od nauczycieli szkół i placówek artystycznych, a także w zakresie oceniania i klasyfikowania uczniów w szkołach i placówkach artystycznych.

Transkrypt

1 UZASADNIENIE Projekt rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach i placówkach artystycznych jest wykonaniem upoważnienia ustawowego zawartego w art. 32a ust. 4 i art. 22 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst. jedn. Dz. U z 2015 r. poz z późn. zm.). W stosunku do aktualnie obowiązującego rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 20 maja 2014 r. w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach i placówkach artystycznych (Dz. U. z 2014 r. poz. 785), projektowane rozporządzenie uwzględnia w swojej treści wyniki prowadzonych przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prac pilotażowych i konsultacyjnych polegających na weryfikacji zmian wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 20 maja 2014 r. Wspomniana weryfikacja objęła swoim zakresem przede wszystkim badanie praktycznego procesu kształcenia według nowo przyjętej formuły w poszczególnych typach szkół artystycznych oraz na uzyskaniu możliwie najpełniejszej informacji zwrotnej w zakresie jej skutków, od bezpośrednich adresatów wskazanych przepisów, czyli środowiska nauczycielskiego szkół i placówek artystycznych ale przede wszystkim rodziców i uczniów szkół artystycznych. Uzyskane w ten sposób informacje pozwoliły na stwierdzenie nikłego lub wręcz braku zainteresowania szeroko rozumianego środowiska szkół artystycznych, wprowadzonymi uprzednio zmianami. Zmiany w zakresie szkolnictwa artystycznego miały w założeniu służyć przede wszystkim rozwijaniu uniwersalnych kompetencji, pozwalających na konkurowaniu absolwentów szkół artystycznych na rynku pracy, co miało zostać osiągnięte m. in. w drodze dostosowania metod nauczania do współczesnych realiów oraz wzbogaceniu i uatrakcyjnieniu oferty programowej szkół artystycznych poprzez wprowadzenie nowych specjalności i specjalizacji w szkolnictwie artystycznym. Korelacja założeń przyjętych i wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 20 maja 2014 r. ze wspomnianymi wcześniej efektami kształcenia i odzewem środowiska w zakresie jego wprowadzenia, pozwala aktualnie na wycofanie się z części przyjętych założeń, a w konsekwencji na dokonanie koniecznych dla jakości kształcenia w szkolnictwie artystycznym zmian w zakresie ramowych planów nauczania oraz na ujęcie w projektowanym akcie prawnym pozytywnego dorobku dotychczas

2 wypracowanych rozwiązań w zakresie ramowych planów nauczania w szkołach i placówkach artystycznych. Treść projektowanego rozporządzenia należy zatem postrzegać jako konsensus, stanowiący ujęcie w jednym akcie prawnym postulatów poszczególnych środowisk artystycznych, polegający zwłaszcza na budowaniu nowoczesnego szkolnictwa artystycznego na klasycznym fundamencie, niezbędnym i niemożliwym do pominięcia w procesie kształcenia artystycznego. Jedną z najczęściej kwestionowanych, zarówno przez środowisko nauczycielskie jak i uczniowskie szkół artystycznych zmian, wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 20 maja 2014 r., było wprowadzenie w szkołach muzycznych I stopnia i ogólnokształcących szkołach muzycznych I stopnia działów muzykowania zespołowego, jako alternatywy dla klasycznie funkcjonujących (od początków istnienia wyodrębnionego szkolnictwa muzycznego) działów instrumentalnych. Założenie polegające na równorzędności obu działów w rzeczywistości doprowadziło do dyskryminującego, wręcz piętnującego postrzegania uczniów kształcących się w działach muzykowania zespołowego, jako uczniów mniej zdolnych, nie radzących sobie z indywidualnym kształceniem w zakresie gry na instrumencie. Dodatkowym argumentem podnoszonym przeciwko funkcjonowaniu działów muzykowania zespołowego, była mnogość komplikacji prawnych związanych m. in. z obiektywnym podejściem do oceniania i klasyfikowania uczniów realizujących muzykowanie zespołowe, zwłaszcza w zakresie przeprowadzania egzaminów promocyjnych. Z uwagi na powyższe, w odpowiedzi na postulaty szeroko rozumianego środowiska artystycznego zdecydowano się zrezygnować z dalszego istnienia działów muzykowania zespołowego na rzecz przywrócenia klasycznej zindywidualizowanej formy kształcenia, z możliwością rozwijania gry zespołowej jako uzupełnienia nauczania gry na instrumentach. Z omówioną powyżej zmianą wiąże się także główny postulat wszystkich środowisk artystycznych, polegający na przywróceniu, ukierunkowanej przede wszystkim artystycznie i postrzeganej, od początku istnienia szkolnictwa artystycznego w Polsce, elitarnej ze względu na wymagane od kandydatów szczególne uzdolnienia, roli szkół artystycznych. Wnioski wypływające z analizy danych uzyskanych w procesie sprawowania nadzoru pedagogicznego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego nad szkołami i placówkami artystycznymi oraz badania prowadzone w zakresie poziomu kształcenia w szkołach i placówkach

3 artystycznych przez specjalistyczną jednostkę nadzoru, wskazały na zagrożenie obniżenia poziomu nauczania w szkołach artystycznych. W myśl założeń będących podstawą dla rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 20 maja 2014 r., szkoła artystyczna miała przyjąć rolę jednostki krzewiącej szeroko rozumianą kulturę w społecznościach lokalnych, które do tej pory z powodzeniem spełniały prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego ogniska artystyczne, domy kultury i orkiestry dęte. Założenie to spotkało się z reakcją poszczególnych jednostek samorządu, które w miejsce prowadzonych ognisk artystycznych zdecydowały się na składanie wniosków do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o zawarcie porozumienia w zakresie tworzenia nowych szkół artystycznych, dla których organem prowadzącym byłyby poszczególne jednostki samorządu terytorialnego. Stało się to zwłaszcza widoczne w odniesieniu do szkół muzycznych I stopnia. Sytuacja taka w dłuższej perspektywie musiałaby doprowadzić nieuchronnie do spadku poziomu kształcenia w szkołach artystycznych w ogólności, z uwagi chociażby na możliwy brak kadry pedagogicznej spełniającej wymagania kwalifikacyjne postawione nauczycielom szkół artystycznych. Z uwagi na powyższe, biorąc pod uwagę ukierunkowany system kształcenia w szkołach artystycznych, zmierzający w końcowym efekcie do wykształcenia zawodowego artysty w ściśle określonej dziedzinie artystycznej, konieczne stało się podjęcie działań zapobiegających postrzeganiu i praktycznemu zepchnięciu szkolnictwa artystycznego wyłącznie do roli uzupełniającej kształcenie ogólne. W wyniku dokonanych analiz i konsultacji środowiskowych w zakresie dalszego funkcjonowania szkolnictwa artystycznego każdego poziomu, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego podjął działania zmierzające do zachowania niezbędnej spójności całego systemu szkolnictwa artystycznego, który w założeniu miał zawsze prowadzić do wykształcenia artysty w konkretnej dziedzinie artystycznej na poziomie profesjonalnym, zawodowym. Projektowane rozporządzenie stanowi zatem część składową kompleksowych działań prawnych podjętych w ramach przywrócenia zasadniczej dla szkolnictwa artystycznego roli edukacyjno-społecznej. Projektowane rozporządzenie łączyć się będzie bezpośrednio ze zmianami w zakresie pozostałych wykonawczych aktów prawnych pozostających w gestii Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w tym m. in. w zakresie podstaw programowych kształcenia w zawodach artystycznych, kwalifikacji wymaganych

4 od nauczycieli szkół i placówek artystycznych, a także w zakresie oceniania i klasyfikowania uczniów w szkołach i placówkach artystycznych. W założeniu przepisy projektowanego rozporządzenia wejdą w życie z dniem 1 września 2016 r. i będą obowiązywały we wszystkich klasach, a w przypadku artystycznych szkół policealnych i pomaturalnych semestrach, poszczególnych typów szkół i placówek artystycznych. OMÓWIENIE PROPONOWANYCH ZMIAN W RAMOWYCH PLANACH NAUCZANIA PUBLICZNYCH SZKÓŁ I PLACÓWEK ARTYSTYCZNYCH A. ZMIANY W ZAKRESIE ZAJĘĆ ARTYSTYCZNYCH 1. UREGULOWANIA DOTYCZACE SZKOŁY MUZYCZNEJ I STOPNIA i OGÓLNOKSZTAŁCĄCEJ SZKOŁY MUZYCZNEJ I STOPNIA Biorąc pod uwagę konieczność i praktyczne uzasadnienie powrotu do klasycznego trybu nauczania, wynikające ze stanowiska środowiska szkół muzycznych, zdecydowano się na kompilację w nowym rozporządzeniu, podejmowanych w dotychczas wydanych rozporządzeniach prób wypracowania spójnych i przede wszystkim efektywnych ramowych planów nauczania dla szkoły muzycznej I stopnia. W efekcie projektowany ramowy plan nauczania stanowi połączenie klasycznego dorobku, zapoczątkowanego rozporządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z dnia 24 listopada 1998 r. w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach i placówkach artystycznych (Dz. U Nr 2, poz. 8) z unowocześnionym podejściem do kształcenia artystycznego wypracowanym w kolejnych rozporządzeniach we wskazanym zakresie. Powrót do klasycznej formuły zindywidualizowanego kształcenia w zakresie gry na konkretnym instrumencie, zmierzający do przygotowania ucznia do dalszego kształcenia w szkołach muzycznych wyższego stopnia, wymaga powrotu do wypracowanej i praktycznie zweryfikowanej siatki godzinowej zajęć, z jednoczesnym pozostawieniem w niej przedmiotów artystycznych wprowadzonych dotychczasowymi zmianami we wskazanym zakresie. Przywrócenie rozdzielenia przedmiotu kształcenie słuchu z rytmiką oraz kształcenie słuchu z audycjami muzycznymi na dwa

5 oddzielne przedmioty okazało się uzasadnione z praktycznego punktu widzenia, a także z formalnego, związanego z brakiem możliwości określenia w niektórych przypadkach kwalifikacji nauczycielskich do nauczania danego przedmiotu, a przede wszystkim braku kompetencji do jednej ze składowych wskazanego przedmiotu. Dotyczy to także trudności w ocenieniu postępów ucznia w przedmiocie opartym na dwóch różnych rodzajach uzdolnień czysto muzycznych i intelektualnych. Także z uwagi na fakt przywrócenia poprzednio obowiązującego wieku szkolnego, uzasadnienie dla możliwie najbardziej zintegrowanego, modułowego systemu realizacji zajęć, biorąc pod uwagę niższy wiek uczniów w szkołach jest obecnie nieaktualny. Zdecydowano się także na przywrócenie w siatce godzinowej konkretnie wskazanych zajęć dodatkowych, możliwych do wyboru w ramach godzin do dyspozycji dyrektora. 2. UREGULOWANIA DOTYCZĄCE SZKOŁY MUZYCZNEJ II STOPNIA i OGÓLNOKSZTAŁCĄCEJ SZKOŁY MUZYCZNEJ II STOPNIA Konieczność zachowania spójnego systemu kształcenia w szkolnictwie muzycznym, prowadząca w efekcie do wykształcenia zawodowego muzyka, wymaga kontynuowania rozpoczętej w szkołach muzycznych I stopnia i ogólnokształcących szkołach muzycznych I stopnia, edukacji artystycznej według przyjętego założenia. Główną zmianą w zakresie ramowych planów nauczania dla szkół muzycznych II stopnia i ogólnokształcących szkół muzycznych II stopnia w zakresie zajęć artystycznych jest ujęcie wszystkich specjalności realizowanych w szkołach muzycznych II stopnia w oddzielne tabele zawierające ramowe plany nauczania. Zmiana ta jest niezbędna z uwagi na konieczność przywrócenia zindywidualizowanego podejścia do kształcenia w zakresie poszczególnych specjalności. Jak wskazała bowiem praktyka, uniwersalny system kształcenia nie jest możliwy do zastosowania w szkolnictwie muzycznym, które z założenia powinno uwzględniać odmienność kształcenia np. w specjalności instrumentalnej, wokalnej czy też rytmicznej. W ramach powyższego rozdzielenia zdecydowano się także na odrębne określenie ramowych planów nauczania dla specjalności instrumentalistyka jazzowa oraz wokalistyka jazzowa. Należy wskazać, że zrezygnowano z możliwości prowadzenia w szkołach muzycznych II stopnia specjalności w zakresie muzyki rozrywkowej oraz muzyki dawnej, cechujących się

6 niezwykle wąską, niszową specjalizacją, możliwą do zrealizowania, na co wskazuje praktyka, dopiero po nabyciu umiejętności klasycznych. Z uwagi na powyższe, kształcenie w tych kierunkach zdecydowano się pozostawić wyższym szkołom artystycznym, z jednoczesnym wprowadzeniem możliwości zapoznania się z technikami scenicznymi w zakresie muzyki rozrywkowej oraz techniką gry na instrumentach dawnych, w ramach zajęć dodatkowych, uwzględnionych w ramowych planach nauczania szkoły muzycznej II stopnia. 3. UREGULOWANIA DOTYCZĄCE OGÓLNOKSZTAŁCĄCEJ SZKOŁY SZTUK PIĘKNYCH I LICEUM PLASTYCZNEGO Generalną zmianą w zakresie ogólnokształcącej szkoły sztuk pięknych i liceum plastycznego w zakresie ramowych planów nauczania zajęć artystycznych, względem rozwiązań dotychczas obowiązujących, jest zrezygnowanie z modułowego ujęcia zajęć uzupełniających do wyboru, wprowadzonego w klasach od II do IV liceum plastycznego i w klasach od III do VI ogólnokształcącej szkoły sztuk pięknych. 4. UREGULOWANIA DOTYCZĄCE OGÓLNOKSZTAŁCĄCEJ SZKOŁY BALETOWEJ I SZKOŁY SZTUKI TAŃCA W przypadku ogólnokształcącej szkoły baletowej i szkoły sztuki tańca, zmiana w zakresie zajęć artystycznych polega na kompromisowym ujęciu rozwiązań proponowanych przez środowisko szkół baletowych oraz rozwiązań wypracowanych w poprzednio obowiązujących przepisach w zakresie ramowych planów nauczania dla szkół i placówek artystycznych. Postulowane przywrócenie wymiaru godzinowego i siatki zajęć określonego w rozporządzeniu Ministra Kultury z dnia 19 sierpnia 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach i placówkach artystycznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 138, poz. 1163), a tym bardziej rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 24 listopada 1998 r. w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach i placówkach artystycznych (Dz. U. z 1999 r. Nr 2, poz. 8), które znacząco zwiększyłyby wymiar godzin zajęć względem aktualnie obowiązującego rozporządzenia, nie mogła zostać zaakceptowana. Biorąc pod uwagę argumentację przedstawianą przez szkoły baletowe, zgodnie z którą, obniżenie wymiaru godzinowego w zakresie przedmiotów artystycznych wpływa ujemnie na jakość kształcenia zawodowego

7 tancerza, przygotowywanego do podjęcia pracy zawodowej bezpośrednio po uzyskaniu dyplomu ukończenia szkoły, zdecydowano się zatem na kompromisowe rozwiązanie, polegające na pozostawieniu dotychczasowego zakresu przedmiotowego kształcenia w szkołach baletowych, z jednoczesnym nieznacznym zwiększeniem wymiaru godzin zajęć w newralgicznych punktach, podyktowanych jakością kształcenia. Zwiększeniu o 6 godzin w cyklu kształcenia uległa pula godzin do podziału pomiędzy taniec klasyczny, współczesny, ludowy i charakterystyczny oraz dawny. W ramach wskazanych przedmiotów dokonano zmiany polegającej z jednej strony na zmniejszeniu do 10 wymiaru godzin tańca współczesnego oraz zwiększeniu do 8 godzin wymiaru tańca ludowego i charakterystycznego. Sumaryczny podstawowy wymiar godzinowy omawianych przedmiotów pozostał bez zmiany. Kolejną zmianą jest ustalenie łącznego wymiaru godzinowego dla zajęć rytmiki, umuzykalnienia i audycji muzycznych oraz zwiększenie go o 2 godziny, co jest działaniem koniecznym z celowościowego założenia kształcenia artystycznego w szkołach baletowych, łączącego się bezpośrednio z wrażliwością muzyczną. Dokonano także przeniesienia zajęć z zasad charakteryzacji z puli obowiązkowych zajęć edukacyjnych do puli godzin dodatkowych, z uwagi na praktykowaną od wielu lat realizację scenicznej charakteryzacji przez osoby zajmujące się nią w sposób profesjonalny. 5. POZOSTAŁE SZKOŁY I PLACÓWKI ARTYSTYCZNE W zakresie pozostałych ramowych planów nauczania szkół i placówek artystycznych projektowane rozporządzenie zmian nie wprowadza, poza zmianą cyklu kształcenia w ognisku artystycznym w zakresie specjalności plastycznej z 2 lat do 3, z jednoczesnym zachowaniem dotychczasowej sumarycznej liczby godzin zajęć. Jest to zmiana postulowana przez placówki artystyczne, która pozwala na pełniejsze wykorzystanie posiadanych przez placówki artystyczne możliwości edukacyjnych. B. ZMIANY W ZAKRESIE ZAJĘĆ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH Projektowane rozporządzenie nie wprowadza zmian w zakresie realizacji przedmiotów ogólnokształcących w szkołach artystycznych realizujących także kształcenie ogólne na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum.

8 W przypadku szkół artystycznych realizujących także kształcenie na poziomie liceum ogólnokształcącego, czyli ogólnokształcącej szkole muzycznej II stopnia, klasach IV VI ogólnokształcącej szkoły sztuk pięknych, liceum plastycznym oraz w klasach VII i IX ogólnokształcącej szkoły baletowej, jedyna proponowana w projekcie zmiana polega na uregulowaniu obligatoryjnego wyboru 2 przedmiotów obowiązkowych, które uczeń ma realizować w zakresie rozszerzonym. Dotychczasowy zapis umożliwiał wybranie dwóch lub trzech przedmiotów, jednakże w praktycznym stosowaniu, poza nielicznymi wyjątkami, uczniowie wybierali wyłącznie dwa przedmioty w zakresie rozszerzonym. Należy zaznaczyć, że uczniowie szkoły artystycznej realizującej także pion ogólnokształcący, realizują w tym samym czasie zajęcia edukacyjne dwóch szkół. Bardzo duże obciążenie uczniów spowodowane jednoczesną realizacją dwóch podstaw programowych, zmierzających w kierunku uzyskania wykształcenia na poziomie zawodowego artysty muzyka, plastyka lub tancerza (w drodze przystąpienia do egzaminu dyplomowego, zdawanego przed państwową komisją) oraz wykształcenia ogólnego na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej i przystąpienia do egzaminu maturalnego, powoduje konieczność formalnego uregulowania równomiernego i nie nadmiernie obciążającego ucznia systemu. Wprowadzenie zasady obowiązkowej realizacji dwóch przedmiotów w zakresie rozszerzonym nie będzie miało wpływu na realizację obowiązkowego wykształcenia w zakresie ogólnym, gdyż w tym zakresie zostanie zachowana spójność pomiędzy systemami artystycznym i ogólnokształcącym. Zgodnie z regulacją przyjętą w punkcie 3 załącznika nr 7 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 204 z późn. zm.), dyrektor liceum ogólnokształcącego, po zasięgnięciu opinii rady liceum, a jeżeli rada liceum nie została powołana po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, rady rodziców i samorządu uczniowskiego, uwzględniając zainteresowania uczniów oraz możliwości organizacyjne, kadrowe i finansowe liceum, ustala przedmioty realizowane w zakresie rozszerzonym, spośród których uczeń wybiera od 2 do 4 przedmiotów. W przypadku projektowanej zmiany, charakter wyboru przez ucznia interesujących go przedmiotów zostanie zachowany, gdyż według założenia w ogólnokształcącej szkole muzycznej II stopnia, ogólnokształcącej szkole sztuk pięknych, liceum plastycznym oraz w ogólnokształcącej szkole baletowej, dyrektor szkoły, biorąc pod uwagę możliwości organizacyjne, kadrowe i finansowe szkoły, a także specyfikę kształcenia w szkole artystycznej, ustala z uczniem do realizacji 2 przedmioty obowiązkowe, ujęte w podstawie programowej

9 kształcenia ogólnego w zakresie rozszerzonym, które uczeń ma realizować. Wprowadzona w projekcie procedura uzgadniania z uczniem intersującego go zakresu przedmiotowego do realizacji w zakresie rozszerzonym, będzie stanowić w istocie formalne uregulowanie stosowanego w szkołach artystycznych praktycznego rozwiązania, a ponadto będzie umożliwiała podjęcie dialogu między uczniem i dyrektorem szkoły w zakresie jego dalszego rozwoju. Może to mieć niebagatelne znaczenie w przypadku uczniów szkół artystycznych, charakteryzujących się niezwykle zindywidualizowanymi predyspozycjami edukacyjnymi. Należy także podkreślić, że szkoły artystyczne same w sobie stanowią już odpowiedź na ukierunkowane uzdolnienia uczniów, związane z posiadanym i nieustannie rozwijanym poprzez edukację talentem. Dlatego też rezygnacja z części C tabeli, w której umieszczone zostały przedmioty uzupełniające do wyboru, którego i tak dokonywał dyrektor szkoły, została uznana za uzasadnioną, bowiem ewentualna pula godzinowa ze wskazanych zajęć była i tak przeznaczana na realizację zajęć artystycznych. Z uwagi na powyższe, zdecydowano się zrezygnować ze wskazanego zapisu. Zmiany w części A tabeli, polegające na wprowadzeniu zakresu godzinowego przy każdym w wymienionych w tabeli przedmiotów, dotyczą wyłącznie porządkującego przeniesienia zakresu godzinowego z opisu dotychczas funkcjonującego pod tabelą.