Załącznik do Uchwały Zarządu Banku Spółdzielczego w Goworowie nr 42/2017 z dnia roku

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Zarządu Banku Spółdzielczego w Goworowie nr 42/2017 z dnia roku Ujawnienie informacji dotyczących ryzyka, funduszy własnych, wymogów kapitałowych, polityki w zakresie wynagrodzeń, i innych informacji ujawniane zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, część ósma.

2 I. Wstęp 1. Bank zgodnie z wymogami określonymi w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych (zwanego dalej Rozporządzeniem ) w Części Ósmej dokonuje ujawnienia informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących profilu ryzyka Banku, funduszy własnych, wymogów kapitałowych polityki w zakresie wynagrodzeń oraz innych informacji w niniejszym dokumencie zwanym dalej Ujawnieniem według stanu na 31 grudnia 2016 r. 2. Bank w zakresie ujawnianych informacji: 1) nie stosuje pominięcie informacji uznanych za nieistotne - informacje nieistotne to w opinii Banku informacje, których pominięcie lub nieprawidłowe ujawnienie nie powinno zmienić lub wpłynąć na ocenę lub decyzję użytkownika opierającego się na tych informacjach przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych, 2) nie stosuje pominięcie informacji uznanych za zastrzeżone lub poufne Bank uznaje informacje za zastrzeżone, jeżeli ich podanie do wiadomości publicznej w opinii Banku osłabiłoby jego pozycję konkurencyjną. Bank uznaje informacje za poufne, jeśli Bank zobowiązał się wobec klienta lub innego kontrahenta do zachowania poufności. 3. Bank informuje, że niniejszy dokument obejmuje całe zakres ujawnianych informacji, określonych w Części ósmej Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 CRR. Ujawnienia informacji w innych dokumentach przez Bank wynika z art. 434 ust. 2 CRR. 4. Wszelkie dane liczbowe zostały wyrażone w tysiącach złotych, z wyjątkiem sytuacji, w których zastosowano inną jednostkę miary szczegółowo wskazaną przy prezentowanych w dalszej części danych. 5. Termin corocznej publikacji ujawnianych informacji pokrywa się z terminem publikacji sprawozdań finansowych. II. Cele i strategie w zakresie zarządzania ryzykiem art. 435 Rozporządzenia 1. Zarządzanie ryzykiem w Banku odbywa się zgodnie z długofalową Strategią zarządzania poszczególnymi ryzykami w Banku Spółdzielczym w Goworowie przygotowaną przez Zarząd i zatwierdzoną przez Radę Nadzorczą Banku. Jest ona zgodna z założeniami strategii działania Banku i podlega corocznemu przeglądowi zarządczemu i weryfikacji. Przegląd i weryfikacja dokonywana jest również w przypadku występowania znaczących zmian wewnątrz lub w otoczeniu Banku. 2. Strategia zarządzania poszczególnymi ryzykami w Banku Spółdzielczym w Goworowie jest powiązana również z innymi regulacjami o charakterze strategiczny np. Planem finansowym, a także zasadami w zakresie zarządzania ryzykiem. 3. Strategia zarządzania poszczególnymi ryzykami zawiera cele definiujące apetyt na ryzyko Banku, rozumiany jako maksymalny, akceptowalny poziom ryzyka jaki Bank może ponosić. 4. Cele definiujące apetyt na ryzyko mają charakter wskaźników ilościowych, w tym limitów wewnętrznych, a także założeń dotyczących zasad zarządzania ryzykiem o charakterze jakościowym. 5. Informacja dotycząca art ust. 1 lit a-d Rozporządzenia, tzn. strategii i procesów zarządzania tymi rodzajami ryzyka; struktury i organizacji odpowiedniej funkcji zarządzania ryzykiem, w tym informacji na temat jej uprawnień i statutu, lub innych odpowiednich rozwiązań w tym względzie; zakresu i charakteru systemów raportowania i pomiaru ryzyka; strategii w zakresie zabezpieczenia i ograniczenia ryzyka, a także strategii i procesów monitorowania stałej skuteczności instrumentów zabezpieczających i czynników łagodzących

3 ryzyko zawarte są w Strategii zarządzania ryzykiem w Banku Spółdzielczym w Goworowie oraz w zasadach zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. 6. Zatwierdzone przez Zarząd oświadczenie na temat adekwatności ustaleń dotyczących zarządzania ryzykiem w Banku, dające pewność, że stosowane systemy zarządzania ryzykiem są odpowiednie z punktu widzenia profilu i strategii Banku wymagane przez Art. 453 ust.1 lit. e zawarte jest w końcowej treści ujawnienia. 7. Informacja na temat ryzyka, zgodna z art. 435 ust 1. lit f. w której omówiono ogólny profil ryzyka Banku związany ze strategią działalności, zawierająca kluczowe wskaźniki i dane liczbowe dotyczące ryzyka zawarta jest w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego. 8. W zakresie art. 435 ust 2 Bank informuje, że: 1) Członkowie Zarządu Banku pełnią po jednym stanowisku dyrektorskim. Członkowie Rady Nadzorczej Banku pełnią po jednym stanowisku dyrektorskim. Przez stanowisko dyrektorskie należy rozumieć stanowisko zajmowane w organie Banku (odpowiednio Zarządzie albo Radzie Nadzorczej) lub organach innych podmiotów). 2) Członków Zarządu powołuje zgodnie z przepisami prawa Rada Nadzorcza, działając wg Regulaminu działania Rady Nadzorczej w Banku Spółdzielczym w Goworowie oraz Regulaminu wyboru na stanowisko Prezesa Zarządu Banku Spółdzielczego w Goworowie biorąc pod uwagę wyniki oceny wstępnej kwalifikacji, doświadczenia i reputacji kandydata. Oceny następczej kwalifikacji, doświadczenia i reputacji Członków Zarządu dokonuje Rada Nadzorcza zgodnie z Polityką w zakresie oceny kwalifikacji członków organów Banku, a także innych osób pełniących najważniejsze funkcje w Banku Spółdzielczym w Goworowie. Członków Rady Nadzorczej powołuje Zebranie Przedstawicieli Banku Spółdzielczego w Goworowie Grupa zgodnie z Regulaminem zebrania wyboru Rady Nadzorczej Banku Spółdzielczego w Goworowie biorąc pod uwagę kwalifikacje, doświadczenie i reputację kandydata. Oceny następczej kwalifikacji, doświadczenia i mreputacji Członków Rady Nadzorczej dokonuje Zebranie Przedstawicieli zgodnie z Procedurą oceny kwalifikacji członków Rady Nadzorczej oraz Rady Nadzorczej Banku Spółdzielczego w Goworowie. 3) Bank, z uwagi na skalę działalności nie stosuje strategii zróżnicowania w zakresie wyboru członków Zarządu oraz Rady Nadzorczej. 4) Bank z uwagi na skalę działania nie tworzy w obrębie Rady Nadzorczej komitetu ds. ryzyka. 5) Przepływ informacji dotyczącej ryzyka kierowanej do Zarządu oraz Rady Nadzorczej w Banku jest sformalizowany i objęty Instrukcją System informacji zarządczej w Banku Spółdzielczym w Goworowie. definiującą: częstotliwość, zakres, odbiorców i terminy sporządzania raportów i sprawozdań dotyczących ryzyka. Systemem informacji zarządczej są objęte wszystkie rodzaje ryzyka uznawane przez Bank za istotne. Zakres i częstotliwość raportowania jest dostosowana do skali narażenia na ryzyko, a także zmienności ryzyka zapewniając możliwość podejmowania decyzji, oraz odpowiedniej reakcji w przypadku zmiany ekspozycji na ryzyko. III. Zakres stosowania art. 436 Nie dotyczy. Bank nie dokonuje konsolidacji do celów rachunkowości i regulacji ostrożnościowych. IV. Fundusze własne art. 437 Ujawnienie zgodnie z Rozporządzeniem wykonawczym Komisji nr 1423/2013 z dnia 20 grudnia 2013 r. ustanawiające wykonawcze standardy techniczne w zakresie wymogów dotyczących ujawniania informacji na temat funduszy własnych instytucji zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/ Poniższe zestawienie przedstawia poziom poszczególnych pozycji funduszy własnych Banku według stanu na dzień roku.

4 Kapitały własne Banku Kapitały własne Banku według ewidencji księgowej ogółem KAPITAŁ PODSTAWOWY (fundusz udziałowy) NALEŻNE WPŁATY NA KAPITAŁ PODSTAWOWY KAPITAŁ ZAPASOWY (fundusz zasobowy) KAPITAŁ Z AKTUALIZACJI WYCENY POZOSTAŁE KAPITAŁY (fundusze) REZERWOWE NIEPODZIELONY WYNIK FINANSOWY ZYSK/STRATA Z LAT UBIEGŁYCH ZYSK NETTO ROKU OBROTOWEGO ,97zł ZŁ ZŁ ,65 ZŁ ,45 ZŁ 910,87 ZŁ ,81 ZŁ Informacje o spełnieniu przez Bank wymogów o których mowa w art. 128 Ustawy Prawo bankowe Wyszczególnienie: Wartość na r. Fundusze własne, w tym: ,99 Kapitał Tier I. w tym: ,99 Kapitał podstawowy Tier I ,99 Kapitał dodatkowy Tier I Kapitał Tier II Łączna kwota ekspozycji na ryzyko,w tym ,00 Z tytułu ryzyka kredytowego Z tytułu ryzyka walutowego Z tytułu ryzyka operacyjnego ,00 Łączny współczynnik kapitałowy 18,04 Współczynnik kapitału Tier I 18,04 Współczynnik kapitału podstawowego Tier I 18,04 Kapitał wewnętrzny ,99 2. Wartość jednego udziału wynosi 20 zł. 3. Bank nie dokonywał sekurytyzacji aktywów. V. Wymogi kapitałowe art. 438 Bank Spółdzielczy w Goworowie stosuje następujące metody wyliczania wymogów kapitałowych: 1) metodę standardową w zakresie ryzyka kredytowego, 2) metodę podstawowego wskaźnika w zakresie ryzyka operacyjnego. Łączną kwota ekspozycji na ryzyko kredytowego jest równa sumie kwot ekspozycji ważonych ryzykiem. W przyjętej przez Bank metodzie standardowej wartość ekspozycji w przypadku aktywów jest równa wartości bilansowej ekspozycji, a w przypadku pozycji pozabilansowych jest równa iloczynowi nominalnej wartości pozycji pozabilansowej pomniejszonej o utworzone na tą pozycję rezerwy celowe i procentowej wagi ryzyka produktu. Wartość aktywów ważonych ryzykiem obliczonych dla ekspozycji wobec małego lub średniego przedsiębiorcy, zaliczonych do ekspozycji wobec przedsiębiorstw, lub ekspozycji zabezpieczonych hipotekami na nieruchomościach (z wyłączeniem ekspozycji, których dotyczy niewykonanie zobowiązania),

5 Wyszczególnienie Wartość ekspozycji Wartość ekspozycji ważonej ryzykiem Wymóg kapitałowy Ekspozycje wobec rządów centralnych lub banków centralnych Ekspozycje wobec samorządów regionalnych lub władz lokalnych Ekspozycje wobec podmiotów sektora publicznego Ekspozycje wobec wielostronnych banków rozwoju - Ekspozycje wobec organizacji międzynarodowych Ekspozycje wobec instytucji Ekspozycje wobec przedsiębiorstw Ekspozycje detaliczne Ekspozycje zabezpieczone hipotekami na nieruchomościach Ekspozycje, których dotyczy niewykonane zobowiązań Ekspozycje związane ze szczególnym wysokim ryzykiem Ekspozycje w postaci obligacji zabezpieczonych Ekspozycje stanowiące pozycje sekurytyzacyjne Ekspozycje wobec instytucji i przedsiębiorstw posiadających krótkoterminowa ocenę kredytową Ekspozycje w postaci jednostek uczestnictwa lub udziałów przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania Ekspozycje kapitałowe Inne pozycje RAZEM:

6 Łączna kwota ekspozycji na ryzyko operacyjne jest równa wymogowi w zakresie funduszy własnych dla ryzyka operacyjnego pomnożonemu przez 12,5. Bank wylicza podstawę do wyznaczenia wymogu kapitałowego jako średnią arytmetyczną za okres trzech lat, wyników obliczonych jako suma poniższych pozycji rachunku zysków i strat Banku, ustalonych zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o rachunkowości, przy czym każda pozycja musi być uwzględniona odpowiednio ze znakiem dodatnim lub ujemnym. Wyliczenie wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka operacyjnego na rok 2016 W tys. zł. Lp Wyszczególnienie Wynik z tytułu odsetek Przychody z udziału akcji Wynik pozaodsetkowy Wynik do ustalenia wymogu Wymóg kapitałowy : :3 x 15% = 588 tys. zł Wielkość wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka operacyjnego wyliczona na rok 2016 wynosi 588 tys. zł Bank oblicza kapitał wewnętrzny na poszczególne rodzaje ryzyka uznane za istotne: 1) ryzyko kredytowe; 2) ryzyko operacyjne; 3) ryzyko koncentracji; 4) ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej; 5) ryzyko płynności 6) ryzyko kapitałowe. Uznane za istotne ryzyko braku zgodności Bank pokrywa kapitałem wewnętrznym obliczonym dla ryzyka operacyjnego. Przy obliczaniu dodatkowych wymogów kapitałowych na poszczególne rodzaje ryzyka przyjmuje się następujące założenia: 1) kapitał wewnętrzny na poszczególne rodzaje ryzyka będzie obliczany jako koszt lub utracony przychód (za wyjątkiem ryzyka koncentracji), który może się pojawić w wyniku zaistnienia sytuacji nieoczekiwanej; 2) koszt lub utracony przychód, o którym mowa w pkt 1, obliczany jest na podstawie testów warunków skrajnych, które Bank przeprowadza dla poszczególnych rodzajów ryzyka uznanych za istotne; 3) część lub całość kwoty, o której mowa w pkt 2, Bank może zabezpieczyć z wyniku finansowego zaplanowanego na dany rok obrotowy; 4) poziom akceptowalnego kosztu lub utraconego przychodu Bank wyznacza (jako procent funduszy własnych Banku) w oparciu o następujące przesłanki: a) wysokość planowanego wyniku finansowego na rok obrotowy, w którym aktualizujemy niniejsze zasady, b) poziom łącznego współczynnika kapitałowego, c) plany kapitałowe;

7 5) dodatkowym wymogiem kapitałowym dla poszczególnych rodzajów ryzyka (za wyjątkiem ryzyka koncentracji i ryzyka operacyjnego) będzie kwota, o jaką koszt lub utracony przychód przekroczy akceptowalny poziom ryzyka, o którym mowa w pkt 4. Kapitał wewnętrzny na ryzyko kredytowe: Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego na ryzyko kredytowe jest kapitał regulacyjny na ryzyko kredytowe. Kapitałem regulacyjnym na ryzyko kredytowe zabezpieczona została znaczna część ryzyka, związana z ryzykiem niewypłacalności kontrahenta. Bank oblicza dodatkowy wymóg kapitałowy na ryzyko kredytowe z tytułu wzrostu udziału portfela kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym oraz całkowitego braku skuteczności przyjętych zabezpieczeń, które stanowią instrumenty pomniejszania podstawy naliczania rezerw celowych. Bank przeprowadza testy warunków skrajnych dla powyższych czynników, opisane szczegółowo w obowiązujących w Banku zasadach zarządzania ryzykiem kredytowym. Wynikiem przeprowadzonych testów jest koszt, jaki poniósłby Bank na skutek wystąpienia wyżej opisanych sytuacji. Kapitał wewnętrzny na ryzyko operacyjne: Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego na ryzyko operacyjne jest kapitał regulacyjny na ryzyko operacyjne. Kapitałem regulacyjnym na ryzyko operacyjne zabezpieczona została znaczna część ryzyka wynikająca ze skali prowadzonej przez Bank działalności. Bank oblicza dodatkowy wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne zakładając wzrost wartości strat operacyjnych. Bank przeprowadza test warunków skrajnych polegający na założeniu, że straty operacyjne brutto w badanym okresie kwartalnym wzrosną trzykrotnie, opisany szczegółowo w obowiązujących w Banku zasadach zarządzania ryzykiem operacyjnym. W wyniku tego testu obliczana jest strata, która wystąpiłaby w Banku w wyniku zrealizowania się scenariusza, o opisanego powyżej. Bank tworzy dodatkowy wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne, jeżeli strata, przewyższy poziom 2% funduszy własnych; dodatkowym wymogiem kapitałowym na ryzyko operacyjne jest różnica pomiędzy obliczoną stratą a poziomem 2 % funduszy własnych. Kapitałem wewnętrznym na ryzyko operacyjne jest suma kapitału regulacyjnego na ryzyko operacyjne oraz dodatkowego wymogu kapitałowego na ryzyko operacyjne. Kapitał wewnętrzny na ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej: Bank wyznacza kapitał wewnętrzny na ryzyko stopy procentowej dla portfela bankowego. W ramach pomiaru ryzyka stopy procentowej Bank przeprowadza raz na koniec kwartału testy warunków skrajnych opisane szczegółowo w wewnętrznej procedurze banku dotyczącej zarządzania ryzykiem stopy procentowej. Bank dokonuje obliczeń dodatkowego wymogu kapitałowego na ryzyko stopy procentowej jeżeli: w przypadku gdy zmiana oprocentowania o 200 punktów bazowych powoduje spadek wartości sumy posiadanych funduszy własnych o ponad 15 % Bank wyznacza wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka przeszacowania.

8 Kapitał wewnętrzny z tytułu ryzyka stopy procentowej. Wewnętrzny wymóg kapitałowy (kapitał wewnętrzny) w zł. Ryzyko przeszacowania i bazowe łącznie ,00 Ryzyko krzywej dochodowości 1 327,60 Ryzyko opcji klienta 26758,29 Razem : ,89 Udział w funduszach własnych 2,19 % max 15 % Wewnętrzny wymóg kapitałowy z tyt. ryzyka stopy procentowej 0,0 Kapitał wewnętrzny na ryzyko płynności: Bank oblicza kapitał wewnętrzny na ryzyko płynności z tytułu zagrożenia związanego z: 1) nagłym wypływem znaczącej kwoty depozytów, 2) nagłym wzrostem niezrealizowanych zobowiązań pozabilansowych udzielonych dotyczących finansowania. Bank przeprowadza testy warunków skrajnych, o których mowa powyżej, dla których założenia zostały opisane szczegółowo w obowiązujących w Banku zasadach zarządzania ryzykiem płynności. Kapitałem wewnętrznym na ryzyko płynności jest kwota, o jaką suma wyników testów warunków skrajnych przekracza 5% funduszy własnych Banku. Z przeprowadzonego testu zakładającego pogorszenie się jakości portfela kredytowego o 20%, wzroście portfela kredytowego o 15 %, oraz spadku depozytów terminowych o 5% uzyskano następujące wyniki : Wskaźniki Wskaźnik płynności do 7 dni Wskaźnik płynności do 1 miesiąca Wskaźnik płynności do 3 miesięcy Wskaźnik płynności do 1 roku Wartości wskaźników uzyskane na dzień analizy Wartości wskaźników Uzyskane przy założeniach testu Limity ostrożnościowe 1,83 1,49 Min 0,9 1,91 1,57 Min 1,0 2,03 1,70 Min 1,0 3,05 2,47 Min 1,8 Wskaźnik płynności do 2lat 3,67 3,05 Min 1,6 Wyniki testu uwidaczniają, że Bank nie tworzy wymogu na wewnętrzny kapitał z tytułu ryzyka płynności.

9 Kapitał wewnętrzny na ryzyko kapitałowe: Bank w ocenie istotności ryzyka kapitałowego dokonuje analizy: 1. Struktury posiadanych funduszy w celu ustalenia stopnia koncentracji funduszu udziałowego; 2. Koncentracji pakietów dużych udziałów. A. Ryzyko koncentracji funduszu udziałowego 1. Oceny istotności ryzyka koncentracji funduszu udziałowego, Bank dokonuje poprzez ustalenie skali udziału funduszu udziałowego w sumie funduszy podstawowych posiadanych na datę analizy. 2. Jeżeli poziom wskaźnika udziału stanowi powyżej 30%, Bank uznaje, że ryzyko koncentracji funduszu udziałowego jest istotne. 3. Wewnętrzny wymóg kapitałowy dla ryzyka koncentracji funduszu udziałowego oblicza się od nadwyżki stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznym poziomem funduszu udziałowego a kwotą stanowiącą równowartość 30% sumy funduszy podstawowych, przy zastosowaniu wagi 8%. B. Ryzyko koncentracji dużych udziałów 1. Oceny istotności ryzyka koncentracji dużych udziałów Bank dokonuje poprzez ustalenie skali udziału sumy dużych udziałów w funduszu udziałowym posiadanym na datę analizy. 2. Za duży udział Bank uznaje kwotę sumy udziałów posiadanych przez jednego członka Banku na poziomie co najmniej 5% funduszu udziałowego. 3. Jeżeli w Banku występują pakiety dużych udziałów i jeżeli suma pakietów dużych udziałów jest większa niż 50% funduszu udziałowego, Bank uznaje ryzyko za istotne. 4. Wewnętrzny wymóg kapitałowy dla ryzyka koncentracji dużych udziałów Bank oblicza od różnicy pomiędzy wartością dużego pakietu udziałów a wartością 5% funduszu udziałowego. 5. Wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu dużych pakietów udziałów stanowi sumę wszystkich wewnętrznych wymogów kapitałowych wyznaczonych dla każdego dużego pakietu udziałów odrębnie zgodnie z ust.4. Końcowy dodatkowy wymóg na ryzyko kapitałowe Wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka kapitałowego stanowi większą z wartości wymogu: 1. na koncentrację funduszu udziałowego wyznaczonego zgodnie z pozycją A; 2. na koncentrację funduszu udziałowego wyznaczonego zgodnie z pozycją B. Poniższe zestawienie przedstawia poziom minimalnych wymogów kapitałowych na poszczególne rodzaje ryzyka według stanu na dzień roku. Wyliczenia zostały dokonane zgodnie z Zasadami szacowania wewnętrznego wymogu kapitałowego w Banku Spółdzielczym w Goworowie.

10 Wyszczególnienie Kwota w tys. zł Ryzyko kredytowe Ryzyko rynkowe Ryzyko operacyjne Pozostałe wymogi 3.359,00 588,00 Łączny wymóg na ryzyka Filaru I 3.947,00 Ryzyko koncentracji zaangażowań, z tego: koncentracji dużych zaangażowań koncentracji w sektor gospodarki koncentracji przyjętych form zabezpieczenia koncentracji zaangażowań w jednorodny instrument finansowy koncentracji geograficznej Ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej Ryzyko płynności Ryzyko wyniku finansowego Ryzyko kapitałowe, z tego: ryzyko koncentracji funduszu udziałowego ryzyko koncentracji dużych udziałów Pozostałe ryzyka, z tego: ryzyko cyklu gospodarczego ryzyko strategiczne ryzyko utraty reputacji ryzyko transferowe ryzyko rezydualne ryzyko modeli Alokacja kapitału według wymagań dla Filaru II (ponad Filar I) Łączna wartość wewnętrznych wymogów kapitałowych 3.947,00 Współczynnik wypłacalności Wewnętrzny współczynnik wypłacalności 18,04 % 18,04 % Limity wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka Rodzaj ryzyka Limit wymogów kapitałowych jako % funduszy własnych Limit kwotowy Wymóg kapitałowy Poziom wykorzystani a limitu Fundusze własne % funduszy własnych 178 Limity dla ryzyka Filaru I 79,0% ,1% Ryzyko kredytowe 65,0% ,1% Ryzyko rynkowe 2,0% ,0% Ryzyko operacyjne 10,0% ,1 %

11 Przekroczenie limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań Przekroczenie progu koncentracji kapitałowej 0,0% 0 0 0,0% 2,0% ,0% Limit łączny na ryzyko Filaru II 5,0% ,0% Razem 84,0% ,8% VI. Ekspozycja na ryzyko kontrahenta art. 439 CRR) Nie dotyczy, w zakupu. Banku nie występują instrumenty pochodne oraz transakcje z przeznaczeniem VII. Bufory kapitałowe art. 440 CRR Uwzględniając bufor zabezpieczający w wysokości 1,25 % oraz okresy przejściowe Bank powinien posiadać współczynniki kapitałowe na poziomie : 1. współczynnik kapitału podstawowego Tier 1 5,75 %; 2. współczynnik kapitału Tier 1 ; - 10,25 % 3. łączny współczynnik kapitałowy ; - 13,25 % Dodatkowo, poszczególne poziomy współczynników SA powiększane o bufor antycykliczny wskaźnik bufora antycyklicznego wynosi 0% ; wskaźnik w tej wysokości obowiązuje do czasu zmiany jego poziomu przez MF w drodze Rozporządzenia). VIII. Wskaźniki globalnego znaczenia systemowego - art. 441 Nie dotyczy. Bank nie jest podmiotem istotnym systemowo. IX. Korekty z tytułu ryzyka kredytowego art. 442 Cele strategiczne w zakresie ryzyka kredytowego obejmują 1) wdrożenie systemu zarządzania ryzykiem kredytowym zapewniającego stabilny rozwój optymalnego jakościowo portfela kredytowego; 2) dostarczanie Zarządowi Banku informacji o poziomie ryzyka kredytowego umożliwiających podejmowanie ostrożnościowych, zasadnych decyzji dotyczących działalności kredytowej Banku; 3) utrzymywanie jakości portfela kredytowego Banku, wyrażonej udziałem kredytów zagrożonych w kredytach ogółem na poziomie nie wyższym od wskaźnika występującego w sektorze banków spółdzielczych; 4) ograniczanie ryzyka utraty wartości aktywów, wynikającego z pozostałych (poza kredytami) aktywów Banku. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1)stosowanie odpowiednich standardów zawartych w regulacjach kredytowych, w szczególności dotyczących oceny zdolności kredytowej klientów Banku oraz prowadzenia monitoringu kredytów; 2)ustanawianie skutecznych i adekwatnych do ponoszonego ryzyka zabezpieczeń spłaty kredytów, w szczególności weryfikacja ich wartości i płynności, zarówno podczas oceny wniosku kredytowego, jak i w ramach prowadzonego monitoringu, ograniczanie ryzyka prawnego w procesie ustanawiania zabezpieczeń; 3)inwestowanie nadwyżek zgromadzonych środków na lokatach w banku zrzeszającym lub za pośrednictwem banku zrzeszającego w papierach wartościowych Skarbu Państwa lub Narodowego Banku Polskiego; 4)utrzymywanie w bilansie Banku tylko portfeli aktywów o charakterze bankowym; Bank kontynuuje politykę dywersyfikacji ryzyka kredytowego, poprzez stosowanie ustalonych zasad bezpieczeństwa działalności kredytowej w poszczególnych segmentach rynku oraz poprzez niezbędne instrumenty. Do podstawowych działań mających na celu minimalizację ryzyka kredytowego należy zaliczyć:

12 a) dywersyfikację struktury przedmiotowej i podmiotowej portfela, poprzez wprowadzone wewnętrzne limity branżowych oraz limity detalicznych ekspozycji kredytowych w postaci limitu udziału ww. ekspozycji w stosunku do posiadanych funduszy własnych oraz postaci limitu łącznego zaangażowania w detaliczne ekspozycje kredytowe w stosunku do jednego kredytobiorcy. b) wymaganie przy ocenie zdolności kredytowej uwiarygodnionych dokumentów, weryfikacja informacji przekazywanych przez klientów, stosowanie metod statystycznych do oceny zdolności kredytowej klientów detalicznych. c) doskonalenie metod oceny zdolności kredytowej poprzez: ostrożne zwiększanie w portfelu kredytowym kredytów inwestycyjnych długoterminowych oraz wymaganie od kredytobiorcy zwiększonego udziału własnego środków w realizację przedsięwzięcia, w przypadku hipotecznego zabezpieczenia spłaty kredytu, stosowanie cesji należności z polisy ubezpieczeniowej nieruchomości od ognia i zdarzeń losowych, wykorzystywanie do weryfikacji kredytobiorców, celem minimalizacji ryzyka i eliminowania kredytobiorców niesolidnych, między innymi system wymiany danych BIK S.A, KRD, BIG, w przypadku ekspozycji finansujących nieruchomości dążenie do ustanowienia zabezpieczenia na finansowanej nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy. 5) Analizę struktury portfela w celu wczesnej identyfikacji zagrożeń wynikających z nadmiernych zaangażowań i wprowadzanie stosownych ograniczeń, 6) Wzmacnianie monitoringu ekspozycji kredytowych, 7) Nadzór nad czynnościami wykonywanymi w toku procesu kredytowania, mający na celu weryfikację sprawności działania mechanizmów kontrolnych (obejmujący m.in.: proces przestrzegania wewnętrznych aktów normatywnych, procedur, kompetencji, itp.), 8) Prowadzenie aktywnej polityki szkoleń, także w formie bieżącego instruktażu. 9 Dbałość o to, aby informacje przekazywane klientom były zrozumiałe i rzetelne, żeby zawierały wszystkie informacje dotyczące warunków udzielania kredytów, szczególnie ponoszonych przez klienta kosztów. 10) Dbałość o profesjonalizm, staranność i rzetelną wiedzę pracowników kredytowych Banku. Ryzykiem kredytowym w Banku zarządza Zarząd. Zarząd Banku powierza nadzór nad wdrażaniem i realizacją niniejszej Polityki kredytowej Wiceprezesowi Zarządu ds. handlowych. Nadzór nad ryzykiem kredytowym pełni Prezes Zarządu. Kompetencje do podejmowania decyzji kredytowych są ustalane z uwzględnieniem zasad rozdzielenia funkcji operacyjnej od oceny ryzyka. Zarząd w Zasadach zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku Spółdzielczym w Goworowie. określa kluczowe obszary zarządzania ryzykiem kredytowym, które poddaje monitorowaniu. Definicja pozycji przeterminowanych i o utraconej jakości: - przeterminowanie przekracza 90 dni, - przeterminowana kwota przekracza w przypadku ekspozycji detalicznych 500 złotych, - przeterminowana kwota przekracza w przypadku pozostałych klas ekspozycji złotych Opis strategii przyjętych w celu określenia korekt z tytułu szczególnego i ogólnego ryzyka kredytowego Opis strategii przyjętych w celu określenia korekt z tytułu szczególnego i ogólnego ryzyka kredytowego określa Instrukcja monitoringu ekspozycji kredytowych i zabezpieczeń oraz klasyfikacji i tworzenia rezerw celowych na ryzyko BS w Goworowie.. Bank tworzy rezerwy na ryzyko związane z działalnością banków zwane dalej "rezerwami celowymi" zgodnie z zasadami określonymi: 1) w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz z późn. zm.), zwana dalej UOR, 2) w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 1 października 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków (Dz. U. Nr 191, poz z późn. zm.), 3) w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. U. Nr 235, poz z późn. zm.), zwanym dalej Rozporządzeniem w sprawie zasad tworzenia rezerw,

13 4) w polityce rachunkowości Banku, 5) w niniejszej Instrukcji monitoringu ekspozycji kredytowych i zabezpieczeń oraz klasyfikacji i zabezpieczeń oraz klasyfikacji i tworzeniu rezerw celowych w BS w Goworowie., zwanej dalej Procedurą. Bank tworzy rezerwy celowe, w odniesieniu do ekspozycji kredytowych zaklasyfikowanych do: 1) kategorii "normalne" - w zakresie ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek i kredytów detalicznych, 2) kategorii "pod obserwacją", 3) grupy "zagrożone" - w tym do kategorii "poniżej standardu", "wątpliwe" lub "stracone". Bank nie tworzy rezerw celowych dotyczących ekspozycji kredytowych stanowiących udzielone zobowiązania pozabilansowe w przypadku, gdy postanowienia umowy: 1) gwarantują Bankowi swobodę w podjęciu decyzji o uruchomieniu środków w ramach zobowiązania lub 2) uzależniają uruchomienie środków w ramach zobowiązania od terminowej obsługi już wykorzystanej części i niebudzącej obaw sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika w przypadku, gdy wymagane jest stosowanie tego kryterium, lub 3) uzależniają uruchomienie środków w ramach zobowiązania od złożenia zabezpieczeń, umożliwiających pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw celowych o kwotę odpowiadającą uruchamianym środkom lub klasyfikowanie ekspozycji kredytowej do kategorii "normalne". Rezerwy celowe na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi wynikającymi z pożyczek i kredytów detalicznych, zaklasyfikowanymi do kategorii "normalne", tworzy się w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw, stanowiącego 1,5 % podstawy tworzenia rezerw celowych. Rezerwy celowe na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi zaklasyfikowanymi do kategorii "pod obserwacją", "poniżej standardu", "wątpliwe" i "stracone" tworzy się na podstawie indywidualnej oceny ryzyka obciążającego daną ekspozycję, jednak w wysokości co najmniej wymaganego poziomu rezerw, stanowiącego w relacji do podstawy tworzenia rezerw celowych: 1) 1,5 % - w przypadku kategorii "pod obserwacją", 2) 20 % - w przypadku kategorii "poniżej standardu", 3) 50 % - w przypadku kategorii "wątpliwe", 4) 100 % - w przypadku kategorii "stracone". Rezerwy celowe tworzy się, aktualizuje co do wysokości oraz rozwiązuje najpóźniej w ostatnim dniu miesiąca kończącego kwartał, w którym dokonano przeglądu i klasyfikacji ekspozycji kredytowych. Zasady klasyfikacji ekspozycji kredytowych - kryteria klasyfikacji ekspozycji kredytowych Ekspozycje kredytowe klasyfikuje się na podstawie: 1) kryterium terminowości spłaty kapitału lub odsetek w odniesieniu do: a) ekspozycji kredytowych wobec Skarbu Państwa, b) ekspozycji kredytowych wobec osób fizycznych, udzielonych na cele nie związane z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem gospodarstwa rolnego, 2) dwóch niezależnych od siebie kryteriów, a) terminowości spłaty kapitału lub odsetek, b) sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika, w odniesieniu do pozostałych ekspozycji kredytowych. Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej Ocenę sytuacji ekonomiczno-finansowej klienta, prowadzącego pełną lub uproszczoną sprawozdawczość finansową, z wyłączeniem klientów będących jednostkami samorządu terytorialnego, przeprowadza się zgodnie z obowiązującymi w Banku przepisami, w oparciu o ocenę mierników ilościowych oraz ocenę mierników jakościowych. Ocenę mierników ilościowych klienta przeprowadza się dokonując indywidualnej analizy wpływu poszczególnych mierników na jego sytuację ekonomiczno-finansową. W przypadku, gdy w ocenie Banku, wartość mierników nie uwzględnia specyfiki prowadzonej przez klienta działalności, Bank może przy dokonywaniu oceny klienta porównać wartości mierników obliczonych dla klienta z ich poziomem właściwym dla danej działalności; dotyczy to w szczególności mierników określających płynność i rotację.

14 Ocenę jakościową klienta, który jest klientem prowadzącym pełną lub uproszczoną sprawozdawczość finansową, przeprowadza się na podstawie oceny mierników jakościowych. Ocenę sytuacji ekonomiczno-finansowej klienta, którym jest jednostka samorządu terytorialnego, przeprowadza się zgodnie z obowiązującymi w Banku przepisami, stosując w szczególności mierniki ilościowe. Ocenę sytuacji ekonomiczno-finansowej klienta, który rozlicza podatek rolny lub podatek dochodowy w formie ryczałtu bądź karty podatkowej, przeprowadza się zgodnie z obowiązującymi w Banku przepisami, w oparciu o indywidualną analizę ilościową i jakościową oraz ocenę wpływu poszczególnych mierników na jego sytuację ekonomiczno-finansową, wykorzystując mierniki. Podstawa tworzenia rezerw celowych Podstawę tworzenia rezerw celowych stanowi wartość bilansowa ekspozycji kredytowej bez uwzględnienia utworzonych rezerw celowych, ale z uwzględnieniem przewidywanej w związku z restrukturyzacją zadłużenia kwoty umorzenia części ekspozycji kredytowej. W przypadku, gdy Bank posiada wobec dłużnika ekspozycje kredytowe stanowiące zarówno należności bilansowe, jak i udzielone zobowiązania pozabilansowe, jeżeli warunki umowy nie stanowią inaczej, posiadane zabezpieczenia uwzględnia się w pierwszej kolejności w ustalaniu podstawy tworzenia rezerwy celowej na należności bilansowe. Przegląd i klasyfikacja ekspozycji kredytowych Przeglądów i klasyfikacji ekspozycji kredytowych dokonuje się według danych aktualnych na dzień przeprowadzania klasyfikacji. Bank dokonuje przeglądu i klasyfikacji ekspozycji kredytowych na koniec każdego kwartału za wyjątkiem ekspozycji kredytowych, gdzie ekspozycja jest zaklasyfikowana do kategorii normalne i kwota ekspozycji łącznie z innymi ekspozycjami Banku wobec tego podmiotu nie przekracza 5 % funduszy własnych Banku. Dokonując klasyfikacji podmiotu Bank bierze pod uwagę sytuację ekonomiczno-finansową dłużnika i terminowość spłat rat kapitałowych i odsetek na bieżąco. Opóźnienie w spłacie części należnej raty kapitałowej lub odsetkowej, w kwocie nie przekraczającej 200 zł, nie wymaga przeklasyfikowania ekspozycji kredytowej do wyższej kategorii ryzyka. Klasyfikacja ekspozycji kredytowych Ekspozycje kredytowe wobec: 1) Skarbu Państwa klasyfikuje się do kategorii ryzyka normalne, wątpliwe, stracone 2) pożyczek i kredytów detalicznych klasyfikuje się do kategorii ryzyka normalne, stracone. 3) pożyczek i kredytów mieszkaniowych oraz pożyczek i kredytów hipotecznych klasyfikuje się do kategorii ryzyka normalne, pod obserwacją, poniżej standardu, wątpliwe, stracone. 4) klientów prowadzących pełną lub uproszczoną sprawozdawczość z wyłączeniem ekspozycji kredytowych wobec jednostek samorządu terytorialnego klasyfikuje się do kategorii ryzyka normalne, pod obserwacją, poniżej standardu, wątpliwe, stracone. 5) jednostek samorządu terytorialnego klasyfikuje się do następujących kategorii ryzyka normalne, pod obserwacją, poniżej standardu, wątpliwe, stracone. 6) klientów, którzy rozliczają podatek rolny lub podatek dochodowy w formie ryczałtu bądź karty podatkowej, klasyfikuje się do kategorii ryzyka normalne, pod obserwacją, poniżej standardu wątpliwe, stracone. Zabezpieczenia pomniejszające podstawę tworzenia rezerw celowych. Zabezpieczenia pomniejszające podstawę tworzenia rezerw celowych - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. U. Nr 235, poz z późn. zm.) Tryb tworzenia, aktualizacji, rozwiązywania oraz zmiany klasyfikacji rezerw celowych Rezerwy celowe tworzy się, aktualizuje co do wysokości oraz rozwiązuje najpóźniej w ostatnim dniu miesiąca kończącego kwartał, w którym dokonano przeglądu i klasyfikacji ekspozycji kredytowych. Rezerwy celowe tworzy się w ciężar kosztów. Rezerwy celowe rozwiązuje się po wygaśnięciu przyczyn ich utworzenia.

15 Rezerwę celową zmniejsza się odpowiednio do: 1) zmniejszenia się kwoty ekspozycji kredytowej; 2) zmiany kategorii ekspozycji kredytowej na kategorię o niższym stopniu ryzyka w wyniku dokonanej klasyfikacji; 3) wzrostu wartości zabezpieczenia pomniejszającego podstawę tworzenia rezerw celowych; 4) wzrostu wartości rezerwy na ryzyko ogólne. Zmniejszenia dokonuje się po terminie wydania odpowiedniej decyzji, nie później jednak niż w terminie najbliższej klasyfikacji. Ekspozycje kredytowe stanowiące należności umorzone, przedawnione lub nieściągalne odpisuje się w ciężar utworzonych na nie rezerw celowych. Ekspozycje kredytowe, z wyłączeniem zobowiązań pozabilansowych lub inne aktywa umorzone, przedawnione lub nieściągalne zmniejszają uprzednio utworzone rezerwy, w kwocie umorzonej, przedawnionej lub nieściągalnej. Rozwiązanie rezerw celowych następuje po wygaśnięciu przyczyn ich utworzenia, tzn. w przypadku, całkowitej spłaty lub wygaśnięcia ekspozycji kredytowej z tytułu zobowiązania pozabilansowego, częściowej spłaty ekspozycji kredytowej, w części odpowiadającej tej spłacie, zmiany kategorii ekspozycji kredytowej na kategorię o niższym stopniu ryzyka w wyniku dokonanej klasyfikacji, wzrostu wartości zabezpieczenia pomniejszającego podstawę tworzenia rezerw celowych, wygaśnięcia ekspozycji kredytowej w wyniku przejęcia przez Bank aktywów dłużnika, jeżeli ich wartość rynkowa jest równa lub wyższa niż dług, wzrostu wartości rezerwy na ryzyko ogólne. Odpowiedzialność za monitorowanie i dokonywanie klasyfikacji ekspozycji kredytowych Za monitorowanie poszczególnych ekspozycji kredytowych i ich cykliczną ocenę oraz dokonywanie przeglądów zabezpieczeń, o które pomniejszono podstawę tworzenia rezerw celowych, odpowiedzialna jest stanowisko monitoringu kredytów i wierzytelności trudnych, przy czym wyniki klasyfikacji przekazuje on do akceptacji Prezesa Zarządu Banku i Członka Zarządu ds. finansowo księgowych Banku (w przypadku decyzji o przekwalifikowaniu klienta w odmienną sytuację ryzyka kredytowego oraz w przypadku, gdy zaangażowanie przekracza 5% funduszy własnych Banku). W przypadku ekspozycji kredytowych, których spłata jest uzależniona od podmiotów innych niż dłużnik, kryterium sytuacji ekonomiczno-finansowej stosuje się w odniesieniu do tego spośród tych podmiotów i dłużnika, którego sytuacja ekonomiczno-finansowa jest najgorsza. W przypadku ekspozycji kredytowych, stanowiących zobowiązanie solidarne osób trzecich, kryterium sytuacji ekonomiczno-finansowej stosuje się w odniesieniu do tej z nich, której sytuacja ekonomicznofinansowa jest najlepsza. W kwestiach nieuregulowanych w Instrukcji monitoringu ekspozycji kredytowych i zabezpieczeń oraz klasyfikacji tworzenia rezerw celowych w Banku Spółdzielczym w Goworowie. mają zastosowanie zasady zawarte w przepisach w/w aktów prawnych. Rozkład geograficzny ekspozycji w podziale na obszary ważne pod względem istotnych kategorii ekspozycji wraz z dodatkowymi szczegółowymi podziałami w stosownych przypadkach nie dotyczy. Bank prowadzi działalność lokalnie, brak ekspozycji poza granicami Polski Struktura zaangażowania Banku wobec poszczególnych sektorów lub według typu kontrahenta w rozbiciu na klasy ekspozycji. a) na dzień r. Lp Wyszczególnienie: Brutto Korekta Rezerwy Odsetki Netto wartości o ESP 1. Instytucje , , ,10 finansowe 2. Podmioty , , ,64 3, ,08 niefinansowe 3. Budżet , , ,37 Razem , , , , ,55

16 b) na dzień r. Lp Wyszczególnienie: Brutto Korekta Rezerwy Odsetki Netto wartości o ESP 1. Instytucje finansowe ,61 900, ,40 2. Podmioty , , ,98 niefinansowe ,97 3. Budżet , , ,25 Razem , , ,09 900, ,63 Na r. w stosunku do 3 klientów zaangażowanie Banku przekroczyło 10% funduszy własnych i wyniosło łącznie ,00 zł tj. 8,42 % obliga kredytowego. c) Koncentracja branżowa na dzień r. oraz r. Sektor gospodarki Zaangażowanie (bilansowe i pozabilansowe) na r. Udział w obligu kredytowym i pozabilansie na r. Zaangażowanie (bilansowe i pozabilansowe) na r. Udział w obligu kredytowym i pozabilansie na r Administracja publiczna Budownictwo Dostawa wody Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Działalność naukowa i techniczna Rolnictwo ,11 54, ,18 55,75 Handel hurt. detal ,43 10, ,67 8,97 Instytucje ,72 3, ,41 4,01 samorządowe Osoby fizyczne ,96 30, ,23 31,27 Razem , ,45 10 W działalności Banku nie występują znaczące koncentracje w segmenty rynku, podmioty czy branże. W ocenie Banku ryzyko z tym związane kształtuje się na bezpiecznym poziomie. Struktura należności Banku w podziale na kategorie /bez odsetek/ Podmiot: r r Kwota (w zł) Wsk. Struktury (W%) Kwota (w zł) Wsk. Struktury (W%) Sektor finansowy, 20, ,52 24,88 w tym: ,40 W tym należności , ,52 normalne W tym lokaty , ,40 Sektor niefinansowy, w ,98 75, ,86 72,11

17 tym: Kredyty w sytuacji , ,86 normalnej Kredyty nieregularne Poniżej standardu Wątpliwe Stracone Sektor budżetowy, ,25 3, ,37 3,01 w tym Kredyty w sytuacji , ,37 normalnej Poniżej standardu Należności ogółem: , ,75 10 Należności z odroczonym terminem zapłaty nie wystąpiły; Należności przeterminowane i należności sporne, na które nie utworzono rezerw celowych lub nie dokonano odpisu aktualizującego nie wystąpiły Informacje o kredytach i pożyczkach, od których bank nie nalicza odsetek nie wystąpiły. Aktywa finansowe a)aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy nie występują b) aktywa finansowe przeznaczone do obrotu w Banku nie występują c) kredyty i pożyczki udzielone przez Bank wykazano w punkcie 4 d) aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalności Lp. Nazwa instrumentu finansowego Wartość bilansowa na dzień r. Wartość bilansowa na dzień r. 1. Bony pieniężne NBP , ,23 2. Obligacje skarbowe 3. Obligacje monetarnych instytucji finansowych 4. Obligacje instytucji samorządowych 5. Obligacje podmiotów sektora niefinansowego 6. Hipotetyczne listy zastawne 7. Certyfikaty depozytowe RAZEM , ,23

18 Stan rezerw celowych na początek i koniec okresu obrotowego 2016 oraz ich zmiany: TREŚĆ 1.Rezerwy celowe od należności od sektora niefinansowego w tym: - w sytuacji normalnej Stan na początek roku obrotowego. Zwiększenie Wykorzystanie Rozwiązanie Stan rezerw na koniec roku obrotowego Wymagany poziom rezerw celowych , ,05 ` , , , , , , , ,64 - poniżej standardu - wątpliwe - stracone 2. Rezerwy celowe od należności sektora budżetowego RAZEM , , , , ,64 X. Aktywa wolne od obciążeń art Składnik aktywów jest traktowany jako obciążony, jeżeli został on zastawiony lub podlega jakiejkolwiek formie ustaleń mających na celu zabezpieczenie lub wsparcie jakości kredytowej transakcji bilansowej lub pozabilansowej, z której nie może on zostać swobodnie wycofany (np. w celu zastawiania dla potrzeb finansowania). Nie dotyczy Bank nie dokonuje operacji zabezpieczanych instrumentami finansowymi. XI. Korzystanie z ECAI art. 444 Nie dotyczy Bank nie korzysta z raitingów. XII. Ekspozycja na ryzyko rynkowe art. 445 L.p. Rodzaj wymogu Wymóg kapitałowy 1. Wymóg zgodnie z art. 92 ust. 3 lit b. nie dotyczy 2. Wymóg zgodnie z art. 92 ust. 3 lit c. ryzyko walutowe nie dotyczy

19 XIII. Ekspozycja na ryzyko operacyjne art Wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka operacyjnego obliczane są przez Bank metodą wskaźnika bazowego (art Rozporządzenia ). Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego na dzień wynosi zł 2. Straty z tytułu zdarzeń ryzyka operacyjnego - zdarzenia ryzyka operacyjnego zarejestrowane w rejestrze zdarzeń ryzyka operacyjnego w 2016 roku podane są w poniższej tabeli. L.p. Kategoria Strata brutto w Strata netto w zł zł 1. Oszustwa wewnętrzne 2. Oszustwa zewnętrzne 3. Zasady dotyczące zatrudnienie i bezpieczeństwa w miejscu pracy 4. Klienci, produkty i praktyki operacyjne 5. Szkody związane z aktywami rzeczowymi 6. Zakłócenia działalności banku i awarie systemu 7. Wykonywanie transakcji, dostawa i zarządzanie procesami operacyjnymi 8. Razem 3. W 2016 roku nie stwierdzono istotnych zdarzeń ryzyka operacyjnego. 4. Bank realizuje proces zarządzania ryzykiem operacyjnym, w ramach tego procesu identyfikuje się zdarzenia ryzyka operacyjnego i dokonuje się ewidencjonowania i analizy przyczyn występowania zdarzeń związanych z ryzykiem operacyjnym. W przypadku konieczności podejmowane są działania ograniczające ryzyko obejmujące zmianę procesów wewnętrznych banku, organizacji wewnętrznej, sposobu dokonywania kontroli wewnętrznej, a także organizacja odpowiednich szkoleń dla pracowników. XIV. Ekspozycje w papierach kapitałowych nieuwzględnionych w portfelu handlowym art. 447 Aktywa finansowe. a) aktywa finansowe wycenione w wartości godziwej przez wynik finansowy w 2016r. nie wystąpiły, b) aktywa finansowe przeznaczone do obrotu w Banku nie występują, c) w Banku nie występują inwestycje utrzymywane do terminu zapadalności. Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży kształtują się na r. następująco Nazwa instrumentu finansowego Wartość bilansowa na dzień r. Wartość bilansowa na dzień r. Akcje serii J BPS SA Akcje serii H BPS SA Akcje serii K BPS SA Akcje serii L BPS SA

20 Akcje serii M BPS SA Akcje BGŻ Akcje SGB - Bank Akcje serii R BPS SA ,50 Akcje serii T BPS SA Udział w Spółdzielni Ochrony Zrzeszenia RAZEM ,50 1. Na dzień bilansowy ww. akcje i udziały zostały wycenione według ceny nabycia zgodnie z par. 36 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 1 października 2010 roku w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków. 2. Informacja o aktywach finansowych dostępnych do sprzedaży, aktywach i zobowiązaniach finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, dla których nie było możliwe ustalenie w sposób wiarygodny wartości godziwej, ze wskazaniem oszacowanej wartości. nie wystąpiły. XV. Ekspozycja na ryzyko stopy procentowej przypisane pozycjom nieuwzględnionym w portfelu handlowym art Charakter ryzyka stopy procentowej i zasadnicze założenia: Celem strategicznym Banku w odniesieniu do ryzyka stopy procentowej jest minimalizacja negatywnych zmian w zakresie wyniku finansowego, na skutek niekorzystnych zmian rynkowych stóp procentowych : ponadto celem jest zidentyfikowanie podstawowych zagrożeń związanych z tym ryzykiem, z jednoczesnym zastosowaniem odpowiednich metod zarządzania mających na celu eliminację zagrożeń nierównomiernej reakcji różnych pozycji bilansowych na zmiany stóp procentowych, a przez to na zmiany przychodów i kosztów odsetkowych. 2. Realizacja strategii Banku w zakresie zarządzania ryzykiem stopy procentowej oparta jest m. In. na następujących zasadach : 1) Do pomiaru ryzyka stopy procentowej Bank stosuje metodę luki stopy procentowej 2) Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej koncentruje się na zarządzaniu ryzykiem przeszacowania, ryzykiem bazowym, na kontroli ryzyka opcji klienta, oraz na analizie zmian w zakresie krzywej dochodowości ( ryzyko krzywej dochodowości ) i ewentualnego wpływu tych zmian na wynik odsetkowy. 3) Bank ogranicza poziom ryzyka stopy procentowej poprzez stosowanie systemu limitów i odpowiednie kształtowanie struktury aktywów, pasywów i zobowiązań pozabilansowych. 3. Zakłada się, że zmiana stóp procentowych sama w sobie nie jest źródłem potencjalnych strat dla Banku : narażenie na negatywne oddziaływanie na wyniki Banku związane jest z występującymi różnicami w wielkościach i strukturze aktywów i pasywów przeszacowanych w poszczególnych przedziałach czasowych oraz niekorzystnymi i trudnymi do przewidzenia zmianami rynkowych stóp procentowych. 4. Bank dąży do kształtowania struktury aktywów, pasywów i pozycji pozabilansowych w taki sposób, by uzyskać optymalne efekty w zakresie poziomu wyniku odsetkowego, przy zakładanych zmianach rynkowych stóp procentowych : jednocześnie zachowany będzie warunek bezpieczeństwa wyniku odsetkowego przy nieoczekiwanej zmianie tych stóp w kierunku przeciwnym od zakładanego.

21 5. W celu utrzymania założonego w planach strategicznych i rocznych planach finansowych profilu ryzyka, Bank zmienia swoje narażenie na ryzyko stopy procentowej za pomocą działań związanych z: 1) inwestowaniem (głównie poprzez sterowanie terminami zapadalności lokat o stałym oprocentowaniu deponowanymi w banku zrzeszającym), 2) kredytowaniem (ustalanie parametrów produktów kredytowych), 3) finansowaniem zewnętrznym, 4) ustalaniem oprocentowania, 5) zarządzaniem terminami zapadalności / wymagalności oraz przeszacowania różnych portfeli. Bank podejmuje następujące działania: 1) prowadzi bieżący monitoring kształtowania się najważniejszych rynkowych stóp procentowych na rynku lokalnym, 2) dokonuje analiz prognoz w zakresie możliwych wariantów zachowania się rynkowych stóp procentowych w przyszłości, 3) analizuje kształtowanie się oprocentowania poszczególnych, własnych produktów bankowych na tle stóp rynkowych oraz porównywalnej oferty konkurencyjnych banków, 4) zarządza poszczególnymi grupami aktywów i pasywów w taki sposób, aby zapewnić realizację optymalnej, w danych warunkach, wysokości marży odsetkowej Banku. Zarząd Banku otrzymuje sprawozdania zawierające niezbędne informacje odnośnie ryzyka stopy procentowej w okresach miesięcznych, natomiast Rada Nadzorcza Banku w okresach kwartalnych. W przypadku wzrostu poziomu ryzyka raporty mogą być opracowywane częściej. 6. Metody pomiaru ryzyka stopy procentowej. 1 Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej ma charakter : 1) skonsolidowany oznacza to, że obejmuje ono łącznie wszystkie jednostki i komórki organizacyjne Banku Oraz 2)całościowy uwzględniane SA przy analizie wszystkie jednostki istotne dla Banku rodzaje ryzyka stopy procentowej w powiązaniu z innymi rodzajami ryzyk bankowych. 2 Pomiar ryzyka stopy procentowej obejmuje wszystkie oprocentowane pozycje bilansowe i pozabilansowe zarządzane przez jednostki i komórki Banku. 3 W ramach ryzyka stopy procentowej, Bank wyróżnia następujące kategorie ryzyka : 1) ryzyko przeszacowania ( ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania), 2)Ryzyko bazowe, 3) ryzyko opcji klienta, 4) ryzyko krzywej dochodowości. 4 Najważniejsza część ryzyka stopy procentowej w Banku związana jest z ryzykiem przeszacowania oraz ryzykiem bazowym, gdyż według obserwacji historycznych, w największym stopniu wpływa na poziom zmian wyniku odsetkowego. 5 Pomiar ryzyka przeszacowania oraz bazowego polega na : Porównaniu, metodą luki stopy procentowej, wielkości aktywów Banku przeszacowanych w danym przedziale czasowym z wartością pasywów przeszacowanych w tym samym przedziale czasowym, w podziale na poszczególne stopy referencyjne. Wyliczeniu zmian wyniku odsetkowego w przyjętych okresach, na podstawie założonych zmian stóp procentowych. 6 Ryzyko opcji klienta bada się na dwóch poziomach : W ramach opracowywania nowych produktów lub zmian w już obowiązujących regulacjach, tak by uniknąć zawierania zobowiązań zbyt ryzykownych dla Banku, Poprzez analizę poziomu wykorzystania opcji klienta, na podstawie zrywalności depozytów oraz spłat kredytów przed terminem umownym. 7. Ryzyko krzywej dochodowości występuje w sytuacji angażowania się Banku w instrumenty finansowe aktywne i pasywne z terminami przeszacowania powyżej 3 miesięcy. 8. Bank do pomiaru stopnia narażenia na ryzyko stopy procentowej stosuje : Metodę luki ( jako podstawowe narzędzie analityczne) Metodę symulacji zmian wyniku odsetkowego Analizę podstawowych wskaźników związanych z ryzykiem stopy procentowej Metodę szacowania zmian wartości ekonomicznej banku. 9. Wpływ szokowej zmiany rynkowych stóp procentowych o 200 punktów bazowych na wynik finansowy według stanu na dzień r wyniesie 196 tyś zł