A) Sylwetka naukowa Habilitanta

Transkrypt

1 ks. dr hab. Sławomir Zieliński Katowice, 6 września 2017 r. Katedra Teologii Fundamentalnej, Misjologii i Filozofii Chrześcijańskiej WTL UŚ Katowice slawomir.zielinski@us.edu.pl Recenzja habilitacyjna dorobku naukowego, dydaktycznego i popularyzatorskiego ks. dr. Romana SŁUPKA SDS adiunkta Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu Odpowiadając na decyzję Centralnej Komisji do spraw Stopni i Tytułów (Nr BCK-I-L-6884/17) o powołaniu mnie do komisji habilitacyjnej jako recenzenta w postępowaniu habilitacyjnym oraz na prośbę Rektora Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, ks. prof. dr. hab. Włodzimierza Wołyńca przedstawiam recenzję dorobku naukowego, działalności dydaktycznej i popularyzatorskiej ks. dr. Romana Słupka SDS, pracownika naukowodydaktycznego tejże Uczelni. Recenzja będzie składać się z następujących punktów: sylwetki naukowej Habilitanta, oceny osiągnięcia naukowego, oceny pozostałego dorobku naukowego, oceny działalności dydaktycznej i popularyzatorskiej oraz wniosku końcowego. A) Sylwetka naukowa Habilitanta Ks. dr Roman Słupek SDS uzyskał tytuł zawodowy magistra teologii w 1998 r. na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu na podstawie pracy noszącej tytuł Postawy rodzicielskie wobec dzieci upośledzonych umysłowo. Następnie rozpoczął studia doktoranckie na Wydziale Teologii, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, gdzie uzyskał licencjat z teologii fundamentalnej (2000) oraz stopień naukowy doktora nauk teologicznych w zakresie teologii fundamentalnej w roku 2003 na podstawie dysertacji: Kolegialność Kościoła według Yvesa Congara. Promotorem był ks. prof. dr hab. Marian Rusecki. Doktorat został opublikowany jako Jesteśmy Kościołem Trójjedynego Boga. Kolegialność Kościoła według Yvesa Congara (TN KUL, Lublin 2004). Jeszcze przed ukończeniem studiów doktoranckich został zatrudniony jako wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym Salwatorianów w Bagnie koło Wrocławia. Od 2007 r. jest pracownikiem Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Po dwuletniej pracy jako asystent, od 2009 r. został zatrudniony na stanowisku adiunkta w Katedrze Teologii Fundamentalnej i Religiologii (Instytut Teologii Systematycznej). Od początku swoich studiów doktoranckich Habilitant pozostaje w nurcie zagadnień teologicznofundamentalnych. Można mówić o jego widocznym rozwoju

2 2 i dojrzewaniu naukowym w perspektywie wybranej dyscypliny teologicznej. Jest to po części owocem inspiracji, jak sam Habilitant wskazuje w Autoreferacie (s. 9), płynącej ze specyfiki rozumienia i rozwijania teologii fundamentalnej przez ks. prof. zw. dr. hab. Mariana Ruseckiego. B) Omówienie i opinia osiągnięcia naukowego Jako osiągnięcie naukowe, ks. dr Roman Słupek przedstawił monografię Credo et credimus Ecclesiam. Eklezjalność wiary chrześcijańskiej w nauczaniu papieskim przełomu XX i XXI wieku (Jan Paweł II, Benedykt XVI, Franciszek),Wydawnictwo Salwator, Kraków Recenzenci wydawniczy: o. prof. dr hab. Piotr Liszka CMF i ks. dr hab. Krzysztof Kaucha, prof. KUL. Na główny korpus pracy, liczącej w całości 431 stron, składają się II części podzielone na rozdziały. Publikacja zawiera wstęp, zakończenie, wykaz skrótów, bibliografię, spis treści oraz streszczenie i spis treści w języku angielskim. Monografia dotyka ważnego, nader delikatnego, złożonego i aktualnego zagadnienia, jakim jest eklezjalność chrześcijańskiej wiary. Już na samym początku monografii Autor zauważa, że na przełomie XX i XXI wieku ulega przemianie rozumienie i przeżywanie wiary, wskazując na hiperindywidualizm religijny i proces prywatyzowania religii a także zjawisko jej selektywizacji i subiektywizacji (s. 7). Pojawia się także zakwestionowanie jej społecznego wymiaru (s. 8). Celem nakreślonym przez Habilitanta jest wydobycie z nauczania papieży przełomu XX i XXI stulecia: Jana Pawła II, Benedykta XVI i Franciszka zasadniczych wątków dotyczących eklezjalnej natury wiary chrześcijańskiej. Podstawową zadaniem Autora będzie zatem głębszy namysł teologiczny nad kwestią eklezjalnego wymiaru wiary chrześcijańskiej (s. 8). Zachęcony nauczaniem i wezwaniami wspomnianych papieży, Autor dostrzega potrzebę gruntownej rekonstrukcji refleksji nad rzeczywistością wiary, pogłębienia teologii wiary, zwłaszcza jej eklezjalności oraz pogłębienia świadomości, że Kościół jest podmiotem wiary (s. 10). Autor wyraźnie określił literaturę źródłową umieszczoną w spisie bibliograficznym. Źródła stanowią pierwszą grupę bibliografii. Podstawowym źródłem dla Autora jest nauczanie trzech wymienionych w podtytule papieży. W praktyce oznacza to lata Z tych prawie czterdziestu lat nauczania, Autor musiał wydobyć i usystematyzować motyw eklezjalnej natury wiary chrześcijańskiej, który zazwyczaj nie był ukazany wprost i bezpośrednio w tekstach Biskupów Rzymu. W spisie literatury źródłowej Autor umieszcza encykliki, adhortacje, konstytucje, bulle, listy, orędzia, katechezy, przemówienia, homilie papieskie. W grupie nauczanie Benedykta XVI, Autor wyróżnił słusznie podgrupę książki, czyli publikacje J. Ratzingera/Benedykta XVI nie należące do nauczania magisterialnego. W dziale źródła pojawiają się także inne dokumenty Magisterium Ecclesiae. Zawierają one dokumenty soborowe, Katechizm Kościoła Katolickiego, dokumenty papieskie i Kongregacji

3 3 Nauki Wiary. W tej grupie znajdują się także 4 dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej. Można by tu zastanowić się czy teksty Międzynarodowej Komisji Teologicznej przynależą do nauczania Magisterium i czy mają taką samą rangę jak dokumenty soborowe? Drugi dział bibliografii stanowią opracowania, które bezpośrednio dotyczą poruszanych w monografii kwestii wiary i jej wymiaru eklezjalnego. Ostatni trzeci dział bibliografii zawiera literaturę pomocniczą. W dziale opracowania jak i literaturze pomocniczej znajdują się głównie publikacje w języku polskim. Należy także zauważyć obecność ok. 30 pozycji obcojęzycznych, co wskazuje na otwartość Autora i podejmowaną próbę spojrzenia na omawiane kwestie z różnych stron. Jest to także próba nie zawsze łatwej obiektywizacji i wzięcia pod uwagę innych spojrzeń i analiz. Specyfika podejmowanego tematu, jak zauważa Autor, wymaga właściwego podejścia metodycznego. Habilitant wykorzystał w monografii dwie metody: analityczno-heurystyczną i syntetyczno-krytyczną. Dzięki metodzie analityczno-heurystycznej Autor wyodrębnił z tekstów papieskich te, które odnosiły się do podejmowanego zagadnienia i następnie poddał je niezbędnej analizie. Ze względu na złożoność i specyfikę aktu wiary, Autor jest świadomy, że musi wziąć pod uwagę wątki antropologiczne, chrystologiczno-pneumatologiczne i eklezjologiczne (por. s. 13). Wymiar chrystologiczno-pneumatologiczny i eklezjologiczny jest wszechobecny w monografii. Natomiast aspekt antropologiczny jest zaledwie dotknięty, zasygnalizowany i potraktowany instrumentalnie bez należytego wejścia w głąb. Specyfika podejścia teologicznofundamentalnego wskazuje na integralność i wzięcie pod uwagę wszystkich elementów składających się na całość argumentacji. Druga metoda syntetyczno-krytyczna posłużyła do ekspozycji zebranego materiału (s ). W swoim opracowaniu Habilitant podjął także ważny dla teologii fundamentalnej aspekt uwiarygadniający podejmowanej problematyki. Założony projekt badawczy Autor zrealizował w dwóch częściach. Przyjęta struktura pracy jest spójna, logiczna, przejrzysta, nie ma zbyt wielu zbędnych powtórzeń. W sposób zadowalający Autor przedstawił treści zawarte w tytule monografii. Należy podkreślić, iż każda część i każdy rozdział są poprzedzone krótkim wprowadzeniem i zwieńczone uwagami podsumowującymi, co ułatwia śledzenie myśli Autora i wskazuje na jego dojrzałość naukową. Wnikliwie przygotowana i dobrze zredagowana publikacja umożliwia łatwy odbiór podjętych zagadnień. Napisana jest językiem poprawnym i czytelnym. Przystępując do merytorycznej oceny monografii ks. Słupka należy stwierdzić, iż Autor daje się poznać jako kompetentny badacz podjętej problematyki. Pierwsza część Credo et credimus, porusza kwestię jednostkowego i wspólnotowego zapodmiotowania wiary. Odwołując się do refleksji Benedykta XVI z Roku Wiary, Autor przestrzega przed iluzją budowania osobistej wiary w prywatnym dialogu z Jezusem (s. 17). Wyraźnie podkreśla, że

4 4 nie można elementu indywidualnoosobowego izolować od wymiaru eklezjalnego. Ukazuje to Autor w trzech rozdziałach pierwszej części. Pierwszy rozdział prezentuje egzystencjalno-personalistyczne rozumienie wiary. Autor zauważa, iż ten wymiar jest wyraźnie obecny w nauczaniu papieskim. Najpierw charakteryzuje specyfikę i dynamikę aktu wiary rozumianego jako spotkanie z Osobą Jezusa Chrystusa. Wiara jest spotkaniem międzyosobowym skoncentrowanym wokół osoby Jezusa Chrystusa (s. 21), rodzi się w spotkaniu z Bogiem żywym, objawionym w Chrystusie (s. 22), akt wiary oznacza postawienie w centrum swojej egzystencji osoby Jezusa Chrystusa (s. 23), porusza także kwestię prymatu Boga w świecie zamkniętym na transcendencję. Wiara rodząca się ze spotkania ma swoistą dynamikę (s. 26). Jest wiara odniesieniem do Osoby ale i do prawdy. Jest ujmowana personalistycznie, czyli traktowana jako kategoria osobowa, a nie reistyczna, dotyczy relacji osobowych, a nie rzeczowych (s. 29). Autor odwołuje się do klasycznego rozumienia wiary (fides qua creditur i fides quae creditur) ukazując wzajemną jedność obu wymiarów wiary i przestrzegając przed możliwymi nieporozumieniami (zwłaszcza w perspektywie pytania o pierwszeństwo czy wyższość). Egzystencjalno-personalistyczne podejście do wiary przywołuje także problem posłuszeństwa wiary i wolności podmiotu wierzącego, która jest jego fundamentalnym przymiotem. Rozwija ten wątek odwołując się do myśli św. Pawła i Konstytucji dogmatycznej o Bożym Objawieniu Dei Verbum (nr 5). Jako przykład posłuszeństwa i wolności we wierze ukazuje życie Maryi i osobę Abrahama. Posłuszeństwo we wierze nie jest czymś łatwym i w mentalności nowożytnej pojawiło się ogólne jej zakwestionowanie. Autor wskazuje na głębokie zakłamanie prawdy o tym, kim jest Bóg, co prowadzi zarazem do zafałszowania prawdy o człowieku. Człowiek zafałszowuje rzeczywistość poprzez potrójne kłamstwo: ontologiczne, polityczne i praktyczne (s ). Bardzo oszczędnie Autor przywołuje złożoną kwestię mentalności podejrzeń wobec Boga i redukcję tożsamości człowieka. Czyni to na niespełna sześciu stronach monografii (s ), wymieniając tylko nazwiska Feuerbacha, Marksa czy Nietzschego. Podejmowanie kwestii tożsamości człowieka czy prawdy o człowieku domagałoby się nieco szerszego wglądu w problematykę antropologiczną. W podsumowaniu I rozdziału Habilitant nadrabia wcześniejsze delikatne braki podejścia podmiotowego zaznaczając m.in., iż wiara jako spotkanie z Osobą Jezusa Chrystusa angażuje całą osobę ludzką, całego człowieka (s. 60). Dotychczasowe refleksje są zdaniem Autora przedpolem do dalszej refleksji (s. 62). Rozdział drugi tej części został osadzony na fundamencie biblijnym. Biblia jest według Autora podstawą do rozwijania społecznej teologii wiary (s. 63). Swoją refleksje rozpoczyna od stwierdzenia relacyjności osoby ludzkiej w życiu i wierze, odwołując się do różnych miejsc Starego i Nowego Testamentu. W nawiązaniu do Starego Testamentu, Habilitant odwołał się do fundamentu ontologiczno-antropologicznego oraz do perspektywy historiozbawczej. Człowiek z natury jest bytem relacyjnym, żyje w relacji z innymi i dzięki nim. Z kolei Nowy Testament przypomina, iż każda osobista relacja z Jezusem Chrystusem istnieje w ścisłej relacji ze wspólnotą wiary. Żyje dzięki Kościołowi i w Kościele. Każde osobiste spotkanie

5 5 z Jezusem Chrystusem prowadzi do wspólnoty wiary (św. Piotr, św. Jan, św. Paweł). Z przesłania biblijnego wyłania się obraz chrześcijańskiej wiary rozumianej jako akt osobisty i zarazem wspólnotowy. Trzeci rozdział I części prowadzi ku współczesnemu doświadczeniu wiary. Wiara zawsze wpisuje się w określony kontekst, w jakim jest przeżywana. Według Autora, obecnie jest nim wyraźna kontestacja jej eklezjalnego wymiaru (s. 101), jej prywatyzacja i odkościelnienie (s. 149). Źródłem tej kontestacji jest iluzja indywidualizmu i samowystarczalności we wierze. Odpowiedzią na te tendencje indywidualistyczne jest przypomnienie, iż autentyczna wiara nie oznacza zamknięcia w swoim ja ale wyraża się w otwarciu na wspólnotę. Wierzenie osobiste staje się współwierzeniem z innymi wierzącymi. Tak określona rzeczywistość wiąże się z papieskim określeniami takimi jak: jednopodmiotowość (Jan Paweł II), podmiana podmiotu (Benedykt XVI) i przynależność (Franciszek) (s ). Habilitant przypomina tutaj zasadę następców św. Piotra, iż Każdy wierzący wspiera wszystkich i wszyscy są jednocześnie wsparciem dla każdego (s. 150). Wskazuje ona m.in. na prymacjalne doświadczenie eklezjalnej wzajemności we wierze. Świadomość kościelnej natury chrześcijańskiej wiary wyraża się także w prawdziwym współodczuwaniu z Kościołem i miłości do niego (Sentire cum Ecclesia - amare Ecclesiam), (s. 141 i nast.). Ponieważ każde indywidualne credo jest wpisane w eklezjalne credimus, stąd druga część prezentuje dynamikę eklezjalnie przeżywanej wiary (s. 153). Autor zaznacza, iż w tej części będzie włączał również refleksje o jednostkowym przeżywaniu wiary (s. 153). Eklezjalna dynamika wiary stanowi nić łączącą pięć rozdziałów tej części. W rozdziale pierwszym tej części Autor rozwija refleksję, ukazując konieczną relację między początkiem wiary i Kościołem. Habilitant stwierdza, iż Kościół rodzi się z wiary i jednocześnie sam rodzi do wiary nowych Jego uczniów (s ). Jak stwierdza za Benedyktem XVI, hermeneutyka Biblii staje się równocześnie hermeneutyką Kościoła (s. 184). Oznacza to, że pewność wiary nie rodzi się z jednej wyizolowanej księgi, lecz z żywej wiary Kościoła, która odnajduje swoje zakorzenienie w tej księdze. Bez środowiska eklezjalnego łatwo dochodzi do instrumentalizacji, zafałszowania i ideologizacji przesłania ewangelicznego (s. 184). Rozdział drugi dotyczy eklezjalnego strzeżenia wiary i rozwija zagadnienie pewności moralnej wiary, że mimo upływu wieków docieramy do prawdziwego Jezusa. Ta współczesność Jezusa Chrystusa w Kościele jest fundamentem procesu eklezjalnego strzeżenia wiary. Związany on jest z kilkoma czynnikami wewnętrznie się przenikającymi. Wśród nich Habilitant wylicza: zasadę wierności (w wierności Boga upatruje się źródło wierności wierzących), eklezjalna wierność we wierze może się aktualizować dzięki mocy Ducha Świętego, Tradycja jest nieprzerwanym łańcuchem życia wiary w Kościele, w nurcie żywej wiary ważną rolę spełnia Magisterium Kościoła (apostolat i prymat). Habilitant podkreśla, iż współzależność tych czterech powyższych czynników gwarantuje skuteczne eklezjalne strzeżenie wiary.

6 6 Dwa kolejne rozdziały (trzeci i czwarty) prezentują eklezjalne życie wiarą i jej zgłębianie. Habilitant zauważa, że ukazane w rozdziale trzecim aspekty eklezjalnego życia wiarą pokazują prawdę, iż wiara jednostki wpisuje się w wiarę eklezjalną i zachodzi prymat wiary Kościoła przed wiarą jednostki (s ) Rozdział czwarty mówiący o zgłębianiu wiary w sposób szczególny dotyczy teologów i związany jest z ich powołaniem i misją w Kościele. Autor podkreśla, że wiara jest fundamentem misji teologii/teologa w Kościele i dla Kościoła. Eklezjalność misji teologii /teologa ujmuje Autor w trzech zasadniczych wymiarach: 1) misja teologa, opierająca się na chrystologicznej i eklezjalnej cnocie pokory, służy wierze Kościoła, 2) zadanie to realizuje na drodze współpracy z Urzędem Nauczycielskim Kościoła oraz 3) w żywotnej relacji z całym Ludem Bożym (s. 288). Może w perspektywie tego rozdziału warto byłoby zastanowić się nad definicją samej teologii. Samo rozumienie teologii jest bardzo bogate i różnorodne w wielu środowiskach teologicznych oraz ujmowane pluralistycznie. Być może warto byłoby poszerzyć klasyczne rozumienie teologii o współczesne propozycje i ujęcia. Ostatni rozdział II części jest poświęcony wiarygodności eklezjalnego przekazywania wiary. W samym tytule tego rozdziału występuje termin wiarygodność, szczególnie ważny dla teologii fundamentalnej. Przekaz wiary jest aktem wspólnotowym, dlatego też dokonuje się on w jedności z całą eklezjalną wspólnotą wiary i w jej imieniu. Habilitant podejmuje próbę przywołania aspektów eklezjalnie przeżywanej wiary, które mogą przybrać moc uwiarygodniającą i sprzyjają owocnemu przekazowi wiary. Wyszczególnia trzy aspekty: najpierw motyw posłuszeństwa wiary i wierności Chrystusowi. Następnie motyw jedności z Bogiem i między wierzącymi oraz moc chrześcijańskiego świadectwa miłości i świętości. Autor kończy sformułowaniem wniosku: Przeżywanie wiary chrześcijańskiej zgodnie z jej eklezjalną naturą jest istotnym warunkiem wiarygodności jej przekazu; na ile będzie wierna swojej tożsamości, na tyle będzie też zdolna pociągać do Jezusa Chrystusa nowych wyznawców. Dla teologii fundamentalnej dostrzeżenie tego faktu może być cennym uzupełnieniem zarówno klasycznych argumentów formułowanych na rzecz wiarygodności chrześcijaństwa, jak i nowych, które tworzone są także w oparciu o nauczanie ostatnich papieży (s. 375). Wniosek jest tak skondensowany i wypełniony treścią oraz tak niejasny, że nie wiadomo o jaką wiarygodność chodzi: wiarygodność przekazu, czy wiarygodność przeżywania wiary? Czy te nowe argumenty już znajdują się w niniejszej monografii czy w tekstach innych teologów fundamentalnych zacytowanych w przypisie 143?W zakończeniu Habilitant formułuje 9 wniosków, które mają wynikać z całości studium. Zaprezentowana przez ks. dr. Romana Słupka monografia jest publikacją ciekawą, ambitną i aktualną. Autor potrafi w sposób ciekawy i dojrzały pisać o trudnych i złożonych kwestiach. Podjął wiele wciąż aktualnych i ważnych wątków, co wskazuje na dobrą orientację Habilitanta w perspektywie współczesnej myśli teologicznofundamentalnej. Przeprowadzone rozległe analizy i sformułowane wnioski mają charakter kompetentnej i profesjonalnej refleksji naukowej. Jest odpowiednio przygotowany do prowadzenia już samodzielnych, dalszych badań i poszukiwań teologicznych.

7 7 W mojej opinii, osiągnięcie naukowe zasługuje na pozytywną ocenę w wymiarze merytorycznym i formalnym mimo jej klasycznego i tradycyjnego wydźwięku oraz pewnych uwag i rodzących się pytań w kontekście uproszczonych schematów, czy wyrażeń do których odwołuje się ks. Słupek, funkcjonujących w sposobie myślenia teologicznego i kościelnego w Polsce i nie tylko. Monografia realizuje w sposób jasny i ambitny projekt badawczy założony przez Habilitanta. Podsumowując powyższe uwagi, stwierdzam, że przedstawiona monografia (osiągnięcie naukowe) spełnia wymagania stawiane rozprawom habilitacyjnym i stanowi podstawę do ubiegania się o stopień naukowy doktora habilitowanego nauk teologicznych. C) Pozostały dorobek naukowy Obok omówionego i ocenionego pozytywnie osiągnięcia naukowego, które prawdę mówiąc jest uwieńczeniem pracy naukowej i należałoby omówić je na samym końcu, ks. dr Słupek jest autorem publikacji zwartych i wielu artykułów naukowych. Są one owocem prawie 14- letniego trudu naukowo-badawczego. Pośród publikacji zwartych znajduje się monografia przedstawiona jako osiągnięcie naukowe i omówiona wyżej, opublikowany doktorat i publikacja pt. Kto wierzy, nigdy nie jest sam. Wiara, Kościół i wierzący inaczej w myśli Benedykta XVI, (Wydawnictwo Salwator, Kraków 2013). Jest to wartościowa publikacja powstała z okazji Roku Wiary, zawierająca, jak sam Habilitant to rzetelnie i uczciwie zauważa w wykazie publikacji i wystąpień naukowych (załącznik 2, s. 1), zbiór wydanych wcześniej i przeredagowanych tekstów. Szkoda, że Autor nie postarał się o recenzję wydawniczą, która nadałaby jej większy walor naukowy. Publikacja składa się z 5 grup tematycznych. Pochylając się nad jej treścią można pozwolić sobie na uwagę, iż jest ona prolegomeną, czy też zapowiedzią monografii, która została przedstawiona w postępowaniu habilitacyjnym jako główne osiągnięcie naukowe. Dla przykładu: pierwszą grupę tematyczną publikacji, ukazującą wiarę atrakcyjną i wiarygodną intelektualnie, która może stać się odpowiedzią na rzeczywiste ludzkie problemy, można bez trudu odnaleźć w pierwszym rozdziale I części monografii Credo et credimus Ecclesiam Nie jest to zarzut, tylko zwrócenie uwagi na solidną pracę i rozwój naukowy Habilitanta. Rozprawa, która została przedstawiona jako osiągnięcie naukowe nie pojawiła się przecież znienacka i z zaskoczenia. Pośród pozostałych opublikowanych tekstów naukowych znajdują 23 artykuły, hasła w Leksykonach teologicznych, wprowadzenia do publikacji, kilka recenzji oraz sprawozdania i opracowania. Habilitant publikuje swoje prace w różnych periodykach naukowych w Polsce (m.in. Wrocław, Lublin, Poznań, Warszawa). Należy także dowartościować publikacje w różnych pracach zbiorowych. Są to niejednokrotnie owoce wystąpień na zjazdach, konferencjach i sympozjach. Obok publikacji typowo teologicznofundamentalnych, Habilitant podejmuje także problematykę teologii duchowości czy też teologii życia konsekrowanego głównie na

8 8 kartach dwumiesięcznika Życie Konsekrowane (teksty związane prawdopodobnie z funkcją ojca duchownego, realizowaną w swoim macierzystym seminarium duchownym Salwatorianów). W dorobku Habilitanta znajdują się trzy hasła leksykograficzne. Jedno hasło w Leksykonie teologii fundamentalnej i dwa w powstającym Leksykonie teologii życia konsekrowanego. Przygotował także cztery wprowadzenia do periodyku Studia Salvatoriana Polonica, którego jest sekretarzem redakcji i redaktorem tematycznym. Wspomnieć należy opublikowane trzy recenzje publikacji polskojęzycznych oraz siedem sprawozdań i opracowań. W tej grupie znajdują się teksty przedstawiające tematykę dorocznych spotkań Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce. Główny obszar zainteresowań Habilitanta koncentruje się wokół 3 typowych zagadnień teologicznofundamentalnych, dotyczących istoty wiary chrześcijańskiej i jej uzasadniania, aktualnych zagadnień eklezjologicznych (istota i geneza Kościoła, władza w Kościele, relacja kolegium Biskupów prymat Biskupa Rzymu; ciekawym zabiegiem byłaby pogłębiona dyskusja dotycząca jedności kolegium Biskupów i Biskupa Rzymu oraz całego Kościoła jako niepodzielnego podmiotu teologicznego!? /zob. Autoreferat, s. 1/). Podejmuje także kwestie dotyczące samoświadomości eklezjalnej wierzących. W pierwszej grupie zagadnień Habilitant podejmuje kwestię istoty wiary i nowych dróg jej uzasadniania (Autoreferat, s. 9). Przy tej okazji Habilitant podejmuje zagadnienie wiarygodności Objawienia Bożego. Termin wiarygodność stał się prawie terminem własnym teologii fundamentalnej. Uzasadnienie wiarygodności Objawienia Bożego to główny i niezmienny cel tej dyscypliny. Habilitant potwierdza to w monografii będącej osiągnięciem naukowym (s. 12) jak również w Autoreferacie (s. 10). Wyraźnie podkreśla i słusznie, że z pojęciem wiarygodności łączy się problematyka sensu, czy sensowności. Tematyka sensu jest wyraźnie obecna w teologii fundamentalnej drugiej połowy ubiegłego wieku, zwłaszcza w obliczu teorii czy ideologii głoszących brak jakiegokolwiek sensu. Niektórzy przedstawiciele naszej drogiej dyscypliny, tacy jak francuski teolog Henri Bouillard SI proponują zastąpienie terminu wiarygodność terminem sens. Objawienie Boże jest nośnikiem sensu, który należy odkryć i odczytać. Habilitant rozwija to zagadnienie m.in w artykułach Sensotwórczy wymiar Objawienia Bożego według adhortacji Verbum Domini BenedyktaXVI, czy też Benedykta XVI sensotwórcza apologia wiary jako odpowiedź na postmodernistyczny kryzys sensu i wartości. W perspektywie publikacji poruszających tę kwestię warto postawić pytanie o rolę metod, do których odwołuje się teologia fundamentalna. Ksiądz Profesor Marian Rusecki, zresztą mistrz Habilitanta, bardzo wyraźnie podkreślał w perspektywie wiarygodności współpracę metod typu podmiotowego z przedmiotowymi. Mówi się o ich współpracy czy wzajemnym przenikaniu czy też ich perychorezie. Czytając teksty Habilitanta można odnieść wrażenie, iż daje on pierwszeństwo i priorytet metodom typu przedmiotowego. Byłoby to cofnięciem się do epoki apologetyki klasycznej, która odwoływała się głównie do rozumu i bazowała głównie na badaniu

9 9 rzeczywistości przedmiotowej, bez właściwego dowartościowania podmiotu wierzącego i jego uwarunkowań. Na stronie 13 monografii będącej osiągnięciem naukowym, Habilitant wskazuje na konieczność wzięcia pod uwagę w dyskursie teologicznym wątków antropologicznych, chrystologiczno-pneumatologicznych i eklezjologicznych, co już wyżej zostało zauważone, iż nie dowartościował należycie wymiaru antropologicznego. W dorobku naukowym znajdują się także publikacje o charakterze religiologicznym i metateologicznym (obecność myślenia komplementarnego w teologii). Wartościową refleksję zawierają dwa artykuły: Teologiczne przesłanki zastosowania myślenia komplementarnego w teologii oraz Obecność i znaczenie myślenia komplementarnego we współczesnej refleksji teologicznej. Habilitant w swojej refleksji odwołuje się do dwóch polskich teologów, jego zdaniem, prekursorów tego sposobu prowadzenia dyskursu, księży profesorów Wacława Hryniewicza i Tadeusza Doli, którzy odwołują się do określonej na gruncie nauk przyrodniczych zasady komplementarności. Habilitant podejmuje próbę ukazania obecności tego nurtu myślenia we współczesnej teologii a zwłaszcza w prezentowaniu relacji wiara-rozum, w dyskursie teologicznofundamentalnym, w eklezjologii, w naukach religiologicznych, teologii dogmatycznej i w ekumenizmie. Dopełnienie publikacji naukowych stanowi czynny udział w konferencjach i sesjach. W ostatnich dziesięciu latach Habilitant wygłosił 9 konferencji w różnych ośrodkach naukowych w Polsce (m.in. Wrocław, Katowice, Bydgoszcz, Poznań, Lublin). W sposób bierny uczestniczył od roku 2000 w 17 kongresach, konferencjach, zjazdach i sympozjach, co należy ocenić pozytywnie jako obecność w życiu naukowym w Polsce. W dorobku naukowym zauważa się delikatny brak wymiaru międzynarodowego. W wykazie publikacji pojawiły się tylko dwa skromne opracowania z tekstu francuskiego. Dysertacja doktorska analizująca refleksje francuskiego teologa Y. Congara prowadzi do wniosku, iż Habilitant posługuje się językiem francuskim. W wykazie bibliograficznym artykułów i osiągnięcia naukowego znajduje się także pewna ilość odniesień do literatury obcojęzycznej. Szkoda, że Habilitant nie postarał się o większą ilość np. recenzji publikacji francuskojęzycznych czy innych. Można by wyrazić życzenie, aby w monografii przedstawionej jako osiągnięcie naukowe odwołań do publikacji autorów zwłaszcza obcojęzycznych były bardziej dogłębne. Jest ich najwięcej we Wprowadzeniu i krótkich wstępach do rozdziałów. Są to głównie cytowania informacyjne. Zdecydowanie więcej znanych teologów podjęło dyskusję z nauczaniem papieskim przełomu XX i XXI wieku. Dorobek naukowy Habilitanta zasługuje na pozytywną ocenę zarówno od strony merytorycznej jak i formalnej. Stanowi widoczny, rzetelny i znaczący wkład w rozwój tematyki teologicznofundamentalnej. Zawiera interesującą zachętę do dalszego poszukiwania nowych argumentów na wiarygodność chrześcijaństwa.

10 10 D) Działalność dydaktyczna, organizacyjna i popularyzatorska Sylwetka naukowa Habilitanta została już wstępnie zarysowana na początku niniejszej oceny. Uzupełniając ten wymiar należy dodać, iż związany głównie z Wyższym Seminarium Duchownym Salwatorianów w Bagnie oraz z Papieskim Wydziałem Teologicznym we Wrocławiu, ks. dr Słupek prowadzi wykłady i ćwiczenia z teologii fundamentalnej, religiologii i z wprowadzenia w chrześcijaństwo. Od 2015 r. jest także wykładowcą w Instytucie Filozoficzno-Teologicznym im. Edyty Stein w Zielonej Górze. Przygotowuje wykłady monograficzne i konwersatoria. Od 2010 r. prowadzi wykłady na studiach doktoranckich. Wypromował 11 magistrów. Tematyka prac magisterskich jest wybitnie teologicznofundamentalna, czego należy pogratulować Promotorowi. Są to ambitne tematy, podejmujące aktualną problematykę. Prowadzi także szeroką działalność popularyzującą naukę w ramach kursów i spotkań oraz w publikacjach popularnonaukowych (opublikował ponad 30 krótkich tekstów). Podejmuje także współpracę z różnymi instytucjami naukowymi (uzyskał grant/nr rejestracyjny 2 H01B009/ na realizację projektu badawczego związanego z publikacją dysertacji doktorskiej, w latach był członkiem redakcji ogólnopolskiego dwumiesięcznika Salwator, jest redaktorem tematycznym i sekretarzem rocznika naukowego Studia Salvatoriana Polonica, recenzentem Teologii Młodych WTL UŚ, od 2005 r. jest członkiem zwyczajnym Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce). Zarówno dorobek naukowy jak i działalność dydaktyczna oraz popularyzatorska przedstawiona przez Habilitanta jest według mojej opinii wystarczająca do ubiegania się o stopień naukowy doktora habilitowanego nauk teologicznych. E) Wniosek końcowy Biorąc pod uwagę pozytywną ocenę osiągnięcia naukowego (monografii) oraz pozostałego dorobku naukowego (walory merytoryczne i formalne) a także doświadczenie dydaktyczne stwierdzam, iż w mojej ocenie Habilitant spełnia ustawowe wymogi stawiane kandydatom do stopnia naukowego doktora habilitowanego (Ust. z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki Dz.U. nr 65, poz. 565 z późn. zm.). Wnioskuję zatem o dopuszczenie ks. dr. Romana Słupka SDS do dalszych etapów zmierzających do nadania stopnia doktora habilitowanego. ks. Sławomir Zieliński