Analiza XIX rozdziału: a) Oto Człowiek (J 19, 1-12)

Transkrypt

1 Cykliczne spotkania o Ewangelii wg św. Jana Ukrzyżowanie (Męka Chrystusa cz. II) rozdział XIX Struktura XIX rozdziału: Oto Człowiek (J 19, 1-12) Wyrok (J 19, 13-16a) Droga krzyżowa i ukrzyżowanie (J 19, 16b-24) Testament dany z krzyża (J 19, 25-27) Śmierć Jezusa (J 19, 28-37) Złożenie do grobu (J 19, 38-42) Analiza XIX rozdziału: a) Oto Człowiek (J 19, 1-12) J 19, 1 - wstępna faza procesu jest zamknięta przez wybór dokonany między Jezusem a Barabaszem; - Piłat skazuje Jezusa na ubiczowanie, które było stosowane przy cięższych przewinieniach, które jednak nie zasługiwały na karę śmierci (czasem jednak stanowiła wstęp do ukrzyżowania i była wykonywana przed droga lub w jej trakcie) zadaniem tej kary było zaspokojenie nienawiści tłumu, co miało uchronić Jezusa od śmierci; - kara ta była znana Żydom i Rzymianom: Żydzi wykonywali ją w sposób humanitarny (por. Pwt 25, 3; 2 Kor 11, należało opuścić jeden z razów w obawie o pomyłkę w wymierzaniu uderzeń) a Rzymianie stosowali wobec niewolników i ludzi obcych (ilość wymierzonych razów zależała od wykonawcy kary), a nie obywateli rzymskich, których bito rózgami czy żołnierzy, których bito kijami; - do rzemienia przywiązywano bardzo często dodatkowe przedmioty: kawałki kości, kamienia czy ołowiu czy kolce rozszarpujące ciało mogło to doprowadzić do śmierci skazańca (wyraźnie pokazał to Mel Gibson w Pasji ) czy też odkrycia żeber lub wnętrzności; - kara zwykle była stosowana publicznie (por. Dz 16, 22-23), ale Jezusa bito w Pretorium, gdyż właściwy wyrok nie został jeszcze wydany. 19, zniewagi były samowolą żołnierzy, które często się zdarzały w oparciu o przeprowadzone już dochodzenie, którego żołnierze byli świadkami parodiując pozdrowienie składane Cezarowi Ave Cezar wyśmiewali władzę Jezusa; - insygnia godności królewskiej są parodią władzy lokalnego króla: korona zrobiona z ciernia (z gałązek akantu lub liści palmy daktylowej), które służyły jako materiał opałowy a jako płaszcz dano Jezusowi jakiś znoszony purpurowy płaszcz; - korona cierniowa miała jedynie na celu wyszydzenie Jezusa i jego królewskiej godności, ale nie powodowanie przez ciernie dodatkowych cierpień, gdyż ból miały sprawić uderzenia w twarz. 19, 4 - ukazanie się Piłata z Jezusem wskazuje na rozpoczęcie drugiej fazy procesu; - do tej pory Piłat nie dostrzegał winy Jezusa w proporcji do kary, jakiej chcieli przywódcy; - biczowanie miało być ostrzeżeniem i odpowiedzią na wnoszoną skargę, ale z zamiarem wypuszczenia Jezusa na wolność. 19, 5 - Oto Człowiek to rodzaj uniewinnienia i dla uczniów Chrystusa przypomnienie, że jest Słowem, które stało się ciałem i Synem Człowieczym, który przyszedł na świat, aby ten świat zbawić (por. rozdziały 1 i 3); - Piłat nie nawiązuje świadomie do tych myśli, ale chciał ośmieszyć oskarżenie wobec Jezusa jako króla żydowskiego : ubiczowanego, ubranego w koronę cierniową, ubranego w łachmany i z trzciną w ręku jako berłem (por. Mt 27, 29) o tym ostatnim Jan nie wspomina. 19, 6 - reakcja tłumy jest charakterystyczna dla gwałtowności ludzi Wschodu w pełni widać nienawiść do Jezusa: padają żądania nie tylko zatwierdzenia wyroku, ale rodzaju kary; - Rzymianie w podległych sobie prowincjach stosowali praktycznie niemal tylko karę ukrzyżowania, ale przywódcy chcą całą odpowiedzialność zrzucić na nich sami nie znali takiego rodzaju kary, a jedynie pohańbienie zwłok zabitego przez zawieszenie na palu (por. 2 Sm 21, 6. 9; Pwt 21, zapewne tu trzeba upatrywać niewłaściwe spojrzenie na rodzaj śmierci Jezusa u Świadków Jehowy) lub ukamienowanie za ciężkie przestępstwa; - ukrzyżowanie nie było pomysłem czysto rzymskim, gdyż stosowano ją w Persji i Kartaginie, a

2 Rzymianie jedynie przejęli ten rodzaj kary jako dotkliwej dla niewolników i obcych (zdarzały się nadużycia w postaci krzyżowania obywateli rzymskich, ale tylko w prowincjach i były potępiane jako nadużycie prawa); - kara ta dobrze była znana w Palestynie, co znajduje potwierdzenie w wykopaliskach archeologicznych, a na szeroką skalę były stosowane w czasie tłumienia powstania żydowskiego w 70. roku po Chrystusie; - Piłat rozumie, że Jego i Rzymian chcą Żydzi obarczyć za śmierć Jezusa, dlatego znów potwierdza swoje przekonanie o niewinności Jezusa Piłata ogania niecierpliwość, wzrasta niechęć do Żydów (por. Zabierzcie Go i ukrzyżujcie ), którzy mają tu czynić na własny rachunek stosunek do Jezusa się nie zmienia. 19, 7 - Żydzi zrozumieli, że dotychczasowa taktyka przedstawienia Jezusa jako buntownika i samozwańca politycznego nie powiodła się i Piłat nie dał się na to nabrać; - dlatego przenoszą punkt ciężkości procesu na wymiar religijny i obowiązującego prawa religijnego, że Jezus używał tytułu Syn Boży (por. Kpł 24, 16), choć przecież cały Izrael był nazywany dzieckiem Boga (por. Wj 4, 22; Pwt 8, 3; Oz 11, 1); - jednak nawet podawanie się za Mesjasza nie prowadziło do tak drastycznej kary, o ile fałszywy prorok nie kazał iść za innymi bogami, co skutkowało ukamienowaniem; - schemat myślenia przeciwników Jezusa jest perfidny: najpierw negują godność mesjańską, następnie odrzucają jako Syna Człowieczego i wreszcie na koniec zaprzeczają Jego Synostwu Bożemu, powołując się przewrotnie na prawo, które ustanowił Bóg, który daje swego Syna. 19, 8 - następuje zmiana postawy Piłata: czuje on pewien respekt czy nawet lęk wobec sprawy Jezusa; - w wypadku oskarżenie czysto politycznego Piłat mógł uwolnić oskarżonego od kary, ale w wypadku przepisów religijnych było inaczej: mogły zostać odebrane jako narodzenie autonomii Żydów i lekceważenie ich uczuć religijnych; - wrażenie na Piłacie pewnie zrobiło nie oskarżenie Jezusa, ale Jego odpowiedzi w czasie procesu, a zwłaszcza słowa o tym, że jest Synem Bożym, gdyż dla pogan działanie bóstw nie było fikcją (por. Dz 14, 11) i nawet taki obojętny wobec wartości religijnych Rzymianin brał je pod uwagę (dziś można to porównać do różnego rodzaju zabobonów); - jednak bojaźń przed oskarżeniem przez Żydów o deptanie ich uczuć religijnych przeważyła w zatwierdzeniu wyroku (dziś podobna sprawa z obrażaniem uczuć religijnych z wyjątkiem tego, co dotyczy chrześcijaństwa). 19, 9 - standardowe pytanie o pochodzenie powoduje dalsze kontynuowanie procesu; - Jezus jednak nie odpowiada, gdyż odpowiedzi udzielił już poprzednio; - takie wyjaśnienie byłoby trudne wobec pogańskiego zapewne też obojętnego religijnie urzędnika (tak jak obojętnej osobie tłumaczyć wartość sakramentów!). 19, proces ten zaczyna coraz bardziej ciążyć Piłatowi, a zmieszanie ukrywa podkreśleniem swojej władzy nad życiem i śmiercią, która była niemal absolutna i nie musiał w sprawie, której nawet nie precyzowało prawo rzymski radzić się swojej rady; - zapomina o tym, że jego władza pochodzi tylko od ludzi, a jego rola w tym procesie jest tylko podrzędna, gdyż jest narzędziem w spełnieniu się planów Boga; - właściwi sprawcy to przywódcy żydowscy i niewierny naród, którzy ponoszą odpowiedzialność przed Bogiem; - większy grzech ma ten, kto mnie Tobie wydał grzech Kajfasza jest o wiele większy, gdyż jako arcykapłan powinien przewyższać innych ludzi duchową wrażliwością i umiejętnością zobaczenia w Jezusie prawdy Bożej ale może chodzić też o Judasza, który wydał Jezusa. 19, 12 - jeszcze bardziej rozumie Piłat jaką role w tym procesie wyznaczyli mu Żydzi i utwierdza się w przekonaniu o potrzebie uwolnienia Jezusa; - kiedy przywódcy orientują się w sytuacji posuwają się do ostatecznego argumentu: groźby wobec Piłata i przeciwstawiają Jezusa Cesarzowi Rzymskiemu; - Piłat zostaje przyparty do muru, gdyż jeśli uzna niewinność Jezusa sprzeciwi się władcy, a czyn taki uznawany był za obrazę majestatu ; - sprawa związana jest także z tłem politycznym: protektorem Piłata był Sejanus, który opracowywał spisek na życie Tyberiusza i po jego wykryciu został zabity wszyscy jego protegowani kolejno popadali w niełaskę było to 18 października 31 r. po Ch.; - Przyjaciel Cezara był tytułem nadawanym osobom szczególnie lojalnym i przydatnym dla cesarza, a przed nielojalnością nie uchronił nawet największy protektor;

3 - swoją sytuacje Piłat uznaje za przymusową i podejmuje decyzje zgodnie z kalkulacjami politycznymi dotyczącymi swojej kariery. b) Wyrok (J 19, 13-16a) 19, 13 - następuje 3 etap procesu Jezusa formalna rozprawa sądowa wobec namiestnika, który do tej pory próbował oddalić oskarżenia; - odbywa się ono na zewnątrz, na trybunale w tzw. Lithostrotos miejscu wyłożonym kamieniami (kiedyś przypuszczano, że wyłożony dziedziniec twierdzy Antonia, ale posadzka ta pochodzi z późniejszego okres, więc najprawdopodobniej chodzi o dziedziniec przed twierdzą) czy też Gabbata oznaczało wzgórze; - Piłat zasiadł tam na krześle sędziowskim celem wydania wyroku tekst grecki można też tłumaczyć, że Jezus i Jego sprawa zostali posadzeni na trybunale sędziowskim; - wskazuje to, że właściwym sędzią między niewierzącym światem a Jezusem jest nie Piłat, ale Jezus jak to już wiele razy podkreślał św. Jan; - jednak to nie mieściło się w konwencji prawa rzymskiego i nie byłoby dobrze odebrane przez oskarżycieli Piłat bardziej myślał wtedy o sobie niż o Jezusie; - Piłat jedynie sprzeciwia się Żydom w chwili domagania się przez nich zmiany napisu winy, ale nie było to sprzeczne z prawem rzymskim. 19, 14 - dniem procesu Jezusa był 14. Nisan dzień przygotowania Paschy, a zatem Jezus spożył wieczerzę paschalną z uczniami 13. Nisan wg skomplikowanych obliczeń niestety nie do końca pewnych mowa jest o 7 kwietnia 30 roku jednak inni przesuwają tę datę od rok lub dwa (problem stanowi tu data wystąpienia Sejanusa) jednak wiadomo, że miało to miejsce na przełomie marca i kwietnia (zresztą tak dziś mamy na przełomie tych dwóch miesięcy termin Wielkanocy); - był to rok, kiedy Pascha i szabat nakładały się ze sobą; - pewny jest jedynie dzień tygodnia piątek św. Jan jest bardzo dokładny w podawaniu drobnych szczegółów, więc można być pewnym jego przekazu; - godzina 6, to 12 w naszym sposobie obliczania czasu, gdyż u Żydów pierwszą godziną dnia byłą godzina 6 rano i od niej liczono czas, a po 12 godzinach dnia rozpoczynały się straże nocne (por. Mt 14, 25); - co do godzin między Ewangelistami następują drobne rozbieżności (por. Mk 15, 25), ale najbardziej dokładna w opisie jest Ewangelia Jana: proces przed Piłatem i biczowanie w godzinach rannych, wyrok zapadł około południa i natychmiast zostaje skierowany do realizacji zgodnie z ówczesnymi praktykami i dlatego śmierć nastąpiła ok (por. Mt 27, 45-46) zresztą zgodnie z sugestią liturgiczną, aby w Wielki Piątek celebrować Liturgię Męki Pańskiej o (niestety ze względu na to, że w Polsce nie jest to dzień wolny od prawy, jak np. w protestanckich landach Niemiec z przyczyn obiektywnych jest ona celebrowana później); - Oto król was jako formalne uznanie skargi Żydów i podstawa wydania wyroku a jednocześnie ironia, że Żydzi pokazując hałaśliwie swoja wierność Cezarowi kwestionują Jezusa jako króla i chcą Jego śmierci tę aluzję wyczytali Żydzi w słowach i czuli się obrażeni. 19, 15-16a - jeszcze głośniej domagają się ukrzyżowania Jezusa i wskazują, że jedynym ich władcą jest Cezar, co było sprzeczne z Prawem Izraela, gdzie jedynym władcą miał być Bóg gdy wcześniej zarzucali Jezusowi, że oskarża ich o brak służby Bogu (por. J 8, 33; J 8, 44) wniesienie oskarżenia przez Żydów wobec Tyberiusza najbardziej podejrzliwego władcy tamtych czasów mogło równać się z końcem życia Piłata; - dla Jana nie jest ważna sama sentencja wyroku, ale że Piłat czyni to pod naciskiem i zadość czyni oskarżycielom Jezusa przeważnie brzmiał on Pójdziesz na krzyż lub Idź na krzyż ; - wydanie Żydom na ukrzyżowanie nie oznacza, że oni wykonali wyrok, ale rzymski pluton egzekucyjny, ale Jan w ten sposób pokazuje na sprawców śmierci Jezusa a Piłat to tylko narzędzie, dbające o swoje własne sprawy. c) Droga krzyżowa i ukrzyżowanie (J 19, 16b-24) 19, 16b-17 - wykonanie wyroku musiało odbyć się szybko, gdyż po zapadnięciu zmroku spożywano wieczerzę paschalną; - samą egzekucje rozpoczynało poniżając widowisko, kiedy skazaniec niósł poprzeczną belkę

4 krzyża na miejsce stracenia, gdzie stały już umieszczone często na stałe belki pionowe, wysokości ok. 3 metrów z odpowiednim wcięciem, gdzie wkładana była belka pozioma (jest to też nawiązanie do sposobu oprawiania baranka paschalnego, którego rozpościerano na dwóch tyczkach, które stanowiły niejako krzyż); - egzekucje wykonywało 4 żołnierzy z centurionem na czele, a narzędzie kary czyli krzyż dźwigał sam skazaniec św. Jan ogranicza się jedynie do kilku wzmianek, ale nie koncentruje się na szczegółach ukrzyżowania; - miejscem kary była Golgota (Miejsce Czaszki) ze względy na swój specyficzny wygląd leżała ona poza granicami miasta (por. Hbr 13, 12; Lb 15, 36) i odpowiadała wymogom prawa rzymskiego dotyczącym egzekucji. 19, z Jezusem zostało ukrzyżowanych jeszcze 2 ludzi, którzy w tej Ewangelii nie są bliżej określonymi postaciami, choć inni widzą w nich złoczyńców (por. Mt 27, 38; Mk 15, 28; Łk 22, 37 zgodnie z Iz 53, 12); - Jan koncentruje się na tablicy z winą, która sporządzana była w miejscowym języku i w czasie drogi niesiona przed skazańcem lub zawieszana na jego szyi, a po egzekucji wieszano ją najczęściej nad krzyżem, aby wszyscy ją widzieli; - pewnie została ona wykonana w 3 językach, gdyż urzędowym była łacina, w tym czasie w Palestynie używano zarówno greckiego, który był językiem handlowym jak i aramejskiego lub hebrajskiego (choć nie musieli umieć czytać w tym języku); - jej treść pokazuje kolejny raz niechęć Piłata do Żydów nie koncentruje się tylko na winie Jezusa, ale wskazuje na winę Żydów, którzy ogłosili Go swoim królem Piłat stawia pod znakiem zapytania ich lojalność Cezarowi (także w tym czasie wybił drobną monetę z wizerunkiem Tyberiusza i berłem augura pogańskim symbolem obraźliwym dla Żydów). 19, nie był to tylko przypadek, gdyż cel Piłata został właściwie odczytany skoro wzbudza reakcję przywódców i opór Piłata, który w ten sposób przeprowadza swoją wolę, odgrywając się na nich jednak Bóg wykorzystuje ten fakt, aby ogłosić orędzie zbawienia światu; - protest arcykapłanów dotyczy napisu, gdyż nie jest on w swojej wymowie jednoznaczny nie rozstrzyga czy Jezus rościł sobie prawo do tego tytułu czy też jest autentycznym Mesjaszem pokonany przez Rzym mogło wprowadzać w błąd czytających napis; - dla św. Jana ma to wymiar symboliczny: wywyższony Jezus staje się Królem świata (por. J 12, 32) a tablica czyni ten fakt powszechnie wiadomym i w ten sposób nieświadome proroctwo Kajfasza (por. J 11, 51) realizuje się. 19, prawo rzymskie przyznawało żołnierzom z plutonu egzekucyjnego całą własność skazanego, ale później zostało ono ograniczone jeśli chodzi o cenne przedmioty; - w wypadku Jezusa chodziło o chiton czyli tunikę wierzchnią szatę z rękawami (noszoną bezpośrednio na ciele), która była tkana a nie szyta, pas, sandały i może zawój lub chustę na głowę; - szczególnie Jan podkreśla rodzaj szaty, gdyż nie dzielono jej, ale rzucono o nie losy, co było spełnieniem się zapowiedzi (por. Ps 22, 19) później Ojcowie Kościoła dostrzegali w tym znaku zapowiedź jedności Kościoła; - żołnierze dokonujący egzekucji stają się dalszym ogniwem realizacji planu Boga. d) Testament dany z krzyża (J 19, 25-27) 19, 25 - egzekucja była dokonywana publicznie i gromadziła częściowo gapiów, ale przede wszystkim oskarżycieli i najbliższą rodzinę skazańca; - u św. Jana brak notatki o obecności kapłanów, która jest obecna w innych Ewangeliach, gdyż ich stosunek do Jezusa został opisany już u Piłata; - wszyscy wspominają jednak kobiety (w Ewangelii św. Jana imiona tych kobiet pojawiają się pierwszy raz Maria, żona Kelofasa por. Łk 24, 18, a o Marii Magdalenie nie ma w ogóle wzmianki a jej postać dopiero jest wyeksponowana przy zmartwychwstaniu), a Jan szczególnie wskazuje na obecność Maryi Matki Jezusa (miała być błogosławioną por. Łk 1, 42, ale obecnie doświadcza realizacji zapowiedzi Symeona Łk 2, 35) i umiłowanego ucznia Jana, do których Jezus kieruje ostatnie słowa daje testament (widocznie w tym czasie św. Józef już nie żył, a Jezus jako jedyny syn był odpowiedzialny za jej przyszłość to jest też pośredni dowód na to, że Maryja nie miała więcej dzieci, jak chcą np. przeciwnicy jej dziewictwa);

5 - imiona niewiast różnią się w tych przekazach a Mateusz, Marek i Łukasz najczęściej mówią o nich jako wprowadzenie do informacji o zmartwychwstaniu; - o obecności Maryi w tych dniach w Jerozolimie mówi tradycja (por. Dz 1, 14), a wzmianka o umiłowanym uczniu pojawia się już wcześniej (por. J 18, 15). 19, opis ten jest symboliczny i naszpikowany treściami teologicznymi, więc czasem trudny w pełni do pojęcia ma on wiele interpretacji i bardzo obszerną literaturę, ale wskazuje przede wszystkim, że w tym czasie prawa matki były powszechnie szanowane; - jedną z nich (nie do przyjęcia) jest opinia, że Maryja to symbol Kościoła judeochrześcijańskiego a umiłowany uczeń to obraz Kościoła helleńskochrześcijańskiego czy też w Maryi symbol opieki nad tradycją janową a troska ucznia o Maryję to symbol miłości Kościoła Bożego takie rozumienie odbiera temu tekstowi znaczenie historyczne; - druga (katolicka) wskazuje dwa kierunki rozumienia tego tekstu: 1. znaczenie naturalne wyraz troski Jezusa o losy Maryi po Jego śmierci, 2. zamierzona myśl teologiczna św. Jana Maryja zostaje uczyniona matką wszystkich wierzących a Jan ich reprezentantem; - w tym wydarzeniu można także dostrzec nawiązanie do Starego Testamentu (por. Rdz 3, 15; Ps 69, 9); - ogłoszenie testamentu w formie ustnej w obecności świadków dawało mu moc prawną na równi ze spisanym dokumentem urzędowym, a przekazanie przez Mistrza uczniowi w opiekę własnej matki było ogromnym zaszczytem; - wskazuje też doskonałe wypełnienie przykazania czcij ojca i matkę, bo ono przede wszystkim koncentrowało się na ich potrzebach na starość, a Maryja w tym czasie liczyła ok. 50 lat, była wdową i w ówczesnym społeczeństwie nie była w stanie sama się utrzymać; - niewiasta pojawia się bardzo rzadko w słowach Jezusa (por. J 2, 4), a w ówczesnej tradycji dzieci nie zwracały się tak do swojej matki. e) Śmierć Jezusa (J 19, 28-37) 19, Jezus w swojej męce i śmierci wypełnia wszystkie zapowiedzi Starego Testamentu (por. Ps 22, 16; Ps 69, 22); - ocet służył żołnierzom do gaszenia pragnienia, dlatego nie można się dziwić, że miał go pluton egzekucyjny: był to kwas rozcieńczony wodą lub też tanie wino zmieszane z wodą, które miało uprzyjemnić żołnierzom czas egzekucji miało gasić pragnienie, ale jego gorycz wskazuje na gorycz tego wydarzenia; - problemem jest jednak hizop, gdyż nazwa ta dotyczy niskopiennej rośliny (do jej odmian zalicza się oregano!), która rośnie na murach i ma około 1 metra długości ale najczęściej cm (por. 1 Krl 5, 13), ale nie posiada łodygi, która mogłaby służyć do podania octu być może chodzi o jakąś mniej znaną roślinę pokrewną o charakterze krzewu z powodu tych problemów częściej wielu biblistów przekonanych jest, aby ten fragment tłumaczyć na włóczni, gdyż możliwa jest tu specyficzna gra słów; - hizop był często używany w liturgii Starego Testamentu (por. Wj 12, 22; Ps 51, 9) i do tego znaczenia nawiązuje zapewne św. Jan. 19, 30 - św. Jan, który podkreśla wypełnienie się proroctw dotyczących Mesjasza ze Starego Testamentu, niemalże pomija sam moment konania i jego szczegóły; - służy to podkreśleniu świadomości Jezusa z jaką dokonuje tego dzieła Dokonało się czy też wykonane jest w kontekście spełnienia do końca woli Ojca, o której Jezus często mówi w tej Ewangelii; - ofiara ta była dobrowolną ofiarą Jezusa o czym świadczą słowa oddał ducha nikt nie odebrał Mu życia, ale On sam je poświęcił (por. J 10, 10). 19, 31 - dla św. Jana był istotny fakt śmierci Jezusa, gdyż to ona w pełni doprowadziła dzieło zbawienia do realizacji; - dla Ewangelistów przyczyny śmierci nie są istotne, nawet dla Łukasza, który był lekarzem; - ze względu na hańbę, jaką przynosiła kara ukrzyżowania nie tylko osoby ale i miejsce egzekucji wprowadzało zanieczyszczenie ludzi dlatego należało jeszcze przed rozpoczęciem święta usunąć ciała skazańców i pogrzebać je przed zachodem słońca czyli przed (por. Pwt 21, 22-23), choć zwyczajem rzymskim było pozostawianie zmarłych skazańców do czasu rozkładu ich ciał dla przestrogi dla innych;

6 - chodzi tu jednak nie o zwykły szabat, jaki był co tydzień, ale Szabbat Ha-Gadol czyli Wielki Szabat, choć nie jest to nazwa precyzyjna, gdyż była używana do szabatu poprzedzającego Paschę i czyta się w jego trakcie wizję suchych kości Ezechiela (por. Ez 37, 1-14). 19, 32 - trudnością jednak było to, że straszna kara nie powodowała szybkiej śmierci, a czasem konanie trwało 2 dni ciągnęła się ona tak długo ponieważ na krzyżu umieszczano specjalne siodełko, na którym wspierało się ciało, a nie wisiało tylko na przebitych rękach i nogach; - kiedy trzeba było szybko zakończyć egzekucje, to skazanym łamano golenie, co powodowało uduszenie się, gdyż nie mogli dźwigać się na nogach (brakło podparcia) tak też czyniono w wypadku wątpliwości co do śmierci skazańca (potwierdzają to wykopaliska z I w. po Ch); - z wiedzy historycznej i archeologicznej wynika też, że w tym czasie w Palestynie powszechne było wydawanie po śmierci ciał skazańców; - podobnie postąpiono ze skazanymi na Golgocie wobec żądania władz żydowskich; - żołnierze często po ukrzyżowaniu pilnowali skazańców, ale tu mowa jest, że Piłat wysłał żołnierzy na rekonesans, by stwierdzili fakt śmierci lub w razie konieczności ją przyspieszyli; - skoro dwojgu skazanych, wiszących z Jezusem, połamano golenie za pomocą specjalnej drewnianej lub żelaznej maczugi, to w chwili przybycia żołnierzy albo żyli, albo ich śmierć nie była pewna. 19, śmierć Jezusa nie budziła wątpliwości, skoro nie postawiono z Nim tak samo, ale skrupulatność żołnierska nie pozwoliła pozostawić żadnej wątpliwości co do wykonania rozkazu dlatego jeden z żołnierzy zadał Jezusowi cios lancą w okolice serca dla pobożnych Żydów nawet w wypadku skazańca był to brak szacunku dla ciała ludzkiego; - żołnierze posługiwali się krótkimi mieczami i włócznią, która miała ok.1,5 m długości i była zakończona metalowym żelaznym grotem i powodzeniem mogła przebić worek osierdziowy, gdzie znajdowało się duża ilość płynu; - dla św. Jana sytuacja ta jest okazją do głębszej myśli teologicznej: podkreślenie zbawczego sensu śmierci Jezusa i jej faktu (nie było to tylko pozorem jak twierdzili Doketyści z herezji z pierwszych wieków i dziś wiele sekt o podłożu chrześcijańskim, które twierdzą, że Jezus nie był prawdziwym człowiekiem, a jego ciało było jedynie pozorne czy też tych, którzy twierdzili, że Jezus tylko omdlał, a następnie się przebudził i znów działał z Indiami włącznie tak miał powstać mit o zmartwychwstaniu wymyślony przez uczniów); - Ewangelista, jako naoczny świadek, stwierdza wypłynięcie krwi i wody z przebitego boku nawiązanie do chrztu i Eucharystii; - woda wskazanie na dar Ducha, który zaczyna tryskać dla wierzących po śmierci Jezusa (por. zapowiedź z J 7, 37); - krew oczyszczenie nowego człowieka z grzechów (por. 1 J 1, 7) przez Jezusa Baranka Bożego który ofiarował swoje życie w chwili, kiedy w świątyni zabijano baranki paschalne. 19, św. Jan znów nawiązuje do Starego Testamentu, którego świadectwo ma poświadczyć Jego słowa: 1. powstrzymania się od łamania kości baranka paschalnego (por. Wj 12, 46b) oraz opieki Bożej nad sprawiedliwym (por. Ps 34, 21) za złamanie zakazu łamania kości baranka groziła surowa kara cielesna Jezus w najdoskonalszy sposób spełnia te zbawcze zapowiedzi w swojej śmierci na krzyżu; 2. Ci, którzy przebili bok Jezusa wzniosą ku Niemu oczy jako ku Zwycięzcy (por. Za 12, 10) w tym ciosie objawiło się światu nowe źródło Bożej łaski; - dla Żydów relacja bezpośrednich świadków była o wiele cenniejsza niż informacje otrzymane ze słyszenia (dziś też podobna waga zeznań jest w procesach sądowych); - tekst ten bardzo mocno wpłynął w Kościele na pobożność Serca Jezusowego, choć jest tu mowa jedynie o boku, a nie o sercu bezpośrednio. f) Złożenie do grobu (J 19, 38-42) 19, 38 - Żydzi byli w wypadku skazańców mniej rygorystyczni niż Rzymianie, którzy odmawiali im prawa do pogrzebu, ale wydanie ciała skazańca zależało do dobrej woli namiestnika, a nie z obowiązującego prawa, choć praktyka tego czasu pokazuje, że często tak czyniono; - w związku z pomyślnym załatwieniem sprawy do Piłata udał się Józef z Arymatei (Ramatain koło Lyddy) członek Wysokiej Rady, który sprzeciwiał się skazaniu Jezusa (por. Mk 15, 43; Łk 23, 50-51), człowiek powszechnie znany, poważany i zamożny (por. Mt 27, 57); - Jezus nawet wśród Sanhedrynu, szczególnie w osobie Nikodema i Józefa z Arymatei, miał

7 swoich zwolenników, ale swoje sympatie pozostawiali oni w ukryciu (por. J 7, 50; J 12, 42-43), jednak pochowanie Jezusa jest uczynkiem miłosierdzia, który był niezmiernie ważny; - w związku z wrogością Żydów wobec Jezusa sytuacja ta wymagała dużej odwagi od Józefa, który poprosił o ciało Jezusa ale jednocześnie narażał się na oskarżenie o związki ze skazanym, a tym samym wykluczenie z synagogi; - fakt łatwego wydania ciała podkreśla bardzo wyraźnie, że Józef musiał wiedzieć o roli, jaką musiał odebrać Piłat w całym procesie i groźby, jakich doświadczył od przywódców. 19, 39 - pojawia się także Nikodem, który przynosi 100 funtów, czyli 32 kilogramy 75 dekagramów mirrę i aloes używane do przygotowania pogrzebu w Palestynie (nie była to rzecz niemożliwa, gdyż np. w czasie pogrzebu Gamaliela, nauczyciela św. Pawła jeden tylko nawrócony poganin spalił 70 funtów wonności); - jedna taka ilość wonności była używana jedynie w wyjątkowych okolicznościach, kiedy chowano kogoś z rodu królewskiego, kogo traktowano z taką dbałością, a nie skazańca; - postawa Józefa i Nikodema pokazują drogę wiary uczniów Jezusa (por. 1 P 3, 16). 19, 40 - pogrzebanie ciała polegało na przewiązaniu zwłok owiniętych w całun grobowy, płóciennymi opaskami (por. J 11, 44) i posypanie mirra i aloesem mieszanka charakteryzowała się bardzo ostrym zapachem, który przynajmniej częściowo neutralizował zapach rozkładającego się ciała (w Palestynie nie dokonywano bowiem zabiegów mumifikacji za wyjątkiem stosowania wonności); - dodatkowo po zmartwychwstaniu mowa jest o znalezieniu płócien i chusty (por. J 20, 6-7), ale nic nie wspomina o całunie, prześcieradle grobowym (por. Mt 27, 59), choć taki zwyczaj był; - przy grobie był przewidziany jeszcze pewien ceremoniał pogrzebowy i lamentacje, ale skoro św. Jan o nich nie wspomina, to może zaniechano ich ze względu na pośpiech tego szczególnego pogrzebu można było je uzupełnić też w ciągu następnych 3 dni, kiedy nawiedzano grób być może temu służyła poranna wyprawa kobiet do grobu (por. J 20, 1) niosących wonności (por. Łk 24, 1; Mk 16, 1); - ostatnie słowa świadczą o tym, że zachowano żydowski sposób grzebania, przynajmniej w jego ogólnych ramach jakiś prosty ceremoniał nie musiano dokładnie chować Jezusa, gdyż zasadą było, że właściwy pogrzeb odbywał się po roku, kiedy pozostały już tylko kości; - zmarłych sprawiedliwych zawijano w białe prześcieradła, często kosztowne i przygotowane specjalnie na pogrzeb. 19, u wszystkich Ewangelistów znajduje się podkreślenie, że grób Jezusa nie był wcześniej używany, a nawet należał do Józefa z Arymatei (por. Mt 27, 60); - ciała skazańców zwykle umieszczano we wspólnym grobie przeznaczonym na ten cel a już na pewno nie grzebano razem ze zmarłymi w sposób naturalny, aby nie ulegli zanieczyszczeniu być może zadowolono się, że w nowym grobie nie dojdzie do zbezczeszczenia innych ciał a być może był to pierwszy wolny i najbliższy grób miejsca egzekucji (o tym wyraźnie mówi usytuowanie tych miejsc w kompleksie Bazyliki Bożego Grobu); - Jan nie wspomina o zainteresowaniu przywódców pogrzebem Jezusa, ale można znaleźć ten fakt u innych Ewangelistów (por. Mt 27, 62-66); - grób była to pieczara wykuta w skale lub naturalna rozpadlina skalna i składał się zasadniczo z dwóch pomieszczeń: przedsionka i właściwej komnaty grobowej połączonych wąskim przejściem z kamieniem, który zamykał wejście do tego grobowca w takich grobowcach grzebano najbogatszych; - w komnacie grobowej mieściły się zazwyczaj 3 ławy, wgłębienia lub nisze do składania ciał zmarłych (obecny układ grobu Chrystusa w Bazyli Grobu odpowiada danym biblijnym, a przeświadczenie o jego prawdziwości sięga I w. po Ch.), ale jeszcze interesujące szczegóły w wypadku grobu w następnych rozdziałach; - pochowanie kogoś w nowym grobie było zaszczytem i trudno było ten grób pomylić z jakimś innym, który znajdował się w pobliżu. Opracowanie o. Robert Wawrzeniecki OMI na podstawie: historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu; David H. Stern, Żydowski do Nowego Testamentu, Warszawa 2005; Międzynarodowy do Pisma Świętego, Warszawa 2001; Pismo Święte Nowego Testamentu i Psalmy przekład ekumeniczny, Warszawa 2001; Nowy Testament. Przekład na Wielki Jubileusz 2000 ks. Remigiusza Popowskiego SDB, Warszawa 2000; Biblia Jerozolimska, Poznań 2006; Ks. Antoni Paciorek, Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych: Ewangelia wg św. Jana, Lublin 2000; René Laurentin, Prawdziwe życie Jezusa Chrystusa, Kraków 1999; Ks. Remigiusz Popowski SDB, Lyman Coleman, Nowy testament dla moderatorów, Warszawa 2007; Ks. bp Romaniuk Kazimierz, o. Augustyn Jankowski OSB, ks. Lech Stachowiak, Praktyczny do Nowego Testamentu, tom 1, Poznań-Kraków 1999; Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, Częstochowa 2008; Hugolin Langkammer OFM, Passio Domini nostri Jezu Christi. Nowy Testament o męce i śmierci Jezusa, Wrocław Ks. Stanisław Czerwik, ks. Józef Kudasiewicz, ks. Henryk Witczyk, Święte Triduum Paschalne. e biblijno-liturgiczne i medytacje, Kielce Strona internetowa warta polecenia Dzieło Biblijne im. Jana Pawła II :