Solidarność Walcząca - Podziemna organizacja antykomunistyczna, powstała w Polsce w połowie roku

Transkrypt

1 Solidarność Walcząca - Podziemna organizacja antykomunistyczna, powstała w Polsce w połowie roku 1982, załoŝona i kierowana przez Kornela Morawieckiego. SW powstała na tle róŝnic wśród działaczy związku zawodowego "Solidarność", co do sposobu walki z komunistami po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego w śądając niepodległości Polski i wolności dla narodów opanowanych przez komunizm, SW wykroczyła zdecydowanie poza syndykalistyczne cele i zadania. Otwarcie odmawiała komunistom prawa do sprawowania władzy i przewidywała szybki upadek komunizmu. Pomawiana była o nadmierny radykalizm i brak realizmu, ale to właśnie jej przewidywania okazały się najbardziej trafne. Solidarność Walcząca skupiała około 2000 osób, miała kilkanaście oddziałów w całym kraju oraz przedstawicieli za granicą. Organy kierownicze stanowili Przewodniczący, Rada SW i Komitet Wykonawczy. Głównymi formami walki były podziemna działalność wydawnicza i informacyjna, nadawanie nielegalnych audycji radiowych, organizowanie protestów, demonstracji ulicznych i strajków. SW współpracowała z podziemnymi strukturami związku zawodowego "Solidarność" i często udzielała im technicznego wsparcia. Szczególną skuteczność zapewniał SW własny wywiad oparty na nasłuchu radiostacji słuŝb bezpieczeństwa oraz współpracy niektórych funkcjonariuszy SB. W drugiej połowie lat 80. SW aktywnie wspierała ruchy wolnościowe w Europie Wschodniej i na terenie ZSRR. Emisariusze organizacji docierali do Litwy, Łotwy, Estonii, Ukrainy, a takŝe do Mołdawii, Gruzji, Kazachstanu, Armenii, AzerbejdŜanu, dzieląc się doświadczeniami, udzielając fachowej pomocy, przemycając sprzęt drukarski i elektroniczny oraz ulotki SW i zakazane wydawnictwa (drukowane m.in. w językach czeskim, rosyjskim, węgierskim, ukraińskim). W czerwcu 2007 r. Solidarność Walcząca obchodziła 25 rocznicę powstania. W obchodach wzięli udział liczni goście z zagranicy oraz najwyŝsze władze Rzeczypospolitej.

2 Otwarcie wystawy Solidarność Walcząca Znane aspekty działania ania Kontrwywiadu Solidarności Walczącej cej Opracował: Piotr Serwadczak Instytut Pamięci Narodowej Uniwersytet Gdański Gdańsk - Oliwa, 22 XI 2007

3 Solidarność Walcząca ca - podstawowe fakty: Organizacja Solidarność Walcząca powstała w czerwcu 1982 r. SW od momentu powstania głosiła w swoim programie upadek komunizmu, niepodległość Polski i innych narodów zniewolonych przez komunizm, niepodległość republik sowieckich, zjednoczenie Niemiec przy zachowaniu narzuconych porządkiem jałtańskim granic powojennych. ZałoŜycielem i przewodniczącym SW był dr Kornel Morawiecki

4 Solidarność Walcząca ca - podstawowe fakty: W niedługim czasie od momentu powstania SW stała się jedną z największych niepodległościowych organizacji niezaleŝnych, wywodzących się z pierwszej w bloku wschodnim masowej organizacji społecznej NSZZ Solidarność, powstałych w konsekwencji delegalizacji Solidarności przez komunistyczne władze PRL oraz wprowadzenia stanu wojennego. Działalność podziemna SW sprowadzała się do aktywności propagandowej: wydawniczej i radiowej, oraz działań analitycznych, wywiadowczych i kontrwywiadowczych przeciwko słuŝbom i strukturom państw komunistycznych.

5 Radio Solidarność Walcząca ca - podstawowe fakty: Ludzie SW aktywnie włączyli się w organizację oporu społecznego od pierwszych chwil stanu wojennego Radiowcy SW organizowali emisje podziemnego radia jeszcze zanim wyszli ze struktur podziemnej Solidarności pierwsza podziemna audycja radiowa w Polsce stanu wojennego: 20 stycznia 1982 r. Nadawana alfabetem morsa w paśmie fal krótkich 7MHz za pomocą nadajnika lampowego - z Wrocławia (Udokumentowana relacja: Jacenty Lipiński) Tekst Kornela z informacjami o oporze w kraju i prośbą o pomoc pierwsza audycja foniczna - 26 luty 1982 r. powtórzenie audycji z 20 stycznia w j. polskim i angielskim z komunikatem, Ŝe w Warszawie spotkali się przedstawiciele S

6 Kontrwywiad SW - Podstawowa fakty: Nasłuch radiowy słuŝb: SB, MO, WOP, WSW, Stasi, i inne... Gromadzenie informacji o metodach pracy operacyjnej SB oraz przekazywanie wiedzy wewnątrz organizacji, np. nawyk prowadzenia kontrobserwacji bezpośrednia obserwacja otoczenia obserwacja dachów wysokich budynków przez radiowców SW Krzysztof Witczak zauwaŝył anteny systemu radiopelęgacyjnego instalowane na dachach wieŝowców: ul. Gubińska 1, ul. Powstańców Śl. 95, ul. Wieczorka Szefem Kontrwywiadu SW był św.p. Jan Pawłowski

7 Kontrwywiadowcza osłona ona RSW ul. Gubińska 1

8 Kontrwywiadowcza osłona ona RSW ul. Powstańców Śląskich 95 - Poltegor

9 Kontrwywiadowcza osłona ona RSW ul. Wieczorka

10 Początki nasłuch uchów: - zanim wypowiedziano wojnę Najwcześniejsza udokumentowana relacja pochodzi z okresu po zarejestrowaniu Solidarności : w czasie wakacji 1981r. jeden z wrocławskich klubów krótkofalarskich uzyskał z demobilu Komendy Wojewódzkiej MO wycofane z eksploatacji radiotelefony lampowe: FM kanałowe stacje pozbawione były kwarców, ale nadawały się do łatwego przestrojenia na pasmo krótkofalarskie 2 m ( MHz). Ekipa ładująca sprzęt zabrała teŝ 16-kanałową radiostację stacjonarną: modularna, sporej wielkości szafka o wadze kilkuset kg. Była wyposaŝona w komplet 16 kwarców z pasma MO ( MHz), które w wielkiej tajemnicy zostały wymontowane i następnie zainstalowane w mniejszych, 4-kanałowych radiotelefonach FM302. Zajmowały się tym dwie osoby, co pewien czas wymieniając się kwarcami. Jedną z nich był związany później z RKS (szef kolportaŝu tzw. Zgrupowania Brata przejętego po T.Świerczewskim), a następnie z Radiem SW Krzysztof Witczak. Zbierano informacje o częstotliwościach pracy MO, odstępie międzykanałowym, procedurach radiowych, zasadach prowadzenia korespondencji, kryptonimach, etc. Dzięki temu w czasie stanu wojennego podziemie dysponowało podstawową wiedzą niezbędną do prowadzenia nasłuchów!

11 Radiokontrwywiad SW róŝne sposoby organizacji pracy nasłuchu radiowego: Wyspecjalizowana komórka Kontrwywiadu SW gromadzenie informacji, opracowywanie raportów kontrwywiadowczych nasłuch radiowy jako indywidualny środek bezpieczeństwa głównych działaczy nasłuch w czasie emisji Radia SW masowa produkcja konwerterów nasłuchowych dla szeregowych członków i działaczy SW

12 Formy aktywności Kontrwywiadu SW Rozpracowanie systemu łączności radiowej MSW: MO, SB, WOP i inne (BOR, WSW). Kompletna techniczna wiedza o częstotliwościach pracy, budowie przemienników zapewniających pokrycie całego kraju, procedurach łączności, numeracji kanałów radiowych Sporządzanie regularnych raportów kontrywyiadowczych z aktywności biura/wydziału B SłuŜby Bezpieczeństwa Zabezpieczanie spotkań Kornela Morawieckiego Zabezpieczanie spotkań i ochrona władz SW: Rady i Komitetu Wykonawczego

13 Formy aktywności Kontrwywiadu SW Wykrywanie i neutralizacja podsłuchów Działania prewencyjne, m.in. sprowadzenie z zagranicy nietypoweego w PRL osprzętu elektrycznego Organizacja odbioru transportów z zagranicy w sposób uniemoŝliwiający przekazanie ogona Ciągłe zbieranie wiedzy o metodach pracy SB oraz analiza róŝnych informacji o zasadach współpracy róŝnych instytucji władzy, np: mundurowa Milicja i cywilni funkcjonariusze SB, SB a WOP (moŝliwe, Ŝe szerzej: wojsko, a na pewno WSW) Sądy, prokuratura, formacje paramilitarne: straŝ przemysłowa, straŝ poŝarna, etc.

14 Formy aktywności Kontrwywiadu SW Zbieranie informacji o funkcjonariuszach MSW: w Archiwum Kontrwywiadu SW znajduje się kolekcja fiszek zbieranych do pracy analitycznej, zawierających róŝne informacje o funkcjonariuszach (mundurowych lub tajniakach i współpracownikach): często stopień, adres domowy, nr telefonu słuŝbowego i/lub domowego, nr rejestracyjny samochodu, obszar zainteresowań lub obowiązków słuŝbowych Zbieranie i analizowanie informacji pochodzących od funkcjonariuszy resortu (w tym szefa wrocławskiej/dolnośląskiej SB), a takŝe od jednego z ochotników, który zdecydował się po studiach podjąć pracę w SB, w rzeczywistości pracując dla SW (tzw. wieści od Wiesi )

15 Formy aktywności Kontrwywiadu SW Dokumentowanie działań SB benedyktyńska robota polegająca na spisywaniu z nagrań treści rozmów prowadzonych w eterze przez SB (chodziło o coś więcej niŝ tylko zdobycie wiedzy o przeciwniku pozwalającej chronić struktury podziemia) Foto: Ujawnienie Archiwum Kontrwywiadu SW Rafał Witczak, Wrocław 2006

16 Formy aktywności Kontrwywiadu SW Złamanie FOSY FOSA kryptonim szyfru, specjalnego języka kodowego jakiego uŝywał wydział /biuro B w trakcie komunikacji radiowej towarzyszącej prowadzeniu obserwacji tajnej. Fosa była podstawową fortyfikacją obronną Biura B, składającą się z trzech podstawowych elementów: 1. Kodów numerycznych oznaczających typowe, sproceduralizowane czynności, lub informacje dla nich niezbędne (np. kierunki) 2. Slangu/Ŝargonu - uŝywanego do oznaczania róŝnych rzeczy lub czynności 3. Kryptonimów oznaczających charakterystyczne dokładnie i jednoznacznie punkty na terenie prowadzonej obserwacji, ale teŝ funkcjonariuszy, samochody, lokale konspiracyjne SB (kryptonimy były słowne i cyfrowe).

17 Złamanie FOSY - najwaŝniejszy niejszy sukces Kontrwywiadu SW Slang radiowy funkcjonariuszy SB był silnie kontekstowy, ale dość intuicyjny dla osób biegle posługujących się językiem polskim. Niektóre słowa zmieniały znaczenie w zaleŝności od sytuacji, a słownictwo nie było zamknięte i było często adoptowane w miarę potrzeb. Pierwotnym zadaniem fosy było przeciwdziałanie operacjom kontrwywiadowczym państw zachodnich. Wprowadzenie stanu wojennego wywołało opór społeczny na tak duŝą skalę, Ŝe nastąpiła zmiana proporcji w zainteresowaniach wydziału B. Głównym obiektem śledzenia stali się krajowcy działacze opozycji, a nie zachodni korespondenci i dyplomaci. Złamanie szyfrów FOSY stało się głównym fundamentem działania radiokontrwywiadu Solidarności Walczącej!

18 Najbardziej spektakularny sukces Kontrwywiadu SW: dekonspiracja Diodora Diodora agenta Departamentu I MSW Słynny agent SB Diodor ( Gienek, Eneasz ), znany w SW ps. Zyga został zdekonspirowany przez (nieświadomych istnienia kombinacji operacyjnej prowadzonej przez Dep. I) funkcjonariuszy wydziału B. Diodor po spotkaniu z A. Zarachem udał się bezpośrednio do hotelu Wrocław, a obstawa wydziału B śledziła go jak domniemanego opozycjonistę, który spotkał się z przedstawicielem SW. Działania wydziału obserwacji SB były śledzone w eterze m.in. przez Andrzeja Kołodzieja i Hannę Łukowską-Karniej. Z prowadzonego nasłuchu jednoznacznie wynikało, Ŝe obserwacja SB urwała się na hotelu Wrocław, w którym mieściła się zakonspirowana centrala wrocławskiego wydziału B. Kontrwywiad SW wiedział, Ŝe w Białym hotelu Wrocław znajdowało się coś więcej niŝ standardowa rezydentura wydziału B : tajna baza SB. Informacje przekazywali współpracujący z SW pracownicy hotelu. W istocie znajdowała się tam zakonspirowana Baza wrocławskiego wydziału B przeniesiona tuŝ po wprowadzeniu stanu wojennego z Klubu Sportowego Gwardia.

19 Ciekawsze dokumenty ujawnionego Archiwum Kontrwywiadu SW

20 Ciekawsze dokumenty ujawnionego Archiwum Kontrwywiadu SW

21 Sprzęt nasłuchowy

22 NiezaleŜne świadectwo: Kontrwywiad SW w oczach drukarza Solidarno Solidarności ci Album Wrocław walczy o wolność Autorzy: B.Maciejewska tekst M.Michalak fotoedytor E.Lukierska opracowanie graficzne Wydawnictwo Profil Wrocław 2005

23 NiezaleŜne świadectwo: Kontrwywiad SW w oczach SB IPN BU 01232/25/5 Materiały archiwalne IPN przekazują nie tylko złe wieści

24 NiezaleŜne świadectwo: Kontrwywiad SW w oczach SB Wzmiana w Protokole oględzin przedmiotów zakwestionowanych w czasie przeszukania osoby Hanny Łukowskiej-Karniej IPN BU 0582/295 Materiały archiwalne IPN przekazują nie tylko złe wieści

25 NiezaleŜne świadectwo: Kontrwywiad SW w oczach SB IPN BU 0364/363 t.1 Materiały archiwalne IPN przekazują nie tylko złe wieści

26 NiezaleŜne świadectwo: Kontrwywiad SW w oczach SB IPN Rz 044/1106 k.t.iv Materiały archiwalne IPN przekazują nie tylko złe wieści

27 Kontrwywiadowcze operacje zagraniczne SW OstrzeŜenie księdza Blachnickiego Przebieg wydarzeń jest następujący: w styczniu 1987 roku centrala uprzedza Gontarczyków, Ŝe Solidarność Walcząca wie o ich agenturalności. Reprezentant SW w Niemczech uzyskuje tę informację od swojej centrali (pseudonim Mea) i uprzedza o tym ks. Blachnickiego A.Maciarewicz, Tak bogaciła się agentura, Głos TakŜe: A.Grajewski, Osaczenie, Gość Niedzielny nr 09/2006

28 Wpływ wiedzy o przeciwniku (słuŝbach specjalnych PRL) na linię programowo-polityczn polityczną SW Konsekwencje polityczne funkcjonowania sprawnej struktury kontrwywiadowczej: Zbieranie informacji, analiza -> wiedza o przeciwniku -> antycypowanie wiedzy: realna ocena sytuacji -> radykalizm programowy: odrzucenie porozumienia z komunistami Nie chcemy porozumienia z władzą z obcego nadania. Chcemy tę władzę pozbawić władzy Kornel Morawiecki załoŝyciel i przewodniczący SW

29 Dokumentowanie działań Kontrwywiadu SW - nieoczekiwane ślady historii podziemia: Ujawnienie i udokumentowanie w 2007 r. podczas przygotowań do obchodów 25-lecia SW faktów wykorzystania sztucznych satelitów ziemi do budowy konspiracyjnych sieci łączności radiowej SW wykorzystywała satelity radioamatorskie serii Oscar trudno ocenić czy było to przedsięwzięcie w ramach pomocy Zachodu (Rząd RP na uchodźctwie w Londynie) czy inicjatywa samodzielna SW Solidarność (TKK) wykorzystywała system łączności Inmarsat-A pracujący w oparciu o satelity MARISAT, udostępniony w ramach tajnej pomocy amerykańskiej Nie moŝna rzetelnie pisać historii Solidarności i Polski bez uwzględnienia roli, znaczenia i historii Solidarności Walczącej

30 Bibliografia Mateusz Morawiecki, Geneza i pierwsze lata Solidarności Walczącej Mieliśmy Kontrwywiad. Rozmowa z dr Kornelem Morawieckim, niegdyś przewodniczącym Solidarności Walczącej, Gazeta Wrocławska, 24 XI 2000, s.6 Wrocław walczy o wolność, B.Maciejewska, M.Michalak, Profil, Wrocław 2005 A.Maciarewicz, Tak bogaciła się agentura, Głos [ A.Grajewski, Osaczenie, Gość Niedzielny nr 09/2006 Album: O wyzwolenie z komunizmu ludzi i narodów przysięgam walczyć. 25 rocznica powstania Solidarności Walczącej, Oficyna Wydawnicza Wolumen, Warszawa 2007 P.Serwadczak, Złamanie fosy, Opcja na Prawo, nr 12/60, Wrocław 2006 P.Serwadczak, Kulisy kontrwywiadu SW, Biuletyn IPN nr 5-6/2007 IPN BU 01232/25/5, IPN BU 0582/295, IPN BU 0364/363 t.1, IPN Rz 044/1106 k.t.iv Archiwum Kontrwywiadu Solidarności Walczącej (dostępne: Archiwum Akt Nowych)

31 Znane aspekty działania ania Kontrwywiadu SW Dziękuję za uwagę! Odwiedź portal SW Zdjęcia czarno-białe i skany dokumentów SW: Archiwum Kontrwywiadu SW Opracowanie: Piotr Serwadczak Tło prezentacji: zdjęcia autora by P.Serwadczak Prezentacja zawiera materiały zebrane w ramach projektu Zachować pamięć o Solidarności Walczącej podczas prac przygotowawczych do obchodów 25 rocznicy powstania SW w czerwcu 2007 r. Prezentację opracowano z okazji konferencji IPN na Uniwersytecie Gdańskim towarzyszącej otwarciu wystawy Solidarność Walcząca w Gdańsku-Oliwie w dn. 22XI2007 r.