK DOBRZYNIEWO Sp. z o.o. GR BUTOR WŁADYSŁAW PPHU KONSTA Sp. z o.o. RSP OTYLIN NOWE JANKOWICE OSIĘCINY CHOJNO CHOTEL WIEŚNICA LISNOWO GLESNO ŁANY WIELKIE KOSOWO OTYLIN 254, ,79 3, , ,70 3, , ,26 3, , ,99 3, , ,04 3, , ,65 3, , ,30 3, , ,90 3, , ,89 3, , ,44 3, GR KOMOROWO Sp. z o.o. OHZ DĘBOŁĘKA Sp. z o.o. FORTUNE Sp. z o.o. GR JANUSZ PRZYDROŻNY OHZ KAMIENIEC ZĄBK. Sp. z o.o. AGRO-TAK ZAGRODNO Stada o przeciętnej liczbie krów mlecznych od 300,1 do 500 sztuk SOBIESIERZNO DĘBOŁĘKA (łódzkie) KAWCZE ZAKRZEWO GOLINA WIELKA JARANTOWICE CIESZYMOWO (pomorskie) ZAMYSŁÓW (lubuskie) STARCZÓW MODLIKOWICE 354, ,92 3, , ,94 3, , ,34 3, , ,09 3, , ,90 3, , ,92 3, , ,70 3, , ,62 3, , ,10 3, , ,28 3, Stada o przeciętnej liczbie krów mlecznych powyżej 500 sztuk KR KIETRZ Sp. z o.o. GR CEBER S.C. RKS BĄDECZ SZESTNO-KOM.ROL. OHZ LUBIANA Sp. z o.o. GR TADEUSZ LISIECKI OHZ GARZYN Sp. z o.o. MARZEC KATARZYNA TOP FARMS GŁUBCZYCE KR KIETRZ Sp. z o.o. PILSZCZ KOTLA CZAJCZE-FERMA LEMBRUK NADARZYN CZECHNÓW GÓRZNO WIEJKOWO ZAKŁAD GROBNIKI WIDOK KROTOSZYN 875, ,81 3, , ,69 3, , ,66 3, , ,95 3, , ,13 3, , ,75 3, , ,92 3, , ,93 3, , ,99 3, , ,77 3, przegląd hodowlany nr 4/2011 7

4 W porównaniu do grudnia 2009 jest to wzrost o 1,41% w wysyceniu oceną krajowej populacji bydła mlecznego. Na rysunku 1 przedstawiono przeciętną liczbę ocenianych krów w poszczególnych województwach w 2010 roku. Udział populacji ocenianej w pogłowiu krów mlecznych ogółem, według województw, przedstawia się następująco (stan na koniec grudnia 2010 r.): powyżej 50% woj. zachodniopomorskie; 40-50% pomorskie, wielkopolskie, lubuskie, dolnośląskie, opolskie; 30-40% kujawsko-pomorskie; 20-30% śląskie, warmińsko-mazurskie, podlaskie; 10-20% łódzkie, mazowieckie, lubelskie; poniżej 10% świętokrzyskie, małopolskie, podkarpackie. Na podstawie tych danych można stwierdzić, że największe możliwości poszerzania populacji ocenianej ma województwo mazowieckie oraz podlaskie, gdzie liczba krów zbliża się już do 100 tys., a ocenianych jest nadal niecałe 20%. Na wspomnianą na wstępie przeciętną wydajność krajowej populacji ocenianej składają się dość zróżnicowane średnie wydajności krów utrzymywanych w poszczególnych województwach. Na rysunku 2 przedstawiono poziom zróżnicowania wydajności, według którego niezmiennie, już od wielu lat, na prowadzenie wysuwa się województwo lubuskie z przeciętną wydajnością kg mleka oraz 600 kg łącznie tłuszczu i białka. W 2010 roku przeciętna wydajność mleka krów ocenianych przekroczyła 8 tys. kg jedynie w województwie lubuskim; przeciętną wydajność na poziomie 7,5-8,0 tys. kg uzyskały krowy w województwie dolnośląskim, opolskim i wielkopolskim; 7,0-7,5 tys. kg w województwie śląskim, kujawsko-pomorskim i zachodniopomorskim; 6,5-7,0 tys. kg w pomorskim, warmińsko- -mazurskim, podlaskim, lubelskim, świętokrzyskim i łódzkim; 6,0-6,5 tys. kg w mazowieckim, a poniżej 6,0 tys. kg w małopolskim i podkarpackim. Rys. 2. Przeciętne wydajności krów ocenianych w 2010 r. w poszczególnych województwach (kg mleka oraz suma kg tłuszczu i białka) Wysoka przeciętna wydajność krów w poszczególnych województwach zasadniczo pokrywa się z dużą wielkością stada. W województwie lubuskim, gdzie ocenianych jest ponad 8077 krów w 77 stadach, wynosi ona aż 104,9 krów. W pozostałych województwach średnia wielkość ocenianego stada krów mlecznych kształtuje się na poziomie: szt. opolskie, dolnośląskie, zachodniopomorskie; szt. podlaskie, warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie, śląskie; szt. pomorskie, mazowieckie, łódzkie, lubelskie; poniżej 20 szt. świętokrzyskie, małopolskie, podkarpackie. Średnia wielkość ocenianego stada w Polsce to 31,0 krów. Analizując strukturę krów ocenianych w zależności od wielkości stada okazuje się, że 43,5% krów znajduje się w stadach o wielkości krów, których jest 47,45%. Co również interesujące, aż 39,52% krów utrzymywanych jest w stadach liczących ponad 50 sztuk (jest ich 11,27% w strukturze obór ocenianych), w tym są 4 obory, w których utrzymywanych jest ponad 1000 krów. Tym samym, zaledwie 16,98% krów pozostaje w stadach poniżej 20 krów. Tendencja koncentracji stad specjalizujących się w produkcji mleka i charakteryzujących się najwyższą wydajnością w zachodniej i północnej Polsce znajduje również swoje odzwierciedlenie w rankingu stad i krów o najwyższej wydajności, które w większości znajdują się właśnie w tej części Polski. W tabeli przedstawiono najlepsze stada, uszeregowane według wydajności mleka w poszczególnych przedziałach wielkości stada. Ze względu na kryterium rankingu, którym jest wydajność mleka niezależnie od rasy utrzymywanych krów, w tabeli w większości prezentowane są stada rasy polskiej holsztyńsko- -fryzyjskiej obu odmian barwnych, gdyż jest to rasa o najwyższym potencjale produkcyjnym. Nie dziwi również fakt, że krowy tej rasy są popularne w rejonach Polski o najkorzystniejszych warunkach rolniczych i wieloletnich tradycjach w hodowli bydła i produkcji mleka. Możliwości środowiska rzutują również bardzo wyraźnie na tradycje i przywiązanie hodowców do utrzymywania mniej popularnych i mniej wydajnych, za to bardzo odpornych ras bydła, takich jak: polska czerwona, simentalska i jersey. Podobnie jest w przypadku ras prymitywnych, o których odtworzenie w czystości rasy i zachowanie w populacji nieustannie walczymy, tj. białogrzbietej, polskiej czerwono- -białej i polskiej czarno-białej. W ostatnich latach polscy hodowcy wykazują rosnące zainteresowanie rasą szwedzką czerwoną oraz norweską czerwoną, które, jak podają ich charakterystyki, są odporne na problemy z mastitis oraz wykazują korzystniejsze wskaźniki płodnościowe i rozrodcze. 8 przegląd hodowlany nr 4/2011

5 HO polska holsztyńsko-fryzyjska odmiany czarno-białej RW polska holsztyńsko-fryzyjska odmiany czerwono-białej SM simentalska 4,99% pozostałych ras stanowią: mieszańce międzyrasowe (3,01), polska czerwono-biała (0,57), polska czerwona (0,42), polska czarno-biała (0,40), montbeliarde (0,26), jersey (0,18), białogrzbieta (0,05), szwedzka czerwona (0,04), brown swiss (0,03), inne (0,02), norweska czerwona (0,005) Rys 3. Struktura rasowa krów ocenianych w Polsce w 2010 roku (%) O znaczeniu oraz potencjale populacji ocenianej najlepiej świadczą dane podsumowujące roczną produkcję mleka w populacji ocenianej w odniesieniu do produkcji krajowej. W 2010 roku krowy objęte oceną wartości użytkowej wyprodukowały ponad 4176 tys. ton mleka, tj. ponad 155 tys. ton (+4%) więcej niż w roku Dla porównania, przemysł mleczarski skupił w Polsce w 2010 roku łącznie 8961 tys. ton mleka, z czego pogłowie pod oceną, stanowiące niespełna 24% ogółu krów, wyprodukowało około 46,61%. Udział mleka pochodzącego ze stad ocenianych podlega corocznej analizie i na uwagę zasługuje fakt, że z roku na rok następuje jego wzrost (w ubiegłym roku było to 44,10%). Powyższe dane mówią same za siebie, natomiast na rysunku 4 przedstawiono zróżnicowanie w poziomie wydajności krów objętych oceną w odniesieniu do poziomu produkcji w populacji masowej w poszczególnych województwach. Procentowy udział poszczególnych ras w populacji ocenianej przedstawiono na rysunku 3. W uzupełnieniu należy nadmienić, że w porównaniu do poprzedniego roku udział pozostałych ras w populacji ocenianej wzrósł o 0,92%, głównie kosztem zmniejszenia procentowego udziału rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskej odmiany czarno-białej z 91,51% w roku 2009 do 90,58% w Fakt ten odzwierciedla tendencję koncentracji uwagi na kwestiach zdrowotnościowych i funkcjonalnych zwierząt. Niemniej jednak z roku na rok rośnie zarówno wydajność przeciętna, jak i przybywa krów, które w laktacji życiowej przekroczyły kg mleka. Jest ich już łącznie w kraju 87. Rys. 4. Wydajność mleczna krów populacji masowej oraz z obór objętych kontrolą użytkowości (w kg) Genetyczny polimorfizm białek i enzymów krwi u mięsnych ras bydła Dominika Kułaj, Małgorzata Konatowicz, Marian Ormian, Joanna Pokorska Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Polimorficzne białka i enzymy krwi stanowią drugą co do wielkości grupę markerów genetycznych klasy I. Do tej klasy markerów u bydła zalicza się także grupy krwi, polimorfizm chromosomów, białek mleka, antygeny zgodności tkankowej (MHC) oraz allotypy [17]. Polimorfizm białek i enzymów krwi znajduje duże zastosowanie w pracach hodowlanych. Selekcja wspomagana markerami pozwala uzyskać postęp hodowlany w znacznie krótszym czasie niż podczas selekcji tradycyjnej. Badania nad zróżnicowaniem białek i enzymów pozwalają także dokonać genetycznej charakterystyki populacji, określić różnice pomiędzy rasami zwierząt, ocenić stan równowagi genetycznej oraz stopień homozygotyczności i heterozygotyczności populacji. We krwi bydła zidentyfikowano ponad 70 alleli białek i enzymów, zlokalizowanych w 21 loci (tab. 1). W surowicy krwi wykazano m.in. polimorfizm ceruloplazminy (Cp), amylazy loci 1 i 2 (Am 1, Am 2), albuminy (Alb) i transferyny (Tf), a w krwinkach czerwonych hemoglobiny (Hb) i anhydrazy węglanowej (CA). Bardzo zróżnicowanym białkiem u bydła, w locus którego stwierdzono obecność aż dwunastu alleli jest transferyna [12]. Liczne badania prowadzone na bydle europejskim wykazały występowanie czterech frakcji Tf: Tf A, Tf D1, Tf D2 i Tf E [1, 2, przegląd hodowlany nr 4/2011 9