Spis treści. 2. Cel i zakres zadania Weryfikacja meldunków pożarowych zgromadzonych w KSIPL w 2012 r... 5

Transkrypt

1

2 Spis treści 1. Wstęp Cel i zakres zadania Realizacja I etapu pracy Weryfikacja meldunków pożarowych zgromadzonych w KSIPL w 212 r Opracowanie raportu o sytuacji pożarowej w lasach Polski w 212 r Gromadzenie danych o pożarach lasu zaistniałych w 213 r. oraz okresowe przekazywanie zbiorczych informacji do Wspólnotowego Centrum Badawczego w Isprze Wdrożenie nowej klasyfikacji przyczyn pożarów lasu Aktualizacja internetowego oprogramowania KSIPL Podsumowanie Literatura.. 26 Załączniki. 27 2

3 1. Wstęp W latach na zamówienie Ministra Środowiska zrealizowane zostało zadanie nr 6571 pt. Utrzymanie Krajowego System Informacji o Pożarach Lasów, sfinansowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (umowa nr DL/1/211 z dnia r.). Komisja odbierająca sprawozdanie końcowe uznała, że niezbędne jest zabezpieczenie środków finansowych na funkcjonowanie systemu w następnych latach, aby mógł on spełniać zadania, do których był stworzony. W tym celu Ministerstwo Środowiska zleciło Instytutowi Badawczemu Leśnictwa zadanie pn. Utrzymanie Krajowego Systemu Informacji o Pożarach Lasów w latach (umowa nr DLP/4/213 z dnia ). Oprogramowanie internetowe KSIPL (stworzone głównie ze środków NFOŚiGW), pozwalające na archiwizację danych o aktualnie i w przyszłości powstających pożarach lasu oraz na eksport podstawowych danych zgodnie z wymogami Unii Europejskiej, umożliwia również szybkie i wiarygodne przygotowywanie raportów na potrzeby innych, krajowych użytkowników, w tym Głównego Urzędu Statystycznego. Ponadto, po wywołaniu strony internetowej bez potrzeby logowania ( umożliwia graficzną prezentuje rozmieszczenia pożarów lasów i gruntów rolnych występujących na terenie kraju wg województw oraz wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych, stworzonej w celu umożliwienia zbierania, opracowywania i rozpowszechniania zharmonizowanych statystyk regionalnych we Wspólnocie. 3

4 2. Cel i zakres zadania Celem zadania jest zapewnienie funkcjonowania Krajowego Systemu Informacji o Pożarach Lasów (KSIPL) oraz, w miarę potrzeby, aktualizowanie danych wprowadzanych do arkuszy ewidencyjnych pożarów i stworzonego do tego oprogramowania. W systemie tym gromadzone są informacje dotyczące pożarów w lasach wszystkich form własności (Lasów Państwowych, parków narodowych, lasów prywatnych, gminnych oraz będących przedmiotem własności innych podmiotów), jak również dotyczące pożarów gruntów rolnych. Zgodnie z umową zadanie jest realizowane w dwóch etapach, obejmujących następujący zakres prac: I etap: 1. Weryfikacja meldunków pożarowych zgromadzonych w KSIPL w 212 r. 2. Opracowanie raportu o sytuacji pożarowej w lasach Polski w 212 r. oraz przekazanie szczegółowych danych o zaistniałych pożarach do Wspólnotowego Centrum Badawczego (Joint Research Centre) w Isprze (Włochy), odpowiedzialnego za Europejski System Informacji o Pożarach Lasów w Unii Europejskiej. 3. Gromadzenie danych o pożarach lasów zaistniałych w 213 r. oraz okresowe przekazywanie zbiorczych informacji do Wspólnotowego Centrum Badawczego w Isprze. 4. Wdrożenie nowej klasyfikacji przyczyn pożarów lasu. 5. Aktualizacja internetowego oprogramowania KSIPL. 6. Opracowanie sprawozdania etapowego. II etap: 1. Weryfikacja meldunków pożarowych zgromadzonych w KSIPL w 213 r. 2. Opracowanie raportu o sytuacji pożarowej w lasach Polski w 213 r. oraz przekazanie szczegółowych danych o zaistniałych pożarach do Wspólnotowego Centrum Badawczego (Joint Research Centre) w Isprze 4

5 (Włochy), odpowiedzialnego za Europejski System Informacji o Pożarach Lasu w Unii Europejskiej. 3. Gromadzenie danych o pożarach lasów zaistniałych w 214 r. oraz okresowe przekazywanie zbiorczych informacji do Wspólnotowego Centrum Badawczego w Isprze. 4. Analiza wyników wdrożenia nowej klasyfikacji przyczyn pożarów lasu. 5. Aktualizacja internetowego oprogramowania KSIPL. 6. Organizacja seminarium dotyczącego funkcjonowania i dalszego rozwoju KSIPL. 7. Opracowanie sprawozdania końcowego. 3. Realizacja I etapu pracy 3.1. Weryfikacja meldunków pożarowych zgromadzonych w KSIPL w 212 r. W 212 roku do Krajowego Systemu Informacji o Pożarach Lasów zaimportowano lub wprowadzono bezpośrednio następującą liczbę meldunków: z systemu Lasów Państwowych (dotyczących pożarów na powierzchni 1 67,61 ha), łącznie z pożarami na poligonach; z systemu Państwowej Straży Pożarnej (dotyczących wszystkich pożarów na powierzchni 45 51,78 ha), w tym meldunków dotyczących pożarów lasów i innych powierzchni naturalnych na powierzchni 6 494,4 ha; z parków narodowych 51 (dotyczących pożarów na powierzchni 341,48 ha), w tym 38 meldunków dotyczących pożarów lasu i innych powierzchni naturalnych na powierzchni 32,57 ha. Po weryfikacji pożarów polegającej na porównaniu meldunków pochodzących z trzech źródeł, wyłączeniu meldunków identycznych oraz dodaniu do wspólnej bazy meldunków nie zarejestrowanych w systemie PSP w lasach i na innych powierzchniach naturalnych w 212 r. było pożarów na powierzchni 5

6 7 235,27 ha, czyli o 848 (1,7%) więcej niż zarejestrowanych w systemie PSP, z którego do 26 były tylko importowane dane o pożarach lasów, i na podstawie których sporządzano raporty szczegółowe i zbiorcze Opracowanie raportu o sytuacji pożarowej w lasach Polski w 212 r. Do opracowania raportu o sytuacji pożarowej w lasach Polski w 212 roku wykorzystano: a) dane z leśnych stacji meteorologicznych, do analizy czynników kształtujących zagrożenie pożarowe lasu w sezonie pożarowym 212; b) dane z Krajowego Systemu Informacji o Pożarach Lasów dotyczące statystyki pożarowej w lasach Polski; c) dane z Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, dotyczące działań informacyjnych oraz wykorzystywanych środków do zwalczania pożarów w PGL LP w 212 r. Opracowany raport w wersji angielskiej (zał. 1) oraz szczegółowe dane o zaistniałych pożarach w 212 r. w Polsce przekazano do Wspólnotowego Centrum Badawczego w Isprze (Włochy), które przygotowało raport zbiorczy zatytułowany Forest Fires in Europe, Middle East and North Africa 212 i udostępniło na swojej stronie internetowej w zakładce Annual Fire Reports po adresem: Główny Urząd Statystyczny pobrał bezpośrednio z KSIPL dane dotyczące pożarów lasów zaistniałych w Polsce w 211 r., które wykorzystał w dwóch opracowaniach statystycznych, tj. Leśnictwo 212 i Ochrona Środowiska

7 Sytuacja pożarowa w lasach Polski w 212 roku 1. Zagrożenie pożarowe w sezonie 212 r. Sezonowość występowania pożarów lasu związana jest ściśle z charakterem pogody. Na rycinach 1-5 i w tabelach 1-2 przedstawiono kształtowanie się temperatur powietrza, opadów atmosferycznych, wilgotności ściółki sosnowej, wilgotności względnej powietrza i ogólnokrajowego stopnia zagrożenia pożarowego lasu (OSZPL) oraz podano liczbę powstałych pożarów w sezonie palności w roku 212. Średnie miesięczne temperatury powietrza w 212 r. w sezonie palności były wyższe o,6 C od średnich wieloletnich (21-21) na terenie całego kraju. W kwietniu również wystąpiły nieco wyższe temperatury powietrza od średniej wieloletniej dla tego miesiąca, które o godz. 9. wzrastały systematycznie przez cały miesiąc od 3 do 24ºC. O godz. 13. temperatura powietrza wzrastała od 6ºC, by w ostatnich dniach przekroczyć 3ºC. W maju temperatura powietrza znacznie wzrosła i o godz. 9. średnio wynosiła 17,5ºC, natomiast o godz. 13. wyniosła średnio 21,9ºC. W czerwcu nieznacznie (o,8ºc) zwiększyła się temperatura o godz. 9., natomiast o godz. 13. spadła o,1ºc. W lipcu temperatura wzrosła o ok. 4ºC i wynosiła 21,9ºC o godz. 9. oraz 26,1ºC o godz. 13. i była najwyższa w tym sezonie palności. Następnie obniżyła się o godz. 9. w sierpniu o 2,6ºC, a we wrześniu do poziomu 14ºC, natomiast o godz. 13. o 1,2 ºC w sierpniu i we wrześniu do poziomu 2,1ºC. Średnia wielkość opadów atmosferycznych w sezonie palności 212 roku była niższa o 22% od średniej wieloletniej. W kwietniu i maju opady atmosferyczne występowały niemal codziennie, ale nie były duże. W kwietniu wystąpiło aż 2 dni z opadem mniejszym niż 2, mm, natomiast w maju było ich aż 24. W czerwcu i lipcu padało codziennie i dość obficie. Średni dzienny opad w kwietniu wyniósł 1,5 mm/dobę, w maju nieco obniżył się (1,2 mm/dobę), a w czerwcu był najwyższy (3,2 mm/dobę). W lipcu opad nieznacznie obniżył się (o,2 mm/dobę), lecz nadal był wysoki. W sierpniu spadł do wielkości 2,1 mm/dobę, a we wrześniu był najniższy i wynosił 1,3 mm/dobę. 7

8 Opad atmosferyczny [mm] Liczba pożarów Temperatura powietrza [ o C] Liczba pożarów 4 35 Liczba pożarów Temperatura powietrza o godz Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Rycina 1. Temperatura powietrza i liczba pożarów lasu w sezonie pożarowym 212 r Liczba pożarów Opad atmosferyczny Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Rycina 2. Opady atmosferyczne i liczba pożarów lasu w sezonie pożarowym 212 r. Przeciętne wartości wilgotności ściółki w skali kraju wahały się od 1 do 51%. Przez ostatnie dni kwietnia oraz w maju wilgotności ściółki w obydwu terminach obserwacji na ogół znajdowały się poniżej progów bezpieczeństwa pożarowego. Wilgotność ściółki o godz. 9. wynosiła średnio 35% w kwietniu i 24% w maju, 8

9 Wilgotność ściółki [%] Liczba pożarów natomiast o godz. 13. wartości te wynosiły 29% w kwietniu i 2% w maju. Maj był miesiącem o najniższej wilgotności ściółki w sezonie palności. W czerwcu wystąpiły najwyższe w tym sezonie wilgotności ściółki osiągając 37% o godz. 9. i 31% o godz W lipcu, sierpniu i wrześniu nastąpiło nieznaczne obniżenie tych wartości (o ok. 3%). Również wartości wilgotności względnej powietrza w obydwu terminach obserwacji w ostatnich dniach kwietnia i w maju znajdowały się poniżej progów bezpieczeństwa pożarowego. W porównaniu z kwietniem wartości wilgotności powietrza w maju zmalały z 71% do 63% o godz. 9. i z 51% do 46% o godz. 13. i były najniższe w tym sezonie palności. Najwyższe wilgotności powietrza w sezonie palności o godz. 9. wystąpiły we wrześniu (87%), również wysokie były w sierpniu (8%), natomiast w czerwcu i lipcu wynosiły 74%. O godz. 13. wilgotności powietrza w czerwcu wynosiła 6%, we wrześniu 59%, a w lipcu i sierpniu 56%. 6 5 Liczba pożarów Wilgotność ściółki o godz Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Rycina 3.Wilgotność ściółki i liczba pożarów lasu w sezonie pożarowym 212 r. Tegoroczny sezon palności charakteryzował się występowaniem przeciętnego zagrożenia pożarowego lasów (OSZPL<1,5). Jedynie w maju stopień zagrożenia był wyższy niż 2,. Najniższy stopień wystąpił we wrześniu i wyniósł 1, o godz. 9. oraz 1,3 o godz

10 Liczba pożarów OSZPL Wilgotność względna powietrza [%] Liczba pożarów Liczba pożarów Wilgotność powietrza o godz Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Rycina 4. Wilgotność względna powietrza i liczba pożarów lasu w sezonie pożarowym 212 r. Procentowy udział występowania 3. stopnia zagrożenia pożarowego lasu dla sezonu palności wynosił średnio 22% i był niższy o 4% dla okresu W maju osiągnął maksymalną wartość 52%, w kwietniu 22%, lipcu 2% a sierpniu 17%. Natomiast we wrześniu wynosił tylko 7%. 3 2,5 Liczba pożarów OSZPL o godz , ,5 5 Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Rycina 5. Ogólnokrajowy stopień zagrożenia pożarowego lasu i liczba pożarów lasu w sezonie pożarowym 212 r. 1

11 Liczba pożarów Powierzchnia spalona [ha] 2. Występowanie pożarów W roku 212 powstało pożarów (5 752 lasów i innych powierzchni naturalnych), o 1 93 więcej niż w 211 roku (8 172), a spaleniu uległo 7 235,27 ha (4 781,65 ha lasów i 2 453,62 ha innych powierzchni naturalnych), prawie trzykrotnie więcej niż w roku ubiegłym (2 677,77 ha) tabela 3 i rycina 6. Najbardziej palnym miesiącem był marzec (26,3% pożarów, tj ), następnie maj (24,5%) i kwiecień (21,5%) rycina 7. Najmniej pożarów w sezonie palności powstało w czerwcu (5,2%) i wrześniu (5,8%). W sezonie palności (kwiecień-wrzesień) powstało 71,3% pożarów. Najwięcej pożarów, podobnie jak w ubiegłym roku, zarejestrowano na terenie województwa mazowieckiego (2 7-22% ogólnej liczby) ryciny 8-1. Najmniej pożarów wystąpiło w województwach warmińsko-mazurskim (18), podlaskim (211) i opolskim (212). Największe powierzchnie spalone lasów odnotowano w województwie mazowieckim (1 359 ha), podkarpackim (1 146 ha), świętokrzyskim (825 ha) i śląskim (819 ha), a najmniejsze w pomorskim (31 ha) i zachodniopomorskim (54 ha) Liczba pożarów Powierzchnia spalona Rok Rycina 6. Ogólna liczba pożarów lasu i powierzchnia spalona w Polsce w latach

12 Rycina 7. Występowanie pożarów lasu w Polsce w poszczególnych miesiącach w latach Rycina 8. Liczba pożarów lasu i powierzchnia spalona w poszczególnych województwach w Polsce w 212 r. 12

13 Rycina 9. Liczba pożarów lasu i powierzchnia spalona w poszczególnych województwach w Polsce w 211 r. Rycina 1. Rozkład występowania pożarów lasu w poszczególnych województwach w latach

14 Małe pożary lasu, tj. o powierzchni mniejszej niż 1 ha, stanowiły 87% wszystkich pożarów lasu w 212 r. (ryc. 11) z powierzchnią spaloną wynoszącą 24%. Największy udział powierzchni spalonej (5,5%) dotyczył pożarów wielkości powyżej 1 ha i mniejszej od 1 ha, których liczba stanowiła 12,5%. Rycina 11. Rozkład liczby pożarów lasu według wielkości powierzchni spalonej w Polsce w latach Przyczyny pożarów Główną przyczyną pożarów lasu była działalność człowieka, w tym podpalenia stanowiły prawie połowę (42,7%), następnie nieostrożność dorosłych (3,5%), a nieznane przyczyny stanowiły 19,8% (ryc. 12). 14

15 Rycina 12. Rozkład liczby pożarów lasu według przyczyny ich powstawania w Polsce w latach Działania informacyjne oraz środki dotyczące zwalczania pożarów w LP W 212 roku w ramach działań informacyjnych i propagandowych zrealizowano: ponad 1 tys. pogadanek w szkołach, na koloniach i obozach, wystawiono około 7 tysięcy tablic informacyjnych, przekazano ponad tysiąc komunikatów w środkach masowego przekazu o zagrożeniu pożarowym i zasadach bezpiecznego zachowania się w lesie, rozpowszechniono ponad 153 tysiące plakatów, ulotek informacyjnych, kalendarzy dotyczących pożarów lasu. Na obszarach leśnych prowadzono prace przeciwdziałające możliwości powstania i rozprzestrzeniania się pożarów, odnawiając 5,5 tys. km pasów przeciwpożarowych, zakładając 28 km nowych pasów oraz uporządkowano las na powierzchni około 27 tys. ha, zmniejszając ilość łatwopalnej biomasy. W skład systemu obserwacyjnego LP wchodziło: 656 dostrzegalni przeciwpożarowych, w tym 226 wyposażonych w kamery telewizyjne, 15

16 8 samolotów patrolowych. Efektywność wykrywania pożarów w LP przez dostrzegalnie przeciwpożarowe wyniosła 35%, samoloty wykryły 1% pożarów, a osoby postronne 57%. Pozostałe 7% pożarów wykryły patrole przeciwpożarowe. Sieć łączności i alarmowania w Lasach Państwowych stanowiło: 7 59 radiotelefonów, w tym bazowych, 2 92 przewoźnych i 3 35 nasobnych. Zaopatrzenie w wodę dla celów gaśniczych zapewniało punktów poboru wody, w tym naturalnych i sztucznych. Ponadto wodę zapewniało ponad 4,8 tys. hydrantów zlokalizowanych w sąsiedztwie lasów. Lasy Państwowe dysponowały sprzętem w postaci: 27 samolotów gaśniczych i 7 śmigłowców (gasiły one 512 pożarów lasu oraz 172 zagrożeń pożarowych dla lasu, dokonując zrzutów środków gaśniczych), 373 lekkimi samochodami patrolowo-gaśniczymi, 17 samochodami średnimi i ciężkimi, 273 motopompami. Sprzętem naziemnym Lasów Państwowych ugaszono 4% wszystkich pożarów, a pozostałe gasiły jednostki Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczej Straży Pożarnej. Koszty ochrony przeciwpożarowej Lasów Państwowych w 212 r. wynosiły 76,3 mln zł. Krajowy System Informacji o Pożarach Lasów dostępny jest pod adresem natomiast mapy zagrożenia pożarowego, aktualizowane codziennie od kwietnia do końca września (o godz. 9: i 13:) pod adresem 16

17 Tabela 1. Średnie wartości temperatury powietrza i opadu atmosferycznego w latach Czynnik analizowany Temperatura powietrza [ C] Opad atmosferyczny [mm] Rok Godz./ Miesiące sezonu palności doba IV V VI VII VIII IX Sezon ,1 15,3 18,6 21,2 19,1 13, 16, ,6 19,8 22,6 25,7 24,3 19,2 21, ,6 16,2 21,3 21,1 19,5 12,8 16, ,1 2,8 25,5 25,6 24,1 17,9 21, ,3 15,7 17,2 21,6 2,2 15,1 17, ,7 2,1 2,6 25,7 25,9 22,1 22, ,8 13,8 2,1 24,1 2,2 12,4 16, ,1 17,1 24, 28,4 24,7 17,3 21, ,7 16,3 2,8 19,1 19,7 14,9 17, ,4 21, 24,9 22,4 24,7 21,2 21, , 17,5 18,3 21,9 19,3 14, 16, , 21,9 21,8 26,1 24,9 2,1 21, doba 1,6 3, 2,4 3,3 3,4 2,5 2,7 28 doba 4,6 4,7 1,4 2,8 4,5 6,3 4,1 29 doba,4 2,8 4, 3,6 2,6 1,8 2,5 21 doba 1,3 4,8 2, 3,4 4,1 3,6 3,2 211 doba 1,1 1,5 1,8 6,4 2,3 1,1 2,4 212 doba 1,5 1,2 3,2 3, 2,1 1,3 2,1 17

18 Tabela 2. Statystyka zagrożenia pożarowego w lasach w 212 roku na tle sytuacji wieloletniej Czynnik analizowany Liczba pożarów OSZPL 2 W (OSZPL=3) 3 [%] Wilgotność ściółki [%] Wilgotność względna powietrza [%] Miesiące sezonu palności Sezon Rok lub okres Godz. palności IV V VI VII VIII IX ogółem ,7 1,8 1,8 1,8 1,5 1,1 1, ,7 1,7 1,7 1,6 1,5 1,2 1, ,7 1, 1,9 2, 1,1,6 1, ,7,8 1,8 1,9 1,,7 1, ,9 2, 2, 1, 1,4 1,2 1, ,9 1,9 1,9,8 1,4 1,6 1, ,5 2,2 1,5 1,5 1,4 1, 1, ,4 2,1 1,3 1,5 1,5 1,3 1, średnia z lat OSZPL ogólnokrajowy (średni) stopień zagrożenia pożarowego lasu 3 W (OSZPL=3) procentowy wskaźnik udziału trzeciego ogólnokrajowego stopnia zagrożenia pożarowego lasu 18

19 Tabela 3. Dane o pożarach lasu w Polsce w okresie Lata Liczba pożarów lasu Powierzchni a spalona [ha] Średnia powierzchnia pożaru [ha] , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,78 Średnio rocznie w okresach 5-letnich , , ,42 19

20 3.3. Gromadzenie danych o pożarach lasu zaistniałych w 213 r. oraz okresowe przekazywanie zbiorczych informacji do Wspólnotowego Centrum Badawczego w Isprze Do 2 października 213 r., do Krajowego Systemu Informacji o Pożarach Lasów zaimportowano: z systemu Lasów Państwowych meldunków o pożarach lasu na powierzchni 271,99 ha; z systemu Państwowej Straży Pożarnej meldunków o pożarach lasów i gruntów rolnych na powierzchni ,41 ha, w tym 4 72 meldunków dotyczących pożarów lasów i innych powierzchni naturalnych na powierzchni 1 215,7 ha. Ponadto bezpośrednio do systemu wprowadzono 7 meldunków o pożarach na powierzchni 41,16 ha, które zaistniały w parkach narodowych, w tym 4 meldunki dotyczące pożarów lasu i innych powierzchni naturalnych na powierzchni 4,31 ha. Dane powyższe zostały wykorzystane do przygotowania wstępnych raportów zbiorczych, które zostały przekazane do Wspólnotowego Centrum Badawczego w Isprze (Włochy), według stanu na 1 czerwca, 1 lipca, 1 sierpnia i 1 października 213 r.: - zestawienie pożarów wg stanu na 1 czerwca 213 r. Liczba pożarów o powierzchni poniżej 1 ha 1 43 Liczba pożarów o powierzchni od 1 do 1 ha 135 Liczba pożarów o powierzchni od 1 do 5 ha Liczba pożarów o powierzchni powyżej 5 ha Liczba pożarów ogółem Spalona powierzchnia lasów (ha) Spalona powierzchnia innych naturalnych obszarów nieleśnych (ha) Spalona powierzchnia ogółem (ha) zestawienie pożarów wg stanu na 1 lipca 212 r. Liczba pożarów o powierzchni poniżej 1 ha 1 74 Liczba pożarów o powierzchni od 1 do 1 ha 15 Liczba pożarów o powierzchni od 1 do 5 ha Liczba pożarów o powierzchni powyżej 5 ha Liczba pożarów ogółem 1 89 Spalona powierzchnia lasów (ha) 345 Spalona powierzchnia innych naturalnych obszarów nieleśnych (ha) 265 Spalona powierzchnia ogółem (ha) 61 2

21 - zestawienie pożarów wg stanu na 1 sierpnia 213 r. Liczba pożarów o powierzchni poniżej 1 ha Liczba pożarów o powierzchni od 1 do 1 ha 19 Liczba pożarów o powierzchni od 1 do 5 ha Liczba pożarów o powierzchni powyżej 5 ha Liczba pożarów ogółem Spalona powierzchnia lasów (ha) 41 Spalona powierzchnia innych naturalnych obszarów nieleśnych (ha) 35 Spalona powierzchnia ogółem (ha) 76 - zestawienie pożarów wg stanu na 1 października 213 r. Liczba pożarów o powierzchni poniżej 1 ha Liczba pożarów o powierzchni od 1 do 1 ha 313 Liczba pożarów o powierzchni od 1 do 5 ha Liczba pożarów o powierzchni powyżej 5 ha Liczba pożarów ogółem Spalona powierzchnia lasów (ha) 74 Spalona powierzchnia innych naturalnych obszarów nieleśnych (ha) 51 Spalona powierzchnia ogółem (ha) 1 25 Zestawienia zbiorcze pożarów w krajach UE w sezonie pożarowym 213, w tym w Polsce zawiera załącznik nr 2 (4 strony) Wdrożenie nowej klasyfikacji przyczyn pożarów lasu W związku dużą różnorodność narodowych systemów klasyfikacji i stosunkowo ograniczonym zakresem systemu ich klasyfikacji obowiązującym w UE (ograniczony do czterech kategorii przyczyn, tj.: 1) nieustalona, 2) naturalna, 3) nieostrożność lub wypadek, 4) podpalenie) oraz potrzebą ogólnoeuropejskiego podejście do analizy przyczyn powstawania pożarów lasu, Komisja Europejska w 212 r. przyjęła nowy, wspólny dla wszystkich Krajów Członkowskich słownik przyczyn pożarów. Podstawą przyjęcia nowego słownika był realizowany w latach projekt międzynarodowy pt. Określenie przyczyn powstawania pożarów lasu i ujednolicenie metod ich ustalania, który był finansowany przez Wspólnotowe Centrum Badawcze, Instytutu Środowiska i Zrównoważonego Rozwoju (Ispra, Włochy) ze środków Unii Europejskiej. 21

22 Nowy schemat klasyfikacji przyczyn pożarów obowiązuje już od 1 stycznia 213 r. w parkach narodowych (tabela 4.). Lasy Państwowe podjęły w 213 r. prace wdrożeniowe związane z przyjęciem nowej klasyfikacji przyczyn pożarów lasu, która będzie obowiązywać od 1 stycznia 214 r. Natomiast w Państwowej Straży Pożarnej nadal trwają pracę nad modernizacją systemu informatycznego, gdzie uwzględniono (na wniosek IBL) wprowadzenie nowej klasyfikacji przyczyn pożarów lasu, obowiązującej w Unii Europejskiej. Sposoby konwersji starych kodów przyczyn pożarów na nowe przedstawiono w tabelach 5-6. Tabela 4. Kody i nazwy nowych przyczyn pożarów lasów i gruntów rolnych obowiązujące w parkach narodowych od 1 stycznia 213 r. (w trzech poziomach dokładności ustalania przyczyn pożaru) Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 1 Nieznana 2 Naturalna 21 Wyładowania atmosferyczne 22 Wulkany 23 Emisja gazu 3 Wypadek 31 Energia elektryczna 32 Linie kolejowe 33 Transport drogowy 34 Zakłady produkcyjne i usługowe 35 Broń 36 Samozapłon 37 Inne wypadki 4 Zaniedbanie 41 Używanie ognia 411 Wypalanie roślinności 412 Wypalanie dla celów rolniczych 413 Spalanie odpadów 414 Rekreacja 415 Inne użycie ognia 42 Obiekty żarzące 421 Fajerwerki, petardy, flary alarmowe 422 Papierosy 423 Gorące popioły 424 Inne obiekty żarzące 5 Podpalenie 51 Osoby pełnoletnie 511 Korzyść 512 Konflikt 513 Wandalizm 514 Wzbudzenie zainteresowania 515 Zacieranie dowodów przestępstwa 516 Ekstremista 517 Motyw nieznany 52 Niepełnoletni lub niepoczytalny 521 Chory psychicznie 522 Dzieci 6 Powtórny zapłon 22

23 Tabela 5. Stara klasyfikacja przyczyn pożarów lasu obowiązująca w PSP oraz sposób zamiany danych historycznych dotyczących przyczyn pożarów na nowe przyczyny obowiązujące w UE PSP opis przyczyny pożaru Kod-PSP Kod-UE Nieostrożność Osób Dorosłych (NOD) przy posługiwaniu się ogniem otwartym, w tym papierosy, zapałki 1 41 NOD przy wypalaniu pozostałości roślinnych na polach NOD przy posługiwaniu sie substancjami łatwopalnymi i pirotechnicznymi 3 37 NOD przy prowadzeniu prac pożarowo-niebezpiecznych NOD w pozostałych przypadkach 5 4 Nieostrożność Osób Nieletnich (NON) przy posługiwaniu się ogniem otwartym, w tym papierosy, zapałki 6 52 NON przy wypalaniu pozostałości roślinnych na polach 7 52 NON przy posługiwaniu się substancjami łatwopalnymi i pirotechnicznymi 8 52 NON przy prowadzeniu prac pożarowo-niebezpiecznych 9 52 NON w pozostałych przypadkach 1 52 Wady urządzeń i instalacji elektrycznych (przewody, osprzęt oświetlenia, odbiorniki bez urządzeń ogrzewczych) Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych Wady elektrycznych urządzeń ogrzewczych (piece, grzałki, kuchnie, czajniki itp.) Nieprawidłowa eksploatacja elektrycznych urządzeń ogrzewczych Wady urządzeń ogrzewczych na paliwo stałe Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo stałe Wady urządzeń ogrzewczych na paliwo ciekłe Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo ciekłe Wady urządzeń ogrzewczych na paliwo gazowe Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo gazowe 2 37 Wady urządzeń mechanicznych Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń mechanicznych Wady procesów technologicznych Nieprzestrzeganie reżimów technologicznych Nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych Wady środków transportu Nieprawidłowa eksploatacja środków transportu Samozapalenia biologiczne Samozapalenia chemiczne Wyładowania atmosferyczne 3 21 Wady konstrukcji budowlanych Nieprawidłowa eksploatacja konstrukcji budowlanych 32 3 Elektryczność statyczna Podpalenia (umyślne) w tym akty terroru 34 5 Pożary jako następstwo innych miejscowych zagrożeń Inne przyczyny 36 1 Nieustalone

24 Tabela 6. Stara klasyfikacja przyczyn pożarów lasu obowiązująca w LP i parkach narodowych oraz sposób zamiany danych historycznych dotyczących przyczyn pożarów na nowe przyczyny obowiązujące w UE Grupa Przyczyna Kod-LP Kod-UE turystyka i pozyskanie owoców runa leśnego Nieostrożność dorosłych działalność gospodarcza LP Nieostrożność nieletnich Maszyny i urządzenia nieostrożność dorosłych (pozostałe) nieostrożność nieletnich palenie ognisk przez nieletnich awarie linii energetycznych 3 31 transport drogowy transport kolejowy Wyładowania atmosferyczne wyładowania atmosferyczne 5 21 Przerzuty z gruntów nieleśnych przerzuty z gruntów nieleśnych Podpalenia podpalenia 7 5 Pozostałe pozostałe 8 14 Nieustalone nieustalone Aktualizacja internetowego oprogramowania KSIPL Aktualizacja internetowego oprogramowania w 213 r. polegała m.in. na: 1) korekcie modułu importu danych z hurtowni Lasów Państwowych - w związku z wprowadzeniem nowego pola do arkusza ewidencyjnego pożaru lasu, tj. numeru ewidencyjnego meldunku w systemie Państwowej Straży Pożarnej, zgodnie z nową Instrukcją ochrony przeciwpożarowej lasu obowiązującą w Lasach Państwowych; informacja ta umożliwia precyzyjną identyfikację meldunków dotyczących tego samego pożaru; 2) aktywowaniu z dniem 1 stycznia 213 r. nowej klasyfikacji przyczyn pożarów lasu w module arkuszy ewidencyjnych dla parków narodowych; 3) korekcie metody konwersji starych kodów przyczyn pożarów z LP i PSP na nowe kody oraz wstawianiu ich do zestawień szczegółowych na potrzeby Unii Europejskiej; 4) aktualizacji wzorów arkuszy ewidencyjnych pożarów dla parków narodowych i LP; m.in. nowe wzory arkuszy umożliwiają prezentacje współrzędnych pożarów w dwóch układach (PUWG 1992 i WGS 1984). 24

25 4. Podsumowanie Prace przewidziane w zakresie rzeczowym zadania I etapu zostały w pełni wykonane. Wdrożono w parkach narodowych nowy schemat klasyfikacji przyczyn pożarów, który w Lasach Państwowych będzie obowiązywać od 1 stycznia 214 r. W Państwowej Straży Pożarnej nadal trwają pracę nad modernizacją systemu informatycznego, gdzie uwzględniono wprowadzenie nowej klasyfikacji przyczyn pożarów lasu. Do czasu przyjęcia przez LP i PSP nowej klasyfikacji przyczyn pożarów, jak również do zamiany danych historycznych dotyczących przyczyn pożarów, opracowano i wdrożono sposób konwersji starych kodów przyczyn na nowe. Po weryfikacji pożarów polegającej na porównaniu meldunków pochodzących z trzech źródeł, wyłączeniu meldunków identycznych oraz dodaniu do wspólnej bazy meldunków nie zarejestrowanych w systemie PSP w lasach i na innych powierzchniach naturalnych w 212 r. było pożarów na powierzchni 7 235,27 ha, czyli o 848 (1,7%) więcej niż zarejestrowanych w systemie PSP, z którego do 26 były tylko importowane dane o pożarach lasów, i na podstawie których sporządzano raporty szczegółowe i zbiorcze. 25

26 5. Literatura European Forest Fires Information System - oraz Forest Fires in Europe, Middle East and North Africa 212, Report EUR 2648 EN, 213. Joint report of JRC and Directorate-General Environment. Instrukcja ochrony przeciwpożarowej lasu, 212. DGLP, Warszawa. Leśnictwo 212. GUS, Warszawa. New fire causes classification scheme adopted for the European Fire Database, Version 1., April 212. European Commission, Joint Research Centre. Ochrona środowiska 212. GUS, Warszawa. Piwnicki J., Ubysz B., Szczygieł R., Kwiatkowski M., 27. Krajowy System Informacji o Pożarach Lasu. Raport Instytutu Badawczego Leśnictwa, Sękocin Stary. Piwnicki J., Szczygieł R., Kwiatkowski M., 21. Zapewnienie funkcjonowania Krajowego System Informacji o Pożarach Lasu. Raport Instytutu Badawczego Leśnictwa, Sękocin Stary. Piwnicki J., Szczygieł R., Kwiatkowski M., Babij I., Klimczyk A., 212. Utrzymanie Krajowego Systemu Informacji o Pożarach Lasów. Raport Instytutu Badawczego Leśnictwa, Sękocin Stary. Stan uszkodzenia lasów w Polsce w 212 roku na podstawie badań monitoringowych, 213. IBL, Sękocin Stary. Wiler K., Wcisło P., 213. Ochrona lasów przed pożarami. DGLP, Warszawa. Wysocka S., 213. Analiza stanu ochrony przeciwpożarowej w Lasach Państwowych za rok 212. DGLP Wydział Ochrony Lasu, Warszawa. 26

27 Zał. 1. Raport o sytuacji pożarowej w lasach Polski w 212 r. - w wersji angielskiej. 1. Fire danger in the 212 fire season The fire situation in Polish forests in 212 The seasonal nature of the occurrence of fires is strictly related to the weather conditions. The diagrams (Figure 1 - Figure 5) show the variations of air temperatures, precipitation, pine (Pinus sylvestris L.) litter moisture, relative air humidity and the national degree of forest fire danger risk (NDFFDR) in the 212 fire season. They also present the number of fire outbreaks. The mean monthly air temperatures were higher (by about.6 C) than the long-term mean values in the entire country. In April air temperatures were also a little higher than the longterm mean values for this month, which at 9 a.m. systematically increased for the whole month from 3 to 24ºC. At 1 p.m. the air temperature rose from 6ºC, and in the last days of the month exceeded 3ºC. In May the air temperature significantly increased and at 9 a.m. it was on average 17.5ºC, and at 1 p.m. it was 21.9ºC. In June the air temperature slightly increased at 9 a.m. (about.8ºc), whereas at 1 p.m. it decreased about.1ºc. In July the air temperature increased about 4ºC and reached 21.9ºC at 9 a.m. and 26.1ºC at 1 p.m., and was the highest in the fire season. Then it decreased at 9 a.m. in August about 2.6ºC, and in September to the level 14ºC, however at 1 p.m. about 1.2ºC in August and in September to the level 2.1ºC. The average precipitation level in the fire season was about 22% lower than the long-term mean value. In April and May it rained almost every day, but the amounts of rainfall were not large. In April there were 2 days with less than 2 mm rainfall; in May it rained up to 24 days. Daily and usually abundant rainfall appeared throughout June and July. The average daily 27

28 Precipitation [mm] Number of forest fires Air temperature [ o C] Number of forest fires precipitation in April was 1.5 mm, in May a little lower (1.2 mm) and in June was the highest (3.2 mm). In July the rainfall slightly decreased (about.2 mm), but still was high Number of fires Air temperature at 1 p.m April May June July August September Figure 1. Air temperatures and numbers of forest fires in fire season 212 In August rainfall decreased to 2.1 mm daily, and in September the average daily precipitation was the lowest and reached 1.3 mm daily Number of fires Precipitation April May June July August September Figure 2. Precipitation and numbers of forest fires in fire season

29 Litter moisture [%] Number of forest fires The mean litter moisture values at the national scale varied between 1 and 51%. Through the last days of April and all May the litter moisture in both observation terms was found to be below thresholds of fire-safety. The litter moisture at 9 a.m. averaged 35% in April and 24% in May; however at 1 p.m. it was 29% in April and 2% in May. In May the litter moisture was the lowest in the fire season. In June the litter moisture was the highest in the fire season: 37% at 9 a.m. and 31% at 1 p.m. In July, August and September followed a slight decrease of these values (about 3%). 6 5 Number of fires Litter moisture at 1 p.m April May June July August September Figure 3. Litter moisture and numbers of forest fires in fire season 212 Relative air humidity was also found below thresholds of the fire-safety in the last days of April and May, for both of the daily observation terms. In comparison with April, relative air humidity values in May decreased from 71% to 63% at 9 a.m. and from 51% to 46% at 1 p.m. and were the lowest in the fire season. The highest relative air humidity in the fire season at 9 a.m. was in September (87%), also high was in August (89%), however in June and July were 74%. Values of relative air humidity at 1 p.m. were 6% in June, 59% in September and 56% in July and August. 29

30 Number of forest fires Relative air humidity [%] Number of forest fires Number of fires Relative air humidity at 1 p.m April May June July August September Figure 4. Relative air humidity and numbers of forest fires in fire season 212 Most of the 212 fire season was characterized by undistinguished forest fire danger risk (NDFFDR<1.5). Only in May the forest fire danger risk was higher than 2.. The lowest forest fire danger was in September (value of NDFFDR was 1. at 9 a.m. and 1.3 at 1 p.m.). The share of occurrence in the third level of forest fire danger for the fire season was 22% on average, which was 4% lower compared with the period In May it reached its maximum value of 52%, in April 22%, in July 2% and in August 17%. But in September it was only 7%. NDFFDR 1 p.m. 3 2,5 2 Number of fires NDFFDR at 1 p.m , ,5 5 April May June July August September Figure 5. The National Degree of Forest Fire Danger Risk and numbers of forest fires in fire season 212 3

31 Number of fires Area burned [ha] 2. Fire occurrence and affected surfaces In 212 in Poland, a total of fires broke out (5 752 forest and other non-wooded natural land), about one thousand more than in 211, with a surface area of ha (4 782 forest and ha other non-wooded natural land), about three times more than in 211 (Table 1 and Figure 6) Number of Fires Burned Area Year Figure 6. Total number of fires and area burned in Poland in the period The greatest proportion of fires occurred in March (26.3%, i.e fires) - Figure 7. March was followed by May (24.5%) and April (21.5%). The lowest number of fires in the fire season (April September) occurred in June (5.2%) and September (5.8%). 71.3% of fires occurred in the fire season. The largest number of fires in 212, similarly to last year, occurred in Mazowieckie Province (22%, i.e. 2 7 fires). The lowest number of forest fires occurred in Warmińsko-Mazurskie Province (18), Podlaskie Province (211) and Opolskie Province (212). 31

32 Figure 7. Distribution of number of forest fires by months in 211 and 212 in Poland The largest burnt forest areas were recorded in: - Mazowieckie Province (1 359 ha), - Podkarpackie Province (1 146 ha), - Świętokrzyskie Province (825 ha), - Śląskie Province (819 ha). The smallest areas were in Pomorskie Province (31 ha) and Zachodniopomorskie Province (54 ha). These data are illustrated in Figure 8 - Figure 1. Small forest fires, i.e. with a surface area of less than 1 ha, represented 87% of all the forest fires in 212 (Figure 11), with the burnt area amounting to 24%. The largest share of the burnt area (5.5%) was recorded for fires of between 1 ha and 1 ha, with their number representing 12.5%. 32

33 Figure 8. Number of forest fires and burned areas by provinces of Poland in 212 Figure 9. Number of forest fires and burned areas by provinces of Poland in

34 Figure 1. Distribution of the number of forest fires by province (NUTS 2) in 211 and 212 in Poland Figure 11. Distribution of the number of forest fires by size in the years 211 and 212 in Poland 3. Fire causes Human activity was the main cause of forest fires; specifically arson represented almost half of the fires (42.7%), followed by carelessness of adults (3.5%) and unknown causes (19.8%) (Figure 12). 34

35 Figure 12. Distribution of the number of forest fires by causes in 21 and 211 in Poland 4. Firefighting means and information campaigns In 212, as part of information and promotion activities, the following measures in the State Forests National Forest Holding (State Forests NFH) were taken: - more than 1 thousand lectures in schools and youth camps, - about 7 thousand information boards were erected, - more than 1 communications were provided in the mass media on fire danger and the principles of safe behaviour in forests, - more than 153 thousand posters, information leaflets and calendars related to forest fires were disseminated. In forest areas, works were carried out to prevent the conditions for fire outbreaks and to reduce their spread, by repairing 5 5 km of fuel breaks and building 28 km of new fuel breaks; in addition, forests were cleaned over a surface area of 27 thousand ha, by reducing the quantity of inflammable biomass. The observation system of the State Forests NFH consisted of: fire protection lookout points, including 226 equipped with a system of TV cameras, - 8 patrol airplanes. 35

36 The effectiveness rate of fire detection by fire protection lookout points was 35%, airplanes detected 1% of fires and civilians notified of 57%. The other 7% of fires were detected by fire protection patrols. The communication and alarm network in the State Forests NFH consisted of: 7 59 radiotelephones, including base sets, 2 92 mobile sets and 3 35 hand held sets. Water supply for fire suppression purposes was provided by water supply points, including thousand natural points and artificial ones. Moreover, water was supplied by about 4.8 thousand hydrants located in the vicinity of forests. The State Forests NFH had equipment, consisting of: - 27 fire suppression airplanes and 7 helicopters, patrol and fire suppression vehicles, - 17 medium and heavy vehicles, portable pumps. These means were used to extinguish 4% of all the fires, whereas the other fires were suppressed by units of the State Fire Service and voluntary fire brigades. In 212, the fire protection costs incurred by the State Forests NFH amounted to 76.3 million PLN. Information on Poland s National Forest Fire Information System can be found on and Poland s Forest Fire Danger Map, which is updated daily from April to September (at 9 a.m. and at 1 p.m.), is shown on 36

37 Table 1. Forest fire database for Poland in the period Year Number of forest fires Burnt area [ha] Forest fires average area [ha] Yearly Average in the Period

38 Zał. 2. Zestawienia zbiorcze pożarów w krajach UE w sezonie pożarowym 213, w tym w Polsce (4 tabele). 38

39 39

40 4

41 41

42 42