2 LUDNOŚĆ, ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE

Transkrypt

1 2 LUDNOŚĆ, ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE 2.1 Przemiany demograficzne Gminę zamieszkuje mieszkańców skupionych w 24 sołectwach na obszarze 227 km 2. Większość miejscowości posiada dogodne połączenie komunikacyjne z siedzibą gminy i powiatu. Do miejscowości o najwyższej liczbie mieszkańców należą: Osieki, Sucha Koszalińska, Dąbrowa i Sieciemin. Rozwój ludności w układzie jednostek osadniczych dokonuje się pod wpływem trzech podstawowych czynników, tj.: przyrostu naturalnego, migracji, a niekiedy także na skutek zmian granic administracyjnych. Rozwój ludności w gminie miejsko-wiejskiej Sianów w latach Lata Ludność ogółem W tym Mężczyźni Kobiety Gęstość zaludnienia na 1/km 2 Tabela 1 Ilość kobiet na 100 mężczyzn wieś miasto wieś miasto wieś miasto wieś miasto wieś miasto ,8 280, ,6 321, ,7 329, ,0 406, ,0 407, ,0 409, ,0 417, Źródło: Roczniki statystyczne woj. koszalińskiego z lat 1976,1981,1986, 1996 Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata US Koszalin Z powyższych danych wynika, że w 1998 roku liczba ludności w gminie Sianów wynosiła ponad 13 tys. osób, w tym na wsi mieszkało osób i w mieście osób. Jeżeli rok 1975 potraktujemy jako bilans otwarcia rozwoju demograficznego gminy, a rok 1998 jako rok zamknięcia tego bilansu, to z danych tych wyłaniają się następujące wnioski: ludność gminy na przestrzeni lat wzrosła o 1139 osób (9,3 %), a jej stan na koniec roku 1998 wyniósł osób; w badanym okresie obserwujemy spadkową tendencję ludności zamieszkującej na wsi w porównaniu ze wzrostem ludności zamieszkującej miasto (odpowiednio: spadek o 1007 osób na wsi i wzrost o 2146 osób w mieście); średnia gęstość zaludnienia na wsi w ostatnich latach utrzymuje się na stałym poziomie i wynosi 31 osób na 1 km 2, natomiast zauważa się znaczny przyrost ludności przypadającej na 1 km 2 zamieszkującej miasto, której gęstość w 1975 r. wynosiła 280,5 osób/km 2 i w ciągu 23 lat wzrosła do poziomu 417 osób /km 2 ; rozpatrując na przestrzeni analizowanego okresu relacje płci w gminie Sianów, zauważa się liczebną przewagę mężczyzn na wsi (ze współczynnikiem feminizacji 97 w roku 1998) w przeciwieństwie do miasta Sianów gdzie liczba kobiet przewyższa liczbę mężczyzn (współczynnik feminizacji 107 w roku 1998). 3

2 SKE Pomerania Instytut Aktywizacji Społeczno-Gospodarczej Gmin i Regionu Ruch naturalny ludności (w liczbach bezwzględnych) w gminie miejsko wiejskiej Sianów Tabela 2 Lata Urodzenia Zgony Przyrost naturalny Wskaźnik dynamiki demograf. Małżeństwa Małżeństwa Urodzenia Zgony Przyrost naturalny Wskaźnik dynamiki demograf , , , , , , , , , , , , , ,57 Źródło: Roczniki statystyczne woj. koszalińskiego z lat 1976,1981,1986, 1996; Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata US Koszalin; Tabulogramy US Koszalin 98 Dane o natężeniu ruchu naturalnego w latach zawiera Tabela 2. Analiza danych w rozważanym okresie tj. w latach wskazuje na wyraźną tendencję spadkową w ilości zawieranych małżeństw - zarówno w mieście jak i na wsi. Podobne zjawisko zaobserwowano w liczbie urodzin. Wskaźnik dynamiki demograficznej liczony jako stosunek liczby urodzin do liczby zgonów był najwyższy w latach `75 i `85 i wynosił odpowiednio: wieś - 3,03 w roku 1985, miasto 2,78 w roku Od roku 1995 współczynnik dynamiki demograficznej nie zmienia się w istotny sposób. Podstawowymi czynnikami kształtującymi rzeczywisty przyrost ludności są przyrost naturalny i saldo migracji. Przyrost naturalny ma wyraźną tendencję malejącą zarówno na wsi jak i w mieście Sianów. W gminie przyrost ten zmalał z 187 w 1975 do 90 w 1998 r, a w mieście odpowiednio z 81 w 1975 do 26 w 1998 roku. Migracje ludności w miejsko wiejskiej gminie Sianów Tabela 3 Napływ zameldowania na pobyt stały Odpływ wymeldowania z pobytu stałego Saldo Lata Ogółem z miast ze wsi z zagran. Ogółem do miast na wieś za granicę migracji Źródło: Roczniki statystyczne woj. koszalińskiego z lat 1976,1981,1986, 1996 Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata US Koszalin; Tabulogramy US Koszalin 98 O wielkości i kierunkach migracji w latach informują przedstawione dane (Tabela 3). 4

3 Od roku 1995 saldo migracji zarówno w mieście jak i na wsi przyjmuje wartość dodatnią (wyjątek stanowi rok 1997 gdzie saldo migracji zarówno w mieście jak i gminie miało wartość ujemną). Ludność odpływająca ze wsi kieruje się głównie do miast. W poszczególnych latach odpływ wynosił: 65,2 % w 1975 r., 73,4 % w 1980 r., 58,7 % w 1985 r., 53,8 % w 1995 r., 59,2% w 1996 r., 60,7 % w 1997 r. i 1998 r. 75,2 %. Ilość mieszkańców w gminie Sianów stan na dzień Tabela 4 Lp. Sołectwo Miejscowość Ilość mieszkańców 1. Bielkowo Bielkowo Dąbrowa Dąbrowa Gorzebądz Gorzebądz Grabówko Grabówko Iwięcino Iwięcino Karnieszewice Karnieszewice 209 Gracz 13 Płonka 12 Trawica Kędzierzyn Kędzierzyn Kleszcze Kleszcze Kłos Kłos Maszkowo Maszkowo Mokre Mokre 125 Kościerza 10 Wonieść Osieki Osieki Ratajki Ratajki 109 Borowiec Rzepkowo Rzepkowo Skibno Skibno 748 Skibienko Sieciemin Sieciemin 320 Krzykacz 8 Przytok 28 Siecieminek Sierakowo Sławieńskie Sierakowo Sławieńskie 257 Sierakówko 2 Sowieński Młyn 29 Suszka Sucha Koszalińska Sucha Koszalińska 392 Kołzin Szczeglino Szczeglino Szczeglino Nowe Szczeglino Nowe Węgorzewo Węgorzewo Wierciszewo Wierciszewo Sowno Sowno Skwierzynka Skwierzynka 217 RAZEM Źródło: Urząd Miasta i Gminy w Sianowie 5

4 SKE Pomerania Instytut Aktywizacji Społeczno-Gospodarczej Gmin i Regionu Z kolei w przypadku odpływu z miasta do miast kształtował się odpowiednio: 79,2 % w 1975 r., 87,3 % w 1980 r., 65,0 % w 1985 r., 50,0 % w 1995 r., 62,8 % w 1996 r., 64,3 % w 1997 r. i 1998 r. 75,8 %. Ogólne natężenie i struktura ruchów migracyjnych świadczą ponadto o spadku ujemnego salda migracji na terenie gminy Sianów. Struktura ludności w gminie Sianów wg wieku w latach stan na dzień 31 XII Tabela 5 Ludność w wieku W wieku nieprodukc. na 100 przed- po- Ludność wg grup wieku w % przed- po- produkcyjnym a) produk- osób w wieku produk- produk- produkcyjnyprodukcyjnycyjnym produkcyjnym cyjnym cyjnym Ogólna liczba ludności ,8 57,1 11, ,2 57,6 11, ,6 58,0 11, ,0 58,7 11, ,0 57,6 10, ,4 57,9 10, ,6 58,4 10, ,8 59,2 11, a) w wieku zdolności do pracy: mężczyźni od lat, kobiety od lat. Źródło: Rocznik statystyczny woj. koszalińskiego 1996 r. Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata US Koszalin Tabulogramy US w Koszalinie z roku 1998.Departament Badań Demograficznych. Informacja sygnalna: Ludność województwa koszalińskiego w 1994 i 1995 r. Zmiany w trójdzielnej strukturze wieku ludności zawierają dane w tabeli (Tabela 5). Z danych wynikają ważne dla rozwoju społeczno - gospodarczego wnioski, a mianowicie: udział ludności w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) między rokiem 1995 a 1998 zmalał z 31,8% do 30,0 % na wsi i odpowiednio z 32,0 % do 29,8 % w mieście. Jest to spowodowane spadkiem przyrostu naturalnego zarówno na wsi jak i w mieście. Malejąca liczba dzieci w wieku szkoły podstawowej i brak przesłanek, aby stan dzieci w tym wieku przyrósł w dającej się przewidzieć perspektywie sprawia, że nacisk uwarunkowań demograficznych na podejmowanie nowych inwestycji także zmalał; wzrasta udział ludności w wieku produkcyjnym (18 59/64 lat). W analizowanym okresie udział tej grupy w gminie zwiększył się z 57,1 % do 58,7 %, a w mieście z 57,6% do 59,2%. Zgodnie z prognozami demograficznymi udział tej grupy wiekowej będzie wzrastał, a w związku z tym będzie wzrastał problem zatrudnienia ludzi o największym potencjale produkcyjnym, zdolnych do pracy i chcących pracować. Inaczej mówiąc, przyrost ludzi w wieku zdolności do pracy zbiega się w czasie z wysoką stopą bezrobocia. W tej sytuacji przed polityką społeczno gospodarczą, a polityką zatrudnienia w szczególności, powstają trudne problemy. Od ich pomyślnego rozwiązania w znacznym stopniu zależeć jednak będzie czy roczniki wkraczające w wiek zdolności do pracy będą mogły być tutaj zatrudnione z pożytkiem dla rozwoju, czy też zasilać będą szeregi bezrobotnych lub opuszczać te tereny w poszukiwaniu korzystniejszych dla siebie warunków życia i pracy, pogłębiając tym samym pogorszenie struktury wieku ludności miejscowej. grupa osób w wieku poprodukcyjnym (60 lat i powyżej) w badanym okresie nieznacznie wzrosła. W roku 1995 udział osób z tej grupy wynosił 11,1%, a w roku ,3%. W 6

5 mieście z kolei udział osób w wieku poprodukcyjnym wzrósł odpowiednio z 10,4% do 11,0%. Z analizy danych wynika, że w roku 1995 w gminie Sianów na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 75 osób w wieku nieprodukcyjnym i 73 w mieście Sianów. Natomiast w roku 1998 ilość osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym nieznacznie zmalała i wynosi 70 osób w gminie i 69 w mieście. 2.2 Zmiany w strukturze zatrudnienia i bezrobocia Ludność czynna zawodowo Ludność czynna zawodowo w gminie i mieście Sianów w roku 1988 Tabela 6 Wyszczególnienie 1988 % GMINA OGÓŁEM Czynni zawodowo ,5 poza rolnictwem ,4 w rolnictwie ,1 Bierni zawodowo ,5 poza rolnictwem ,1 w rolnictwie ,4 Na 100 czynnych zawodowo przypada biernych - 98,0 MIASTO OGÓŁEM Czynni zawodowo ,4 poza rolnictwem ,0 w rolnictwie 350 6,4 Bierni zawodowo ,6 poza rolnictwem ,9 w rolnictwie 311 5,7 Na 100 czynnych zawodowo przypada biernych - 111,0 Źródło: NSP z dnia 6 XII 1988 r. Jak wynika z danych uzyskanych ze Spisu Powszechnego, w roku 1988 wzajemne proporcje osób czynnych i biernych zawodowo kształtowały się następująco: ludność czynna zawodowo zajmuje 50,5 %, z czego 26,1 % to ludność pracująca w rolnictwie, a 24,4 % to osoby pracujące poza rolnictwem. Bierni zawodowo stanowią 49,5 %. W przypadku miasta Sianów ludność czynna zawodowo zajmuje 47,4 %, z czego 6,4 % to osoby pracujące w rolnictwie a 41,0 % to osoby pracujące poza rolnictwem. Bierni zawodowo stanowią 52,6 %. bardzo niekorzystnym zjawiskiem jest przewaga ludności biernej zawodowo nad ludnością czynną zawodowo na terenie miasta Sianów. Na 100 osób czynnych zawodowo przypadało bowiem 111,0 biernych zawodowo. W strukturze ludności biernej zawodowo 5,7 % to ludność pochodząca z rolnictwa, natomiast 46,9 % dotyczy ludności nie związanej z rolnictwem. Wśród osób biernych zawodowo ważną grupę społeczną stanowią emeryci i renciści. 7

6 SKE Pomerania Instytut Aktywizacji Społeczno-Gospodarczej Gmin i Regionu Obecnie zwiększyło się na wsi znaczenie rent i emerytur jako źródła dochodów. Reformy gospodarcze trwające od 1989 roku zmieniły sytuację ekonomiczną na wsi. Rodzinom wiejskim coraz trudniej utrzymać się z własnego gospodarstwa, brak jest również możliwości znalezienia pracy poza nim. Z dochodów w postaci rent i emerytur utrzymują się nie tylko sami emeryci lecz również członkowie ich rodzin. Bardzo często są to osoby w wieku produkcyjnym mające bardzo niskie dochody z działalności rolniczej bądź osoby pozbawione miejsca pracy. Pracujący a) w gospodarce narodowej wg sekcji EKD w latach stan na Tabela 7 w tym sekcje rolnict łowiect leśnict Ogółem przemysł b) budownictwo handel naprawy transp składowanie łączność pośrednictwo finans. admin. publ., obrona narod. obsługa nieruchomości edukacja ochrona zdrowia i opieka socjalna * * a) informacje o liczbie pracujących opracowano na podstawie sprawozdawczości wg faktycznego (stałego) miejsca pracy (bez zakładów osób fizycznych o liczbie pracujących do 5 osób, duchowieństwa, pracujących w rolnictwie indywidualnym oraz pracujących w stowarzyszeniach, organizacjach i fundacjach). b) sekcja przemysł obejmuje: działalność produkcyjną, zaopatrzenie w energię i wodę oraz górnictwo i kopalnictwo. *) stan w dniu IX Źródło: Na podstawie danych statystycznych wg miast i gmin w latach US w Koszalinie Tabulogramów za 1998 r. opracowanych przez US w Koszalinie Zatrudnienie ludności gminy Sianów w gospodarce narodowej wg sekcji EKD przedstawia Tabela 7. Dominująca dziedziną gospodarki na terenie gminy jest przemysł. W roku ,3 % ludności pracowało w przemyśle, wskaźnik ten w roku 1998 wyniósł 39,9 %. Drugą grupą są osoby zatrudnione w sekcji handel i usługi. W 1995 r. udział tych osób stanowił 11,8 %, natomiast w roku 1998 wyniósł 11,0 %. Kolejną co do wielkości grupę zawodową stanowią osoby pracujące w oświacie. W roku 1995 udział tych osób w strukturze zatrudnienia wyniósł 11,4 %, a w roku 1998 zajmował 10,9 %. Pozostali zatrudnieni to osoby pracujące w: rolnictwie, budownictwie, transporcie i administracji oraz ochronie zdrowia i opiece socjalnej, których udział w gospodarce narodowej wyniósł łącznie 29,6 % w roku 1995, a w roku 1998 spadł do poziomu 23,2 %. Również w mieście Sianów przemiany strukturalne w gospodarce narodowej odbiły się niekorzystnie na zatrudnieniu w podstawowych działach produkcyjnych, w tym głównie w przemyśle. Poziom zatrudnienia w działach usługowych utrzymywał się w analizowanym okresie na porównywalnym poziomie. Potwierdza to obserwowaną prawidłowość, że pozost dział. usługowa 8

7 zatrudnienie w sferze nieprodukcyjnej jest względnie stabilne i nie podlega takim wahaniom, jak to zwykle ma miejsce w sferze produkcyjnej. Patrząc na strukturę ludności pracującej w gospodarce narodowej ogółem w latach 95-98, zauważa się wzrost zatrudnionych o 64,0 % w gminie i 4,0 % w mieście Sianów Poziom i struktura bezrobocia Bezrobotni rejestrowani w gminie Sianów w latach stan w dniu 31 XII Ogółem w tym kobiety absolwenci szkół ponadpodstaw. Zarejestrowani bezrobotni zwolnieni z bez prawa przyczyn dot. do zasiłku z-du pracy w wieku produkc. mobilnym (18-44 lat) Tabela 8 bez pracy pow. 12 m-cy Źródło: Na podstawie danych statystycznych wg. miast i gmin Urzędu Statystycznego w Koszalinie, Tabulogramów US w Koszalinie za rok 1998 r. Bezrobotni w gminie Sianów wg stanu na II kwartał 1999 Tabela 9 Bezrobotni w tym bez prawa do zasiłku razem w tym kobiety razem w tym kobiety Ogółem poprzednio pracujące w tym: zwolnione z przyczyn dot. zakładu pracy dotychczas nie pracujące Źródło: Dane PUP w Koszalinie. Bezrobotni wg wieku i płci w gminie Sianów wg stanu na II kwartał 1999 Tabela 10 Wiek Liczba osób % w tym kobiety % , , , , , , , , ,7 4 0,6 60 i więcej 5 0,5 0 0 Razem Źródło: Dane PUP w Koszalinie. 9

8 SKE Pomerania Instytut Aktywizacji Społeczno-Gospodarczej Gmin i Regionu Bezrobotni wg wykształcenia w gminie Sianów wg stanu na II kwartał 1999 r. Tabela 11 Wykształcenie Liczba osób % w tym kobiety % - wyższe 6 0,6 6 1,0 - średnie zawodowe , ,5 - średnie ogólnokształcące 36 3,5 32 5,2 - zasadnicze , ,7 - podstawowe , ,6 Razem Źródło: Dane PUP w Koszalinie. Bezrobotni wg czasu pozostawania bez pracy w gminie Sianów wg stanu na II kwartał 1999 Tabela 12 Okres bez pracy Liczba osób % w tym kobiety % - do 1 miesiąca 73 7,1 30 4,9 - od 1 do 3 miesięcy ,9 51 8,2 - od 3 do 6 miesięcy , ,3 - od 6 do 12 miesięcy , ,7 - od 12 do 24 miesięcy , ,2 - powyżej 24 miesięcy , ,7 Razem Źródło: Dane PUP w Koszalinie. Dane przedstawione powyżej (Tabela 9, Tabela 10, Tabela 11, Tabela 12) przedstawiają strukturę bezrobocia. Dokonujące się w ciągu ostatnich 10 lat przekształcenia strukturalne i gospodarcze miały ogromny wpływ na sytuację ekonomiczną ludności. Dotyczy to zwłaszcza ludności wiejskiej, która z powodu likwidacji PGR i słabej kondycji rolnictwa indywidualnego została szczególnie narażona na niekorzystne skutki transformacji. Bezrobocie, zarówno jawne jak i ukryte jest jednym z najważniejszych społecznych i ekonomicznych problemów gminy. Z punktu widzenia możliwości przezwyciężenia bezrobocia popegeerowskiego problemem jest przede wszystkim jego duża koncentracja w gminie o ogólnie wysokim bezrobociu strukturalnym. W obecnych realiach rynkowych szansę na utrzymanie się z rolnictwa ma nieliczna grupa większych obszarowo gospodarstw rolnych. Pozostała część ludności wiejskiej w obecnym kształcie stanowi problem socjalny, a dla mieszkańców najważniejszym zagadnieniem jest znalezienie zatrudnienia poza rolnictwem. Wskaźnik bezrobocia liczony w stosunku do osób w wieku produkcyjnym wynosił w roku ,9 % a w roku ,1 %. W badanym okresie notuje się więc zmniejszenie udziału liczby bezrobotnych o 3,8 %. Z danych otrzymanych na koniec II kw. bieżącego roku, liczba bezrobotnych na terenie gminy wzrosła ponownie do 1035 osób (w roku 1998 wynosiła 872 osoby). Szczególnie groźny jest proces narastania długotrwałego bezrobocia oraz stałego powiększania się grupy osób pozbawionych prawa do zasiłku z funduszu pracy (w roku 1998 r. 632 osoby nie posiadały prawa do zasiłku dla bezrobotnych, ich liczba wzrosła do 740 w II kw r.) Jako główne przyczyny bezrobocia należy wymienić: - restrukturyzację gospodarki, - regres gospodarczy w sektorze rolniczym i innych gałęziach gospodarki, - brak kapitału inwestycyjnego zarówno własnego jak i obcego oraz zasobów pieniężnych, - zła koniunktura w rolnictwie. Głównym problemem bezrobocia jest brak miejsc pracy na terenie gminy i w jej otoczeniu. 10

9 Przy obecnym braku ofert pracy stałej dla wielu bezrobotnych zatrudnienie w ramach prac interwencyjnych jest jedyną realną szansą na przerwanie chociaż na pewien czas trwania bezczynności zawodowej. Umożliwia to otrzymanie dochodów z pracy własnej. Na stan bezrobocia strukturalnego ma również bezpośredni wpływ stopień wykształcenia. W drugim kwartale b.r. odnotowano, że 52 % bezrobotnych posiada wykształcenie podstawowe. Wolne miejsca pracy wymagają od osób ubiegających się o nie takich kwalifikacji, których często osoby te nie posiadają. Tak więc oczywistym staje się konieczność podnoszenia kwalifikacji wśród ludności wiejskiej. W tej sytuacji najważniejszym czynnikiem rozwoju jest wykształcenie mieszkańców i skłonność do aktywności gospodarczej. Ożywienie gospodarcze terenów wiejskich, walka z bezrobociem, tworzenie nowych miejsc pracy, stają się najważniejszymi celami działania gminy. Położenie większego nacisku na wielofunkcyjny rozwój wsi jest szansą dla ludności wiejskiej. Bezrobotni skierowani do prac interwencyjnych i robót publicznych na terenie gminy Sianów w latach Tabela 13 Rok Ilość i rodzaj umów 3 roboty publiczne 2 prace interwencyjne 6 roboty publiczne 1 prace interwencyjne Liczba zatrudnionych Płeć Zatrudniono na stałe Rodzaj robót 42 M - gminne inwestycje komunalne 58 M - gminne inwestycje komunalne, melioracyjne podstawowe, roboty drogowe roboty publiczne 68 M 1 j.w roboty publiczne 28 M - j.w. Źródło: Zakład Budżetowy Administracji Budynków Komunalnych w Sianowie. 11