Transkrypt

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11 ז" מלכותו הנכספת של ש. שלום ש. שלום )שלום יוסף שפירא(, נכדו של הרב הגדול והנכבד, חיים מאיר יחיאל שפירא מדרוהוביץ', נחשב לאחד מגדולי המשוררים העבריים במאה העשרים. חוקרי ספרות ישראלים נוטים לשייך את שלום לשורת נציגי המודרניזם העברי. צאצאה של השושלת הידועה מדרוהוביץ' היה לאשף הפרדוכסים הבין-דתיים, שביצירתו היתה רוחם של נביאי עם ישראל הקדומים. יצירתו של ש. שלום, בדומה לחיים נחמן ביאליק ושאול טשרניחובסקי, משתייכת לזרם החברתי-לאומי והחברתי-אישי. בשיריו "אור הגנוז", "צוהר קטן" ו"היופי הטהור" הוא מתגלה כסימבוליסט התר אחר ניצוץ הקדושה באדם. סביו של ש. שלום - אפילו בזמן הרדיפות הנוראות היה מפיץ את אהבת ירושלים, עיר השלום והצדק. חיים שפירא הוכתר בתואר האדמו"ר בעיר דרוהוביץ'. כבוד זה הוענק למנהיגי התנועה החסידית בלבד. הרב מדרוהוביץ' האמין כי בית-המקדש בירושלים עתיד לשמש מקום התכנסות ותפילה לבני כל אומות העולם. שפירא היה ממבשרי חזון האחדות בין העמים והדתות. האדמו"ר פילל לאחווה ולאחדות בין הציבור היהודי והנוצרי בארץ הקודש. שלום נולד בשנת 4091 בעיר פארצ'ב שבפולין, לא הרחק מלובלין, עיר הצדיקים והחוזים. הוא זכה לחינוך מסורתי ברוח החסידות. את שיריו כתב תחילה בגרמנית ומאוחר יותר בעברית, בעת שהותו בוינה, אליה עבר בחברת משפחתו לפני פרוץ מלחמת העולם הראשונה. בשנת 4011 עשה דרכו לפלסטינה. כמה שנים מאוחר יותר הצטרף הסופר הצעיר אל חבורת הרבנים שייסדו את כפר חסידים, בו לימד את השפה העברית. משנת 4099 עד 4094 למד פילוסופיה באוניברסיטת ארלנגן. הוא היה מרצה לספרות בירושלים, כפר חסידים, חדרה וראש פינה. שלום קיים קשרי ידידות עם מאקס ברוד. פרי ההתכתבות הספרותית בין שני הסופרים היתה היצירה ההיסטורית "שאול מלך ישראל". ברוד כתב ליברטו לאופרה העברית הראשונה המבוסס על יצירתו של שלום "דן השומר", המספרת על הקמתו של קיבוץ חניתה והלחין יצירות מוסיקליות לרבים משיריו. מפעלו החשוב מכל של ברוד היה "רקוויאם עברי" לסולו ותזמורת על-פי יצירותיו של שלום. ש. שלום היה נשיא אגודת הסופרים הישראלית. מבין הישגיו הנעלים והנכבדים ראוי למנות את פרס ביאליק על ספרו העברי לסונטות של שייקספיר. שלום נפטר בשנת 4009 בחיפה, בה הוענק לו תואר אזרח הכבוד. שירתו של ש. שלום התמקדה בדיאלוג והאחווה בין הדתות. חיים נחמן ביאליק ונלי זק"ש כינו את האמן מדרוהוביץ' "מלך השלום". "פנים אל פנים" ופרס שאול טשרניחובסקי על התרגום ד"ר עדה אהרוני, משוררת ישראלית ומתרגמת יצירותיו של שלום לאנגלית, כלת פרס "שירת השלום" והנשיאה העולמית של הפורום הבין-לאומי לתרבות וספרות )אהרוני היתה מועמדת לפרס נובל לשלום(, ארגנה בשנת 4001 את הקונגרס העולמי השלושה-עשר למשוררים שנערך בחיפה והוקדש לזכרו של ש. שלום. בתום הקונגרס הביע מחבר הספר "יצחק וישמעאל", נתן אלוף, את הוקרתו והערכתו לאמן מדרוהוביץ', שבכוח שירתו פעל למען קירוב בין העמים וזריעת החסד בעולם. "ישמעאל, אחי, עד אנה יהיה בינינו מדון?" שואל המשורר באחד מכתביו היותר אפוקליפטיים. שלום הפיץ את חזון ביאת המשיח, העתיד לקשור את כל האומות העולם בברית אחווה. הסופרת המרוקאית ליילא ללאמי הכירה בשירו של המשורר העברי כשיר שסגולותיו נבואיות. ש. שלום טען, כי השירה עתידה להביא לפיוס בין העמים. ראשיתן של מלחמות היא בשוני שבין התרבויות. בספרו "אור הגנוז" כותב המשורר על מבול השנאה השוטף ומציף את הארץ. באור הגנוז מופיע אלוהים, התורה הקדושה, התיבה ועם ישראל המסייעים לצדיק לעלות אל הר האררט. שלום כתב הקדמה ל"ספר הזיכרון של דרוהוביץ', בוריסלאב והסביבה". המחבר אמנם לא נולד בדרוהוביץ', אולם העיר היתה לו לערש ילדותו וכמעיין רוחני. אלפי זיכרונות מקרבים את ליבו של המשורר אל העיר דרוהוביץ' ותושביה. היעד שהעמיד שלום בפני עצמו היה הפרת הקיטוב הדתי והחברתי בדרוהוביץ' ובארץ-ישראל. המחבר שמח על הוצאת ספר הזיכרון של דרוהוביץ', שהיא עיר כה חשובה בהיסטוריה של העם הנבחר, והביע תקווה כי הספר יתרום לכינון האחדות בקרב עם ישראל. ברשימותיו היתה דרוחוביץ', עירו של שולץ, טבורה של חסידות מרכז ומזרח אירופה. המחבר מתאר את המסע המיסטי שערך בחברת סבו בהרים הקרפטים. הסיפור מתבסס על המוטיבים החסידיים שבמסעותיו של הבעל-שם-טוב בהרים. כדאי להזכיר את מילותיו של הנביא ישעיהו, אשר היו למקור השראה במהלך קונגרס המשוררים בחיפה: מ ה נ או ו ע ל ה ה ר ים ר ג ל י מ ב ש ר מ ש מ יע ש ל ום מ ב ש ר ט וב מ ש מ יע י ש וע ה; ]...[ ט פ צ ח ו ר נ נ ו י ח ד ו ח ר ב ות י ר וש ל ם:" )ישעיהו, פרק נ"ב, פסוקים ז', ט'(. זיכרונותיו מדרוהוביץ' נפתחים בטקס הכנסת ספר התורה בחג שמחת-תורה. חכמי החסידות היו אומרים, כי השמחה היא תנאי להתגשמות הנבואה ולנוכחותה של השכינה. חסידים מחוללים סביב האש. השלג הלבן מאיר את האפלה. דבר התורה, שעד כה היתה כאוצר גנוז, נשמע בכל כנפי הבריאה ומתקיימת האחדות המיסטית שייחלו לה רבני גליציה. העיר דרוחוביץ' הפכה להוות עבור האומן מושג לגעגועים ומופת לארץ-ישראל, הארץ המובטחת, אליה חזר בשיריו בשפה העברית. העיר היתה למשורר כנבל דוד, אשר ממיתריו עלתה זמרתן של אומות העולם. השיר "דוד ואורפיאוס" הוא הד לנשמה תועה בגלות. המשורר התנכי יצא ממעבה ממלכת המוות וגבר על הרוע בעולם בעזרת המוסיקה. המשורר העברי מוכרח לרדת אל השאול ולעבור תלאות וייסורים נוראיים, כדי למשות מן האפר את יופיו של העולם. ביצירתו "לילה דומם ביום כיפור" שלום מסכית לדומיית סמטאותיה השוממות של ירושלים ונזכר באבותיו מארץ גליציה. מחשבתו עולה בלהבה כחרב אש אל השמים וקול בכיו של אלוהים ממלא את העולם. על אבניה של העיר דרוהוביץ' חקוק זכרם של הנביאים ועושי הנפלאות. אחד מידועי הרבנים של גליציה היה יצחק מדרוהוביץ', המכונה "שומר האמת", שהיה צאצא לשושלת דוד המלך. רבי יצחק היה מקיים ויכוחים הלכתיים עם הבעל-שם-טוב, מייסד החסידות. האגדה מספרת שהמלומד מדרוהוביץ' היה מסוגל לבטל את פסיקותיו של הצדיק הנורא ולהפיג את סגולתם הרפואית של קמעותיו. רבי יצחק חפץ לחולל תמורה בשורשיה של ההשקפה החסידית. יצירתו של ש. שלום היא מחווה לקהילת יהודי מזרח גליציה שנספתה בשואה. ב"שיר החיים" מחקה המשורר את הנביא יחזקאל היורד אל הבקעה כדי להחיות את המתים. השירה העולה מן האפר כמו מטהרת את הנשמה. העיר היא כבית-המקדש החרב ומשולה לממלכת העולם. בכתביו מדרוהוביץ' מספר שלום על הנפשות המיוסרות המתפללות בבית-הכנסת. הרב זאב נוסבאום פוצח בקריאת "שמע" ומכין את חסידיו לקראת קידוש השם. מוטיב השליחות המשיחית המאפיין את שירתו של ש. שלום נוכח בשיריו "שרפין" ו"בריאת העולם". אש כילתה את אדמתה של גליציה. כלי הקודש ועמם יסודותיה של הרוח החסידית התרסקו והתנפצו לרסיסים. השכינה פרשה אל הגלות. שרפין נבחר להושיע את העולם מידי הלהבות ולזרוע את חזון האהבה. המשורר הרכון מלפני נרות השבת ברומן "הנר לא כבה" הוא משל למאבק העם היהודי על חירותו וגאולתו. הדרמה "שבת העולם" משקפת את הניגוד הטראגי בין אלישע בן אבויה, כופר ואגנוסטיקן, שהשתמט מן הדתיות המעשית, לבין תלמידו, רבי מאיר שנותר נאמן לאורתודוכסיה היהודית. במחזותיו של ש. שלום ניתן להשגיח באותו המתח בין הרוח והחומר ובין הקדושה לחטא, הקיים בפרוזה של ברונו שולץ. רבי מאיר, החכם הקדוש, מהוגי המשנה, לומד את חכמת הדת אצל כופר גנוסטי, שמדריכו אל נבכי האפיקורסות והדואליזם הדתי. על חזון השלום מבשר השיר "משיח בא" שנכתב לרגל ט"ו בשבט. מהר הקודש בירושלים נשמע קול זמרת הנבלים של כל אומות העולם. המשיח קרב ובא אל שערי העיר דרוהוביץ'. העולם נהפך לגן. Anna Banasiak תרגם מפולנית: אבישי הדרי Z polskiego na hebrajski tłumaczył Awiszaj Hadari

12

13

14

15

16 Kamena : Przez kilkanaście lat byłeś najbardziej znanym liderem Koła KAMENA, nadając tej grupie twórczej swoisty charakter. To ty stworzyłeś nowe formy prezentacji twórców a dzięki Twojemu poświęceniu koło przeżyło bez uszczerbku swoje najtrudniejsze chwile. Co się stało że postanowiłeś zamienić pióro na aparat fotograficzny? Daniel: Nie zamieniłem pióra na aparat ponieważ to właśnie zdjęcia były moim pierwszym hobby. Kiedy zdjęcia były na kliszach, to nie było możliwości robienia tylu zdjęć ile pięknych pejzaży się mijało. Teraz w dobie cyfryzacji nie trzeba się ograniczać. Pisanie także zacząłem od ruchomych zdjęć czyli filmowania. Filmowałem Festiwal Piosenki Polskiej Malwy i jedna z uczestniczek tak mnie urzekła, że postanowiłem napisać jej kilka słów. A jak wyszło to poezją, nie umiem odpowiedzieć. Więc zdjęcia, filmowanie i poezja tworzą świat jakim go widzę i którym się dzielę. Kamena: Twoje fotografie wzbudzają ogromne zainteresowanie. Dziś publikujemy czytelnikom kilka ale taka publikacja nie oddaje całego ich uroku. Kiedy i gdzie będziemy mogli obejrzeć wystawę Twoich prac i do kogo się zwrócić jeśli jedną z nich chcielibyśmy mieć w swoim domu? Daniel: Każda pasja jest warta uwagi i wystawiania jej na pokaz publiczny, Ale do wszystkiego potrzebne są fundusze. Może na wiosnę uda mi się uskładać tyle, aby zrobić duży format zdjęć. Informacje o wystawach będą w czasopiśmie KAMENA, na spotkaniach współorganizowanych z Kołem Kamena, na witrynach Bibliotek, oraz w PPPW CENTERKO. Zamawiać pracę można mailem danielek1970@gmail.com Czasem wiadomości trafiają do spamu więc gdyby w ciągu 5 dni nie było żadnej odpowiedzi, proszę o grzecznościowy kontakt na adres Koła Kamena slawista@gmail.com Kamena: Życzymy zatem weny twórczej i oczekujemy informacji o wystawie. Daniel: Dziękuję.

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26 Stanisław Andrzej Średziński Bohuslavy Vargovej - Hábovčíkovej czas nad rzeką Parna Dla mnie, odwiecznego organizatora czasu wolnego dzieci, młodzieży i dorosłych czas jest niemal rzeczą, prostopadłościanem, którego boki to: długość mierzona w minutach, wysokość potrzeby zgodne ze stopniem rozwoju intelektualnego danej osoby i głębokość aktywność proponowana przeze mnie i adekwatna do tych potrzeb. Jakże inaczej postrzega czas Bohuslava Vargová-Hábovčíková, ileż miejsca poświęca na próbę odnalezienia jego istoty. Dla tłumacza jej wierszy to, mimo trudności translatorskich, niebywała gratka, podróżowanie wśród zawiłych rozmyślań i odnajdywanie, wraz z poetką, nowych obrazów. Bo przecież czas postrzegać możemy różnie w zależności od przyjętego punktu od niesienia. Ale oddajmy głos autorce. Ona podziwia jego nieokreśloność, brak zrozumienia jego istoty, nielogiczność. A przecież nie rozumiejąc go musimy w nim się rodzić, żyć, umierać, a może i trwać dalej: witaj kolejna godzino ku śmierci /ty nie nadejdziesz/ bo wierzę w nieśmiertelność boga / którego nie ma Pewnego rodzaju niekonsekwencją w przemijaniu czasu jest to, że możemy przeżywać go ponownie przywołując wspomnienia, bo czas: im dłużej żyjesz / tym częściej / biegnie / do swego/ początku Im jesteśmy starsi tym chętniej wracamy do czasów naszej młodości: oddycham wspomnieniami / w nieskończoność / wracam do czasów / dzieciństwa/są bardziej realne / od mojej starości. čas nemá koniec začiatok nekonečno rastie bokom paralelné konáre prerastajú v koreňoch čas spŕcha nemá logiku zákony ktoré mu dávame je svoj je náš žijeme ho czas bez końca początku nieokreślona nieskończoność rozkorzeniona rozgałęziona rozproszona nielogiczna a uznajemy jego prawa naszymi prawami i żyjemy w nim

27

28 Ta równoległa realność młodości i starości w wierszach Bohuslavy Vargovej to tajemnica, która nadaje jej utworom dodatkowej romantycznej aury. Kiedy jednak poznamy losy autorki zrozumiemy, że mimo pobytu i pracy w Bratysławie tkwi ona cały czas gdzie indziej. Jest mała dziewczynką zaszytą w szuwarach obok starego młyna, nad niewielką rzeką Parną, skąd widać wieże wiekowej Trnawy. To w tym mieście młoda dziewczyna ukończyła szkołę średnia przeżywając najpiękniejsze lata młodości. Nic więc dziwnego, że w pięknym poemacie: Pochowajcie mnie w rzece Parna, ta mała rzeczka staje się niemal Styksem oddzielającym świat rzeczywisty od świata Vargovej - świata bliskich, którzy odeszli; świata zdarzeń, które minęły Autorka tyle czasu poświęca problemom przemijania. bo chce zatrzymać to równoległe trwanie, chce poznać tajemnicę czasu aby go okiełznać. Bez tej dwoistości czuje się ogołocona z największych wartości, samotna wśród tłumu, skazana na nic nie znacząca egzystencję. Bohuslava VARGOVÁ-HÁBOVČÍKOVÁ v r študovala na Strednej všeobecnovzdelávacej škole v Trnave, novinárstvo na Filozofickej fakulte UK v Bratislave, 1976 v Moskve, 1977 knihovníctvo na Filozofickej fakulte UK v Bratislave. R pracovala v Ústave marxizmu-leninizmu człowiek człowiek zawsze jest sam choć żyje pośród bliskich córek synów wierząc że ludzkość wymyśliła już wszystko oddaje się bezmyślności UK v Bratislave, redaktorka časopisu Nová mysl, Národné poistenie, vysokoškolská učiteľka na Katedre rómskej kultúry na Pedagogickej fakulte Univerzity Konštantína Filozofa v Nitre, od 2000 žije na invalidnom dôchodku v Bratislave. Prvé básne a poviedky uverejnila v zborníkoch Kolumbus mieri k človeku (1974), Prvé stretnutie (1976), Automobilový sonet (1977), Rómska matka (1991) a i. Pre deti napísala knižky Je to tak, a či tak? (1978), Žartovanky (1980), pre dospelých Anjel stratil perie (1979). Autorka publikácií Obraz rómskych detí a mládeže v literatúre (1993), Romňi. Rómska žena v literatúre (1994), Variácie a ponášky na rómske ľudové piesne (2009), pripravila rodinnú čítanku Rómčatá a rómčence (1992). Zaoberá sa problematikou rómskej kultúry na Slovensku, spolupracuje s rozhlasom a televíziou.

29

30

31

32

33

34

35

36

37 Wspomnienia, wspomnienia,wspomnienia ŁÓDZKI NIKIFOR z Podgórnej Zupełnie przypadkowo dotarła do mnie książeczka, którą uważałem za straconą, kiedy na skutek wypadku, mój gabinet, wraz całym archiwum przejęła inna osoba. Na szczęście niektórzy przyjaciele KAMENY z tej kupy śmieci wyrzuconej na strych wybrali co się dało i raczą mnie teraz pamiątkami o nieocenionej wartości. To jeden taki prezent, który przypomina pierwsze działania zespołu animatorów kultury nie nazwanego nawet jeszcze sympatykami czy potem wolontariuszami, który teraz jako główny trzon Fundacji KAMENA podejmuje dalsze działania na rzecz tworzenia amatorskiego ruchu artystycznego, będącego niezaprzeczalnie optymalną płaszczyzną społecznej integracji. Oto jedna z pierwszych broszur wydanych 23 marca 1998 roku przez ten zespół na obcych urządzeniach i wyproszonym papierze : Przyszedł do nas któregoś dnia, prosto z Domu Pomocy Społecznej w Rąbieniu. Cichy, spokojny, zawsze uśmiechnięty. Od pierwszej chwili chętny do pomocy wszystkim i przy każdej pracy. - Rysiu spytałem, dostrzegając jego szczery uśmiech - może zajrzałbyś do mnie? Robimy na zajęciach różne ciekawe rzeczy Rysiu skinął głową i nie czekając na dalsze zaproszenia ruszył za mną. W sali zobaczył, rozrzucone na stole świecowe kredki. Bez żadnych ceremonii poprosił o papier Na białej kartce papieru pojawiły się pozornie dziwne budowle, zwieńczone krzyżami, tajemnicze postacie i przedmioty, które skupiły moją uwagę. - Skąd ja to znam? pomyślałem i nagle przed moimi oczami pojawiły się obrazki Nikifora Krynickiego, malowane kredkami, nieraz na wewnętrznej stronie tekturowych opakowań po papierosach. I choć, sławny już dziś na całym świecie Nikifor, zamknął w swoich rysunkach urok cebulastych kopuł prawosławnych monastyrów, to kredkowe obrazki Rysia, pełne dziwnych kościołów, zawierają ten sam czar, czar całkowicie własnego widzenia świata, jego wewnętrznego, nieznanego innym uroku i tajemniczości. Rysiu zachowuje swój odrębny styl, chłonie łapczywie otaczająca go rzeczywistość: spotkanie z naszym zespołem muzycznym kończy się rysunkiem pt. Gitara a rozmowa o lokomotywie pracą o tym właśnie temacie. Talentowi rysia należy zawdzięczać, że ta właśnie gitara zachęca do ujęcia gryfu w dłonie i wydobycia choćby kilku dźwięków, a lokomotywa całą siłą rozpędzonej masy żelastwa sunie zapamiętale do przodu.

38 w świat kościołów, gór, gitar, lokomotyw, ryb. Żałuję, iż czarno białe reprodukcje, w niewielkiej tylko części, mogą oddać to, co chce przekazać nam autor. Wspólnie z Rysiem zapraszamy na wystawę. Stanisław A. Średziński Dziś dzięki warunkom jaki u nas istnieją, Rysiu wkroczył w następny etap twórczości. Zdobywa dodatkowe umiejętności warsztatowe w Pracowni Plastycznej. Poznaje nowe techniki pracy i dzięki nim, będzie mógł dalej prezentować nam z głębi duszy płynący obraz, wspólnego przecież świata. Jestem przekonany że tak będzie. Zapraszam Państwa na wyprawę w świat Rysia: Warto dodać że galeria SZAFA 97 to rzeczywiście ogromne drzwi szafy stojącej na korytarzu I piętra Domu Pomocy Społecznej, przy ul Podgórnej, gdzie przechowywano ubrania dla podopiecznych, i gdzie terapeuci i opiekunowie, za moją radą umieszczali prace wykonywane podczas zajęć. To było bardzo dobre wzmocnienie i w mojej pracowni na zajęciach przebywało ponad dwadzieścia osób, zmuszając mnie do proponowania różnorodnych form. Z radością przyjąłem wtedy możliwość przejścia Rysia do pracowni plastycznej. Tam jednak nasz Nikifor nie znalazł pokrewnej duszy. A przecież tak jak w przypadku gitary wystarczyło dostarczyć Rysiowi nowych bodźców, by mógł poznaną rzeczywistość przekształcać w tylko sobie znany sposób. Szkoda. Dziś Rysiu rysuje nadal swoje kościoły w górach i może czeka na kogoś, kto otworzy mu świat dający się przekształcić w nowe estetyczne formy? Zawsze intrygowały mnie te kształty kościołów i gór. Jako wielki miłośnik Ziemi Kłodzkiej wydawały mi się bliskie i nawiązujące do tego regionu. Kiedyś długo rozmawiałem z Ryszardem o jego rysunkach. Opowiedział mi wtedy, że jako mały chłopiec był z babcią w górach. Z tych opowieści można było wysnuć, że były to właśnie Sudety i to one na młodej wyobraźni chłopca wycisnęły takie piętno. Czy Ryszard ma talent? Niechybnie jego prace budzą nasze zaciekawienie, dają estetyczne odczucia. Przydałaby się jednak pomoc plastyka- wolontariusza, który pomógłby Ryszardowi odnaleźć sedno swojej sztuki. Ale ostrożnie, bo twórca raz zrażony nigdy już tej osobie nie powierzy swoich tajemnic. Mając jednak w rękach taki diament, warto poszukać szlifierza by uzyskać piękny brylant.

39

40

41 I nagroda ROZHL`ADY 2014 za tomik wydany w 2014 r ZIEMIA OBIECANA PIELGRZYMA ŁÓDZKIEGO Obrazki z Łodzi S.A. Średzińskiego są żywym źródłem poezji. Pisarz, podobnie jak Mickiewiczowski bard, podróżuje do wnętrza swojego miasta, wędruje po zapomnianych ulicach i cmentarzach, przywołuje historyczne postaci i symbole, aby ocalić przeszłość i kulturę, które są duchowym dziedzictwem każdego narodu. W odróżnieniu od romantycznych wieszczów unika wzniosłości, dlatego jego świadectwo jest tak autentyczne: Nie potrzeba tu widać peanów, patosów. Słów pustych i nadętych niepotrzebna zgoła. Wystarczy cichy pacierz, trawy bujnych kłosów. Łódzki lirnik przypomina, że poezja jest nieustannym wysiłkiem, dążeniem do wewnętrznej doskonałości, przeanielenia materii i arystotelesowskiej energii: Nie Pegazie! To nie tak! Musisz się potrudzić. Na czarowny wracaj szlak, Z natchnieniem dla ludzi. Pierwsze utwory o Łodzi znajdujemy u pozytywistów. Warto przypomnieć dzieło Bolesława Prusa z 1880 r. pt. Powracająca fala i opowieść nowelistyczną Wincentego Kosiakiewicza z 1895 r. pt. Bawełna. Oba utwory traktują o sferach przemysłowych w Łodzi i losach pionierstwa kapitalistycznego. Na osobną uwagę zasługuje Stefan Żeromski, który wedle krytyków stworzył Dziady Ziemi Łódzkiej. W takich utworach jak Sen o szpadzie, Nagi bruk, Róża poświęcił wiele problemowi klasy robotniczej. Ciemny obraz proletariatu łódzkiego pojawia się w Róży: czarne mamy twarze i czarne ręce, krwawą plwocinę i ciemne widmo w duszy. Patrzymy na nasze dzieci wychudłe, rosnące w kałuży Bałut. Dla Żeromskiego miasto było Golgotą ludu polskiego. Żywiołowy, choć bezkierunkowy obraz Łodzi przedstawia największy epik łódzki Władysław Reymont w najobszerniejszej jak dotąd dwutomowej powieści wydanej w 1899 r. pt. Ziemia Obiecana. W naturalistyczno-impresjonistycznym opisie Łódź staje się wirem, w którym mieszają się namiętności, ryk maszyn, rozpusta, grzech, odwieczna walka. Obrazki zostały podzielone na trzy cykle: elegijnowspomnieniowe Łopiany, Wiersze i Ballady o nucie metafizycznej oraz Sonety łódzkie z kolorytem historycznym. I to właśnie historyzująca baśniowość jest swoistym novum w przedstawieniu Łodzi w literaturze, w której do tej pory pojawiał się opis miasta właściwy dla realizmu dziewiętnastowiecznego. U Średzińskiego realistyczny obraz ma często wymiar metafizyczny. Niezwykle wzruszający i barwny świat dzieciństwa został ukazany w Aksamitkach. Każdy szczegół ma znaczenie. Z wersów bije światło i tęsknota za matką, która poświęciła synowi nieprzespane noce i była centrum jego świata. Zapach i kolor tytułowych aksamitek wywołuje obrazy przetykane radością i cierpieniem. Autor ukazuje zjawiska w ruchu, pokonując paradoksy czasu i przestrzeni. Utwory tętnią życiem, pełne barw, głosów i wspomnień są fotograficznym zapisem zmieniającego sie oblicza miasta: Na Poznańskiej wolno płynie czas. Na Poznańskiej życiu patrzysz w twarz. Na Poznańskiej są chłopaki złe I dziewczyny co nie mówią Nie. Reymontowski naturalizm nabiera głębokiego tonu lirycznego. Leśmianowska balladowość połączona z Tuwimowskim dowcipem i ironią tworzą niepowtarzalny pejzaż poetycki. W Piosence o moim mieście dochodzi do głosu prywatna metafizyka, w której miasto tak jak człowiek przeżywa swoje radości i cierpienia, ma duszę przechodzącą metamorfozy w nurcie przemijania. Tęsknocie towarzyszy elegijność i odkrycie własnej tożsamości: bo to miasto jest takie jak ja. Osobne miejsce zajmują Sonety łódzkie. Czytelnik zasłuchany w pradawne dzieje wędruje po Arturówku i odkrywa jego etymologię, dowiaduje się o historii rodzeństwa Lange pochowanych na cmentarzu przy ul. Brukowej w latach , odtwarza w pamięci zdewastowany cmentarz osadników olęderskich na Żabieńcu i stary cmentarz przy Alei Politechniki, pochyla się nad pomnikiem Dzieci polskich. Największe wzruszenie i zadumę wywołują utwory: Droga do RADEGAST i Romskie GETTO. Niebo jest pełne modlitw i szeptów aniołów opłakujących męczenników. To tak jakby Szechina (Obecość Boża) wspominała swój cierpiący lud następnym pokoleniom. Z ciemności wyłaniają się twarze naznaczone strachem. W przejmującym Romskim Getcie autor ukazuje dokonującą się Zagładę w rytmie romskiej muzyki. Pamięć może tak jak muzyka poruszyć niebo: Nie można życia pędzić, beztrosko niedbale. Nawet przy jednej strunie, serce w skrzypcach bije. Miasto zatrzymane, ujęte w kadrze, gdzie przeszłość miesza się z teraźniejszością i nadaje jej nowy wymiar, baśniowość z prawdą historyczną, najczystszy liryzm z groteską i brutalnością życia może być kluczem do zrozumienia współczesnego człowieka i jego antropologii. Książkę ilustrują niezwykłe ikony wykonane przez S.A Średzińskiego opromienione blaskiem ascetycznej świętości. Pielgrzymka do Ziemi Obiecanej jest współczesną podróżą do wizji egzystencji i kondycji ludzkiej. To od przyszłych pokoleń zależy jej sens. Anna Banasiak I

42 000

43 Fundacja KA MENA Łódź Fundacja KAMENA Łódź Łódź, ul. J.P. Woronicza 12/2 gmail.com; te l KRS , R EG ON ,NI P K-to C redit A grico le Ban k Pol ska S. A. Nr Szanowni Państwo Z wielką tremą oddajemy Wam do rąk pierwszy numer Magazynu rzeczy różnych KAMENA, będący kontynuacją kwartalnika KAMENA wydawanego nieregularnie przez ostatnie lata. Z wielka tremą, bo nie wypracowaliśmy sobie jeszcze jednolitej szaty graficznej i cały numer jest zlepkiem stron, tworzonych w poszukiwaniu najlepszych rozwiazań plastycznych i dogodnych rozwiązań technicznych. Liczymy, że w gronie naszych przyjaciół znajdzie się grafik komputerowy, który, jako wolontariusz przejmie na siebie trudną rolę szefa od graficznej strony naszych wydawnictw. Optymizmem napawa nas fakt, że dzięli wspaniałemu Sekretarzowi Redakcji - Annie Banasiak, nasz magazyn otwiera się na literaturę dotychczas niedostępną, tworzoną w językach niesłowiańskich. Ponadto wiele pomysłów Ani na kolejne numery, pozwala przypuszczać, że trafimy, treścią materiałów, do wszystkich naszych przyjaciół. Nazwa: magazyn rzeczy różnych wskazuje na otwartość w prezentowaniu przejawów aktywności artystycznej mieszkańców Łodzi, województwa, kraju a także przyjaciół ze świata. Już dziś prezentujemy twórczość ze Słowacji i Białorusi a w sferze pozasłowiańskiej z Izraela. Ponadto, wsród rzeczy róznych zamieszczać będziemy również taką aktywność wolnoczasową, która służy społecznej integracji osób, z różnych przyczyn, zagrożonych wyobcowaniem, oraz taką, która łączy walory estetyczne z walorami terapeutycznymi, co ma ogromne znaczenie w dzisięjszej, trudnej rzeczywistosci. Przepraszamy, jeśli znajdziecie jeszcze w naszej gazecie błędy techniczne, literówki, ale mimo szczególnych starań w tym zakresie, poprawienie niektórych stron wymagałoby teworzenia ich na nowo, na co nie pozwala nam czas. Liczymy bowiem, że gazeta ukaże się co najmniej ostatniego dnia zimy. Pragniemy również zwrócić uwagę na ogromną pomoc w przygotowaniu materiałow ze strony fotografika i poety Daniela Skrzypczakla ( ArAmatorStudio ) i Karoliny Zgid liderów KAMENY, w dokumentowaniu naszych działań. Ich fotografie dokumentalne i artystyczne zapełniają cały numer. Innym osobom, które przekazały nam zdjęcia, równie serdecznie dziękujemy. Magazyn... i inne wydawnictwa to tylko część działalności Fundacjhi KAMENA Łódź. Piszemy o tym w gazecie ale dziś możemy, z ogromną radością, poinformowac Państwa, że ukonstytuował się przy nasszej fundacji Zespół Wolontariuszy Ocalić od zapomnienia..., który pod fachową opieką Małgorzaty Zawiszy zajmie się pomocą starszym i mniej sprawnym twórcom kultury. O szczegółach napiszemy w wiosennym numerze. Zyczę przyjemnej lektury Magazynu rzeczy różnyvch KAMENA Zapraszam do wspólprtacy we wszystkich formach działania Fundacji KAMENA Łódź Prezes Fundacji KAMENA Łódź

44