MUZEUM I INSTYTUT ZOOLOGII. Tom 37 W arszawa, 31 XII 1994 Nr 4. G rzegorz G abry ś, J o a n n a M ąk o l

Transkrypt

1 P O L S K A A K A D E M IA N A U K MUZEUM I INSTYTUT ZOOLOGII FRAGMENTA FAUNISTICA Tom 37 W arszawa, 31 XII 1994 Nr 4 G rzegorz G abry ś, J o a n n a M ąk o l Parasitengona terrestria [Acari, Actinedida) Roztocza A bstract. The a rea of Roztocze (SE Poland) w as faunistically an d ecologically studied w ith respect to Its terrestrial Parasitengona. Fifty five species of five superfam ilies were recorded; all the species a re new for Roztocze an d 29 new to the fau n a of Poland. WSTĘP Celem niniejszej pracy było faunistyczne opracowanie roztoczy z grupy Parasitengona terrestria obszaru Roztocza, a także określenie powiązania poszczególnych gatunków z konkretnymi siedliskami. Nadrodziny CaLyptostomatoidea, Erythraeoidea, Tanaupodoidea, Trombiculoidea, Trombidioidea i Chyzeroidea (ta ostatnia nie występuje w Polsce) łączone są tradycyjnie w grupę Parasitengona terrestria (Welbourn 1991). Na świecie znanych jest ponad 3500 gatunków nominalnych, w Europie około 500, a z Polski wykazano ich dotychczas 78 (Gabryś 1988, 1989, 1992a, b; Haitlinger 1981, 1992; Southcott 1992). Larwy omawianych roztoczy są heteromorficzne, w związku z czym część gatunków, a nawet rodzajów, znana jest wyłącznie ze stadiów larwalnych, zaś część wyłącznie ze stadiów postlarwalnych (nimfa i postać dojrzała). Zawyża to liczbę znanych gatunków i rodzajów, zwłaszcza w obrębie nadrodziny Erythraeoidea. Zmiana tej sytuacji będzie możliwa dopiero po poznaniu i zestawieniu stadiów rozwojowych wszystkich taksonów. Dotychczas nie prowadzono w Polsce szeroko zakrojonych badań regionalnych nad omawianą grupą roztoczy, a wszelkie dane pochodzą z prac o charakterze taksonomicznym bądź z przyczynkarskich badań faunistycznych, często przedwojennych. Autorzy próby podsumowania dotychczasowych badań akarologicznych na Roztoczu (Błoszyk i in. 1988) nie podają żadnego gatunku z grupy Parasitengona terrestria. Tymczasem wykazano stąd dotychczas: Haupt- 2 FRAGMENTA..

2 1 2 2 G. G abryś, J. Mąkol mannia kazimierae Hattlinger, Erythraeus kuyperi (Oudemans) oraz Leptus slivovi B eron (Haitlinger 1987b, c, 1992). Niewątpliwie jednak region ten do niedawna należał do najsłabiej poznanych w kraju odnośnie omawianej grupy roztoczy. MATERIAŁ I METODY Badania terenowe, koordynowane przez Instytut Zoologii PAN w Warszawie, prowadzono w latach na obszarze całego Roztocza rozumianego jako kraina geograficzna i obejmującego Roztocze Środkowe, Południowe i Zachodnie. Większość stanowisk typowano w oparciu o wykaz, którego pełną wersję podają Liana i in. (1992). Ponieważ roztocze z grupy Parasitengona terrestria nie są organizmami typowo glebowymi bądź ściółkowymi, penetrowano różnorodne siedliska z zastosowaniem pięciu podstawowych metod odłowu: 1. przesiewanie substratu (ściółki, darni itp.) przez sito entomologiczne o oczkach 6 x 6 mm, bez późniejszej ekstrakcji w aparatach Tullgrena; roztocze wybierano bezpośrednio na białej płachcie pod silnym źródłem światła; metoda ta oznaczona jest w tekście symbolem P. 2. przesiewanie substratu oraz późniejsza ekstrakcja w aparatach Tullgrena - PT. 3. ekstrakcja w aparatach Tullgrena bez uprzedniego przesiewania - T. 4. czerpaków ani e standardowym czerpakiem entomologicznym- C. 5. odławianie bezpośrednie (tzw. metoda na upatrzonego ) - U. Materiał konserwowano w 75% alkoholu etylowym a następnie wykonywano trwałe preparaty mikroskopowe w płynie Faure a-berlese go. Oznaczano je w m i kroskopie świetlnym Jenaval z przystawką kontrastowo-fazową. Ogółem przebadano ponad 400 stanowisk, z czego 159 zawierało co najmniej jeden okaz z omawianej grupy. Spreparowano 823 okazy, kilkadziesiąt osobników należących do gatunku Hirstiosoma latreirei oznaczono bez wykonywania preparatów trwałych. Ponieważ omawiane roztocze łowione są raczej ekstensywnie, czasem występują masowo i rzadko wykazują równomierny typ rozmieszczenia, nie stosowano metod ilościowych. Dla poszczególnych gatunków określono jedynie abundancję (liczebność) i frekwencję (częstość). Za liczne uznano gatunki reprezentowane przez więcej niż 15 osobników. Za częste uznano gatunki występujące na więcej niż 5 stanowiskach. Wyczerpujący opis terenu badań oraz szaty roślinnej Roztocza można znaleźć w pracach Llany i in. (1992) oraz Izdebskiego i in. (1992). WYKAZ STANOWISK Wykaz zestawiono zgodnie z podziałem na trzy subregiony, tzn. Roztocze Środkowe, Południowe i Zachodnie. Wyróżniono 47 stanowisk podstawowych, oznaczonych cyframi arabskimi oraz w ich obrębie 159 stanowisk podrzędnych, oznaczonych literami. Opis stanowiska zawiera odpowiednio: miejscowość, lokalizację, opis siedliska, datę zbioru, skrót nazwiska zbieracza w nawiasie oraz skrót oznaczający metodę zbioru (patrz Materiał i metody ). W wykazie nie uwzględniono stanowisk znanych wyłącznie z literatury.

3 Parasitengona terrestria Roztocza Przy opisach stanowisk zastosowano skróty oznaczające nazwiska zbieraczy lub nazwy instytucji i organizacji. Podajemy Je w kolejności alfabetycznej: AL - Anna Liana, AS - Andrzej Ś lepowroński, AW - Andrzej Woźnica, BOR - Lech Bo ro w iec, DI - Dariusz Iwan, EH - Ewa Hałka-Wo jciechow icz, GAB - Grzegorz G abryś, JB - Jerzy Błoszyk, JG - Jerzy M. G utow ski, LB - Lech B uchholz, MB - Marek B unalski, SBB - Sekcja Badania Bezkręgowców UAM w Poznaniu, SOKP - Sekcja Ornitologiczna Koła Przyrodników UAM w Poznaniu, WJ - Wojciech J ędryczkowski, WS - Wojciech Staręga, ZMZ - Zakład Morfologii Zwierząt UAM w Poznaniu, ZO - Ziemowit O lszanowski. Wszystkim tym Osobom autorzy pragną złożyć serdeczne podziękowania. Ponadto w wykazie zastosowano następujące skróty: nadl. - nadleśnictwo, oddz. - oddział, rez. - rezerwat, RPN - Roztoczański Park Narodowy. I. R oztocze Środkowe 1. Zwierzyniec, (a-d) w ogrodzie n a granicy RPN. pod kam ieniam i 1 liśćmi, n a traw niku: a) (GAB)U, b) (GAB)U, c) (GAB)U, d) (GAB)U; e) przy budynku, (BOR)U; f) n a kam iennym m urku (GAB)U; g) łąka mezo ksero term iczna przy szosie Zam ość-józefów, (GAB)U; (h. i) P ark Środowisk o w y : h) n a p ły w k i n a d W iep rzem, (G A B )U, i) pod k a m ie n ie m, (AW)U; J) m uraw a n a cam pingu, (BOR)U; (k, 1) łąka nad Wieprzem: k) (GAB)U, C, 1) (WJ)U; (ł, m) RPN, nad m ałym zbiornikiem wodnym, ściółka, darń, mech: ł) (GAB)P+U, m) (GAB)P; n) n a granicy RPN, suche zagłębienie pod wydmą, (GAB)P; (o, p) RPN, ols w pobliżu strum yka: o) (EH)PT, p) (EH)PT. 2. RPN, rez. Bukowa Góra. (a, b) A bietetum polonicum: a) ściółka z dom ieszką m chu, (GAB)P, b) n a spróchniałym pniu buka, (AW)U; (c, d) bór jodłowy, ściółka: c) (JB)PT, d) (DI)U; (e-1) bór sosnowy świeży, starodrzew, oddz. 38, ściółka: e) (AS)P, (WJ)P, g) (EH)PT, h) (ZO)PT, i) pod korą, (DI,BOR)U; (J, k) bór m ieszany, ściółka: J) (GAB)P, k) spod.łap korzeniowych" starego b u k a, (GAB)P; (1, ł) buczyna, próchno ze starej Jodły: 1) (GAB)P, ł) (JB)PT; (m-p) b u czyna, ściółka: m) (WJ, WS)P, n) (ZO, JB)PT, o) (JB)PT, p) (BOR); r) strefa przejściowa między buczyną a borem jodłowym, ściółka, (JB)PT; s) pod korą jodły, (AW)U; t) n a drew nianych schodach, (BOR)U; u) spomiędzy korzeni buka, (BOR)P; w) n a pniu drzewa, (BOR)U; y) pastw isko przy wiacie, 5 m od granicy rez., (GAB)U. 3. RPN, M ajdan K asztelański, (a, b) bór bagienny: a) (JB)T, b) (WJ, W S)P; (c-f) to rfo w isk o w y so k ie: c) (JB )P T, d) (JB )P T, e) (WS)P, f) (WJ, WS)P; g) m szysta d arń n a granicy w ypasanej łąki i potoku, (GAB)U. 4. RPN, rez. N art, Dentario glandulosae-fagetum. a) kora 1 dziuple m artw ych jodeł, (WJ, WS)U; b) ściółka, (WS, WJ)P. 5. RPN, rez. Czerkies. (a-c) Abietetum polonicum: a) pod korą, (BOR, DI)U, b) mech, (WS, WJ)P, c) ściółka, (JB)PT; d) grąd ze starym bukiem i jodłą, ściółka, (JB)PT. 6. RPN, rez. Jarugi, Dentario glandulosae-fagetum. a) ściółka, (JB)PT; b) próchno z b u k a, (JB)PT. 7. RPN, K am ienna G óra koło Florianki. Bór z udziałem Jodły, ściółka, (W J, WS)P. 8. RPN, okolice O broczy. (a, b) oddz. 201, śció łk a b u kow a: a) (GAB)P, b) (GAB)P; c) ols nad Wieprzem, ściółka, w runie - Eupatorium cannabinum, Lycopus europaeus, Calla palustrls, (GAB)PT.

4 1 2 4 G. G abryś, J. Mąkol 9. Droga Z wierzy nieo-obrocz. a] roślinność przydrożna, U m belliferae, (GAB)C; b) łąka n a skraju m łodnika sosnowego porośnięta traw ą i karłow atym i brzózkam i, porosty, d a rń i ściółka, (GAB)PT, T. 10. Obrocz. a) kam ienne filary m ostu n a W ieprzu oraz przyległa m uraw a, (GAB)U; b) w ypasana łąka nad W ieprzem, nagie w ydeptane m iejsca, (BOR, GAB)U; c) oddz /2 2 1, łąka mezo ksero term iczna z Taraxacum sp p., Arabidopsis thaliana, Viola tricolor, Myosotis spp., (GAB)U. 11. Sochy, granica RPN. Bór sosnowy świeży z dosadzoną jodłą, runo traw iaste, ściółka, (SBB). 12. Kąty. Las zbliżony do grądu, ściółka, (ZO,JB)PT. 13. Kąty II. (a, b) m uraw a kseroterm iczna: a) (WS)C, b) (BOR); c) d ąbrow a św ietlista, (WJ, WS)P; d) miedza, (DI)C. 14. Dziewcza Góra, W od Kątów II. Łąka, (MB). 15. W ieprzecka Góra, S od Kątów II. a) fragm ent łąki (projektow any rezerw at roślinności ksero termicznej), (GAB)PT; b) stok S, łąka z Geranium sanguineum, Echium vulgare i Vincetaxicum officinale, m ech, d arń, (GAB)U, P; c) stok SSW, roślinn o ść m e z o k se ro te rm ic z n a, (GAB)P; d) sto k NW, Inuletum enstfoliae, (GAB)PT, U; e) stok SSE, roślinność m ezokseroterm iczna, (DI)C. 16. Szew nia Dolna, N od miejscowości. M urawa m ezokseroterm iczna, (GAB, DI)P, C. 17. Szosa Zwierzyniec-Józefów, 200 m E od drogi. Buczyna, ściółka, (GAB)U. 18. Józefów, kam ieniołom y pryw atne, (a-c) ro ślin n o ść łąkow a i m ezokseroterm iczna: a) (GAB, DI)C, U, b) (D1)C, c) darń, mchy (GAB)P, PT; d) zarośla kseroterm iczne (głównie jałowiec), (JB)PT; e) ściółka, śm ieci, (BOR). 19. Józefów, kam ieniołom państwow y. Wzgórze z roślinnością ru d eraln ą i m ezokseroterm iczną, n a głazach i wśród roślin, (GAB, D1)PT, P, U. 20. Nowiny. Gniazdo Motacilla alba w ruinach papierni, (SOKP). 21. Rez. Nad Tanw ią koło Suśca. W ypasana łąka, (GAB)P, PT, U. 22. Ułów, A bietetum polonicum Oddz. 308, ściółka (GAB)P, PT. 23. Zielone. Lasy chłopskie 1,5 km W od miejscowości, bór sosnowy świeży z widłakiem, (ZO, JB)PT. 24. Biała Góra, NE od Tom aszow a Lubelskiego, a) zbocze kseroterm iczne, gleba rędzinow a n a rum oszu w apiennym, w górnej w arstw ie gleby, (LB)U; (b, c) m uraw a kseroterm iczna: b) (DI)C, U, c) (WJ, WS)P; d) łąka z H ypericum sp.i Achillea millefolium, (GAB)U; e) łąka kseroterm iczna z m chem, (GAB)U; f) łąka kośna u podnóża W, (GAB)U: (g-j) stok SW 1 SSW, roślinność kseroterm iczna: g) piaszczysto-żwirowe łysinki", (GAB, DI)U, C, h) płat z A nem one silvestris, i (GAB)P, U. i) (GAB)P, PT. J) (BOR, DI)C; k) zarośla kseroterm iczne, ściółka, (WJ, WS)P; 1) n a ziemi, (BOR)U. 25. Justynów ka. Las (osika, brzoza, grab), ściółka, (WJ, WS)P. 26. Tomaszów Lubelski. 8 km W od miejscowości, przy szosie, stary bór sosnowy z dom ieszką św ierka, w podszycie - jodła, kruszyna, w runie - m.in. Oxalis acetosella, Vacctnium myrtillus, Majanthem um bfolium, paprocie, ściółka (ZMZ)PT. 27. Rez. Piekiełko koło Tom aszow a Lubelskiego. Z m uraw y i spod głazów, (GAB)P. 28. Sołokije koło Tomaszowa Lubelskiego, a) dąbrow a św ietlista, ściółka, (WJ, WS)P; b) las z udziałem buka, (JG). 29. Bełżec. Bór sosnowy świeży, ściółka (ZO, JB)PT. II. R oztocze Południow e 30. Wola Wielka. Lasy chłopskie, bór sosnowy z traw iastym runem, ściółka, (JB)PT. 31. Kornie, a) torfowisko niskie, pod korą zwalonego drzewa, (GAB)U; b) żwirownia koło zbiornika wodnego i w wodzie(i), (GAB)U; c) torfowisko przejściowe, (WJ, WS)P.

5 Parasitengona terrestria Roztocza Siedliska, a) w ypasana, sucha łąka z licznymi noram i Gryłlus campestris, (GAB)P, U, C; b) podm okła łąka (Calthion), (DI)C; c) nadl. Tomaszów Lubelski, oddz. 379, THio-Carpinetum płat z Vinca minor, ściółka, (GABJP; d) m uraw a psam m ofilna z Hieracium pilosella, (GAB)P; e) las liściasty (gł. bukow y z dom ieszką dębu i so s n y ), p o d s z y t - m ło d e b u k i, ś c ió łk a, (JB )P T ; f) o ls, śc ió łk a, (ZO)PT; g) dziupla w starej (ok. 200 lat) lipie, (JB)PT; h) łąka, (JB)PT. 33. Potoki. Las m ieszany, starodrzew sosnowy z bogatym podszytem liściastym (leszczyna, dąb, buk), bogate runo, ściółka, (ZO, JB)PT. 34. Lubycza Królewska. Ols, ściółka, (GAB)P, (JB)PT. 35. Szosa Lubycza K rólew ska-h rebenne. Ols, 2 km od H rebennego, (GAB)P. 36. H re b e n n e, a) b ó r m ieszan y, śció łk a, (GAB)U; b) Ribo nigri-alnetum, (WS, WJ)P; (c, d) grąd w wąwozie lessowym: c) ściółka, (ZO)PT, d) próchno z liśćm i w dziupli starej lipy, (JB)PT. 37. W z n ie s ie n ie H o ra j k oło H re b e n n e g o. (a, b) b u c z y n a : a) (W J)U, b) (WJ, WS)P; (c, d) Dentario glandulosae-f agetum ściółka: c) (WJ, WS)P, d) (EH)PT; (e, i) stary kam ieniołom : e) zlepieńce, (WS)U, i) ściółka (WJ, WS)P. 38. Narol. D rzew ostan sosnowy z gęstym podszytem lipy i dosadzoną jodłą, b rak runa, ściółka, (ZO,JB)PT. 39. Płazow ska Góra koło Narola. Roślinność m ezokseroterm iczna n a podłożu w apiennym, (GAB, DI)C, U, P. III. R oztocze Zachodnie 40. Lipowiec. M uraw a m ezokseroterm iczna, (BOR). 41. Okolice Kawęczynka. (a, b) buczyna: a) ściółka, (GAB)P, b) dziupla starego b u k a (przy ziemi), m ursz, próchno, ściółka, (GAB)P; c) Dentario glandulosae-fagetu m ściółka, (WJ, WS)P; d) grąd w wąwozie, skraj lasu, (GAB)P; e) m uraw a psam m ofilna, (WJ)U. 42. Wąwóz.Piekiełko" koło Szczebrzeszyna, a) stok N, młody las liściasty (grab, topola, leszczyna), bogate runo, ściółka (mchy i paprocie), (JB)PT; b) stok NE, łąka m ezokseroterm iczna, Achillea millefolium. Taraxacum spp., Glechoma hederacea, 90% - mech, liście, liczne kretow iska, (GAB)P, U; c) obrzeże pola upraw nego, w ypalona traw a, (GAB)U. 43. Las.Zadolinie", NW od Szczebrzeszyna, (a, b) las o charakterze grądu, ściółka: a) w runie Galeobdolon luteum Ąjuga rep tans, Galium, Ranunculus, Flcaria, A sa ru m Pulmonaria, (GAB)P, b) spod grabów, (JB)PT; c) las m ieszany (stare sosny - około 30%), grab z podszytem leszczyny, ściółka, (JB)PT; d) las m ieszany (sosna, dąb), podszyt - leszczyna, (JB)PT: e) łąka z Ąjuga reptans, (D1)C; f) zarośla tarniny n a skraju lasu, ściółka, (JB)PT; g) w ysuszony płat łączki n a skraju lasu ze skrzypem i ściółką osikową, (GAB)U. 44. T arnaw a, a) Dentario glandulosae-fagetum, ściółka, (AL)P; b) Tilio-Carpinetum, ściółka, (AL)P; c) kom pleks leśny, S od miejscowości, młody las grabowy z dom ieszką sosny, ściółka, (ZO, JB)PT; d) wąwóz lessowy porośnięty lasem bukowym, (ZO, JB)PT; e) w ielogatunkowy las liściasty z dom ieszką sosny, ściółka, (JB, ZO)PT. 45. Gilów, a) mrowisko, (JB)PT; b) las bukowy w wąwozie lessowym, ściółka, (ZO)PT; c) kom pleks leśny, młody las grabowy z brzozą, (ZO, JB)PT. 46. O kolice Szperów ki. Wąwóz p o ro śn ięty grąd em z d u żą dom ieszk ą b u k a, ściółka, (G AB) P. 47. B agno T ałan d y koło H edw iżyna. P o d sy ch ający b ó r b ag ien n y, m chy i torfow ce, (GAB)U.

6 126 G. G abryś, J. Mąkol PRZEGLĄD GATUNKÓW Zebrane roztocze należa do 55 gatunków (wszystkie nowe dla regionu Roztocza), co wraz z trzema niepotwierdzonymi gatunkami, znanymi z literatury, stanowi ponad 50% fauny krajowej i sprawia, że Roztocze jest obecnie najlepiej poznanym, jeśli chodzi o Parasitengona terrestria, regionem Polski. W trakcie badań odkryto trzy gatunki nowe dla wiedzy, z których dwa zostały już opisane (Gabryś 1992a, b) a opis trzeciego znajduje się w druku. Wykazano 30 gatunków, włączając zredeskrybowany wcześniej Curteria episcopalis C. L. Koch (Gabryś 1992b), sześć rodzajów (Hirstiosoma Womersley, Rhinothrombium B e r l e se, ALlothrombium B e r l e se, Eutrombidium Verdun, Mastothrombium F e id e r, Dimorphothrombium Feid er) oraz jedną rodzinę (Eutrombidiidae T hor) nowe dla fauny Polski. W przypadku trzech gatunków utworzono nowe kombinacje. Gatunki uwzględnione w przeglądzie uszeregowane są alfabetycznie w obrębie rodzajów. Rodzaje i wyższe taksony podane są w ogólnie przyjętym układzie (Thor i W illmann 1947, Southcott 1961, Robaux 1967, Gabryś 199la, Welbourn 1991). W charakterystyce gatunków podano: informacje na temat rozmieszczenia geograficznego, typu siedliska, stadium rozwojowego, występowania w Polsce, liczebności i częstości występowania, a także wykaz stanowisk oraz liczbę odłowionych osobników. W przeglądzie zastosowano symbole i skróty: ** - gatunki nowe dla wiedzy zebrane w trakcie prowadzenia badań, opisane (lub w trakcie opisu) w innych publikacjach, (*) - gatunek wykazany w trakcie niniejszych badań jako nowy dla Polski, zredeskrybowany w innej publikacji, * - gatunki (lub wyższe taksony) nowe dla Polski, - kilkadziesiąt, Ad - postać dojrzała (w przypadku gdy płeć była niemożliwa do określenia), Lv - larwa, N - nimfa, PLv - stadium postlarwalne (postać dojrzała lub nimfa). W nawiasach kwadratowych podano nazwy g atu n ków znanych z Roztocza tylko na podstawie literatury. W nawiasach zwykłych podano nazwy roztoczy oznaczonych tylko do rodzaju. Calyptostomatoidea Calyptostomatidae Oudemans Calyptostoma uelutinus (Muller) Rozpowszechniony w całej Palearktyce, związany z siedliskami wilgotnymi, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych. W Polsce prawdopodobnie pospolity, lecz dotąd wykazany zaledwie z dwóch stanowisk [Willmann jako C. velutinum (J. M uller) = C. expalpe (Herm.), Gabryś i Haitlinger 1986]. Liczny, częsty. Stanow iska: lł(ln), lm(2ad), lp(la d); 34(lAd); 35(lLv); 36b(lA d, IN), 36c(lAd); 43a(lA d, IN), 43b(lLv), 43f[9Lv); 44a(lA d, IN). (23 osobniki).

7 Parasitengona terrestria Roztocza Erythraeoidea Erythraeidae Robineau-D esvoidy *Erythraeus cinereus (Du g es) Rozpowszechniony w całej Europie, eurytopowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 28a(4 (?<?, 6 99); 31c(l d1); 37f(l 9); 4 3a(l 9). (13 osobników). [Erythraeus kuyperi (Oudemans)) Występuję w Europie i Azji (Izrael), znany wyłącznie ze stadiów larwalnych, ektopasożyt Homoptera, Z Polski wykazany z 5 stanowisk, w tym jednego stanowiska na obrzeżach Roztocza: Podemszczyzna koło Horyńca, , 1 osobnik z Homoptera, 3 osobniki z roślin (Haitlinger 1987b). Nieliczny, rzadki. * Erythraeus opilionoides (C. L. Koch) Rozpowszechniony w całej Europie, ciepłolubny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 37f(5 d*<d, 10 99). (15 osobników). Erythraeus phalangoides (De Geer) Rozpowszechniony w całej Palearktyce, ciepło- i sucholubny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z trzech stanowisk (Willmann 1949, Witaliński 1985a, Gabryś i Haitlinger 1986 (ostatni autorzy jako E. dubiosus Schw eizer)]. Liczny, rzadki. S tanow iska: ln(4n); 15c(lN), 15d(lN); 18c(15N). 18e(l 9). (22 osobniki). Erythraeus regalis (C. L. Koch) Rozpowszechniony w całej Palearktyce, wybitnie wilgociolubny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z dwóch stanowisk (Vitzthum 1935, Gabryś i Haitlinger 1986). Liczny, rzadki. Stanow iska: 11(1 d1); 13c(6N); 31a(2N), 31c(25N). (34 osobniki). [*)Curteria episcopalis (C. L. Koch) Występuje w środkowej i północnej Europie, eurytopowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z 8 stanowisk (Gabryś 1992b). Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 18a(2 d1d1, 1 9). (3 osobniki). **Curteria southcotti Gabryś Opisany na podstawie jednego osobnika zebranego na Roztoczu (Gabryś 1992b). Prawdopodobnie nimfa wykazana jako Curteria sp. z Węgier (Gabryś

8 1 2 8 G. G abryś, J. Mąkol i Mąkol 1991) należy również do tego gatunku, lecz ostateczna determinacjajest niemożliwa bez większej liczby okazów. Gatunek bardzo rzadki, związany z siedliskami kserotermicznymi. Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 2 4 h (l 9). (1 osobnik). Leptus holmiae Southcott Rozpowszechniony w całej Europie, znany wyłącznie ze stadiów larwalnych, ektopasożyt stawonogów, związany przede wszystkim z Opilionida, sporadycznie odnajdowany na Homoptera, Diptera i Lepidoptera (Gabryś 199lb, Haitlinger 1992, Southcott 1992). Z Polski wykazany dotychczas z 23 stanowisk pod nazwami L. phalangii (auct.) i L. ignotus (auct.). Na Roztoczu zebrano wyłącznie larwy bez żywicieli. Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 3 7 a (ll Lv). (11 osobników). * Leptus longipilis (Berlese) Wykazywany ze środkowej Europy, podgórski, ściółkowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 43c(lN); 44b(l 9). (2 osobniki). * Leptus molochinus (C. L. Koch) Rozpowszechniony w całej Europie, leśny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 2e(2N), 2h(IN); 37b(l <?); 4 lc( 1 9) (5 osobników). * Leptus nemorum (C. L. Ko ch) Rozpowszechniony w całej Europie, leśny, ściółkowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, częsty. Stanow iska: 2m (l 9); 4b(2 99); 6a(2N); 7(1N); 8a(lN ); 26(1N); 4 1 d (l <?); 43a(lN ); 4 4 b (l 9), 44c(2 <?<?, 1 9). (14 osobników). [Leptus slivovi B eron] Występuje w Europie, znany wyłącznie ze stadiów larwalnych, ektopasożyt Lepidoptera. Z Polski wykazany z 11 stanowisk (Haitlinger 1992) w tym jednego stanowiska z obrzeży Roztocza: Podemszczyzna koło Horyńca (woj. Przemyśl), , 1 osobnik z Arctia cąja L. Nieliczny, rzadki. Leptus trimaculatus (Rossi) Rozpowszechniony w Europie, euiytopowy, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych, larwy są ektopasożytami Acari, Collembola, Homoptera, Hymenoptera i Diptera (Wendt i in. 1992). Z Polski wykazany dotychczas z 2 stanowisk (Vitzthum 1935, F renzel 1936). Liczny, częsty. Stanow iska: ln (l 9); 3d(l 9), 3e(2 <?<*. 2 99), 3R3 99. IN); 18d(lN); 15b(l <?, 1 9); 27(1 <?, 1 9); 2 8 a(l <?); 3 1 a(l <?, 10 99); 41c(l 9). (28 osobników).

9 Parasitengona terrestrla Roztocza *Leptus vertex (Kramer) Rozpowszechniony w całej Europie, leśny, ściółkowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 2f[2 6 99); 32c(lN); 37d(l 9. 2N). 37fllN). (13 osobników). Charletonia cardinalis (C. L. Koch) Występuje w całej Holarktyce, łąkowo-murawowy, sucholubny, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych, larwy są ektopasożytami Lepidoptera, Homoptera i Coleoptera (Southcott 1991). Z Polski wykazano dotychczas wyłącznie stadia larwalne zebrane z 16 stanowisk (Haitlinger 1987a, Gabryś 1991b). Liczny, częsty. Stanow iska: lg(llv); 13a(l 9), 13b(l c?); 15b(lN). 15e(lLv); 16(5N); 18b(lLv), 18e(lN); 24b(3Lv); 32a(4N, 6Lv); 39(1N): 40(2N); 43e(lLv). (29 osobników). Charletonia globigera (Berlese) comb. nov. Gatunek zostaje umieszczony w rodzaju Charletonia O udemans, uznanym przez S outhcott a (1961, 1991) za starszy synonim rodzaju Sphaerolophus B e r l e se. Rozpowszechniony w Europie, eurytopowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z 1 stanowiska (Willmann 1949-jako MSphaerolophus globigef'). Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 37e(l <?). (1 osobnik). *Abrolophus artemisiae (Schrank) comb. nov. G a tu n e k zostaje um ieszczony w ro d zaju Abrolophus B erlese zgodnie z rew i zją SouTH CorTa (1961). Rozpowszechniony w Europie, sucholubny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 9b(3N); 18c(3 <?<?, 5 99); 42b(l (?). (12 osobników). *Abrolophus miniatus (Hermann) Rozpowszechniony w Palearktyce, eurytopowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych, prawdopodobnie partenogenetyczny. Liczny, częsty. S tanow iska: 8d(5 99, IN)); 9 b (l 9); 18c(3 99); 32e(l 9); 42a(lN ); 43b(2N); 44c(lN ); 45a(3N). (18 osobników ). * Abrolophus norvegicus (Thor) comb. nov. G a tu n e k zo staje um ieszczony w ro d zaju Abrolophus B erlese zgodnie z rewizją SouTHCOTT a (1961). Występuje w północno-zachodniej, północnej i środkowej Europie, łąkowotorfowiskowy, wilgociolubny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, częsty.

10 1 3 0 G. G abryś, J. Mąkol Stanow iska: 3g(3 <?<?, 1 9); 8 d (l 9); 10c(l <ś, 2 99); 3 1 a(l <?), 31b(3 9$) 3 1c(l (?, 1 9): 32b(l 9). (15 osobników). *Abrolophus passerini (Berlese) Występuje w środkowej i południowej Europie, łąkowo-murawowy, sucholubny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 15e(3 99); 24b(l <?, 1 9), 24g(4 99), 2 4 h (l 9), 24J(3N). (13 osobników). Abrolophus quisqililiarus (Hermann) Rozpowszechniony w całej Europie, euiytopowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych, Z Polski wykazany dotychczas z dwóch stanowisk (Willmann 1939, 1949, jako Balaustium quisquiliarum ). Liczny, częsty. Stanow iska: lg (l <?, 1 9), lk ( l <?); 2c(lN), 2e(l 9). 2g(2 99), 2j(l 9); 11(3 99); 13d(l <?, 2 99); 15d(l 9); 16(3N); 19(1 9); 21(3 <?<?); 23(2 99, IN); 24b(l 9), 24d(3 <?<?, 1 9), 24g(l 9), 24h(2 99), 241(1 9), 24j(lN); 2 8 a(l <?); 30(1 9. IN); 42b(2 99); 44c(l c?). (41 osobników). **Abrolophus strojnyi Gabryś Znany dotychczas tylko z 6 stanowisk w Polsce oraz jednego stanowiska na Węgrzech (Gabryś 1992a, Gabryś i Mąkol jako Abrolophus sp. n. ). G atunek łąkowo-murawowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: lg ( l 9); 39(1 9); 4 2b(l 9); 43 a(l 9); 43e(l 9). (5 osobników). [Hauptmannia kazimierae Haitlinger] Wykazany wyłącznie z 10 stanowisk w Polsce, w tym jednego na Roztoczu: Huta Różaniecka koło Narola, 1 larwa z podmokłej łąki, (H a it l in g e r 1987c). Znany wyłącznie ze stadiów larwalnych, dotychczas odnajdowany bez żywiciela. Nieliczny, rzadki. Balaustium murorum (Hermann) Rozpowszechniony w całej Europie, petrofilny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych, prawdopodobnie partenogeneiyczny. Z Polski wykazany dotychczas z 4 stanowisk [Vitzthum jako Belaustium murorum', Kiełczew ski i Kashyna jako Monotrombidium murorum Kraus 1804 (Trombidium murorum H ermann (1804), W illmann 1942, Liczny, rzadki. Stanow iska: lf(6 99); 10a(3 99, 2N); 19(1 9, 10N). (22 osobniki). ** Balaustium sp. Znany z kilkunastu stanowisk w Polsce i na Węgrzech (Gabryś dane nie publikowane, Gabryś i Mąkol jako Balaustium sp. n. ). Gatunek sucholubny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Liczny, częsty. S tan o w isk a: ln (ln ); 9 a (ln ); 1 5 a(ln ), 15b(8N ), 15c( 1N); 1 8c(l 9, 2N), 18e(2 <?<?, 4 99); 19(1 <?, 6N); 21(1 c?); 32d(2N ). (31 osobników ).

11 P arasitengona terrestrla Roztocza (Balaustium spp.) Brak rewizji uwzględniającej stadia larwalne oraz brak korelacji tych stadiów ze stadiami postlarwalnymi uniemożliwia poprawne oznaczenie gatunków z rodzaju Balaustium. Odłowiono dwie larwy. Stanow isko: 9b(2Lv). (2 osobniki). Smarididae Vitzthum *Hirstiosoma latreillei (Grandjean) Z Polski wykazano dotychczas jeden gatunek z rodziny Smarididae - Clipeosoma jupiter S outhcott - znany wyłącznie ze stadium larwalnego (Gabryś 1989). Hirstiosoma latreillei nie wykazana dotychczas z naszego kraju, występuje w środkowej Europie, jest gatunkiem ciepłolubnym, znanym wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Odłowiono kilkadziesiąt osobników na 2 stanowiskach. Liczny, rzadki. Stanow iska: 37c(PLv), 37d(PLv). (» osobników). Tanaupodoidea Tanaupodidae T hor *Rhinothrombium nemoricola (Berlese) Występuje w Europie, leśny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 3a(l 9); 25(1 c?). (2 osobniki). Trombiculoidea Johnstonianidae Thor *Johnstoniana errans (Johnston) Rozpowszechniony w całej Europie, związany z siedliskami wilgotnymi, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych, larwy są ektopasożytami Tipulidae (Diptera). Nieliczny, rzadki. Stanow iska: lm(2n); 32f(2Lv). (4 osobniki). Johnstoniana eximia (Berlese) Występuje w środkowej i południowej Europie, związany z siedliskami wilgotnymi, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z dwóch stanowisk (Schubert jako Rohaultia eximia, T hor i W illmann jako Johnstoniana errans ). Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 11(2 99). (2 osobniki).

12 1 3 2 G. Gabryś, J. Mąkol *Johnstoniana helvetica C o o r e m a n Wykazany dotychczas tylko ze Szwajcarii jako gatunek troglofilny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow isko: lp ( l?). (1 osobnik). *Diplothrombium carpaticum (Ś t o r k An ) Wykazany dotychczas tylko z Karpat Wschodnich (F e i d e r 1955, D a n ie l 1959), leśny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 43 a(l c?). (1 osobnik). Diplothrombium longipalpe (B e r l e s e ) Rozpowszechniony w całej Europie, leśny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z jednego stanowiska (W illm a n n ja k o Johnstoniana longipalpe, W illm a nn 1956). Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 43b(l <?); 4 4a(l?). (2 osobniki). Trombidioidea Trombidiidae Le a c h *Trombidium dacicum (F e id e r ) Występuje w środkowej i południowej Europie, w środowiskach otwartych, nasłonecznionych, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych, larwy są prawdopodobnie ektopasożytami Diptera. Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 18e(l?). (1 osobnik). *Trombidiumfuomum S c h w e i z e r Wykazany ze Szwajcarii, z Alp (2300 m n.p.m), znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow isko: lh(ln ). (1 osobnik). Stanow iska: lk(ln ); 5b(lAd). (2 osobniki). (Trombidium cf. fuomum S c h w e iz e r ) *Trombidium heterotrichum (B e r l e s e ) Występuję w całej Europie, sucholubny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 24f(lN), 24(1 9); 40(1 9). (3 osobniki).

13 P arasitengona terrestria Roztocza Trombidium holosericeum (Lin n a e u s) Rozpowszechniony w całej Holarktyce, euiytopowy a także synantropijny, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych, larwy są ektopasożytami Lepidoptera i Coleoptera. Z Polski wykazany dotychczas z 4 stanowisk (N o w ic k i 1867, 1870, WITALIŃSKI 1985b, WILLMANN 1956). Liczny, częsty. Stanow iska: la ( l?). lb (l <?, 2 99), ld (l 9), lh(3 99), lk (l 9, lad), 11(1 <?. 4 99); 2 a (l <?, IN), 2 b (l 9), 2d(4 99). 2p(l 9), 2 u (l 9), 2w(l 9); 5a(2 99, lad, IN); 14(1 9); 24k(lN); 28b(lAd); 36a(l c?); 40(1 9); 4 ld( 1 9); 4 2c(l Ś, 1 9); 43a(lN). (38 osobników). Trombidium kneissli (Kr a u s s e ) Występuję w środkowej Europie, synantropijny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z jednego stanowiska (W illm a nn 1956). Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 11(1 9). (1 osobnik). Trombidium Latum C. L. Ko c h Występuję w Europie, eurytopowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z jednego stanowiska (W il l m a n n 1956). Nieliczny, rzadki. Stanow isko: lc ( l 9). (1 osobnik). Trombidium mediterraneum (B e r l e s e ) Występuję w środkowej i południowej Europie, eurytopowy, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych, larwy są ektopasożytami Lepidoptera. Z Polski wykazany dotychczas z jednego stanowiska (G a b r y ś 1986a). Liczny, częsty. Stanow iska: 2a(lN), 2d(l <?). 2 s(l 9); 5a(2 <?<?, Ad); 8b(l 9, IN). 8c(l 9); 17(1 9); 2 4 a(l 9), 24 e(l 9); 37b(lN); 40(1 9). (17 osobników). Stanow isko: 24f[lN). (1 osobnik). Trombidium cf. mediterraneum (B e r l e s e ) *Trombidium meyeri (Kr a u s s e ) Występuję w Europie, eurytopowy, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych, larwy są ektopasożytami Pseudoscorpionida. Liczny, częsty. Stanow iska: 2 n (l 9); 8b(lN); 24c(l 9); 24d(l <?, 10 99); 32c(l <?); 40(2 99); 42c(lN). (18 osobników). Trombidium rimosum C. L. Ko c h Występuję w Europie, eurytopowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany z jednego stanowiska (N ow icki 1870). Nieliczny, rzadki. Stanow iska: le ( l 9); 2 t(l dj. (2 osobniki).

14 1 3 4 G. Gabryś, J. Mąkol (Trombidium spp.) Brak rewizji uwzględniającej stadia larwalne gatunków z rodzaju Trombidium uniemożliwia poprawne oznaczenie. Stadia postlarwalne oznaczono tylko do rodzaju ze względu na zły stan okazów. Stanow iska: 2i(lLv), 2p(lLv), 2t(2Ad); 40(lLv); 42b(l c?, IN). (7 osobników). *Paratrombium klugkisti (O u d e m a n s ) Występuje w środkowej Europie, związany z siedliskami leśnymi, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 3 b (l <?, 1 9). (2 osobnki). *Allothrombiumfuliginosum (H e rm a n n ) Rozpowszechniony w całej Europie, synantropijny, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych, larwy są ektopasożytami Homoptera i Lepidoptera. Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 2y(l 9). (1 osobnik). *AUothrombium incamatum O u d e m a n s Występuje w środkowej Europie, sucholubny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Liczny, częsty. S tanow iska: 15a(l 9, lad, IN), 15b(l d, 8 99, IN). 15c(2 99, 2Ad, IN), 15d(l <?, 3 99, 4N); 18c( 1 c?, 10 99, 13N), 18d( 1N); 21(3N); 2 4 a(l 9), 24c(l 9), 24h(5 (?<?, 8 99, 10N), 241(1 <?, 5 99, 3N). (88 osobników ). *AUothrombium meridionale B e r l e s e Wykazany dotychczas z Włoch i Hiszpanii ( R o b a u x 1967), związany z siedliskami wilgotnymi, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 20(1 9); 3 la (2 <?<?, 4 99). (7 osobników). Podothrombium bicolor ( H e rm a n n ) Rozpowszechniony w całej Europie, związany z siedliskami leśnymi i wilgotnymi, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z jednego stanowiska ( G a b r y ś i H a j t l i n g e r jako Podothrombium spinosum F e i d e r 1955 ). Liczny, częsty. Stanow iska: lm (2 99, 3N); 3d(lN), 3f(l9); 5c(lN). 6a(2N); 31a(4N); 34(1 9, IN): 41b(lN); 43b(lN); 45c(lN); 46(1N). (20 osobników).

15 P arasitengona terrestrla Roztocza *Eutrombidiidae T h o r *Eutrombidium trigonum (H e r m a n n ) Rozpowszechniony w Europie, wykazany również z Indii (W e l b o u r n 1983), sucholubny, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych, larwy są ektopasożytami Orthoptera i Mantodecl Liczny, częsty. Stanow iska: 15d(3N); 18a(6 9$); 19(2 33, 1 9); 24b(2 33, 1 9), 24h(l<?, 1 9, 3N). (20 osobników). Microtrombidiidae T h o r *Microtrombidiumfasciatum (C. L. Ko c h ) Rozpowszechniony w całej Europie, eurytopowy, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych, larwy są ektopasożytami Diptera. Liczny, częsty. Stanow iska: lj(l 9, lad); 10b(l 9. 5Ad); 10c(lAd); 18e(l 9, 6Ad); 31b(2Ad); 40(lAd). (19 osobników). *Microtrombidium parvum O u d e m a n s Rozpowszechniony w całej Europie, eurytopowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, częsty. Stanow iska: 3a(lA d, IN); 15b(lAd), 15d(2Ad); 24i(2Ad, 2N); 31a(3Ad); 35(lAd). (13 osobników). Georgia pulchernma (Ha ller) Rozpowszechniony w całej Europie, leśny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z dwóch stanowisk (F r e n z e l jako Enemothrombium ramosum (G e o r g e ) oraz W illm a nn 1956). Liczny, częsty. Stanow iska: 2k(2 99), 21(1 9, 2Ad). 2o(l 9), 2r(lAd); 22(1 9, 6Ad); 36b(l 9), 36c(lAd); 41b(lAd); 43c(l 9); 44d(2Ad); 45c(lAd). (21 osobników). Echinothrombium spinosum (Ca n e s t r in i) Rozpowszechniony w całej Europie, sucho- i ciepłolubny, związany z lasami i obszarami zadrzewionymi, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z jednego stanowiska (G a b r y ś 1986b). Liczny, częsty. Stanow iska: 6 a (l 3, IN); 26(1 9); 33(1 3, IN); 38(1N); 41d(2c?c?); 43a(4 33, 2 99, 2Ad, 2N), 4 3 b (l 33, 4N), 43c(l 3, lad), 43d(lA d), 43f(lA d, 5N). 43g(l 3, 3 99); 44 e(l 9). (37 osobników). * Platy trombidium fusicomum (B e r l e s e ) Występuje w całej Europie, wilgociolubny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow isko: 31a(l 3, 5 99). (6 osobników).

16 1 3 6 G. Gabryś, J. Mąkol Platytrombidium sylvaticum (C. L. K o c h ) Rozpowszechniony w całej Europie, wilgociolubny, leśny, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z jednego stanowiska (Frenzel jako Microtrombidium sylvaticum ). Nieliczny, rzadki. Stanow isko: lo ( l 9). (1 osobnik). Camerotrombidium rasum (Berlese) Występuje w środkowej i południowo-zachodniej Europie, łąkowy, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Z Polski wykazany dotychczas z jednego stanowiska (Gabryś c). Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 21 (IN); 3 2 h (l 9); 41e(l?). (3 osobniki). Campylothrombium barbarum (L u c a s ) Rozpowszechniony w całej Europie i północnej Afryce, leśny, ściółkowy, znany ze wszystkich stadiów rozwojowych. Z Polski wykazany dotychczas z jednego stanowiska (Gabryś 1987). Liczny, częsty. Stanow iska: la(la d); 2a(lAd); 4b(2N); 5d(lAd, IN): 8b(5Ad), 8c(6Ad); 12(7Ad); 17(2Ad); 25(2 <?<?); 32c(2Ad); 36c(lAd); 41b(lAd), 41d(8Ad, 4N); 42a(lN); 43a(l 9. load, 4N). 43b(5N), 43c(2Ad. IN), 43g(lAd); 44a( 1 <?, 1 9, 4Ad), 44b(l 9, 2Ad); 44c(3Ad, IN); 45b(2Ad); 46(3Ad, 3N). (90 osobników). *Mastothrombium oltenicum F eid er Rozpowszechniony w środkowej i południowej Europie, związany z siedliskami wilgotnymi, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 3a(lAd), 3b(l 9), 3c(lN), 3e(l9); 47(2 99, lad). (7 osobników). *Dimorphothrombium intermedium Feid er Wykazany z Rumunii i Węgier (Feider 1955, Gabryś i Mąkol 1991), leśny, związany z próchnem, znany wyłącznie ze stadiów postlarwalnych. Nieliczny, rzadki. Stanow iska: 21(1 (?, 1 9, IN); 4a(lAd); Gbfld1, 4Ad); 32g(lAd). 36d(l 9). (11 osobników). PODSUMOWANIE Fauna Parasitengona terrestria Roztoczajest bardzo zróżnicowana. Obejmuje 58 gatunków należących do 25 rodzajów i ośmiu rodzin. Brak przedstawicieli rodziny Trombiculidae E w in g należy tłumaczyć tym, że w trakcie badań terenowych stosowano wyłącznie metody używane do zbierania roztoczy wolno żyjących lub ektopasożytów stawonogów. Trombiculidae znane są głównie ze stadiów larwalnych, pasożytujących na drobnych ssakach, i dlatego też wymagają specyficznej metody odłowu. Z Polski wykazano dotychczas 16 gatunków (wyłącznie larw) Trombiculidae ( H a i t l i n g e r 1981), w związku z czym można się spodziewać występowania kilku z nich również na obszarze Roztocza.

17 Parasitengona terrestria Roztocza Gatunki zebrane na Roztoczu wykazują znaczne zróżnicowanie pod względem wymagań siedliskowych. Najliczniej reprezentowane są gatunki eurytopowe (16) do których należą: Erythraeus ctnereus, Curteria episcopalis, Leptus trimaculatus, Charletonia globigera, Abrolophus miniatus, A. quisquhiarus, Trombidium fuornum, T. holosericeum, T. kneissli, T. mediterraneum, T. meyeri, T. latum, T. rimosum, Allothrombium fuliginosum, Microtrombidium fasciatum i M. parvum, przy czym T. holosericeum, T. kneissli T. latum, T. rimosum i A. fuliginosum mogą być określone jako synantropijne. Kolejną pod względem zróżnicowania grupę stanowią gatunki leśne, ściółkowe (13). Wykazują one silne przywiązanie przede wszystkim do lasów liściastych i mieszanych. Są to: Leptus longipilis, L. molochinus, L. nemorum, L. vertex, Rhinothrombium nemoricola, Diplothrombium carpaticum, D. longipalpe, Paratrombium klugkistl Podothrombium bicolor, Echinothrombium spinosum, Georgia pulcherrima, Platy trombidium sylvaticum i Campylothrombinm barbarum, przy czym E. spinosum preferuje lasy suche ze ściółką iglastą i wykazuje tendencje do penetrowania ekotonów. Osobną grupę stanowią gatunki związane z siedliskami ciepłymi i suchymi (10), nie wykazują one jednak ścisłych powiązań z określonym typem roślinności. Należą do nich: Erythraeus opilionoides, E. phalangoides, Curteria southcottl Hirstiosoma latreillel Abrolophus artemisiae, Balaustium sp., Trombidium dacicum, T. heterotrichum Allothrombium incarnatum i Eutrombidium trigonum. Dziewięć gatunków występuje wyłącznie w siedliskach wilgotnych. Są to: Catyptostoma uelutinus, Erythraeus regalis, Abrolophus norvegicus, Johnstoniana errans, J. eximia, J. heluetica, Allothrombium meridionale, Platy trombidium fusicomum i Mastothrombium oltenicum. Niewielką grupę (4) stanowią gatunki łąkowo-murawowe: Charletonia cardinalis, Abrolophus passerinl A. strojnyi i Camerotrombidium ras urn, przy czym trzy pierwsze preferują łąki i murawy mezo- i kserotermiczne a C. rasum występuje na wszystkich typach łąk. Na Roztoczu stwierdzono również gatunki stenobiontyczne: Balaustium murorum, wybitnie petrofilny oraz Dimorphothrombium intermedium, związany wyłącznie z próchnem. Dla pasożytniczych stadiów larwalnych nie określano powiązań siedliskowych. Zdecydowanie najwięcej gatunków (35) zostało zaklasyfikowanych jako nieliczne, rzadkie. Do grupy liczne, rzadkie zaliczono cztery, a do grupy nieliczne, częste trzy gatunki. Za liczne, częste uznano 16 gatunków reprezentujących wszystkie grupy ekologiczne (za wyjątkiem stenobiontów). Na uwagę zasługuje występowanie na Roztoczu kilku bardzo rzadkich gatunków, znanych dotychczas na świecie z jednego lub dwóch stanowisk. Należą do nich: Curteria southcottl Johns toniana heluetica, Trombidium fuornum i Diplothrombium carpaticum. Ten ostatni został dotychczas wykazany jedynie z Karpat Wschodnich ( F e i d e r 1955, D a n i e l 1959) a odnalezienie go na Roztoczu podkreśla ścisłe związki obu regionów. Pomimo stosunkowo dobrego zbadania Parasitengona terrestria Roztocza wydaje się, że szersze wnioski o charakterze zoogeograficznym i ekologicznym będzie można wyciągnąć dopiero po zbadaniu innych regionów kraju, a także po rewizji szeregu taksonów i skorelowaniu wszystkich stadiów rozwojowych poszczególnych gatunków. 3 FRAGMENTA...

18 1 3 8 G. Gabryś, J. Mąkol PIŚMIENNICTWO B łoszyk J., O lszanow ski Z., J ackiew icz M M ateriały do znajom ości akarofauny Roztocza. I. Labidostom m idae (Acart Actinedida). Prz. zool., Wrocław, 32: D aniel M Prodrom us C eskoslovenskych dru h ii roztoću z ćeledl Trombidiidae. Ć as. n a r o d n. M us., Praha, 128: F e i d e r Z A carina Trom bidoidea F au n a Rep. Pop. Romine, B ucurestl, 5(1), 187 pp. F r e n z e l G U ntersuchungen Ober die Tierwelt des W iesenbodens. Je n a, 130 pp. G a br y ś G. 1986a. Trom bidium m editerraneum (B e r l e s e, 1910) (Acari A ctinedida Trombidiidae), nowy gatunek roztocza d la fauny Polski. Prz. zool., Wrocław, 30: G a br y ś G. 1986b. Echinothrom bium spinosum (Ca n e strin i, 1885) a new species for the fau n a of Poland (A cari A ctinedida Trombidiidae). Pol. Pismo ent., Wrocław, 56: G a br y ś G. 1986c. Camerotrombidtum rasum (B e r l e s e, 1910) (Acari, Acttnedida, TYombidiidae) nowy g atu n ek roztocza dla fauny Polski. Prz. zool., Wrocław. 30: G a br y ś G Campylothrorrxbium barbarum (Lu c a s, 1846) (Acari A ctinedida Trombidiidae) a new species to the fau n a of Poland. Pol. Pismo ent., Wrocław, 57: G a br y ś G S tan 1 perspektyw y b ad ań nad trom bldiam l Polski (Acari, A ctinedida: Calyptostom atoidea Erythraeoidea Trombidioidea ex cl. Trombtculidae). Prz. zool., W rocław, 32: G a br y ś G ClipeosomaJupiter S o u th co t t, (Acari, A ctinedida Smarididae) a species new to the fau n a of Poland. Wiad. parazyt., W arszawa, 35: G a br y ś G. 1991a. Intergeneric relationships w ithin Erythraeidae (Acari, Actinedida). In: D u s b a b e k F., B ukva V. (eds.). M odem Acarology, 2. Prague and The Hague, p p G a br y ś G. 1991b. New d a ta on the distribution and hosts of larvae of Erythraeidae (Acari, Actinedida) In Poland. Wiad. parazyt., W arszawa, 37: G a b r y ś G. 1992a. Abrolophus strqjnyi sp. n. from Poland (Acari: A ctin ed id a Erythraeidad). G enus, Wrocław, 3: G abr y ś G. 1992b. Curteria southcotti sp. n. from Poland w ith redescription of C. episcopalis (C. L. Koch, 1837) comb. nov. (Acari: A ctin ed id a Erythraeidae). G enus, Wrocław, 3: G a br y ś G., H a it u n g e r R New and rare m ites (Acart C alyptostom atidae, Erythraeidae, TrombidiidaĄ for the fauna of Poland. Pol. Pismo ent., Wrocław, 56: G abryś G., Mąkol J Parasitengona terrestria: C alyptostom atoidea Erythraeoidea an d Trombidioidea (Acari) of the B atorliget N ature Reserves (NE Hungary). In: M ah unka S. (ed.). The Batorliget N ature Reserves - after forty years, B udapest, pp Ha it u n g e r R Neotrombicula vulgaris (S c h lu g e r, 1955) i N. talm lensis (S c h l u g e r, 1955) IAcarina; Trombtculidae) w Polsce. Prz. zool., Wrocław, 25: H a it u n g e r R. 1987a. The genus Leptus Latreille, 1796 and Charletonta O u d e m a n s, 1910 (Acari P rostigm ata Erythraeidae) in Poland (larvae). Pol. Pismo ent., Wrocław, 57: H a it u n g e r R. 1987b. The genus E rythraeus Latreille, 1806 (Acari P rostigm ata Erythraeidae) in Poland (larvae). Pol. Pismo ent., W rocław, 57: H a it u n g e r R c. Dalsze Informacje o w ystępow aniu gatunków rodzaju H auptm annia O u d e m a n s, 1910 tacari, P rostigm ata Erythraeidae) w Polsce. Prz. zool., Wrocław, 31: H a it u n g e r R New d a ta on distribution of larvae from th e genus Leptus Latreille, 1796 (Acari P rostigm ata Erythraeidae) in Poland w ith the description of Leptus miromiri n. sp. Wiad. parazyt., W arszawa, 37(1991): Izd e bsk i K., Lo r e n s B., Popiołek Z S zata roślinna w ybranych pow ierzchni obszaru Roztocza n a tle w arunków siedliskowych. Fragm. faun., W arszawa, 35: Kielczew ski B., Kash yna E A karofauna k u ltu r i młodników iglastych n a terenie nadleśnictw a dośw iadczalnego WSR Zielonka. Pr. Kom. N auk roln. i leśn., Pozn. TPN, Poznań, 17: Llana A., M ikołajczyk W., P iechocki A W stęp d o opracow ania zbiorowego.f a u n a Roztocza*. Fragm. faun.. W arszawa, 35: N owicki M Zapiski z fauny tatrzańskiej. Spraw. Kom. fizyogr., Kraków. 1: N owicki M Zapiski faunlcze. Spraw. Kom. fizyogr., Kraków, 4: R o b a u x P C ontribution a 1 etude des acariens Thrombidiidae d Europe. Mem. Mus. nat. Hist. nał, (n. s.), A., Zool., Paris, 46: S c h u b e r t K Z u r F au n a des W legschiltzer Flachm oores bel Kosel In O berschleslen. Arch. Hydrobiol., S tu ttg art, 27:

19 P arasltengona terrestria Roztocza S o u t h c o t t R. V Studies on the system atics and biology of the Erythraeoidea (Acarina), w ith a critical revision of the genera and subfam ilies. A ust. J. Zool., M elbourne, 9: S o u t h c o t t R. V A further revision of Charletonia (Acarina: Erythraeidae) based on larvae, protonym phs and deutonym phs. Invertebr. Taxon., M elbourne, 5: S o u t h c o t t R. V Revision of the larvae of Leptus L a t r e il l e (Acarina: Erythraeidae) of E urope an d N orth America, w ith descriptions of post-larval Instars. Zool. J. Linn. Soc., London, 105: T h o r S., W illm ann C TrombidUdae. D as Tlerreich, 71b. Berlin, p p XXIX-XXXVI. V i t z t h u m H. G Sonstige Milben. In: D a h l M., H e d ic k e H.. KAs t n e r A., M a r c u s E. und E., S c h u l z e P., V it z t h u m H. G. Z ur K enntnis der Spinnentlere Schleslens. (Araneae, Opiliones, Pseudoscorpionida, Acarina, Tardigrada). SB. Ges. naturf. Fr., Berlin: W e l b o u r n W. C Potential use of trom bldiold and erythraeold m i t e s a s biological control agents of Insect pests. In: H o y M. A., C u n n in g h a m G. L.. K n u t s o n L. (eds.). Biological control of pests by m ites. Agric. Exp. St., Div. Agric. N a t Res., Univ. of California, Berkeley. Spec. Publ. 3304: W e l b o u r n W. C Phylogenetic studies of the terrestrial P arasltengona. In: D u s b a b e k F., B u k v a V. (eds.). M odem Acarology, 2. Prague and The Hague, pp W e n d t F.-E., O l o m s k i R., Le im a n n J., W o h l t m a n n A Parasitism, life cycle and phenology of Leptus trimaculatus (H e r m a n n, 1804) (Acart Parasitengonae: Erythraeidae) including a description of the larva. Acarologia, Paris, 33: W il l m a n n C Die Milben der Schneebergm oore. Beitr. Biol. G lazer Schneeberges, B reslau, 5: W illm ann C Milben a u s deutschen M ineralquellen. Zool. Anz., Leipzig, 145: W il l m a n n C Beitr&ge z u r K enntnis des Salzgebietes von Ciechocinek. 1. Milben a u s den Salzw iesen und Salzm ooren von Ciechocinek an der Weichsel. Verbff. Mus. Nat. Brem en, A, 1: , W il l m a n n C Milben au s dem N aturschutzgebiet a u f dem Spieglltzer (Glatzer) Schneeberg. Ćsl. P a ra s lt, Praha, 3: W it a u ń s k i W. 1985a. Sperm iogenesis and stm c tu re o f sperm atozoa in the m ite Erythraeus phalangoides (Acari Erythraeidae). Acarologia, Paris, 26: W it a u ń s k i W. 1985b. S tru ctu re o f the sperm atophore in th e mite, Trombidium holosertceum (Acari, Trombidiformes). Acarologia, Paris, 26: K atedra Zoologii AR ul. Cybulskiego Wrocław. (Title: Terrestrial Parasitengona (Acart Actinedida) of Roztocze] SUMMARY The aim of this study was a faunistic investigation of the terrestrial Parasitengona (of which Calyptastomatoidea, Erythraeoidea, Tanaupodoidea, Trombiculoidea and Trombidioidea occur in Poland) of Roztocze (SE Poland) and an estimate of connection between particular species and different habitats. Field work was carried out in in the entire area of Roztocze as a geographic region, including the Mid, Southern and Western parts. A total of over 400 localities were sampled, 159 samples containing at least one specimen of the studied group.

20 1 4 0 G. Gabryś, J. Mąkol The mites collected represent 55 species (all new to Roztocze) which, together with three unconfirmed species known from literature ( H a i t l i n g e r 1987b, c, 1992) gives a total of 58 species. This constitutes over 50% Polish fauna and evidences that Roztocze, with respect to its terrestrial Parasitengona, is now the best studied region of Poland. Three species new to the science were discovered during the studies, two of them already described ( G a b r y ś 1992a, b), description of the third being at present in press (in the list marked with two asterisks). Thirty species, including Curteria episcopalis C. L. K o c h redescribed earlier ( G a b r y ś 1992b), and one family are new for Poland (in the list marked with an asterisk). New combinations are proposed in case of three species: Charletonia globigera ( B e r l e s e ), Abrolophus artemisiae ( S c h r a n k ) and Abrolophus norvegicus ( T h o r ). The species recorded during the study display a considerable diversity with respect to their habitat requirements. Euryoecious species (16) are the most numerous and followed by woodland-litter species (13), xerothermic species (10), hygrophilous species (9) and meadow-grassland species (4). Two stenobiontic species were recorded: extremely petrophilous Balaustium murorum and Dimorphothrombium intermedium associated exclusively with rotting wood. No habitat connections were determined for parasitic larval stages. rrecords of several very rare species, known hitherto from one or two localities in the world, are noteworthy. These are: Curteria southcotti, Johnstoniana helvetica, Trombidium fuornum and Diplothrombhim carpaticiun. The latter species was previously recorded only from the Eastern Carpathians ( F e i d e r 1955, D a n i e l 1959), and its record from Roztocze testifies to a close relationship between both regions. Redaktorzy pracy - doc. d r hab. A. Liana, d r W. Mikołajczyk