A N N A L E S 1 U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A

Transkrypt

1 A N N A L E S 1 U N V E R S T A T S M A R A E C U R E - S K Ł O D O S K A L U B L N P O L O N A VOL. LX SECTO E 25 Katedra Łkarstwa i Kształtowania Zieleni, Akademia Rolnicza w Lublinie ul. Akademicka 15, 2-95 Lublin, Poland Ryszard Baryła Ocena przydatnoci Lolium perenne L. do mieszanek pastwiskowych na gleby torfowo-murszowe Evaluation of usefulness of Lolium perenne L. for pasture mixtures on peat-mursh soils ABSTRACT. Studies aiming to evaluate the usefulness of Lolium perenne (Polish cultivars Anna, Arka, Maja, Rela, Solen, line SZD-291 and Dutch ones Baristra, Barlano, Barezane) for pasture mixtures applied on peat-mursh soils were performed in 24. The above cultivars constituted a 35 share in mixtures whose other components were: Trifolium repens (35), Phleum pratense (2) and Dactylis glomerata (1). The mixture without Lolium perenne was a control. The pasture sward was annually ( 24) fertilized at following rates: N 4, P 35 and K 1 kg ha -1 and grazed 4 or 5 times per grazing season by Limuse breed cattle. Mean yields of absolutely dry pasture sward within 8-year performance period ranged from 8.15 (control mixture) to 9.15 t ha -1 (mixture with Rela cv. share) and significant differentiation was found only between these yields. Mixtures with Lolium perenne cultivars did not differ with the achieved yields values. Lolium perenne and Trifolium repens dominated in the pasture sward. The share of Lolium perenne was much reduced in the sward after the frosty winter 22/23 and the share of the first cut was decreased to the level of about 1 24 (depending on the cultivar). Their gradual regeneration was observed in subsequent cuts. KEY ORDS: pasture mixtures, peat-mursh soil, Lolium perenne, cultivars, yielding, species composition. Plonowanie i warto paszy ze zbiorowisk trawiastych zaley w duym stopniu od ich składu gatunkowego. Skład ten ulega znacznym zmianom pod wpływem wielu czynników: biologicznych, przyrodniczych i pratotechnicznych. Annales UMCS, Sec. E, 25, 6,

2 25 R. Baryła Du dynamik zmian składu gatunkowego zbiorowisk trawiastych obserwuje si w siedliskach pobagiennych, a zwłaszcza na glebach torfowo-murszowych [Kowalczyk 1973; Kamiski 2; Baryła 21). Po odwodnieniu gleb organicznych zachodz zmiany właciwoci fizykochemicznych i hydrotermicznych w wierzchnich ich warstwach. ntensywno tych zmian jest znacznie zrónicowana, w duym stopniu uzaleniona od rodzaju torfu oraz czasu, jaki upłynł od regulacji stosunków wodnych [Churski i Churska 1995]. Zmiany te s przyczyn pogarszania si warunków wegetacji rolin, zwłaszcza traw [Gawlik i Harkot ]. takich warunkach siedliskowych obserwuje si czsto zmiany składu gatunkowego, a zwłaszcza sukcesywne ustpowanie wartociowych traw, co wpływa na obnienie plonowania i wartoci paszy pozyskiwanej ze zbiorowisk trawiastych. warunkach gleb torfowo-murszowych stabilno składu gatunkowego zbiorowisk trawiastych ukształtowanych przez zasiew ocenia si na okres 4 6 lat, zwłaszcza uytkowanych konie. pocztkowym okresie s one powolne, a w kolejnych latach znacznie si nasilaj w kierunku dominacji Poa pratensis [Kamiski 2; Baryła 21]. Uytkowanie pastwiskowe runi trawiastej w takich warunkach siedliskowych ogranicza tempo zmian składu gatunkowego i powoduje wiksz jego stabilno [arda ]. Celem bada było porównanie plonowania i ocena stabilnoci składu gatunkowego runi pastwiskowej z udziałem rónych odmian Lolium perenne na glebie torfowo-murszowej w warunkach wieloletniego uytkowania. MATERAŁ METODY Badania przeprowadzono w latach 24 na kwaterze pastwiskowej w Stacji Dydaktyczno-Badawczej w Sosnowicy (rejon Kanału ieprz-krzna), nalecej do Katedry Łkarstwa i Kształtowania Zieleni AR w Lublinie. badaniach oceniano plonowanie i zmiany składu gatunkowego runi mieszanek z udziałem szeciu odmian krajowych Lolium perenne L. (Anna, Arka, Maja, Rela, Solen, ród SZD-291) oraz trzech holenderskich (Baristra, Barezane i Barlano]. Badania realizowano na dowiadczeniu załoonym w okresie letnim w roku [Baryła i Lipiska 23], w którym uwzgldniono nastpujce obiekty: 1 mieszanka podstawowa bez Lolium perenne L. (obiekt kontrolny), 2 mieszanka podstawowa z udziałem czterech odmian Lolium perenne L (Anna, Arka, Maja, Solen), 3 11 mieszanka podstawowa z Lolium perenne L. (kolejno odmiany) Anna, Arka, Maja, Rela, Solen, ród SZD-291, Baristra, Barezane i Barlano. mieszankach z Lolium perenne (obiekty 2 11) odmiany tego gatunku miały po 35 udziału, a gatunki mieszanki podstawowej po 65 udziału w pokry-

3 Ocena przydatnoci Lolium perenne L. 251 ciu (tab. 1). Corocznie w latach uytkowania ( 24) stosowano nawoenie w iloci: N 4 kg ha -1 (proporcjonalnie po, i wypasie, saletra amonowa); P 35 kg ha -1 (jednorazowo wiosn, superfosfat); K 1 kg ha -1 (w dwu równych dawkach wiosn i po wypasie, sól potasowa). sezonie pastwiskowym przed kadym wypasem (4 lub 5 rotacji pastwiskowych) przeprowadzono wycen plonowania runi (koszenie z powierzchni 8 m 2 w czterech powtórzeniach poletko o powierzchni 4 m 2 ) oraz pobierano po dwie rednie próby zielonki do okrelenia suchej masy (suszenia w 15 o C) i składu gatunkowego metod analizy botaniczno-wagowej. Po wycenie plonu ru była wypasana przez krowy rasy limousine. roku odrost pierwszy został skoszony z uwagi na długotrwały wysoki poziom wody gruntowej, uniemoliwiajcy przeprowadzenie wypasu w optymalnym terminie. Tabela 1. Skład gatunkowy mieszanek pastwiskowych Table 1. Species composition of pasture mixtures Gatunki Species Obiekt 1 Treatment 1 Obiekty 2-11 Treatments 2-11 kg kg Phleum pratense odm. Kaba cv. 31 6,6 2 4,2 Dactylis glomerata odm. Areda cv. 15 3,4 1 2,2 Trifolium repens odm. Romena cv. 54 1,8 35 7, Lolium perenne odm. cv. Anna, Arka, Maja, Rela, Solen, ród SZD-291, Baristra, Barezane i Barlano family 35 11,2-14,7 Dowiadczenie załoono na kwaterze pastwiskowej o glebie torfowo- -murszowej (Mt ), wytworzonej z torfu turzycowiskowego zalegajcego na torfie szuwarowym. Gleba ta miała odczyn kwany (ph 5,1) oraz nisk zasobno w składniki pokarmowe. Poziom wody gruntowej był zrónicowany, wiosn najczciej wysoki, a obniajcy si sukcesywnie w okresie letnim i w du- ym stopniu uzaleniony od rozkładu i sumy opadów w okresie wegetacyjnym (ryc.1). Sumy opadów w okresie wegetacyjnym poszczególnych lat bada były znacznie zrónicowane, bo wahały si od 25 mm w roku 23 do około 558 mm w roku. Rozkład opadów był równie nierównomierny, a szczególnie znacznie zrónicowany w miesicach letnich (lipiec-sierpie). Zarówno niedobór opadów, jak i nadmiar wpływa niekorzystnie na plonowanie, skład gatunkowy runi oraz organizacj wypasu. Duy wpływ na skład gatunkowy

4 252 R. Baryła mm V V V V V X X opady temp. oc 25 miesic cm poziom wody gruntowej V V V V V X X mm opady temp. V V V V V X X oc 25 miesic cm poziom wody gruntowej V V V V V X X Rycina 1. Miesiczne sumy opadów atmosferycznych (mm), rozkład temperatur ( C) oraz poziomy wody gruntowej (cm) w latach 24 Figure 1. Monthly sums of atmospheric rainfalls (mm), distribution of temperatures ( o C) and levels of ground water (cm) in the years 24

5 Ocena przydatnoci Lolium perenne L. 253 zbiorowisk, zwłaszcza w warunkach gleb torfowo-murszowych, maj warunki termiczne w okresie zimowym z uwagi na moliwo przemarzania niektórych gatunków traw [Grzegorczyk 1989; arda ; wintal 21]. Takie niekorzystne warunki odnotowano w okresie zimowym przełomu lat 22/23. PLONY rednie plony absolutnie suchej masy runi pastwiskowej za 8-letni okres uytkowania (-24) wahały si w granicach 8,15 t ha -1 (mieszanka kontrolna) 9,15 t ha -1 (mieszanka z odmian Rela) i udowodniono statystycznie ich zrónicowanie (tab. 2). Tabela 2. Plon runi mieszanek pastwiskowych z udziałem rónych odmian Lolium perenne (a.s.m. t ha 1 ) Table 2. Yields of pasture mixtures sward with the share of various cultivars of Lolium perenne (ADM t ha 1 ) Mieszanka (odmiany) Rok Year Plon Mixture (cultivars) redni Yields mean Kontrolna Control 7,75 8,86 7,37 8,33 7,43 8,3 8,98 8,44 8,15 Mieszanka odmian 8,27 8,96 8,47 8,65 7,9 7,71 8,84 9,31 8,51 Mixtures of cultivars odm. Anna cv. 8,65 9,75 8,3 9,17 8,13 8,73 9,13 9,49 8,86 odm. Arka cv. 8,47 8,4 8,41 8,82 8,8 7,81 9,95 9,38 8,76 odm. Maja cv. 8,28 9,48 9,39 8,65 8,41 8,44 9,32 8,63 8,83 odm. Rela cv. 8,29 8,46 8,59 9,16 9,29 9,48 1,13 9,8 9,15 odm. Solen cv. 8,14 7,77 8,25 8,29 8,53 8,36 8,98 8,57 8,36 ród SZD-291family 7,34 8,9 8,85 8,83 8,82 8,71 9,58 8,84 8,73 odm. Baristra cv. 7,11 8,36 8,93 8,74 8,63 8,96 9,95 9,75 8,8 odm. Barezane cv. 7,97 8,5 8,4 8,77 8,48 8,8 9,19 9,35 8,63 odm. Barlano cv. 8,17 8,6 8,26 8,99 9,12 7,81 9,78 8,92 8,64 Plon redni Mean yield 8,4 8,64 8,45 8,76 8,5 8,44 9,44 9,14 NR,5 LSD,5 mieszanek mixtures,82,75,35 -,7 NR,5 LSD,5 lata, years,56

6 254 R. Baryła Kontrola - Control Lolium perenne pozostałe trawy wysiane-other grasses Trifolium repens gat. z rodz. Poa-species of Poa type inne trawy - other grasses zioła i chwasty - herbs and weeds - wysiew - sowin; i - odrosty-regrowths; lata-years Mieszanka odmian-cultivar mixture Anna Arka Maja

7 Ocena przydatnoci Lolium perenne L Rela Solen SZD Baristra Barezane Barlano Rycina 2. Zmiany w składzie gatunkowym runi pastwiskowej w latach 24 Figure 2. Changes of species composition of pasture mixtures in stotnie najwyszym plonowaniem odznaczała si mieszanka z odmian Rela, ale tylko w stosunku do mieszanki kontrolnej (bez Lolium perenne). Mieszanki z testowanymi odmianami Lolium perenne plonowały na zblionym poziomie. Potwierdza to rezultaty innych bada, z których wynika, e odmiany Lolium perenne nie maj wpływu na zrónicowanie plonów runi pastwiskowej

8 256 R. Baryła [Dembek b]. Mieszanka z odmian Rela odznaczała si równie najwyszym plonowaniem w latach Mogło to by zwizane z sukcesywnie zwikszajcym si udziałem Poa pratensis w runi tej mieszanki w miejsce ustpujcej Lolium perenne. Stosunkowo niskie plonowanie mieszanki kontrolnej (bez Lolium perenne ) było wynikiem braku w jej składzie traw niskich, w których stopniowo zwikszała swój udział Poa pratensis w kolejnych latach uytkowania w miejsce ustpujcej Phleum pratense. rednie plony runi pastwiskowej naley uzna za wysokie, poniewa uzyskano je w warunkach niskiego poziomu nawoenia azotem (4 N kg ha -1 ), na obiekcie, który został zmeliorowany w latach ysze plony runi pastwiskowej otrzymała arda [] w podobnych warunkach siedliskowych, lecz po zastosowaniu wyszych poziomów nawoenia azotem. Natomiast zbli- one plony uzyskała Klczek [23] w warunkach gleb mineralnych, ale po zastosowaniu nawoenia azotem w dawce 15 kg ha -1. Mieszanki trawiaste z Trifolium repens cechuj si wysokim potencjałem produkcyjnym, poniewa Trifolium repens spełnia rol substytutu nawoenia azotowego [Nowosielowa i in. 1992; Dembek a; arda ]. publikacjach dotyczcych pastwisk zwraca si szczególnie uwag na mieszanki z Lolium perenne i Trifolium repens, które charakteryzuje wysoki potencjał produkcyjny [arda ; Bałuch i Benedycki 23]. Dembek [a] wykazał, e naturalna produkcyjno mieszanek ycicowo-koniczynowych zbliona jest do jednogatunkowych zasiewów Lolium perenne w warunkach nawoenia azotem około 24 N kg ha -1. Plonowanie runi pastwiskowej uzalenione jest w znacznym stopniu od iloci i rozkładu opadów w okresie wegetacyjnym, zwłaszcza w warunkach gleb mineralnych [Grzegorczyk 1989; arda ]. Dlatego te czsto odnotowuje si due zrónicowanie plonu runi pastwiskowej w zalenoci od lat. przeprowadzonych badaniach stwierdzono równie zrónicowanie rednich plonów suchej masy, uzyskanych w poszczególnych latach, co wskazuje na znaczcy wpływ warunków klimatycznych na plonowanie runi pastwiskowej. warunkach gleb torfowo-murszowych warunki wilgotnociowe s bardziej stabilne w porównaniu z glebami mineralnymi i wpływ iloci oraz rozkładu opadów na zrónicowanie plonowania zbiorowisk trawiastych jest znacznie mniejszy [ urek 21]. Naley jednak zwróci uwag na problem okresowego nadmiernego uwilgotnienia gleb torfowo-murszowych wiosn, co moe opónia rozpoczcie okresu wegetacji, a tym samym obnia plonowanie. Takie warunki odnotowano w r., co spowodowało znaczne opónienie zbioru pierwszego odrostu i w konsekwencji obnienie plonów sumarycznych, które były najnisze w okresie badawczym (tab. 2). Ponadto w siedliskach gleb pobagiennych mog wystpo-

9 Ocena przydatnoci Lolium perenne L. 257 wa niekorzystne warunki termiczne w okresie zimowym, co moe powodowa przemarzanie niektórych gatunków zbiorowisk trawiastych, a zwłaszcza Lolium perenne [Grzegorczyk 1989; Baryła i arda ; arda ]. Mieszanki z tym gatunkiem mog zatem niej plonowa, zwłaszcza w pierwszym odro- cie, w porównaniu z mieszankami bez tego gatunku [arda ; urek 21]. Takie zjawisko odnotowano w roku 23, w którym pierwszy odrost stanowił tylko 12,8 plonu sumarycznego w przeciwiestwie do pozostałych lat bada (około 19 23). Był to wynik znacznego ograniczenia udziału w tym odrocie Lolium perenne wskutek niekorzystnych warunków termicznych okresu zimowego oraz długotrwałego wysokiego poziomu wody gruntowej wiosn, który w znacznym stopniu ograniczał szybk regeneracj Lolium perenne [Baryła i arda ]. Pomimo znacznego obnienia Lolium perenne w runi pastwiskowej w latach w porównaniu z latami poprzednimi uzyskano w tych latach najwysze sumaryczne plony. miejsce ustpujcej Lolium perenne weszła Poa pratensis, która łcznie z innymi gatunkami runi zapewniała wysokie jej plonowanie, co potwierdzaj wyniki ardy [25], wskazujce na wysze plonowanie runi wiechlinowokoniczynowej w porównaniu z ycicowo-koniczynow. SKŁAD GATUNKOY RUN Podstawowym gatunkiem, który był oceniany w runi wysianych mieszanek pastwiskowych, był Lolium perenne, reprezentowany przez róne odmiany. Udział tego gatunku w runi pastwiskowej był wysoki ju w roku wysiewu mieszanek (wahał si w przedziale 3 44 w zalenoci od odmiany). kolejnych latach uytkowania udział ten był znacznie wyszy, bo dochodził nawet do 6 65 (ryc. 2). Po okresie zimowym przełomu lat 22/23 udział Lolium perenne w runi pierwszego odrostu w roku 23 obniył si do poziomu 2,6 6,3. skazuje to na znaczne przemarznicie Lolium perenne w okresie zimowym, co potwierdzaj wyniki innych bada, które wskazuj na przemarzanie tego gatunku w okresie mronych beznienych zim [Grzegorczyk 1989; Baryła i arda 199; arda ; wintal 21, urek 21]. warunkach gleb organicznych duy wpływ na skład gatunkowy zbiorowisk trawiastych ma temperatura, zwłaszcza w okresach zimowych. Due spadki termiczne przy braku okrywy nienej s przyczyn głbszego zamarzania gleby, w czasie którego moe zachodzi uszkodzenie systemu korzeniowego rolin, zwłaszcza motylkowatych oraz traw lunokpkowych. Ewentualnie gruba okrywa niena przy braku za-

10 258 R. Baryła marznicia gleby moe osłabi rolinno poprzez rozwój chorób grzybowych [arda ]. okresie wegetacyjnym roku 23 obserwowano regeneracj Lolium perenne i wzrost udziału w runi kolejnych odrostów, podobnie jak w roku 24 (ryc. 2). skazuje to na due właciwoci regeneracyjne tego gatunku po ograniczeniu jego udziału w runi zbiorowisk trawiastych [Baryła i arda ]. Udział Lolium perenne w okresie bada był najczciej niszy w runi pierwszych odrostów, a wyszy w odrostach letnich. By moe zwizane to było z wikszym uwilgotnieniem badanej gleby wiosn, a tym samym niszymi jej temperaturami, które mogły opónia intensywno procesów mikrobiologicznych i dostpno azotu, zarówno z zapasów glebowych jak i wizanego biologicznie [Sawicka ]. Lolium perenne naley bowiem do gatunków silnie reagujcych na niedobór tego składnika w rodowisku glebowym [Dembek b]. Drugim podstawowym gatunkiem w testowanych mieszankach pastwiskowych była Trifolium repens. Gatunek ten miał mniejszy udział w runi, zarówno w roku wysiewu mieszanek, jak w runi pierwszego odrostu w roku nastpnym (). Naley przypuszcza, e spowodowane to było duym udziałem traw w runi tego odrostu i opónieniem terminu jego zbioru z uwagi na wysoki poziom wody gruntowej. kolejnych odrostach tego roku, jak i kolejnych latach uytkowania, udział Trifolium repens był stosunkowo wysoki, zbliony do udziału nasion w wysianych mieszankach. Analizujc udział tego gatunku w runi kolejnych odrostów w poszczególnych latach bada, zwraca uwag najmniejszy jego udział w odrostach pierwszych i wzrastajcy w kolejnych (ryc. 2). Jest to charakterystyczne zachowanie si tego gatunku w runi zbiorowisk pastwiskowych na glebach organicznych [arda ]. Niskie temperatury gleb organicznych wiosn ograniczaj tempo wzrostu tego gatunku, który intensywnie rozwija si dopiero w warunkach wyszych temperatur okresu letniego [Falkowski i in.; arda ]. Takie warunki siedliskowe ograniczaj równie biologiczne wizanie azotu przez bakterie Rhizobium [Sawicka ]. Pozostałe wysiane gatunki traw (Phleum pratense i Dactylis glomerata) w mieszankach z Lolium perenne miały niewielki udział w badanej runi pastwiskowej (do 1) (ryc. 2). Natomiast udział tych gatunków w runi mieszanki kontrolnej (bez Lolium perenne) był do znaczny, ale tylko przez pierwszy czteroletni okres uytkowania. nastpnych latach znacznie si obniył i był porównywalny z udziałem w runi mieszanek z Lolium perenne. Znaczny udział w runi testowanych mieszanek pastwiskowych miały gatunki z rodzaju Poa (P. trivialis i P. pratensis). pierwszych latach uytkowania

11 Ocena przydatnoci Lolium perenne L. 259 ( 22), zwłaszcza w runi pierwszych odrostów, była to Poa trivialis, w kolejnych latach wzrastał sukcesywnie udział Poa pratensis. Udział tego gatunku był szczególnie duy w runi mieszanek w latach po przemarzniciu i znacznym obnieniu w runi Lolium perenne. Ponadto duy udział Poa pratensis odnotowano w runi mieszanki kontrolnej (bez Lolium perenne), a zwikszajcy si sukcesywnie ju od trzeciego-czwartego roku uytkowania. Dowodzi to, e znaczny udział w runi trawiastej Lolium perenne moe skutecznie ogranicza udział gatunków z rodzaju Poa, co potwierdzaj wyniki innych bada [Lipiska 24]. Udział gatunków z grupy ziół i chwastów w runi pastwiskowej był niewielki, z wyjtkiem roku zasiewu (ryc. 2). PODSUMOANE NOSK ieloletnie badania dotyczce oceny plonowania mieszanek pastwiskowych z udziałem rónych odmian Lolium perenne i trwałoci tego gatunku w warunkach gleby torfowo-murszowej wskazuj na due moliwoci produkcyjne mieszanek koniczynowo-trawiastych w badanych warunkach siedliskowych. Gleby organiczne, a zwłaszcza torfowo-murszowe, charakteryzuj si wysokim potencjałem produkcyjnym, nawet w warunkach ograniczonego nawoenia azotem, co potwierdziły przeprowadzone badania. Jest to uwarunkowane znaczn zasobnoci tych gleb w azot, który jest sukcesywnie udostpniany rolinnoci zbiorowisk w procesie mineralizacji substancji organicznej. Ponadto gleby torfowomurszowe cechuj si stosunkowo stabilnymi warunkami wilgotnociowymi, nawet w warunkach niedoboru opadów. Skład gatunkowy runi pastwiskowej w okresie badawczym był na ogół stabilny, chocia zrónicowany zarówno w latach, jak i okresach pastwiskowych poszczególnych lat bada. Naley zwróci uwag na przemarznicie Lolium perenne w okresie zimowym przełomu lat 22/23, ale równoczenie naley podkreli du zdolno tego gatunku do szybkiej regeneracji, co koreluje z wynikami wczeniejszych bada [Baryła i arda ]. Na podstawie uzyskanych wyników bada mona wycign nastpujce wnioski: 1. Badane mieszanki pastwiskowe z rónymi odmianami Lolium perenne wykazywały si wysokim potencjałem plonotwórczym w warunkach gleby torfowo-murszowej przy ograniczonym poziomie nawoenia azotem. 2. Skład gatunkowy runi mieszanek z Lolium perenne był w okresie 5 6-letniego uytkowania pastwiskowego na ogół stabilny, ale znacznie zróni-

12 26 R. Baryła cowany po przemarzniciu tego gatunku w okresie zimowym przełomu lat 22/ Lolium perenne okazała si gatunkiem o duej zdolnoci regeneracji po uszkodzeniach mrozowych okresu zimowego. 4. Udział Lolium perenne w mieszankach w znacznym stopniu ograniczał ekspansywno w zbiorowiskach trawiastych siedlisk pobagiennych gatunków z rodzaju Poa (P. pratensis, P. trivialis). 5. Uzyskane wyniki wskazuj na zasadno uwzgldnienia w składzie mieszanek pastwiskowych w warunkach siedlisk pobagiennych Lolium perenne. PMENNCTO Bałuch A., Benedycki S., 23. Plonowanie i warto pokarmowa mieszanki ycicy trwałej z koniczyn biał w warunkach Pojezierza Olsztyskiego. Łkarstwo w Polsce 6, 2 6. Baryła R. 21. Zmiany składu gatunkowego runi łkowej w siedlisku pobagiennym. (Synteza 3- letnich bada przeprowadzonych w Sosnowicy rejon Kanału ieprz-krzna) Annales UMCS, Sect. E, 56, Baryła R., Lipiska H. 23. ielko i rozkład plonowania mieszanek pastwiskowych z udziałem wybranych odmian ycicy trwałej w siedliskach pobagiennych. Łkarstwo w Polsce, 6, Barła R., arda M.. pływ czynników siedliskowych na udział Lolium perenne L. w zbiorowiskach trawiastych na glebie torfowo-murszowej. Łkarstwo w Polsce, 2, Churski T., Churska Cz Przeobraenie zachodzce w jednakowo odwodnionych rodzajowo rónych glebach torfowo-murszowych obiektu izna. iad. MUZ, 18, 3, wintal H. 21. Zmiany składu gatunkowego runi pastwiskowej z udziałem rolin motylkowatych w zalenoci od typu gleby. Annales UMCS, sectio E, 56, Dembek R. a. Ocena wizania azotu przez koniczyn biał w siewach jednogatunkowych i mieszankach z ycic trwał. Zesz. Probl. PNR 453, Dembek R. b. Porównanie plonowania ycicy trwałej (Lolium perenne L. ) i jej mieszanek z koniczyn biał (Trifolium repens L.) przy ograniczonym nawoeniu azotem. Biul. Oceny Odmian 29, Falkowski M., Kozłowski St., Kukułka J.. Czynniki ograniczajce wykorzystanie gatunków i odmian traw w procesie produkcji pasz. Biul. Oceny Odmian 29, Gawlik J., Harkot.. zrost i rozwój ycicy trwałej w okresie letnio-jesiennym na utworach murszowych silnie przeobraonych w warunkach dowiadczenia wazonowego. iadomoci MUZ 19, 3, Grzegorczyk S Produkcyjno kilku mieszanek łkowych i pastwiskowych w warunkach Pojezierza Mazurskiego. Acta Acad. Agicult. Techn. Olsztyn, Agricultura, 47, suppl. D, s. 58. Kamiski J. 2. Plonowanie, zmiany florystyczne i warto pokarmowa czterech fenologicznie zrónicowanych mieszanek łkowych na glebie torfowo-murszowej. iad. MUZ 2, 4, Klczek Cz. 23. Lolium perenne w produkcji pasz na uytkach zielonych terenów południowej Polski. Łkarstwo w Polsce 5,

13 Ocena przydatnoci Lolium perenne L. 261 Kowalczyk J Nietrwało łk torfowych w niektórych siedliskach o intensywnej mineralizacji. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 15, Lipiska H. 22. Allelopatyczne oddziaływanie Lolium perenne L. na wybrane gatunki traw. Łkarstwo w Polsce 5, Novoselova A., Frame J The role of legumes in Europen Grassland production. Proc. of the 14 th Gen. Meet. Europen Grassland Fed., Lahti, Sawicka A.. Czynniki ograniczajce wizanie azotu atmosferycznego u rolin motylkowatych i traw. Biul. Oceny Odmian 29, ARDA M.. Utrzymywanie si Trifolium repens L. i Lolium perenne L. w runi pastwiska w siedlisku grdowym i pobagiennym. Łkarstwo w Polsce 2, arda M. 25. Persistency of Trifolium repens and sward productivity in Low input pasture on peat-muck soil. Grassl. Science in Europe, 1 (w druku). urek H. 21. pływ rónych sposobów wypasu kwaterowego na produkcyjno i szat rolinn pastwiska dla krów mlecznych na glebie torfowo-murszowej. oda-rodowisko-obszary iejskie 1,2,