W CIENIUCZEPKA BIULETYN INFORMACYJNY DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

Transkrypt

1 NUMER 2/280/ LUTY W CIENIUCZEPKA BIULETYN INFORMACYJNY DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH LIST OTWARTY DO PREMIER RZĄDU RP POROZUMIENIE OZZPIP I NRPIP OPINIE KONSULTANTÓW ISSN

2 2 W CIENIU CZEPKA Biuletyn informacyjny Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu ( Wydawca: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu. Redaguje Prezydium DORPiP: Urszula Olechowska, Leokadia Jędrzejewska, Anna Szafran, Lucyna Bogumił, Ewa Koziarz, Beata Łabowicz, Marzenna Golicka, Jolanta Kolasińska, Teresa Szerszeń redakcja techniczna, skład, korekta, i przygotowanie do druku Włodziwoj Sawicki Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca, w tekstach publikowanych zastrzega sobie prawo skrótów, zmian tytułów oraz poprawek stylistyczno językowych. Artykuły, listy, uwagi i inną korespondencję prosimy nadsyłać na adres redakcji: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, Wrocław, fax , e mail: info@doipip.wroc.pl REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ TEKSTÓW, OGŁOSZEŃ I REKLAM DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZAGRANICĄ UWAGA: Nie przyjmujemy do publikacji tekstów przekazywanych telefonicznie! Nasza okładka: Numer zamknięto r. Do druku przygotowano r. Nakład 3500 egz. Pismo nieodpłatnie rozprowadzane wśród członków Samorządu Pielęgniarek i Położnych. Druk ABIS. Wszystkie artykuły (i nie tylko) na str. wroc.pl WYKAZ TELEFONÓW W SIEDZIBIE BIURA DOIPiP WE WROCŁAWIU Sekretariat tel/fax Przewodnicząca Wiceprzewodnicząca Sekretarz Skarbnik Dyrektor Biura Ewidencja Rejestr praktyk Księgowość Radca prawny Kasa Biblioteka Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Okręgowy Sąd Pielęgniarek i Położnych Dział Kształcenia Kierownik Działu Kształcenia Dział Kształcenia Oddział w Lubinie DOLNOŚLĄSKA OKRĘGOWA IZBA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, Wrocław, e mail: info@doipip.wroc.pl tel. 71/ , tel/fax 71/ KONTO IZBY: NUMER KONTA BANKOWEGO, na który należy przekazywać składki członkowskie: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, Wrocław, Bank PEKAO SA O/Wrocław GODZINY PRACY BIURA Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych poniedziałek czwartek od 8 00 do z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek od 8 00 do a w piątek do DZIAŁ KSZTAŁCENIA tel./fax , tel. 71/ poniedziałek czwartek od 8 00 do z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek od 8 00 do 17 00, a w piątek do BIURO W LUBINIE, ul. Odrodzenia 18/2, Lubin, tel./fax 76/ KONTO DZIAŁU KSZTAŁCENIA Bank PEKAO SA O/Wrocław KASA poniedziałek wtorek środa czwartek piątek... NIECZYNNA BIBLIOTEKA wtorek...od 13 do 17 czwartek... od 13 do 16 piątek...od 9 do 14 OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ tel. 71/ , informacja o dyżurach na stronie internetowej DOIPiP w zakładce ORGANIZACJA PRACY BIURA- ORzOZ OKRĘGOWY SĄD PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Inf.: tel. 71/ lub w Sekretariacie Biura DOIPiP DYŻURY RADCY PRAWNEGO poniedziałki 14 16; środa (mgr E. Stasiak); KASA POŻYCZKOWA PRZY DOIPIP Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4 Nr: Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej można uzyskać w czasie dyżuru w środy od do telefonicznie lub osobiście KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZ- KOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI KONSULTANCI WOJEWÓDZCY W DZIEDZINACH: PIELĘGNIARSTWA mgr JOLANTA KOLASIŃSKA, UM Wydział Nauk o Zdrowiu, ul. Bartla 5, Wrocław, jolanta.kolasinska@am.wroc.pl, tel. 0-71/ ; PIELĘGNIARSTWA ANESTEZJOLOGICZNEGO I INTENSYWNEJ OPIEKI mgr EWA PIELICHOWSKA 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ ul. Rudolfa Weigla 5, Wrocław naczelna.pielegniarka@4wsk.pl tel: 71/ , PIELĘGNIARSTWA CHIRURGICZNEGO I OPERACYJNEGO mgr BEATA LABOWICZ Wojewódzki szpital Specjalistyczny w Legnicy ul. Jarosława Iwaszkiewicza Legnica tel: 76/ beata.labowicz@szpital.legnica.pl PIELĘGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO mgr KATARZYNA SALIK Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1, ul. M. Skłodowskiej-Curie 58, Wrocław tel , 71/ ; kasiasalik1@wp.pl, PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE mgr URSZULA ŻMIJEWSKA, Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza, ul. Warszawska 2, Wrocław, tel. 0-71/ wew. 344, , PIELĘGNIARTSWA ONKOLOGICZNEGO mgr ELŻBIETA GARWACKA-CZACHOR Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu pl. Hirszfelda Wrocław tel. 71/ lub e.garwacka@gmail.com PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO mgr DOROTA MILECKA Uniwersyteckii Szpital Kliniczny, ul. Borowska 213, Wrocław tel. 071/ , ,

3 3 OD REDAKCJI Problemy, jakie nurtują środowisko pielęgniarek i położnych, są widoczne na każdym kroku. Jednym z nich jest stale zmniejszająca się liczba pielęgniarek i położnych oraz niewielkie zainteresowanie ze strony władz. W trosce nie tylko o przedstawicieli naszych profesji, a przede wszystkim o pacjentów, zawarte zostało porozumienie pomiędzy Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych a Ogólnopolskim Związkiem Zawodowym Pielęgniarek i Położnych. Celem wspólnych działań jest zwrócenie uwagi Rządu RP, Parlamentarzystów i społeczeństwa na niedaleką perspektywę pozbawienia obywateli Rzeczypospolitej dostępu do profesjonalnej opieki pielęgniarskiej i położniczej. Aby wyraźniej uzmysłowić zakres zagadnienia, dodatkiem do niniejszego biuletynu jest ulotka informacyjna, dotycząca Sygnatariuszy Porozumienia oraz zakresu jego działania. Prosimy o rozpropagowanie treści zawartych w ulotce. Jednocześnie w biuletynie zamieszczamy list do Premier Ewy Kopacz, zawierający żądania stawiane przez członków Porozumienia. Chcemy, aby rząd wreszcie podjął starania, dzięki którym zmieni się sytuacja przedstawicieli naszych profesji. Lutowy biuletyn poświęcony jest także innym zagadnieniom, które mają wpływ na pracę pielęgniarek. Słowa krajowych konsultantów, jak zawsze regulują normy i standardy postępowania w sytuacjach codziennej pracy pielęgniarki i położnej. W numerze przedstawiamy Opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie roli i przyszłości wolnych zawodów w europejskim społeczeństwie obywatelskim w 2020 r, przedstawioną w marcu 2014 r. w Brukseli. Publikujemy również wyniki ogólnopolskiego konkursu Położna na medal, a zwyciężczyni z Wrocławia serdecznie gratulujemy. Mamy nadzieję, ze w kolejnym edycjach po laury sięgną inne przedstawicielki dolnośląskiego środowiska. Przedstawiamy w numerze relację ze spotkania emerytów i rencistów, czyli byłych pracowników Okręgowego Szpitala Kolejowego, które odbyło się w styczniu br. Kolejna z relacji przywołuje listopadowe spotkanie w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym konferencję PTP której tematem było nowoczesne leczenie trudno gojących się ran. Oba spotkania, choć różne w swoim charakterze, są jednym z elementów budowy jedności w społeczności medycznej. Przypominamy o nadchodzących wyborach delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych na okręgowe Zjazdy VII kadencji Okręgowej Izby. Jesienny Zjazd Delegatów wyłoni władze VII kadencji organów Izby. Ważne, by każda pielęgniarka i położna wzięła udział w wyborach. Przed nowymi władzami stoją zadania trudne i wymagające zaangażowania w pracę na rzecz środowiska. Każdy dzień to wyzwanie, przed którym staje każda z nas. Codzienna praca jest ciężka i odpowiedzialna. Pacjenci wymagają naszej opieki, którą nie zawsze możemy zapewnić w takim stopniu, w jakim by chcieli. Przekażmy im ulotki, dołączone do biuletynu, aby poinformować społeczeństwo o krytycznej sytuacji polskich pielęgniarek i położnych. W NUMERZE: 4 List otwarty do Premier Rządu 10 Opinia Konsultanta Wojewódzkiego 23 Zaproszenie na konferencję 5 Porozumienie 11 Kiedy mogę odmówić wykonania Dział Kształcenia zaprasza 6 Uwaga wybory 12 O wolnych zawodach Opinia Pamięć i serce 7 Zwycięskie położne 16 Elektroniczna dokumentacja 26 Podziękowania 8 Opinia Konsultanta Krajowego 18 Są wartości których nie można maja Stanowisko Kosultanta Krajowego 27 Konferencja PTP 28 Konkurs (IV str. okładki)

4 4 INFORMACJE LIST OTWARTY DO PREMIER RZĄDU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, 21 stycznia 2015 r. List otwarty do Premier Rządu Rzeczypospolitej Polskiej Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych oraz Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych reprezentujący grupę zawodową pielęgniarek i położnych - dostrzegają zagrożenia dla społeczeństwa polskiego, które wynikają z braku: - reakcji Rządu RP na stale zmniejszającą się liczbę pielęgniarek i położnych, - dialogu Rządu RP ze środowiskiem pielęgniarek i położnych na temat sposobów uniknięcia skutków nadciągającej katastrofy, która będzie wynikiem drastycznego ograniczenia świadczeń zdrowotnych udzielanych przez pielęgniarki i położne, - strategii Rządu RP dotyczącej zabezpieczenia społeczeństwa w świadczenia pielęgniarskie i położnicze. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych oraz Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych ostrzegają, iż dalsze bagatelizowanie problemu grozi załamaniem się systemu opieki zdrowotnej. Żądamy: 1. Określenia docelowego wskaźnika zatrudnienia pielęgniarek na l tysiąc mieszkańców. 2. Zabezpieczenia kształcenia przeddyplomowego pielęgniarek i położnych. 3. Wdrożenia polityki zatrudniania pielęgniarek i położnych: - zgodnie z przygotowaniem zawodowym; - zgodnie z uzyskanymi kwalifikacjami w kształceniu podyplomowym. 4. Wdrożenia mechanizmów gwarantujących wynagrodzenie pielęgniarek i położnych: - zgodnie z przygotowaniem zawodowym; - zgodnie z uzyskanymi kwalifikacjami w kształceniu podyplomowym; - zgodnie z zakresem zadań realizowanych w praktyce zawodowej oraz zgodnie z zakresem odpowiedzialności jaką ponoszą, 5. Zabezpieczenia możliwości realizacji obowiązku kształcenia ustawicznego pielęgniarek i położnych. 6. Uregulowania kwestii norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych wymaganych przy udzielaniu świadczeń w poszczególnych zakresach, które są przedmiotem kontraktowania przez NFZ (w szczególności świadczeń udzielanych w trybie całodobowym) oraz ich ujednolicenia dla wszystkich podmiotów udzielających świadczeń finansowanych ze środków publicznych. 7. Przeprowadzenia analizy zapotrzebowania na liczbę pielęgniarek i położnych w określonych specjalnościach, które wynikają z wymagań kwalifikacyjnych określonych przepisami prawa w sprawie świadczeń gwarantowanych, będących podstawą do wypracowywania Katalogu priorytetowych dziedzin szkolenia specjalizacyjnego. 8. Ustalenia liczby specjalistów w poszczególnych dziedzinach pielęgniarstwa/położnictwa dla każdego województwa. 9. Pełnej informacji na temat działań Rządu RP prowadzących do niwelowania skutków braku pielęgniarek i położnych i jego negatywnego wpływu na zabezpieczenie społeczeństwa w świadczenia zdrowotne. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych oraz Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych uznają, iż powaga sytuacji wymaga natychmiastowych działań. Przewodnicząca ZK OZZPiP Prezes NRPiP Lucyna Dargiewicz dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk

5 INFORMACJE 5 POROZUMIENIE W dniu 21 stycznia 2015 roku zostało podpisane porozumienie w sprawie ustalenia zasad współpracy pomiędzy Naczelną Izbą Pielęgniarek i Położnych a Ogólnopolskim Związkiem Zawodowym Pielęgniarek i Położnych. Przedmiotem porozumienia jest stworzenie warunków umożliwiających efektywną poprawę sytuacji zawodowej pielęgniarek i położnych w Polsce. /Wiceprezes NRPiP Teresa Kuziara/ POROZUMIENIE w sprawie ustalenia zasad współpracy W dniu 21 stycznia 2015 r. w Warszawie pomiędzy: Ogólnopolskim Związkiem Zawodowym Pielęgniarek i Położnych z siedzibą w Warszawie, Warszawa, ul. Podwale 11 reprezentowanym przez: Lucynę Dargiewicz Przewodniczącą OZZPiP zwanym dalej OZZPiP Naczelną Izbą Pielęgniarek i Położnych z siedzibą w Warszawie Warszawa ul. Pory 78, lok, 10 reprezentowaną przez: Grażynę Rogale - Pawelczyk - Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych zwana dalej NIPiP PREAMBUŁA W Polsce doszło do pogorszenia się warunków wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej. Sukcesywnie dochodzi do zwiększania nakładanych na pielęgniarki i położne kolejnych obowiązków, w tym także nie związanych z kwalifikacjami i kompetencjami zawodowymi. Nastąpił realny spadek wynagrodzeń pielęgniarek i położnych. Nie ma również żadnych przesłanek pozwalających wnioskować, aby Rząd RP oraz Parlament zamierzał zrealizować obiecywane zmiany w ustawodawstwie. W związku z powyższym Strony, każda działając na podstawie ustaw o związkach zawodowych oraz o samorządzie pielęgniarek i położnych podjęły decyzję o zawarciu porozumienia o następującej treści: 1. Przedmiotem niniejszego porozumienia jest stworzenie warunków umożliwiających efektywne poprawienie sytuacji zawodowej pielęgniarek i położnych w Polsce. 2. W celu realizacji niniejszego porozumienia, Strony zobowiązują się do : a 2/ wspierania się w działaniach, które indywidualnie zastrzeżone są do kompetencji własnych i wyłącznych danej Strony wynikających z ustawy o związkach zawodowych oraz ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych, 3/ prowadzenia kampanii informacyjnej na temat oceny zabezpieczenia społeczeństwa w świadczenia realizowane przez pielęgniarki i położne ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji zawodowej pielęgniarek i położnych Każda ze Stron przyjmuje własny Harmonogram działań jakie będzie podejmować dla realizacji niniejszego Porozumienia (Załącznik nr l - Harmonogram działań NIPIP oraz Załącznik nr 2 - Harmonogram działań OZZPiP), 2. Strony będą wspierać się w realizacji przyjętych Harmonogramów działań. 4. Strony będą wspierać zawieranie wspólnych porozumień w poszczególnych województwach pomiędzy strukturami regionalnymi OZZPiP, a okręgowymi izbami pielęgniarek i położnych. 5. Strony zobowiązują się do wspólnego podejmowania wszelkich innych działań, które będą konieczne do reprezentacji i obrony godności zawodowej pielęgniarki i położnej Porozumienie sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze Stron. 2. Porozumienie wchodzi w życie z dniem podpisania. Załącznik nr l - Harmonogram działań NIPiP Załącznik nr 2 - Harmonogram działań OZZPiP Przewodnicząca ZK OZZPiP Prezes NRPiP 1/ wspólnego udziału przedstawicieli obu Stron w spotkaniach z przedstawicielami organów władzy państwowej oraz administracji państwowej i samorządowej, a także innych podmiotów, Lucyna Dargiewicz dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk

6 6 INFORMACJE UWAGA WYBORY W ZWIĄZKU ZE ZBLIŻAJĄCYMI SIĘ WYBORAMI DELEGATÓW DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH WE WROCŁAWIU NA VII KADENCJĘ ( ) OKRĘGOWA KOMISJA WYBORCZA PROSI PIELĘGNIARKI I POŁOŻNE: EMERYTKI, RENCISTKI, NIEPRACUJĄCE I PRZEBYWAJĄCE NA URLOPACH WYCHOWAWCZYCH O ZGŁASZANIE SIĘ DO BIURA DOIPIP PRZY ULICY POWSTAŃCÓW ŚLĄSKICH 50 WE WROCŁAWIU W CELU DOKONANIA WPISU NA LISTĘ WYBORCÓW.

7 POŁOŻNICTWO 7 Profesjonalizm, opanowanie, służenie pomocą, gdy jest to potrzebne a z drugiej strony delikatność to cechy najlepszej położnej w Polsce Położnej na medal wg uzasadnienia jednej z uczestniczek konkursu. Zakończyła się I edycja kampanii społecznej zorganizowanej przez Akademię Malucha Alantan, pod patronatem Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych, Polskiego Towarzystwa Położnych, Fundacji Rodzić po Ludzku i portalu edukacjapacjenta.pl. Celem kampanii był wzrost świadomość położnych nowoczesnych standardów opieki okołoporodowej i podniesienie standardów pracy w zgodzie z przyjętymi wymaganiami środowiska i oczekiwaniami pacjentów, oraz uświadomienie roli położnej, jej kompetencji i odpowiedzialności w oparciu o przyjęte standardy pracy jaką na co dzień wykonuje. W konkursie który został przeprowadzony w ramach kampanii na najlepszą położną w Polsce oddano głosów, zgłoszono 705 położnych, najwięcej z województwa śląskiego, wielkopolskiego i mazowieckiego. Do udziału w konkursie zgłoszono zarówno położne, które prowadzą szkoły rodzenia, jak i te, które przyjmują porody czy pracują na oddziałach noworodkowych. Wszystko to pokazuje, jak bogata, złożona i ważna jest praca położnej. Najwięcej głosów otrzymała Pani Edyta Szumska z Wrocławia (9 333 głosów), II miejsce przypadło Pani Halinie Biedroń z Nakła nad Notecią (8 368 głosów), a III miejsce Pani Katarzynie Adamczyk z Pułtuska (8 100 głosów). Więcej informacji o konkursie jest dostępnych na stronie poloznanamedal.pl. Uroczysta Gala, na której najlepsze położne w Polsce i województwie otrzymają dyplomy oraz zostaną wręczone nagrody odbędzie się 20 marca w Warszawie. Mamy nadzieję, że dzięki takim właśnie akcjom, polskie położnictwo dalej będzie się zmieniać. Wszystkich uczestnikom gratulujemy i zapraszamy do udziału w II. edycji kampanii i konkursu, który startuje już w 1 kwietnia 2015 r. Szczególnie gorąco gratulujemy Pani Edycie Szumskiej z Wrocławia. Dumą napawa fakt, że położna z Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych zajęła pierwsze miejsce w ogólnopolskim konkursie i zyskała tytuł najlepszej położnej w Polsce. Z życzeniami kolejnych sukcesów Przewodnicząca DORPiP mgr Urszula Olechowska

8 8 KONSULTANCI OPINIA KONSULTANTA KRAJOWEGO Opinia Konsultanta Krajowego w dz. pielęgniarstwa w sprawie uprawnień pielęgniarki do uzupełniania druku skierowania lekarskiego na badania diagnostyczne lub konsultacje o dane pacjenta albo druku obejmującego zlecenia lekarskie, które następnie podpisuje lekarz oraz kompetencji pielęgniarki do przepisanie zleceń lekarskich z wersji papierowej do systemu komputerowego dr hab. Maria Kózka Konsultant Krajowy w dziedzinie. pielęgniarstwa Zasady prowadzenia przez lekarza i pielęgniarkę dokumentacji medycznej reguluje kilka aktów prawnych między innymi: ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty z 5 grudnia 1996 roku z późn. zm. (Dz. U. z 2011 Nr 277, poz.1634), ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 15 lipca 2012 roku (Dz. U z 2011 Nr 174, poz.1039), ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z dnia 6 listopada 2008 roku (Dz U. z 2009 Nr 52, poz. 417) i rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 grudnia 2010 r. z późn. zm. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej i sposobu jej przetwarzania (Dz.U Nr 252, poz. 1697). Art ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty i art.18 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej nakłada na lekarza i pielęgniarkę obowiązek prowadzenia indywidualnej dokumentacji medycznej pacjenta. Przepisy rozporządzenia w sprawie dokumentacji medycznej określają zasady jej prowadzenia. 18 pkt 4 wspomnianego rozporządzenia określa, że wpisu w karcie zleceń lekarskich dokonuje lekarz prowadzący lub lekarz sprawujący opiekę nad pacjentem, natomiast wpisu o wykonaniu zlecenia dokonuje osoba wykonująca zlecenie (np. pielęgniarka, położna). Punkty 3 i 6 18 określają, że wpisy w karcie obserwacyjnej i wpisy dotyczące monitorowania bólu są dokonywane przez lekarza i pielęgniarkę. Pielęgniarka jest uprawniona do wykonania zlecenia lekarskiego, które jest zapisane w dokumentacji medycznej (art. 15. ust 1. ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej). Zapis w dokumentacji medycznej, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy zleceń wykonywanych w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego. Wpisu do dokumentacji medycznej dokonuje się w niezwłocznie po udzieleniu świadczeń zdrowotnych, w sposób czytelny i w porządku chronologicznym, a każdy wpis opatruje się oznaczeniem osoby dokonującej wpisu. Osoba kierująca na badanie lub konsultacje przekazuje podmiotowi, do którego kieruje pacjenta, wraz ze skierowaniem, informacje z dokumentacji indywidualnej wewnętrzne pacjenta niezbędne do przeprowadzenia tego badania lub konsultacji. Art. 24 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta wskazuje, że lekarz i pielęgniarka są uprawnieni do uzyskiwania i przetwarzania danych zawartych w dokumentacji medycznej, które obejmują: 1) oznaczenie pacjenta: a) pozwalające na ustalenie jego tożsamości tj.: nazwisko i imię (imiona), data urodzenia, oznaczenie płci, adres miejsca zamieszkania, numer PESEL, jeżeli został nadany, w przypadku noworodka numer PESEL matki, a w przypadku osób, które nie mają nadanego numeru PESEL rodzaj numeru dokumentu potwierdzającego tożsamość, b) w przypadku gdy pacjentem jest osobą małoletnia, całkowicie ubezwłasnowolniona do świadomego wyrażenia zgody nazwisko i imię (imiona) przedstawiciela ustawowego i adres jego miej sca zamieszkania. 2) oznaczenie podmiotu udzielającego świadczenie zdrowotne ze wskazaniem komórki organizacyjnej, w której udzielono świadczeń zdrowotnych, 3) opisu stanu pacjenta lub udzielonych mu świadczeń zdrowotnych, 4) datę sporządzenia. Brak któregokolwiek z tych elementów oznacza, że dany dokument nie jest dokumentem medycznym. Przepisy rozporządzenia w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej i sposobu jej przetwarzania stanowią, że dokumentacja medyczna może być prowadzona w formie pisemnej i elektronicznej. Zgodnie z art. 58 w zw. z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 roku o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz. U. Nr 113, poz. 657 z późn.zm.) podmioty lecznicze i praktyki zawodowe (lekarskie i pielęgniarskie) będą miały obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej wyłącznie w postaci elektronicznej już od dnia 1 sierpnia 2014 roku (art. 24 ust. 1a ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). Podstawowe warunki prowadzenia dokumentacji medycznej w formie elektronicznej dla podmiotów leczniczych oraz lekarskich i pielęgniarskich praktyk zawodowych reguluje 80 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej i sposobu jej przetwarzania. Wynika z niego, że każda pielęgniarka ponosi odpowiedzialność za prawidłowe prowadzenie dokumentacji medycznej w zakresie prowadzonego procesu pielęgnowania chorego, wykonywanych działań medycznych zleconych i wpisanych przez lekarza, jak i bez zlecenia lekarskiego zgodnie z uprawnieniami określonymi w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007 roku w s prawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarza (Dz U. Nr 210, poz. 1540). Zarówno pielęgniarka wykonująca zawód w ramach podmiotów leczniczych, jak i w ramach pielęgniarskiej praktyki zawodowej, jest uprawniona do uzyskiwania i przetwarzania danych zawartych w dokumentacji medycznej, z uwagi na zaliczenie podmiotów leczniczych i praktyk zawodowych do podmiotów przetwarzających dane osobowe w związku z wykonywaną działalnością zarobkową, zawodową lub dla realizacji celów statutowych, jak również realizowanych zadań publicznych (art. 3 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o ochroni danych osobowych). Przez przetwarzanie danych osobowych rozumie się jakiekolwiek operacje wykonywane na danych osobowych takie jak zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, opracowywanie, zmienianie, udostępnianie i usuwanie, a zwłaszcza te, które wykonuje się w systemach informatycznych począwszy od etapu ich zbierania, a następnie fazy przechowywania i niszczenia (art. 7 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych). Dane zawarte w dokumentacji medycznej mogą być przetwarzane przez pielęgniarkę tylko na zasadach ściśle określonych w przepisach prawa (art. 27 ust. 2 ustawy o danych osobowych [tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r, Nr 101, poz.926 z późn.zm.]). Kraków r.

9 KONSULTANCI 9 STANOWISKO KONSULTANTA KRAJOWEGO Stanowisko Konsultanta Krajowego w dz. pielęgniarstwa w sprawie nowelizacji ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z 22 lipca 2014 roku dr hab. Maria Kózka Konsultant Krajowy w dziedzinie. pielęgniarstwa Od 11 września 2014 r. obowiązuje ustawa z 22 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw rozszerzająca dotychczasowe uprawnienia pielęgniarek i położnych m.in. w zakresie samodzielnego ordynowania niektórych leków, w tym wystawiania na nie recept. Przyczyną nadania pielęgniarkom i położnym nowych uprawnień w opinii Ministerstwa Zdrowia była poprawa dostępności do świadczeń zdrowotnych pacjenta oczekującego na dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Rezultaty wprowadzonych zmian będzie można ocenić dopiero po 1 stycznia 2016 roku, ponieważ dopiero po tej dacie będą one obowiązywać. Pielęgniarki i położne mają więc czas na odpowiednie przygotowanie się do nowych uprawnień. Aktualnie prowadzone są prace nad zmianą standardów kształcenia na studiach pierwszego i drugiego stopnia na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo oraz przygotowaniem w tym zakresie programu kursu specjalistycznego. Obowiązek ukończenia kurs specjalistycznego nie będzie dotyczył pielęgniarek i położnych, które w ramach kształcenia w szkołach pielęgniarskich i w szkołach położnych lub w ramach szkolenia specjalizacyjnego nabyły wiedzę objętą takim kursem. Biorąc pod uwagę możliwe zmiany standardów kształcenia na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo od roku akademickiego 2015/2016, najwcześniej absolwenci tych kierunków w roku 2018 będą zwolnieni z ukończenia kursu specjalistycznego w tym zakresie. Zgodnie z nowymi przepisami z dniem 1 stycznia 2016 roku pielęgniarki i położne w ramach samodzielnego wykonywania świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych mają prawo: 1) jeżeli posiadają dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo lub tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub położnictwa: ordynować produkty lecznicze zawierające określoną substancje czynną (z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe) oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym wystawiać na nie recepty. W propozycji rozporządzenia Ministra Zdrowia jest 10 grup leków (28 substancji czynnych), z których część leków jest zarejestrowana do sprzedaży bez recepty (OTC), ordynować określone wyroby medyczne, w tym wystawiać zlecenia na nie albo recepty; 2) jeżeli posiadają dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo i ukończony kurs specjalistyczny w tym zakresie: wystawiać recepty na leki, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia. 3) jeżeli posiadają tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo: wystawiać skierowania na wykonywanie określonych badań diagnostycznych, w tym medycznej diagnostyki laboratoryjnej, z wyjątkiem badań wymagających metod diagnostycznych i leczniczych stwarzających powyższe ryzyko dla pacjenta. Pielęgniarki i położne przed wystawieniem recept lub zlecenia będą musiały dokonać osobistego badania fizykalnego pacjenta. Natomiast pielęgniarki i położne będą mogły bez dokonania osobistego badania pacjenta wystawić receptę niezbędną do kontynuacji leczenia oraz receptę albo zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne, jeżeli będzie to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej. W takim jednak przypadku, recepty lub zlecenia mogą być przekazane osobie upoważnionej przez pacjenta do odbioru recepty lub zlecenia albo przedstawicielowi ustawowemu pacjenta lub osobie trzeciej, jeżeli pacjent oświadczy podmiotowi udzielającemu świadczeń zdrowotnych, że recepty lub zlecenia mogą być odebrane przez osoby trzecie bez szczegółowego określania tych osób. Samo upoważnienie lub oświadczenie będzie odnotowane w dokumentacji medycznej pacjenta albo dołączone do tej dokumentacji. Informacje o wystawieniu recepty lub zlecenia będą zamieszczane w dokumentacji medycznej pacjenta, a informacja o osobie, której przekazano taką receptę lub zlecenie, będzie odnotowana w dokumentacji medycznej pacjenta albo dołączona do tej dokumentacji. Zakres wymienionych uprawnień zostanie określony w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia, które będzie obejmować: wykaz substancji czynnych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych, które będą mogły być zaordynowane, zestawienie dopuszczalnych do przeprowadzenia przez pielęgniarkę lub położną badań diagnostycznych, wzór; sposób i tryb wystawiania; sposób zaopatrzenia i przechowywania, realizacji i kontroli recept wypisywanych przez pielęgniarki lub położne w ramach ordynacji lub preskrypcji. Pielęgniarki i położne będą musiały analogicznie do lekarzy podpisywać umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia upoważniające do wystawiania recept refundowanych. Nabędą również prawo i obowiązek właściwego prowadzenia (współprowadzenia) dokumentacji medycznej. Podlegać będą kontroli w zakresie prowadzenia dokumentacji i wystawiania recept. Wprowadzenie nowych regulacji prawnych wzbudziło wiele negatywnych emocji, a nawet kategoryczny sprzeciw ze strony Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych i Naczelnej Rady Lekarskiej. Opinie pielęgniarek i położnych były i są nadal zróżnicowane od bardzo pozytywnych do skrajnie negatywnych. Do tych pozytywnych zaliczyć można wzrost prestiżu

10 10 KONSULTANCI zawodu w związku z uzyskaniem szerszych uprawnień, w tym możliwość wystawienia zleceń albo wypisywania recept na określone wyroby medyczne, takie jak np. cewniki zewnętrzne, cewniki urologiczne, worki stomijne, worki do zbiórki moczu, środki absorpcyjne, poduszki przeciwodleżynowe, materace przeciwodleżynowe i opatrunki. Pielęgniarki środowiskowe i pielęgniarki zatrudnione w opiece długoterminowej, w tym w zakładach opiekuńczo-leczniczych, pielęgnacyjno-opiekuńczych, opiece paliatywnej i hospicyjnej oraz pielęgniarskiej opiece długoterminowej od lat sprawują samodzielną opiekę m.in. nad chorymi z odleżynami, z przetokami jelitowymi i moczowymi. Wiedzę i umiejętności w tym zakresie uzyskały w ramach kształcenia podyplomowego kończąc kursy specjalistyczne, np. Leczenie ran, Opieki nad pacjentem z przetoką jelitową. Pozytywne ich opinie wynikają więc z dobrego przygotowania do samodzielnego świadczenia opieki nad chorymi, którzy wymagają korzystania z wymienionych wyrobów medycznych. Dla tej grupy pielęgniarek zaproponowane zmiany są bardzo korzystne. Dotychczas pielęgniarka opiekująca się chorym np. z odleżyną musiała zwracać się do lekarza o wypisanie recepty na opatrunek, a odpowiedzialność za opiekę nad pacjentem była podzielona, pomimo iż to ona dokonywała oceny rany, zakładała opatrunek i monitorowała leczenie rany. Zgodnie z nowymi regulacjami prawnymi pielęgniarka będzie mogła wypisywać receptę na wybrany przez siebie opatrunek i będzie samodzielnie odpowiedzialna za leczenie rany odleżynowej. Opinie negatywne najczęściej wskazywane przez pielęgniarki dotyczą: odpowiedzialności prawnej za błędnie wypisane recepty, obaw przed dodatkowym obciążeniem, braku informacji o wzroście uposażenia w związku z nowymi uprawnieniami, obowiązku ukończenia kursów specjalistycznych bez określenia źródeł ich finansowania, możliwych konfliktów między pielęgniarkami i lekarzami, wymuszania przez pacjentów wypisywania leków i dzielenia środowiska zawodowego. Trudno nie zgodzić się z niektórymi opiniami, bowiem wynikają one z poczucia odpowiedzialności za pacjenta, krótkiego czasu związanego z pracami nad nowelizacją ustawy i braku rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia, wykazu wyrobów medycznych i wykazu badań diagnostycznych. Wprowadzane wiele lat temu w krajach europejskich uregulowania w zakresie wystawiania recept przez pielęgniarki np. w Danii, Holandii, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii oraz w Stanach Zjednoczonych i Australii przebiegały w podobnej atmosferze jak w Polsce. Zdecydowany sprzeciw wyrażali lekarze głównie podstawowej opieki zdrowotnej i brak entuzjazmu pielęgniarki. Korzyści jakie przyniosły w tych krajach, wprowadzone zmiany znalazły potwierdzenie w licznych badaniach naukowych. Uważam, że zaproponowane zmiany w dążeniu do wykorzystania wiedzy i umiejętności pielęgniarek i położnych są drogą, która może przynieść korzyści pacjentom i obu grupom zawodowym. Należy jednak mieć świadomość, że jest to proces, który nie będzie łatwy, szybki i przyjemny. Niewątpliwie korzystny jest fakt, że uprawnienia będą obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2016 roku, co daje czas na przygotowanie programu kursu specjalistycznego, dokonanie zmian w standardach kształcenia oraz przeszkolenie zainteresowanych pielęgniarek i położnych. Czas ten również środowisko pielęgniarek i położnych powinno wykorzystać na refleksje jak wdrażać przepisy do praktyki, rozmowy z lekarzami, aby porozumieć się i dyskusje z decydentami nad stosowną gratyfikacją związku z nowymi uprawnieniami i odpowiedzialnością. Kraków, roku OPINIA KONSULTANTA Dorota Milecka Konsultant Wojewódzki w dziedzinie pielęgniarstwa pediatrycznego Opinia w sprawie obowiązków zawodowych pielęgniarki tj. czy pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania zobowiązana jest na polecenie dyrektora szkoły dokonać pomiarów wysokości ucznia oraz wysokości podkolanowej celem doboru stanowiska pracy ucznia w zależności od jego wzrostu. Zakres profilaktycznej opieki nad uczniami określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. (Wykaz świadczeń gwarantowanych pielęgniarki lub higienistki szkolnej udzielanych w środowisku nauczania i wychowania oraz warunki ich realizacji). Zgodnie z powyższym Rozporządzeniem należy jednoznacznie określić, że pomiar wysokości ucznia z pewnością należy do obowiązków pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania w ramach testów do wykrywania zaburzeń ale jedynie wybranych grupach wiekowych (klasach), zatem wyniki tych pomiarów mogą być wykorzystane także w celu doboru wysokości mebli do stanowiska pracy ucznia. Pozostaje jednak problem pomiaru wysokości uczniów innych klas niż wymienione w wyżej przedstawionym Rozporządzeniu. W związku z tym w mojej opinii dokonywanie pomiaru wysokości ucznia i wysokości podkolanowej w celu doboru stanowiska pracy ucznia nie należy do obowiązków pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania, co zgodne jest także ze zdrowym rozsądkiem, ponieważ nie jest możliwe wykonanie tych pomiarów u wszystkich uczniów w szkole przez 1-ą pielęgniarkę w jednym czasie (najlepiej we wrześniu). Zatem w mojej ocenie może to być zadanie np. wychowawców klas (należy podkreślić, że oba pomiary są czynnościami prostymi, nie wymagają specjalnych umiejętności i kwalifikacji, nie są też badaniami inwazyjnymi). Niezależnie od powyższego uważam, że udział pielęgniarek środowiska nauczania i wychowania (w miarę możliwości), w dokonywaniu pomiaru wysokości ucznia oraz wysokości podkolanowej w celu doboru stanowiska pracy ucznia w zależności od jego wzrostu, można zaliczyć do współdziałania pielęgniarki z dyrekcją szkoły w zakresie tworzenia w szkole środowiska nauki sprzyjającemu zdrowiu uczniów (oczywiście pod warunkiem, że czynności te nie zaburzą wykonywania przez nią obowiązków służbowych lub nie będą wykraczały poza godziny jej pracy).

11 PORADY PRAWNE 11 W JAKICH SYTUACJACH MOŻNA ODMÓWIĆ WYKONANIA ZLECENIA LEKARSKIEGO? Małgorzata Kilarska Specjalista w Kancelarii Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Zgodnie z art. 11 ust.1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U ) pielęgniarka i położna wykonują zawód z należyta starannością, zgodnie z zasadami etyki zawodowej, poszanowaniem praw pacjenta, dbałością o jego bezpieczeństwo, wykorzystując wskazania aktualnej wiedzy medycznej. Cytowana wcześniej ustawa nakłada na pielęgniarkę, położną obowiązek realizacji zleceń lekarskich zawartych w dokumentacji medycznej. Obowiązek ten nie jest obowiązkiem bezwarunkowym, albowiem ustawodawca w art. 12 ust. 2 w/w ustawy założył, możliwość wystąpienia sytuacji, gdy pielęgniarka i położna może odmówić wykonania zlecenia lekarskiego oraz wykonania innego świadczenia zdrowotnego niezgodnego z ich sumieniem lub z zakresem posiadanych kwalifikacji, z niezwłocznym podaniem przyczyny odmowy na piśmie przełożonemu lub osobie zlecającej. Niektóre z przeszkód uniemożliwiających wykonanie zlecenia lekarskiego: Narażenie życia i zdrowia pacjenta na skutek realizacji nieprawidłowo wydanego zlecenia lekarskiego np. nieprawidłowo oznaczone dane pacjenta uniemożliwiające prawidłową identyfikację chorego, nieczytelna nazwa leku, nieprawidłowa dawka leku lub określona w złych jednostkach, niezgodna z zaleceniami producenta droga podania leku, nie określone dawkowanie w ciągu doby, nieprawidłowo wskazane miejsca wykonania zlecenia jeżeli zabieg ma być zrealizowany poza oddziałem szpitalnym. Narażenie życia i zdrowia pacjenta poprzez realizację zlecenia niezgodnego ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej lub narażającego pacjenta na niebezpieczeństwo np. w sytuacji, gdy bezpośrednio przed wykonaniem iniekcji pacjent zgłasza uczulenie na dany lek. Brak posiadania kwalifikacji do wykonania zlecenia lekarskiego np. wykonywanie świadczeń zdrowotnych pielęgniarskich przez położną i świadczeń położniczych przez pielęgniarkę. Brak posiadania kwalifikacji wymaganych do realizacji świadczenia uzyskanych w czasie kształcenia podyplomowego tzn. w czasie kursów specjalistycznych, kwalifikacyjnych czy też specjalizacji np. wykonywanie szczepień ochronnych, instrumentowanie do zabiegów operacyjnych, podawanie leków cytostatycznych, itp. Naruszenie praw pacjenta w związku z realizacją zlecenia lekarskiego np., podanie leku, pobranie materiału biologicznego do badania przy wyraźnym sprzeciwie pacjenta. W sytuacji gdy, wykonanie zlecenia lekarskiego naruszałoby przepisy dotyczące wykonywania zawodu i łączyłoby się z popełnieniem przestępstwa np. udział w aborcjach wykonywanych niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, czy też nielegalnych eksperymentach medycznych. Wykonanie świadczenia zdrowotnego niezgodnego z sumieniem bądź zasadami wyznawanej religii, osoby je wykonującej np. udział w aborcji, udział w transfuzji krwi. Brak podpisu lekarza zlecającego. Zlecenie wydane w formie ustnej, w sytuacji gdy, nie ma stanu zagrożenia życia pacjenta. Zlecenie sporządzone w formie nieczytelnej, pozbawiające pewności co do prawidłowości odczytania. Zawody pielęgniarki i położnej zgodnie z art. 2 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej są samodzielnymi zawodami medycznymi. Wiąże się to z koniecznością ponoszenia odpowiedzialności zawodowej za działania zawodowe podejmowane w czasie pracy w tym także za realizację zleceń wydanych przez lekarza. Uprzejmie informujemy, że termin II etapu X Ogólnopolskiego Konkursu PIELĘGNIARKA ROKU 2014, został ustalony na dzień 27 lutego 2015 roku (piątek) o godzinie 12:00. Konkurs odbędzie się w siedzibie DOIPiP Wrocław, ul.powstańców Śląskich 50 Jolanta Kowalik

12 12 INFORMACJE Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny INT/687 Wolne zawody Bruksela, 25 marca 2014 r. OPINIA EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO w sprawie roli i przyszłości wolnych zawodów w europejskim społeczeństwie obywatelskim w 2020 r. (opinia z inicjatywy własnej) Sprawozdawca: Arno Metzler Dnia 14 lutego 2014 r. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny postanowił, zgodnie z art. 29 ust. 2 regulaminu wewnętrznego, sporządzić opinię z inicjatywy własnej w sprawie roli i przyszłości wolnych zawodów w europejskim społeczeństwie obywatelskim w 2020 r. (opinia z inicjatywy własnej). Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 10 lutego 2014 r. Na 497. sesji plenarnej w dniach 25 i 26 marca 2014 r. (posiedzenie z 25 marca) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 210 do 8 11 osób wstrzymało się od głosu przyjął następującą opinię: 1. Wnioski i zalecenia 1.1 System wolnych zawodów, pod warunkiem społecznych dostosowań, może w przyszłości wnosić znaczny wkład w świadczenie wysokiej jakości usług w zakresie dóbr socjalnych, takich jak opieka zdrowotna, w usługi dla społeczeństwa i w ochronę swobód obywatelskich oraz może przyczyniać się do dobrobytu gospodarczego. Wolne zawody są też elementem każdego demokratycznego społeczeństwa i oferują znaczny potencjał wzrostu pod względem zatrudnienia i PKB. 1.2 W niektórych państwach członkowskich UE pojęcie wolny zawód nie jest stosowane. System ten wraz ze związanymi z nim problemami społecznymi i rozwiązaniami istnieje w całej UE. Przy tym ubolewa się na różne niedociągnięcia w dziedzinie nadzoru i zapewniania jakości, których przyczyną są nie tyle braki systemowe, co raczej niepełne przestrzeganie przepisów. 1.3 Tak podejście oparte na nakazach i zakazach ( rules-based regulation ), jak i podejście oparte na zasadach ( principles- -based regulation ) na równi umożliwiają optymalne uregulowanie wolnych zawodów. 1.4 Świadczenie usług w ramach wykonywania wolnego zawodu charakteryzuje się brakiem symetrii informacji między usługodawcą a usługobiorcą. Usługi te dotyczą egzystencjalnych kwestii związanych z życiem, zdrowiem, kwestii prawnych i ważnych zagadnień ekonomicznych. Usługodawca musi wobec tego spełniać szczególnie wysokie wymogi profesjonalizmu i standardy etyczne. 1.5 W wielu krajach istnieją uregulowania taryfowe dotyczące konkretnych zawodów. Może to służyć ochronie konsumentów. Uregulowania taryfowe są mechanizmami wymagającymi szczególnego uzasadnienia i powinny być tak ustalane, by służyły interesowi ogółu, a nie konkretnej grupie interesu. 1.6 We wszystkich państwach członkowskich stowarzyszenia zawodowe lub izby zawodowe są przedstawicielami interesów danych grup zawodowych. Spełniają funkcję doradczą i częściowo uczestniczą w kształtowaniu regulacji państwowych. Poprzez stałą i rzeczywistą współpracę z instytucjami zapewniają ochronę ogólnych interesów obywateli. Uproszczenie procedur administracyjnych jest jednym z priorytetów wykonawców wolnych zawodów, którzy dokonują w związku z tym inwestycji o charakterze ekonomicznym i inwestycji w zasoby ludzkie, nie otrzymując przy tym żadnej formy rekompensaty ze strony finansów państwowych. 1.7 Państwa członkowskie tworzą i nadzorują samorządy w poszczególnych państwach. Muszą przy tym wykluczyć sprzeczności między przesłankami leżącymi u podstaw uregulowań a interesami danych grup oraz zagwarantować konsumentom, że ich oczekiwania dotyczące wiedzy, etyki i cech charakterystycznych usługodawcy zostaną spełnione. 1.8 Wkład wolnych zawodów w sprawne funkcjonowanie życia administracyjnego, politycznego i gospodarczego państwa członkowskiego jest uznawany na poziomie krajowym i europejskim, ponieważ przyczyniają się one do modernizacji i skuteczności administracji publicznej oraz usług świadczonych obywatelom i konsumentom. 1.9 Sektor ten ma zasadnicze znaczenie dla możliwości zatrudnienia oferowanych młodym ludziom, którzy w przyszłości pragną wykonywać wolny zawód i inwestować w swoją wiedzę. Przedstawiciele wolnych zawodów prowadzący własny gabinet muszą przestrzegać przepisów prawa i/lub umów zbiorowych w odniesieniu do swoich pracowników, z którymi łączy ich stosunek pracy, oraz w odniesieniu do młodzieży, która odbywa u nich szkolenie zawodowe, staż lub specjalizację. 2. Od artes liberales do usług opartych na wiedzy 2.1 Pojęcie wolne zawody wywodzi się od nazwy artes liberales, którą w starożytności określano działania nauczycieli, szefów budowy, adwokatów, architek-

13 INFORMACJE 13 tów czy inżynierów lub lekarzy. Wykonywanie zawodów artes liberales było przywilejem wolnych obywateli i arystokracji. 2.2 Od XIX wieku wolnych zawodów nie definiuje się już na podstawie tego, czy dana osoba jest wolno urodzona, lecz na podstawie wykonywanego zajęcia. 2.3 Do początku XIX wieku niektóre wolne zawody charakteryzowały się szczególnie bliskimi związkami z państwem. Ograniczało to ich niezależność w wywiązywaniu się z funkcji, co skutkowało lekceważącym stosunkiem wobec nich ze strony społeczeństwa. Dotyczyło to zwłaszcza adwokatów, o których mianowaniu i przenoszeniu częściowo decydowały sądy. Także kontrola i nadzór dyscyplinarny po części leżały w gestii sądów. 2.4 W XIX wieku, w różnych krajach Europy, przedstawiciele wolnych zawodów pod wpływem liberalizmu zyskiwali świadomość odrębności własnego stanu i zaczęli tworzyć niezależne od państwa stowarzyszenia zawodowe. W ten sposób od wpływów państwa uwolnił się stan adwokacki. Także lekarzom udało się uwolnić częściowo od państwowych regulacji i kontroli ich zawodu. 2.5 Często to stowarzyszenia zawodowe przejmowały takie zadania, jak dopuszczanie do zawodu, regulowanie go i kontrolę nad nim. Później uprawnienia w zakresie regulacji przekazano organizacjom samorządowym lub izbom zawodowym. 2.6 Obecnie pojęcie wolny zawód jest opisem socjologicznym. 2.7 Wolne zawody charakteryzują się świadczeniem wysokiej jakości usług niematerialnych o zdecydowanie intelektualnym charakterze związanym z uzyskaniem wysokiej jakości wykształcenia akademickiego. Są to usługi ściśle związane z interesem ogółu, świadczone w warunkach zawodowej i ekonomicznej niezależności, osobiście, na własną odpowiedzialność i w sposób zawodowo niezależny, w oparciu o relację szczególnego zaufania między usługobiorcą i usługodawcą, o prymat interesu usługobiorcy i jego jak najlepszej obsługi nad dążeniem do maksymalnego zysku oraz w powiązaniu z przestrzeganiem ścisłych i surowych uregulowań prawnych i etycznych danej profesji. 2.8 Dana działalność również może zostać uznana za wolny zawód, jeśli charakteryzują ją te kluczowe właściwości, choć nie występują w niej niektóre specyficzne cechy. Dlatego w wielu państwach członkowskich wykonywanie wolnego zawodu nie stoi w sprzeczności z tym, żeby działalność była prowadzona w ramach umowy o zatrudnienie, o ile zachowana zostaje niezależność zawodowa. EKES stwierdza, że nastąpiła dywersyfikacja wolnych zawodów oraz izb lub organizacji, które zajmują się ich działalnością, w systemie wolnych zawodów w Europie. Nowe wolne zawody, takie jak psycholog, pracownik socjalny, doradca finansowy, doradca w dziedzinie zadłużenia, geodeta lub mediator, które nie we wszystkich państwach uznawane są za wolne zawody, muszą zatem wchodzić w zakres tego pojęcia. 2.9 W poszczególnych państwach członkowskich pojęcie wolnego zawodu ma szerszy lub węższy zakres znaczeniowy, w niektórych zaś zupełnie ono nie występuje. W niektórych państwach do wolnych zawodów należą jedynie typowe rodzaje działalności: profesje medyczne, poradnictwo (adwokaci, doradcy podatkowi, doradcy zawodowi i biegli rewidenci) oraz inżynierowie i architekci. Gdzie indziej z kolei do wolnych zawodów zalicza się też działalność artystyczną Niezależnie od tych różnic, w żadnym z państw członkowskich nie wolno dopuścić do tego, by wykorzystywano zasadniczą cechę wolnych zawodów, jaką jest asymetria informacji między usługodawcą a usługobiorcą. Usługi świadczone przez przedstawicieli wolnych zawodów są złożone i wymagają wysokiego poziomu specjalistycznej wiedzy. Usługobiorca nie ma więc wystarczających informacji, fachowej wiedzy i doświadczenia, by przy wyborze usługodawcy i po przyjęciu usługi ocenić jakość tejże usługi Wolne zawody są więc profesjami opartymi na zaufaniu. Ze względu na ową asymetrię informacji usługobiorca musi mieć zaufanie, że usługodawca nie wykorzysta tego deficytu wiedzy na swoją korzyść, lecz zaoferuje mu możliwie najlepszą i odpowiadającą jego potrzebom usługę. I tak usługobiorca, zlecając wykonanie danego zadania, udziela mu kredytu zaufania. Minimalne merytoryczne standardy oraz normy etyki zawodowej to jedyne instrumenty służące ochronie zaufania usługobiorców do usługodawców. 3. Uregulowania i przyświecające im cele 3.1 Na ogół państwa członkowskie regulują wolne zawody zgodnie z dwoma odrębnymi technikami prawniczymi: tzw. podejściem opartym na zasadach ( principles-based regulation ) oraz podejściem opartym na nakazach i zakazach ( rules- -based regulation ). 3.2 Uregulowanie wolnych zawodów obejmuje zatem wymagania moralne w zakresie wykonywania zawodu, jak i normy etyki zawodowej. Wyrażają one odpowiedzialność społeczną wolnych zawodów. Suma wszystkich norm etyki zawodowej nazywana jest deontologią. 3.3 Podejście oparte na zasadach ( principles-based regulation ) polega na sformułowaniu ogólnych podstawowych zasad odnoszących się do danego zawodu, które muszą być skonkretyzowane w poszczególnych przypadkach ( outcomes- -based regulation ). Natomiast to, w jaki sposób podmiot prawa w danym przypadku realizuje wytyczone cele, zależy od jego uznania. Z kolei podejście oparte na zakazach i nakazach ( rules-based regulation ) jest podejściem kazuistycznym. 3.4 Oba podejścia prawne mają swe wady i zalety. Niemniej spełniają podstawową zasadę wynikającą z oczekiwań społecznych zapewnienia niezależnego doradztwa i wsparcia. Problematyczne sytuacje i ich rozwiązania mogą się zmieniać z biegiem czasu i będą wymagać dostosowania lub stworzenia nowych zasad. 3.5 Przy tym pomocna byłaby okresowa ocena przepisów przez UE, którą powinno się przeprowadzać także na poziomie krajowym. I tak tradycyjne wolne zawody będą mogły zostać uwolnione (np. w obszarze budownictwa), a zarazem w miarę potrzeby będzie można wprowadzić nowe zasady, by uwzględnić nowe wolne zawody (np. w zakresie pozyskiwania informacji czy instytucji kredytowych). 4. Aspekty gospodarcze 4.1 Wolne zawody wnoszą znaczny wkład w tworzenie i utrzymanie ważnej infrastruktury społecznej. Jeden na sześciu samozatrudnionych działa w gałęzi gospodarki związanej z wolnymi zawodami i tendencja ta wzrasta. To samo dotyczy jednego z sześciu pracowników. 4.2 Liczba i odsetek samozatrudnionych kobiet w sektorze związanym z wolnymi zawodami wzrosły w latach Ten wynoszący około 45 % odsetek wyraźnie przekracza odsetek samozatrudnionych kobiet łącznie w całej gospodarce (31,1 %). 4.3 Sektor związany z wolnymi zawodami wnosi ponad 10-procentowy wkład

14 14 INFORMACJE w wytwarzaną wartość dodaną brutto. Zgodnie z danymi UE, spadek wartości dodanej wytwarzanej w sektorze wolnych zawodów był w okresie kryzysu w 2009 r. łagodniejszy niż w całej gospodarce łącznie: porady dla przedsiębiorców i biura inżynieryjne po 600 tys. przedsiębiorstw, porady prawne i audyt 550 tys., biura architektów 315 tys. oraz reklama i badanie rynku 270 tys. przedsiębiorstw. 4.4 Zważywszy na potencjał wzrostu i udział tego sektora w zatrudnieniu w większości chodzi o stabilne miejsca pracy wymagające wysokich kwalifikacji działalność przedstawicieli wolnych zawodów należy uznać i wspierać z pełnym uwzględnieniem wymiaru przedsiębiorczości. EKES przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja uznaje przedstawicieli wolnych zawodów za prawdziwych przedsiębiorców i wyraża chęć wsparcia ich sektora poprzez ich włączenie zwłaszcza do programów na rzecz rozwoju i konkurencyjności MŚP. To podejście wymaga analizy i rozwoju warunków działania struktur, w ramach których wykonuje się wolny zawód, do czego zobowiązuje zresztą dyrektywa dotycząca usług na rynku wewnętrznym. Wolne zawody nie mogą się rozwijać wyłącznie za pośrednictwem jednoosobowych przedsiębiorstw lub działalności indywidualnej. Środowisko wolnych zawodów powinno się ponadto zdystansować wobec zjawiska pozornego samozatrudnienia. 5. Etyka a dążenie do zysku 5.1 We wszystkich państwach członkowskich wolne zawody nierozłącznie wiążą się z pojęciem interesu ogólnego. Zawody medyczne i społeczne oraz z dziedziny psychologii zapewniają infrastrukturę niezbędną dla zdrowia całego społeczeństwa. Doradcy prawni i podatkowi w demokratycznym państwie prawa są elementem poszanowania swobód obywatelskich. Razem z biegłymi rewidentami dbają o to, by procesy gospodarcze przebiegały bez zakłóceń. Zawody te są też bezpośrednio związane z kwestiami praw podstawowych. 5.2 Ze związanej z wolnymi zawodami dbałości o interes ogółu wynika również szczególna odpowiedzialność etyczna. Doradcy prawni i podatkowi oraz biegli rewidenci służą zasadom praworządności oraz bronią interesów majątkowych swych klientów. Pracownicy społeczni i psycholodzy uczestniczą, z korzyścią dla obywateli europejskich, w tworzeniu klimatu włączenia społecznego o znacznie większej stabilności pod względem relacji, a także w kategoriach psychologicznych i społecznych. Architekci i inżynierowie chronią społeczeństwo przed zagrożeniami związanymi z pracami budowlanymi i urządzaniami technicznymi, zwiększają innowacyjność społeczeństwa i podnoszą jakość jego życia poprzez ciągłe rozwijanie infrastruktury technicznej oraz opracowywanie nowatorskich rozwiązań technicznych. Natomiast zawody artystyczne tworzą i pielęgnują dobra kultury. Te czynniki oraz opisana już asymetria informacji zakładają wysokiej jakości wykształcenie oraz szczególnie wysokie wymagania etyczne. 5.3 Szczególne powiązanie wolnych zawodów z interesem ogółu i wynikające z tego niezbędne warunki dotyczące świadczenia tych usług wymagają zabezpieczenia za pośrednictwem wiążących regulacji zawodowych i wykazu powszechnie uznanych standardów zachowań etycznych dla każdego z tych zawodów. Dlatego w każdym państwie członkowskim istnieją przynajmniej minimalne uregulowania w tej dziedzinie. EKES zaleca, aby wszystkie izby, organizacje i stowarzyszenia wolnych zawodów opracowały kodeksy i normy etyki oraz powołały komisje etyki wpisane w struktury różnych zawodów. 5.4 O ile nie istnieje żaden zawodowy kodeks etyczny, zawodowe stowarzyszenia przedstawicielskie powinny je sformułować dla danego państwa członkowskiego, jako niewiążące wytyczne dla tej grupy zawodowej. Ponadto poszczególne izby i stowarzyszenia zawodowe powinny opracować europejskie kodeksy etyki zawodowej, by podkreślić i zapewnić wysokie wymogi, którym muszą sprostać usługi świadczone przez wolne zawody w całej Europie. Do opracowania kodeksu postępowania zachęca art. 37 dyrektywy usługowej. Ze znaczenia, jakie dla klienta mają usługi świadczone przez wolne zawody oraz ze szczególnego zaufania, które usługobiorca musi mieć do usługodawcy, wynika zarazem obowiązek osobistego świadczenia danej usługi. 5.5 Relacja osobistego zaufania między usługobiorcą i usługodawcą, jak i bardzo osobisty określony interes prawny sprawiają, że nieuniknione stają się: prawna ochrona danych i ustawowe prawo odmowy zeznań, jak i zakaz zeznań ze strony usługodawcy i jego współpracowników. Są to cechy charakteryzujące praworządne państwo gwarantujące swobody obywatelskie. 5.6 Usługi wolnych zawodów, które odnoszą się do głównych dziedzin leżących w interesie ogólnym, np. opieka zdrowotna, opieka społeczna lub psychologiczna, usługi aptekarskie i porady prawne, muszą być dostępne na całym terytorium, także w regionach wiejskich. 5.7 Te wymagania zakładają, że przedstawiciele wolnych zawodów będą zawsze przedkładać jakość usługi nad dążenie do maksymalizacji zysku zgodnie z zasadami etycznymi, którym podlegają. 5.8 Wobec tego dalszy rozwój regulacji prawnej wolnych zawodów nie powinien być wypadkową jedynie względów ekonomicznych. Celem każdej z tych regulacji powinno być zapewnienie na całym obszarze świadczenia wysokiej jakości usług, spełniających surowe wymogi w zakresie kwalifikacji zawodowych. Trzeba zawsze sprawdzać, czy obecne uregulowania są odpowiednie, by zapewnić realizację tych celów, lub czy też w rzeczywistości służą innym interesom. 6. Obecne i przyszłe wymogi wobec wolnych zawodów i ich charakterystyka 6.1 Trzeba stworzyć ogólnoeuropejską jednolitą definicję wolnych zawodów. Powinna ona obejmować jedynie ogólne cechy wolnych zawodów, oraz określać ich kategorie. Definicja taka nie powinna stanowić przeszkody dla pojawienia się nowych wolnych zawodów. Za wzór mogłaby posłużyć Karta Wolnych Zawodów, która została opracowana przez różne europejskie organizacje zawodowe pod kierownictwem Europejskiego Stowarzyszenia Dentystów (Council of European Dentists CED). 6.2 W uzupełnieniu do krajowych organizacji międzybranżowych oraz europejskich przedstawicieli międzybranżowych w każdym państwie członkowskim powinna być zarejestrowana organizacja zawodowa każdego z wolnych zawodów, która zbiera zasady etyki zawodowej, publikuje je i rozwija, o ile czynności tych nie wykonują już izby zawodowe. Organizacja taka powinna również być odpowiedzialna za przestrzeganie owych zasad przez przedstawicieli danego zawodu. 6.3 Także w przyszłości poprzez konkretne wzorce i jasno określone zasady etyczne trzeba zagwarantować wysokie standardy etyczne świadczenia usług przez wolne zawody. Chodzi tu o uregulowania normatywne i karne dotyczące tych zawodów, a także kodeksy postępowania etycznego. Wzmacnia to zaufanie konsumentów. 6.4 Oprócz wymogów fachowości i etyki za-

15 INFORMACJE 15 wodowej przy świadczeniu usług wolnych zawodów trzeba również utrzymać oraz wzmocnić konkurencyjność i nowatorstwo w tych zawodach. Ich obecnym wyzwaniem jest umiejętność radzenia sobie z odmiennymi przepisami krajowymi oraz umiejętność konkurowania z kolegami z innych krajów UE w obrębie rynku wewnętrznego, który staje się coraz bardziej zintegrowany. 6.5 Uregulowania danych grup zawodowych muszą być zgodne z podstawowymi swobodami europejskimi, tzn. swobodą świadczenia usług, swobodą przedsiębiorczości i swobodą przemieszczania się. Muszą wobec tego funkcjonować w sposób niedyskryminacyjny, stanowić wiążące podstawy dbałości o dobro ogólne oraz być proporcjonalne. Ponadto muszą być zgodne z prawem krajowym. Prawo to powinno przypisywać konkretnym zadaniom konkretne kwalifikacje. 6.6 Świadczenie usług wolnych zawodów często wiąże się z zagrożeniem dla bardzo ważnych osobistych interesów prawnych usługobiorcy. Dlatego też konieczne staje się uregulowanie kwestii dopuszczenia do tych zawodów oraz postawienie wysokich wymagań przy zezwalaniu na ich wykonywanie. Oprócz wykształcenia obejmuje to cechy osobiste, takie jak dobra reputacja, stan zdrowia lub wyrzeczenie się prowadzenia jednocześnie działalności sprzecznej z danym zawodem. Na poziomie UE wymagania te są odpowiednio uwzględnione w dyrektywie w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, jak i w specyficznych przepisach np. w dyrektywach dotyczących lekarzy i lekarzy dentystów i w dyrektywie dotyczącej adwokatów lub w dyrektywie o biegłych rewidentach. 6.7 W niemal wszystkich państwach członkowskich osoby wykonujące wolne zawody są zobowiązane do regularnego doskonalenia zawodowego (continuing professional development, CPD). Występują jednak różnice dotyczące kontrolowania działań szkoleniowych i skutków nierzetelnego wywiązywania się z obowiązku przechodzenia szkoleń. W kontekście coraz bardziej złożonych zagadnień, ciągłego rozwoju technologii w medycynie i technice, a także narastającej liczby krajowych i międzynarodowych norm prawnych, do obowiązku wolnych zawodów należy zapewnienie rzetelnych szkoleń wszystkim przedstawicielom tych zawodów. 6.8 W większości państw członkowskich przedstawiciele wolnych zawodów mogą nawiązywać w sposób niemal nieograniczony współpracę z przedstawicielami innych zawodów. Jednak w niektórych państwach członkowskich możliwość działalności w spółkach ograniczono do wybranych wolnych zawodów, określono kwestie większości i prawa głosowania w spółkach i prowadzenia spółek, a udział kapitału stron trzecich został wykluczony. Zasady te stwarzają możliwość obrony przed jednostronną realizacją celów ekonomicznych w ramach świadczenia usług przez wolne zawody. 6.9 Utrzymywanie współpracy z przedstawicielami innych zawodów może prowadzić do konfliktu w kontekście zachowania tajemnicy zawodowej, jak i w kontekście prawa do odmówienia zeznań. Należy zagwarantować, że ochrona usługobiorców, klientów i pacjentów nie ucierpi w wyniku tego, iż świadczenie danej usługi zostało zlecone spółce, w której współdziałają przedstawiciele i wolnych, i innych zawodów. Konflikty te można skutecznie złagodzić poprzez ograniczenia kręgu udziałowców w spółkach. 7. Ochrona konsumentów i samorządność 7.1 We wszystkich państwach członkowskich istnieją organizacje wolnych zawodów tworzone przez państwo, izby lub stowarzyszania zawodowe. Koncepcja samorządności jako zasada organizacyjna wolnych zawodów jest w wielu państwach członkowskich nierozerwalnie związana z ideą wolnych zawodów. 7.2 W państwach członkowskich można napotkać dwie odmienne koncepcje samorządności tych zawodów. Zgodnie z jedną, stowarzyszenia i izby zawodowe jako organizacje dobrowolne reprezentują interesy danego zawodu. Spełniają one funkcję doradczą w regulowaniu (przez państwo) danej profesji. Ponadto w kodeksie etycznym formułują standardy dotyczące profesjonalnego wykonywania tego zawodu. Zgodnie z innym podejściem, izby zawodowe, działając pośrednio jako część administracji publicznej, dodatkowo przejmują zadania w zakresie dopuszczania do zawodu i sprawowania kontroli. Samorządność tych grup zawodowych nie stoi zatem w opozycji wobec administracji państwa, lecz zarówno samorządy jak i administracja publiczna pełnią wspólnie określone funkcje. 7.3 Samorządy wolnych zawodów dbają o równowagę między niezależnością przedstawicieli danego zawodu od wpływu państwa a prawem państwa do regulowania go. Samodzielne stanowienie prawa przez członków danej grupy zawodowej stanowi gwarancję jej niezależności od ingerencji państwa, a jednocześnie zapewnia dbałość o interes ogólny, co jest korzystne dla klientów i konsumentów. 7.4 Samorządność wolnych zawodów jest przejawem zasady pomocniczości, zgodnie z którą określona kwestia zawsze powinna być rozwiązywana na tym poziomie, który jest tej kwestii najbliższy. Członków danej profesji cechuje szczególna znajomość danej dziedziny, wobec czego są najwłaściwszą instancją z punktu widzenia zarządzania i regulowania wolnych zawodów. Wykorzystuje ona zasadę kontroli konkurencji. 7.5 Poprzez samorządność i samoregulację wolne zawody same określają granice wykonywania danego zawodu przez ich członków. Są to przejawy pośredniego działania administracji publicznej, wobec czego wymagają przekazania kompetencji państwa. Każdy samorząd i każda samoregulacja wolnego zawodu są powiązane z podstawowymi swobodami, z prawem krajowym, a także z europejskim i krajowym prawem konkurencji. 7.6 Obowiązkowe członkostwo jest warunkiem funkcjonowania samorządów w tych państwach, w których jest to możliwe zgodnie z obowiązującym prawem. To naruszenie swobody wykonywania zawodu jest uzasadnione nadrzędnością interesu ogólnego. 7.7 Przepisy dotyczące obowiązkowego członkostwa muszą być tak sformułowane, by nie ucierpiały na tym swoboda świadczenia usług ani swoboda przedsiębiorczości. Właściwe instrumenty obejmują uznanie rejestracji w innym państwie członkowskim lub (bezpłatną) rejestrację w przypadku członkostwa zarejestrowanego w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. 7.8 Należy zakładać, że także w 2020 r. będzie istniała konieczność wyważenia interesu państwowego i indywidualnego, jak i potrzeba niezależnych porad i wsparcia. Prawdopodobnie i wówczas wolne zawody będą dobrze funkcjonować, o ile w odpowiedniej chwili pójdą z duchem czasu, a ich podstawy, względna przewaga wiedzy, niezależność i przejrzystość oraz związane z nimi zaufanie nie zostaną ograniczone. Bruksela, 25 marca 2014 r. Przewodniczący Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Henri Malosse

16 16 INFORMACJE Ministerstwo Zdrowia Departament Pielęgniarek i Położnych MEDYCZNA DOKUMENTACJA PIELĘGNIARSKA W FORMIE ELEKTRONICZNEJ z upoważnienia Ministra Zdrowia Podsekretarz Stanu Aleksander Sopliński Warszawa 15 stycznia 2015 r Pismo skierowane do Wojewodów w sprawie uwzględniania wymogu, przy nabywaniu przez podmioty lecznicze składników majątku, spełniania krajowych ram interoperacyjności, w celu przygotowania w podmiotach leczniczych bazy teleinformatycznej umożliwiającej, w ramach Systemu Informacji Medycznej wprowadzenie w przyszłości dokumentacji pielęgniarskiej w postaci elektronicznej, wykorzystującej standardy Międzynarodowej Klasyfikacji Praktyki Pielęgniarskiej (ICNP). [Pismo zostało udostępnione Samorządowi Pielęgniarek i Położnych dnia 15 stycznia 2015 r. poprzez Dyrektora Departamentu Pielęgniarek i Położnych w Ministerstwie Zdrowia dr n. o zdr. Beatę Cholewkę] MZ-PP-WPS-075-3/WK/14 Panie/Panowie Wojewodowie /wg rozdzielnika/ Warszawa, r. Na podstawie art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz. U. z 2011 r. Nr 117, poz. 657, z późn, zm.) zwracam się do Państwa Wojewodów z uprzejmą prośbą o skierowanie, na podstawie art. 106 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217 j.t, z późn. zm.), do kierowników podmiotów wykonujących działalność leczniczą w podległym Państwu województwie, prośby o uwzględnianie przy zakupie oprogramowania wymogu spełniania krajowych ram interoperacyjności przez nabywane składniki majątku, w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie wprowadzenia Krajowych Ram Interoperacyjności oraz minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz. U. z poz. 526), w celu przygotowania w podmiotach leczniczych bazy teleinformatycznej umożliwiającej, w ramach Systemu Informacji Medycznej (SIM) wprowadzenie w przyszłości dokumentacji pielęgniarskiej w postaci elektronicznej, wykorzystującej standardy Międzynarodowej Klasyfikacji Praktyki Pielęgniarskiej (ICNP). Wdrażane i użytkowane, przez podmioty wykonujące działalność leczniczą, programy informatyczne powinny również spełniać wymogi określone w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U r. poz. 177 j.t, z późn. zm.) wydanego na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r. poz. 159 i 742 oraz z 2013 r. poz.1245). W przepisach rozporządzenia zostały określone m.in. sposoby prowadzenia dokumentacji, w tym wymogi dotyczące prowadzenia dokumentacji indywidualnej wewnętrznej zawierającej w szczególności kartę indywidualnej opieki pielęgniarskiej oraz kartę indywidualnej opieki prowadzonej przez położną, obejmującą informacje dotyczące stanu zdrowia i przebiegu choroby oraz procesu diagnostycznego, leczniczego, pielęgnacyjnego lub rehabilitacji, a także opis udzielonych świadczeń zdrowotnych. W tej sprawie, pismem z dnia 17 września 2014 r. Przewodnicząca Rady do spraw e-zdrowie w Pielęgniarstwie przy Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (CSIOZ), powołanej w celu przygotowania minimalnego zbioru danych o pielęgniarstwie (NMDS) dla potrzeb polityki zdrowotnej w Polsce, poinformowała Ministerstwo Zdrowia o podjętych i zrealizowanych, przez ww. Radę oraz współpracujące z nią zespoły, czynnościach zmierzających do zastosowania w dokumentowaniu pracy pielęgniarek i położnych ICNP. W ramach prac Rada ds. e-zdrowia wydała m.in. rekomen-

17 INFORMACJE 17 dację, w której przedstawia elementy, określonej przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia karty indywidualnej opieki w postaci: karty wywiadu, karty oceny, listy diagnoz, interwencji i wyników oraz raportu i karty wypisu do opieki środowiskowej. Ponadto, rekomendacja wskazuje, na potrzebę zastosowania słownika ICNP w procesie prawidłowego pielęgnowania. Należy zauważyć szczególną przydatność wprowadzenia ICNP przy dokumentowaniu opieki pielęgniarskiej w transgranicznej opiece zdrowotnej. Uwzględniając powyższe uprzejmie proszę o wsparcie procesu wdrażania dokumentacji pielęgniarskiej i położniczej w systemie elektronicznym wg standardów ICNP. Otrzymują: Pan Tomasz Smolarz Wojewoda Dolnośląski Pani Ewa Mes Wojewoda Kujawsko-Pomorski Pan Wojciech Wilk Wojewoda Lubelski Pan Jerzy Ostrouch Wojewoda Lubuski Pani Jolanta Chełmińska Wojewoda Łódzki Pan Jerzy Miller Wojewoda Małopolski Pan Jacek Kozłowski Wojewoda Mazowiecki Pan Ryszard Wilczyński Wojewoda Opolski Pani Małgorzata Chomycz-Śmigielska Wojewoda Podkarpacki Pan Maciej Źywno Wojewoda Podlaski Pan Ryszard Stachurski Wojewoda Pomorski Pan Piotr Litwa Wojewoda Śląski Pani Bożentyna Pałka-Koruba Wojewoda Świętokrzyski Pan Marian Podziewski Wojewoda Warminsko-Mazurski Pan Piotr Florek Wojewoda Wielkopolski Pan Marek Tałasiewicz Wojewoda Zachodniopomorski Szanowni Państwo Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego zwraca się z uprzejmą prośbą o wsparcie działalności statutowej naszego Towarzystwa. Jesteśmy Towarzystwem naukowym nasza działalność ma na celu propagowanie dziedzictwa zawodu pielęgniarskiego. Realizacja zadań statutowych wymaga nakładów finansowych, a uzyskiwane fundusze ze składek członkowskich są niewystarczające. Istnieje możliwość odprowadzenia 1% od podatku dochodowego, rocznego rozliczenia dochodów ze wskazaniem odbiorcy: Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego NR KRS: PKO BP S.A. XV O/Warszawa, nr: Serdecznie dziękujemy za wsparcie i życzliwość dla środowiska pielęgniarskiego. Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego

18 18 PIELĘGNIARSTWO PTP SĄ WARTOŚCI, KTÓRYCH NIE DA SIĘ ZMIERZYĆ ANI ZWAŻYĆ... Mariola Marynicz-Hyla W dniu 12 stycznia 2015 r. w sali konferencyjnej byłego Szpitala Kolejowego zgromadzili się emeryci i renciści, którzy pracowali w tym Szpitalu, nie zabrakło też tych, którzy z różnych przyczyn zmienili pracę i z wielkim sentymentem wracają do wspomnień swoich pierwszych kroków w zawodach pielęgniarki, lekarza, laborantki czy też kadrowej. Spotkanie rozpoczęła Eucharystia pod przewodnictwem niestrudzonego kapelana, o. Dominika Orczykowskiego, który na tę okazję przyjechał z Krakowa, oraz obecnego kapelana, który doskonale zaasymilował się w naszym środowisku i coraz pełniej oddycha atmosferą szpitalnych relacji. Oprawę liturgiczną uroczystości wzięli w swoje ręce pracownicy. I tak czytanie I były dyrektor, dr Michał Rataj, psalm zaśpiewał dr Michał Wróbel, obecnie pracujący na Urologii, Alleluja Mariola Marynicz z Lidką Wajdą, a modlitwę wiernych Zosia Lubieniecka. Już w modlitwie nie zabrakło słów wdzięczności dla byłych i aktualnych pracowników, wspomniano też ponad sto osób zmarłych, które oczekują na nas po tamtej stronie. Oprawę muzyczną stworzyły dwie równo brzmiące gitary w rękach Marioli Marynicz-Chyli i dr. Michała Wróbla. Homilię nawiązującą do idei spotkań wygłosił, wzruszony do łez, o. Dominik. Mówca wskazał, że miłość jest jedynym motorem, który daje moc przetrwania i budowania różnych relacji. Po Mszy św. rozpoczęła się agapa, połą-

19 INFORMACJE 19 czona z dzieleniem się opłatkiem, a poprzedzona słowem powitalnym Marioli Marynicz-Chyli, która w imieniu obecnych pracowników Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. Tadeusza Marciniaka przywitała gości. Ogromnie wszystkich wzruszyła obecność p. Teresy Fichtner-Jeruzel, pierwszej pielęgniarki naczelnej, a następnie dyrektor ds. pielęgniarstwa Szpitala Kolejowego, a także dyrektora Bogdana Słończewskiego, który również zabrał głos, podkreślając spontaniczną i radosną aurę tego spotkania. Bo też fenomenem tej uroczystości był niemal całkowity brak zabiegów organizatorskich, które zastąpiła pozytywna odpowiedź wielu serc na potrzebę spotkania i chęć ujrzenia wszystkich bliskich, z jakimi niegdyś dzieliło się trud budowania atmosfery, etosu i dobrej sławy dawnego Szpitala Kolejowego. Szczególne podziękowania należy skierować pod adresem pielęgniarek: Małgosi Rodziewicz, Zosi Lubienieckiej, Lidki Wajdy, Uli Pawlak, Ewy Artmańskiej, Lidki Malcher oraz Marioli Marynicz-Hyli, które z radością pełniły rolę gospodyń tego spotkania. Podobna wdzięczność należy się także osobom, które przez dar serca przysmak na wspólny stół sprawiły, że stoły uginały się pod obfitością smakołyków. Rozmowom i wspominkom nie było końca... Słowa podziękowań kierujemy również do obecnej Dyrekcji Szpitala, p. przełożonej pielęgniarek Ewy Borowskiej i p. Anny Bąkowskiej, bez życzliwości których zorganizowanie tego spotkanie nie byłoby możliwe, oraz do tych, którzy uroczystość uświetnili swoją obecnością. Dar osoby dla drugiego człowieka, dar serca to rzeczywistości nie dające się zmierzyć ani zważyć, a jednak realne i bezcenne. Dobrze, że są na nowo odkrywane i celebrowane. Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie ZAPRASZA NA SZKOLENIA do siedziby DOIPiP przy ul Powstańców Śl godz Program profilaktyki onkologicznej - Samobadanie piersi. mgr Julia Houszka Koło PTP przy SPSK nr godz Łuszczyca jako problem społeczny lic piel. Dorota Chruściel Koło przy SPSK nr 1 Organizator: Zarząd PTP Oddz. Wrocław

20 20 INFORMACJE PTP TRUDNO GOJĄCE SIĘ RANY NOWOCZESNE LECZENIE Relację przygotowały: Ewa Postowicz i Joanna Dalecka Koło Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego przy Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu Dnia 14 Listopada 2014 r odbyła się I Konferencja zorganizowana przez Zarząd Koła Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego przy Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym przy ul Borowskiej, której tematem były Trudno gojące się rany - nowoczesne leczenie. nie ran. Jak widać na fotografii oferta firmy Schülke.budziła żywe zainteresowanie uczestników konferencji W konferencji uczestniczyło 250 osób. Patronatem konferencję otoczył Dyrektor Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Piotr Pobrotyn. Organizatorzy zaprosili wielu znakomitych gości. Między innymi: Przewodniczącą Dolnośląskiej Izby Pielęgniarek i Położnych - Urszulę Olechowską, Sekretarza DOIPiP Annę Szafran, Dyrektora Biura Dolnośląskiej Izby Pielęgniarek i Położnych Bożenę Bedryk, panią Dorotę Mazur, która reprezentowała Oddział PTP oraz Z-ców Dyrektorów d/s Pielęgniarstwa oraz Naczelne Pielęgniarki z Wrocławskich Szpitali. W przerwach pomiędzy wykładami można było zapoznać się z nowoczesnymi materiałami wspomagającymi leczenie i goje-

21 INFORMACJE PTP 21 Gości i uczestników serdecznie przywitała Pani Dyrektor ds. Pielęgniarstwa mgr Dorota Milecka. Pani mgr Małgorzata Gdesz przedstawiła wykład na temat Statystyka występowania odleżyn w USK Swoim bogatym doświadczeniem w temacie stopy cukrzycowej podzieliła się mgr Renata Urban w ciekawej prezentacji: Stopa cukrzycowa profilaktyka i leczenie W kolejny problem wprowadziła zebranych pani mgr Irena Matula. Tytuł jej wystąpienia to:,,owrzodzenie żylne Praktyczne metody pielęgnacji stopy cukrzycowej przybliżyła pani dr Bożena Mospan:,,Opieka nad raną przewlekłą - zasady rozpoznawania i leczenie zespołu stopy cukrzycowej. Prezentacja przykładów Ze strony pielęgniarskiej cenne spojrzenie na problem przekazała pani piel. Arleta Michalska w wystąpieniu: Zasady pielęgnacji stóp w cukrzycy i wykonywanie opatrunków,,obrażenia twarzoczaszki powikłane wniknięciem ciał obcych to wykład pana dr n. med. Jan Nienartowicza Problemy fagoterapii przybliżył dr n. med. Henryk Kaczkowski w interesującym wystąpieniu pt:,,bakteriofagoterapia fakty rzeczywistość-mity Pani dr hab.marzenna Bartosiewicz przedstawiła: Wytyczne postępowania w ranach zagrożonych i objętych procesem infekcyjnym Czynniki sprzyjające zawodowemu wypalaniu się to wykład pani mgr Teresa Hyczko dotykający coraz częstszego, a niepokojącego zjawiska wypalenia zawodowego w naszych profesjach

22 22 INFORMACJE PTP Pan dr Stanisław Kobierzycki przedstawił stosowaną w wyspecjalizowanych ośrodkach bardzo skuteczną metodę leczenia trudno gojących się ran i owrzodzeń w interesującym wystąpieniu pt: Zastosowanie hiperbarii tlenowej w leczeniu ran Był to ostatni wykład zamykający konferencję. Uczestnicy konferencji otrzymali certyfikaty. Zapraszamy na II Konferencję w listopadzie 2015 r o tematyce diabetologicznej. Szczegóły zostaną podane w czerwcu 2015roku. Miłym końcowym akcentem była wspólna fotografia do której stanęli razem uczestnicy, wykładowcy i zaproszeni goście. Spotkania takie jak nasza Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego konferencja sprzyjają integracji naszych środowisk. Są także okazją do uświadomienia sobie, iż praca, którą wykonujemy na co dzień, włożony wysiłek i wiedza jaką zdobywamy mają głębszy sens. Służą bowiem dobru chorego, cierpiącego człowieka. Ta świadomość pozwala przetrwać trudne chwile, jakie są nieraz naszym udziałem. A uśmiech na twarzy pacjenta jest wynagrodzeniem nie dającym się przeliczyć, ani zważyć czy zmierzyć... Program konferencji :00 10:00 Rejestracja uczestników 10:00 12:00 Dokumentacja w pracy pielęgniarki anestezjologicznej Mec. Kinga Rudnik 12:00 12:15 Aseptyka w anestezjologii Ireneusz Reszel -Schulke 12:15 12:35 Przerwa kawowa 12:35 13:20 Znieczulenie Noworodka współpraca i odpowiedzialność zespołu anestezjologicznego Agnieszka Koziołek 13:20 13:35 Profilaktyka zakażeń krwi związanych z zastosowaniem dostępu naczyniowego Aneta Kaźmierska BD 13:35 14:35 Przerwa obiadowa 14:35 15:20 Wentylacja mechaniczna zastosowanie bezpiecznego sprzętu do intubacji w Anestezjologii i Intensywnej Terapii Covidien 15:20-15:50 Wentylacja inwazyjna i nieinwazyjna w warunkach domowych NZOZ DOM SUE RYDER Tomasz Żądło 15:50 16:15 Convatec 16:15-16: 35 Przerwa kawowa 16:35 17:05 Pielęgnacja jamy ustnej oraz pacjenta hospitalizowanego w OIT Skamex 17:05 17:35 Odżywianie czy żywienie pacjentów w OIT- żywienie dojelitowe Zuzanna Konrady :45 Preparaty dojelitowe Marta Stec- Nutricia 17:45 18:15 Żywienie pozajelitowe Karolina Żołnowska-B. Braun 19:00 Kolacja :00-9:30 Zamgławianie jako nowoczesna metoda dezynfekcji pomieszczeń i wyrobów medycznych Karol Jasik-Medilab 9:30 10:15 Porty dostęp naczyniowy mity i fakty Maria Szymoniuk-Budnik 10:15 11:00 Zastosowanie pomp sesja pokazowa B.Braun 11:00-11:15 Hartmann 11:15 11:35 Przerwa kawowa 11:35 12:20 Terapia nerkozastępcza -Gambro-Baxter 12:20-12:40 3M 12:40 13:00 Losowanie nagród, rozdanie certyfikatów, zakończenie konferencji fot.:

23 OGŁOSZENIA 23 Oddział Wielkopolski Polskiego Towarzystwa Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki zaprasza na konferencję,,wyzwania dnia codziennego r Hotel Poznański ul. Krańcowa 4, Luboń Koszt: 200zł/osobę członkowie PTPAiIO 250zł/osobę pozostali uczestnicy wpłata na konto: Rejestracja do 25 lutego 2015r drogą elektroniczną na adres e- mail: ptpaiiopoznan-konferencja@wp.pl (ilość miejsc ograniczona, decyduje kolejność zgłoszeń potwierdzonych dokonaniem opłaty) Możliwość noclegu rezerwacje na hasło: PIĘLEGNIARKI ANESTEZJOLOGICZNE. Pokój 1osobowy ze śniadaniem: 250zł brutto Pokój 2osobowy ze śniadaniami: 280zł brutto Serdecznie zapraszamy Przewodnicząca Zuzanna Konrady Sekretarz Michał Mandecki

24 24 OGŁOSZENIA Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu DZIAŁ KSZTAŁCENIA ZAPRASZA Serdecznie zapraszamy do skorzystania z oferty szkoleniowej w I półroczu 2015 r. w formie bezpłatnej lub pełnopłatnej. Pełna oferta zamieszczona jest: na stronie internetowej DOIPiP w styczniowym numerze W cieniu czepka Osoby zainteresowane prosimy o składanie formularzy zgłoszeń wraz z załącznikami tj. : kopia prawa wykonywania zawodu, zaświadczenie z zakładu pracy o posiadaniu wymaganego stażu pracy. DZIAŁ KSZTAŁCENIA INFORMUJE Uprzejmie informujemy o prowadzonym naborze na bezpłatne kursy kwalifikacyjne: w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego dla pielęgniarek w dziedzinie pielęgniarstwa opieki długoterminowej dla pielęgniarek planowany termin rozpoczęcia kursów wrzesień 2015 r. Szczegółowych informacji udziela Dział Kształcenia nr. telefonów: Wrocław 71/ ; 71/ Lubin 76/ Krystyna Łukowicz Domagalska Kierownik Działu Kształcenia Jest taki ból, o którym lepiej nie mówić bowiem najlepiej wyraża go milczenie Koleżance Bożenie Mościckiej wyrazy żalu i głębokiego współczucia z powodu śmierci MAMY składa pielęgniarka oddziałowa wraz z zespołem pielęgniarek i położnych Uniwersyteckiej Przychodni Specjalistycznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu Dni człowieka są jak trawa; kwitnie jak kwiat na polu. ledwie muśnie go wiatr, a już go nie ma, i miejsce, gdzie był, już go nie poznaje. (Ps. 103) Barbarze Stryjewskiej Wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MAMY składają: Przewodnicząca DORPiP Urszula Olechowska członkowie organów DOIPiP i pracownicy Biura DOIPiP Pan Bóg zabiera człowieka wtedy gdy widzi, że zasłużył sobie na niebo... Naszej koleżance Jadzi Szydełko wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci BRATA składa pielęgniarka oddziałowa wraz z zespołem pielęgniarek i położnych Uniwersyteckiej Przychodni Specjalistycznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu

25 PAMIĘĆ I SERCE Czas wszystko zabiera, bo zabrać jest w stanie, lecz nigdy nie zabierze tego, co w sercu zostanie Drogiej koleżance Annie Środzie wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MAMY Składa Regina Mirowska Naszej Koleżance Ewie Lentce i jej rodzinie wyrazy współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci TATY składają Zespół Lekarski i Pielęgniarski Oddziału Dziecięcego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego przy ul. Kamieńskiego we Wrocławiu Bliscy, których kochamy zostają w pamięci na zawsze Naszej Koleżance Ani Jabłońskiej wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci TATY Składają koleżanki z SZPL Prowita we Wrocławiu Bliscy, których kochamy pozostają w pamięci na zawsze. Urszuli Olechowskiej wyrazy współczucia i otuchy z powodu śmierci TATY koleżanki i koledzy z Zarządu Regionu Dolnośląskiego OZZPiP. Naszej Koleżance Agacie Gamrat Urszuli Olechowskiej i jej rodzinie wyrazy współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci TATY składa Zespół Pielęgniarek w Środowisku Nauczania i Wychowania składają współpracownicy Zakładu Radiologii Ogólnej Zabiegowej i Neuroradiologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego przy ul. Borowskiej we Wrocławiu Pani Przewodniczącej DOIPiP we Wrocławiu wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci TATY W momencie śmierci bliskiego uderza czowieka świadomość niczym nie dającej się zapełnić pustki ks. Józef Stanisław Tischner Basiu brakuje nam słów aby wyrazić smutek i współczucie jakie czujemy Naszej Koleżance Wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci MĘŻA Pani Barbarze Sznajder członkowi DORPiP Składają: Urszula Olechowska Przewodnicząca DORPiP oraz koleżanki i koledzy z Rady i Biura DOIPiP Basi Sznajder wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci ukochanego MĘŻA składają koleżanki z oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii oraz Bloku Operacyjnego z Głogowskiego Szpitala Powiatowego Czas jest najlepszym lekarstwem na smutek a wspomnień nam nikt nie odbierze. Zawsze będą z nami. Koleżance Marii Hawrysz wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci TATY Składają Koleżanki z Oddziału Neurologii Dziecięcej Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. T. Marciniaka we Wrocławiu Pani Przewodniczącej DOIPiP we Wrocławiu Urszuli Olechowskiej wyrazy współczucia z powodu śmierci TATY składa Zarząd Kasy Pożyczkowej Nie mamy słów, by wyrazić żal i współczucie jakie czujemy. Życzymy Ci tylko dużo siły do zniesienia bólu, który jedynie czas może złagodzić Naszej Koleżance Basi Sznajder wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MĘŻA składa Naczelna Pielęgniarka i pielęgniarki i Położne z Głogowskiego Szpitala Powiatowego 25

26 26 PODZIĘKOWANIA 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Weigla 5, Wrocław PODZIĘKOWANIE dla Pracowników Oddziału Chirurgii Onkologicznej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu przy ul. Kamieńskiego BIAŁE ANIOŁY!!!! Tylko życie poświęcone innym, warte jest przeżycia Albert Einstein Szanowna Pani, Pani Helena Bożek, pielęgniarka oddziałowa Klinicznego Oddziału Neurologicznego W związku z przejściem na emeryturę składam Pani najserdeczniejsze podziękowania za ponad 46 lat pięknej, pełnej poświęceń pracy w Oddziale Neurologicznym szpitala wojskowego we Wrocławiu. Zawsze była Pani wzorem sumienności, pracowitości i profesjonalizmu, a pełniąc funkcję oddziałowej, z powodzeniem zaszczepiała Pani te wartości następnym pokoleniom pielęgniarek. Współpracę z Panią cenili także kolejni ordynatorzy, dla których była Pani gwarantem troskliwości w codziennej opiece nad pacjentami. Rozstając się ze szpitalem zabierze Pani wiele wspomnień - lepszych lub trochę gorszych, związanych z trudną, wyczerpującą psychicznie pracą, jaką jest ratowanie życia i zdrowia chorych. Ale kapitałem, do którego zawsze będzie mogła Pani sięgnąć jest wdzięczność tysięcy pacjentów oraz ich rodzin, którym pomogła Pani przebrnąć przez najtrudniejsze dla nich momenty. W imieniu własnym oraz komendy 4. Wojskowego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu życzę Pani wielu lat doskonałego zdrowia oraz satysfakcji, płynącej z życia rodzinnego. Pozostaję z szacunkiem, Pomagać innym to wielka sztuka, to dar który nie każdy z nas posiada, to wielkie serce, wielki umysł, chęci, które każdy chciałby mieć, ale darowany jest tylko nielicznym. Wśród Nich pragnę wymienić cudownego, jedynego dr Marka Zawadzkiego wraz z kolegami: dr Markiem Rzącą, dr Romanem Czarneckim, dr Zbigniewem Obuszko (zwany przeze mnie dr Opuszek) oraz dr Joanną Rogalą (Zakład Patomorfologii). Ci lekarze pracując u Wielce Zacnego i Szanowanego Pana Prof. Wojciecha Witkiewicza, przynoszą mu cześć i chwałę, to szczera wielka prawda, nie wstydźmy się więc ją głosić. Dziękuję, dziękuję, dziękuję,... za profesjonalną i fachową opiekę wdzięczna pacjentka Grażyna Świątkowska Ostatnio do grona w/w osób dołączyła Pani dr Teresa Zarzycka - chemioterapeuta onkolog, która poinformowała mnie, że chemioterapia jest zbędna, ponieważ radykalnie wyleczył mnie wymieniony dr marek Zawadzki, i powiedzcie czyż nie jest cudowny?. Dziękuję pani Doktor Wrocław, grudzień 2014 SŁOWA UZNANIA I SERDECZNE PODZIĘKOWANIA dla zespołu pielęgniarskiego, lekarskiego i pomocniczego za opiekę, leczenie, serce i troskę jaka otoczono moją chorą mamę. Dziękuję, że w tych trudnych chwilach byliście ze mną. Dzięki Wam łatwiej mogłam przeżyć ten trudny dla mnie czas. Z całego serca po wielokroć dziękuję wraz z całą rodziną. Anna Środa Zdjęcie na sąsiedniej stronie: Earth Eastern Hemisphere autorstwa NASA - veimages.gsfc.nasa.gov//2429/globe_east_540.jpg. Licencja Domena publiczna na podstawie Wikimedia Commons - Eastern_Hemisphere.jpg Dziękuję również całemu personelowi pielęgniarskiemu Oddziału Chirurgii Onkologicznej na czele z Pielęgniarką Oddziałową Panią Dorotą Cymerman. Jesteście moimi Białymi Aniołami. Chciałabym tymi ciepłymi słowami jak najmocniej podziękować za Waszą ofiarność, wrażliwość, mądrość cechy które zamierają a u Was nadzieja wciąż żywa. wdzięczna za serdeczną opiekę Grażyna Świątkowska Dziękuję za uratowanie mi życia! Życie mówią jest tylko jedno a mnie podarowano je drugi raz. DZIĘKUJĘ JESTEM SZCZĘŚLIWA!!!!!