KAROL DICKENS OPOWIEŚĆ WIGILIJNA

Transkrypt

1 KAROL DICKENS OPOWIEŚĆ WIGILIJNA... Imię i nazwisko ucznia KARTA PRACY Charakterystyka Scrooge a 1. W punktach napisz, jakie cechy charakteru i osobowości ujawnia Scrooge w rozmowach z siostrzeńcem, podwładnym i przedstawicielami fundacji charytatywnej. Przytocz odpowiednie cytaty. Scrooge wobec Cechy charakteru, usposobienia Cytaty siostrzeńca Freda podwładnego przedstawicieli fundacji 1

2 2. Scrooge a wizerunek własny Ciekawe, co Ebenezer Scrooge mógłby powiedzieć o sobie, gdyby komuś udało się nakłonić go do zwierzeń Na podstawie informacji z rozdziału I, uzupełnij poniższy tekst: Ja, Ebenezer Scrooge, jestem człowiekiem samotnym, ponieważ... Nie przywiązuję wagi do... Nie ufam nikomu, ponieważ... W życiu najbardziej cenię... Staram się być oszczędny, więc... W wolnych chwilach lubię... Moje główne zalety to: Odszukaj w słowniku języka polskiego hasła: oszczędność, skąpstwo. Własnymi słowami określ różnice między tymi pojęciami. Oszczędność... Skąpstwo... Różnice znaczeniowe... 2

3 OPOWIEŚĆ WIGILIJNA MODEL ODPOWIEDZI KARTA PRACY Charakterystyka Scrooge a 1. Scrooge wobec Cechy charakteru, usposobienie zgryźliwy, uszczypliwy i ironiczny siostrzeńca Freda podwładnego przedstawicieli fundacji charytatywnej nieustępliwy, nieprzystępny, oschły, opryskliwy Cytaty znakomity z ciebie mówca i dziwię się doprawdy, że nie zasiadasz dotąd w parlamencie wielokrotne, krótkie Żegnam niechże jeszcze raz pana usłyszę (...), a obchodząc święta, będzie się pan musiał obejść bez wyniosły, oficjalny, bezwzględny, pracy w moim kantorze a nawet okrutny w swej chciwości, nie przyjdzie panu pewnie do wyrachowany głowy, że to mnie spotyka krzywda, kiedy płacę panu pełne wynagrodzenie za dzień wolny od pracy egoistyczny, niedostrzegający potrzeb innych, niemiłosierny cyniczny, bezwzględny, bezlitosny [o biedakach] nic mnie nie obchodzą ( ) jeżeli wolą raczej śmierć ( ) niechże umrą czym prędzej i w ten sposób zmniejszą nadmiar ludzkości na świecie 2. Ja, Ebenezer Scrooge, jestem człowiekiem samotnym, ponieważ nie lubię towarzystwa ludzi, a szczególnie tych młodych, zadowolonych z życia. Nie przywiązuję wagi do przyjaźni i bliskich związków z rodziną, a problemy innych nic mnie nie obchodzą. Nie ufam nikomu, ponieważ myślę, że wszyscy chcą mnie okraść, naciągnąć, wykorzystać moją pozycję i pieniądze. W życiu najbardziej cenię zyski, dobrą pozycję materialną, niezależność finansową. Staram się być oszczędny, więc skromnie się ubieram, niewiele jadam, rzadko ogrzewam mieszkanie i kantor, bo opał zbyt wiele kosztuje; obywam się bez rozrywek, nie wspomagam finansowo próżniaków, którzy nie mogą związać końca z końcem. W wolnych chwilach lubię przeglądać gazety i sprawdzać rachunki bankowe. Moje główne zalety to: pracowitość, konsekwencja w dążeniu do celu, perfekcjonizm, skuteczność w działaniu. 3. Różnice znaczeniowe między oszczędnością i skąpstwem: skąpstwo jest cechą negatywną, wiąże się z żałowaniem i odmawianiem sobie i innym wszystkiego; oszczędność to cecha pozytywna, wiąże się z rozsądnym gospodarowaniem posiadanymi zasobami. 3

4 KAROL DICKENS OPOWIEŚĆ WIGILIJNA KARTA PRACY Są dziwy na niebie i ziemi w poszukiwaniu prawdy o sobie samym 1. Zburzyć wygodny racjonalizm Scrooge a. Wymień wszystkie nadprzyrodzone znaki, które zwiastują przybycie gościa z zaświatów Jakuba Marleya. Jak na nie reaguje Scrooge? O czym to świadczy? a)... b)... c)... Reakcja Scrooge a: Jakub Marley gość nie z tej ziemi. Określ, kim był Jakub Marley za życia. Kim jest teraz? 4

5 3. Szczególną uwagę w ubiorze Marleya zwraca długi łańcuch, który spowija całą zjawę i ciągnie się za nią jak ogon. Napisz, z czego zostały wykonane okowy łańcucha. Co symbolizują? 4. Jakub Marley duch, więzień, wiecznie pokutujący Scharakteryzuj bohatera według poniższego schematu: Wygląd:... Atrybut więźnia:... Przestępstwo:... Forma katorgi:... Kara:... Pokuta: Określ, w jaki sposób Marley przekonał Scrooge a o tym, że jest istotą nadprzyrodzoną. Jakie wyzwolił w nim emocje? 5

6 6. Wymień przynajmniej trzy przyczyny, dla których Marley złożył wizytę Scrooge owi w Wigilię Bożego Narodzenia. a)... b)... c)... 6

7 OPOWIEŚĆ WIGILIJNA MODEL ODPOWIEDZI KARTA PRACY III Są dziwy na niebie i ziemi w poszukiwaniu prawdy o sobie samym 1. a) twarz Marleya spoglądająca z kołatki drzwi; b) wielki karawan na schodach domu; c) dźwięk dzwonka na służbę. Reakcja Scrooge a: Scrooge jest racjonalistą, nie wierzy w istnienie świata nadprzyrodzonego. Toteż wszystkie te znaki nie burzą jego spokoju; bohater całkowicie je ignoruje, kwitując krótko: bzdura. 2. Jakub Marley był dawnym partnerem Scrooge a w interesach; wiódł życie takie jak jego wspólnik bezużyteczne, egoistyczne, obliczone tylko na osiąganie zysków materialnych. Teraz Jakub Marley jest duchem, zjawą z zaświatów, skazaną na wieczną wędrówkę po śmierci, błąkającą się między światem żywych i umarłych. 3. Łańcuch jest wykonany z żelaznych kasetek na pieniądze, kluczy, kłódek, ksiąg rachunkowych, aktów kupna i sprzedaży oraz wypchanych sakiewek. Okowy łańcucha symbolizują treść życia Marleya, wartości materialne, które bohater cenił najbardziej; są karą za bezużyteczne życie, a także przypomnieniem winy, wzbudzającym wyrzuty sumienia. 4. Wygląd: ubrany jak niegdyś, w perukę, kamizelkę, spodnie, buty z chwostami; przeźroczysty, o przenikliwym, lodowatym spojrzeniu. Atrybut więźnia: łańcuch. Przestępstwo: zaniedbanie obowiązku bratania się z bliźnimi; grzech egoizmu, bezużyteczności, próżności, żądzy bogacenia się za wszelką cenę. Forma katorgi: błąkanie się między światem żywych i umarłych; wieczna wędrówka bez odpoczynku, w korowodzie innych zjaw spętanych łańcuchami. Kara: wieczne cierpienie, tym większe, że bez możliwości czynienia dobrych uczynków i naprawienia krzywd, które ludziom wyrządził za życia. Pokuta: chrześcijańska misja wobec grzesznika Scrooge a. 5. a) Marley widzi wykałaczkę, mimo że na nią nie patrzy; b) przeraźliwie wyje i potrząsa złowieszczo łańcuchem; c) odwija chustkę okalającą twarz, tak że szczęka spada mu na piersi. Emocje Scrooge a: niepokój, zgroza, przerażenie, lęk. 6. a) uświadamia bohaterowi, że istotą życia każdego człowieka jest poświęcenie się pracy na rzecz bliźnich, okazywanie miłosierdzia, życzliwości, wyrozumiałości; b) nakłania Scrooge a, aby zaczął nowe życie, zgodne z chrześcijańskimi zasadami, i uniknął cierpień po śmierci; c) zapowiada przybycie trzech duchów, które pomogą odnaleźć Scrooge owi właściwy sens życia. 7

8 HENRYK SIENKIEWICZ KRZYŻACY KARTA PRACY Rycerski kodeks honorowy 1. O szlachectwie rycerza decydowały nie tylko urodzenie i insygnia, ale przede wszystkim szlachetność i postępowanie zgodne z zasadami rycerskiego kodeksu honorowego. Rycerza obowiązywała przede wszystkim wierność swemu władcy, lojalność, okazywanie pomocy słabszym, dotrzymywanie danego słowa, odwaga, męstwo w walce. Nade wszystko powinien on bronić własnej czci i honoru, szanować innych i zawsze postępować godnie, nawet wobec wrogów. Biorąc pod uwagę te informacje, podaj i omów przykłady rycerskich zachowań bohaterów powieści Sienkiewicza Sienkiewicz stworzył piękny obraz polskiego rycerstwa. Zupełnie inaczej prezentują się w utworze rycerze Zakonu. Jurand, uwięziony i torturowany przez krzyżaków w Malborku, kieruje ku nim takie słowa: Jedna jest cześć rycerska, którą każdy, kto opasan, szanować winien. Odpowiedz, na podstawie powieści, w jaki sposób rycerze zakonni sprzeniewierzają się zasadom rycerskiego kodeksu honorowego. Podaj odpowiednie przykłady. 1

9 Sienkiewicz kończy opis bitwy pod Grunwaldem słowami: Więc tobie, wielka, święta przeszłości, i tobie krwi ofiarna, niech będzie chwała i cześć po wszystkie czasy. Tak właśnie pisarz określił ideę nadrzędną swej powieści. Wyjaśnij na podstawie utworu, jak rozumiesz jej sens. /około 200 słów/ 2

10 3

11 KRZYŻACY MODEL ODPOWIEDZI KARTA PRACY Rycerski kodeks honorowy 1. Przykłady: Zbyszko woli z honorem dać głowę katu niż uciec z więzienia w przebraniu Maćka; młody rycerz daje też dowód swej niezwykłej odwagi, kiedy na polowaniu broni księżnę i jej dworki przed atakiem rozwścieczonego niedźwiedzia; Jurand, mimo upokorzenia i straszliwych okaleczeń zadanych mu przez krzyżaków, zrezygnował z zemsty na Zygfrydzie; rycersko darował mu życie, karę pozostawiając Bogu; Maćko, powołując się na rycerską godność i honor, powstrzymuje Zbyszka od zabicia pojmanego Zygfryda winnego śmierci Danuśki (zgodnie z zasadami kodeksu, nie wolno zabijać bezbronnego); Zbyszko zdobył sobie przyjaźń Ulryka von Jungingena tym, że nie zaatakował go w czasie turnieju, gdy spostrzegł, że Ulrykowi pękł popręg u konia; wolał dać mu szansę równej walki. 2. Rycerzy zakonnych cechuje mściwość, pycha, nieokiełznana żądza zysków, rozwiązłość, skłonność do intryg w sprawach politycznych; również rozpusta i pijaństwo (uczty w Malborku); są podstępni i obłudni; wobec pokonanych postępują w sposób niezwykle brutalny i okrutny. Zygfryd de Löwe ma syna Rotgiera, chociaż jako rycerz zakonny złożył wcześniej śluby czystości; okrutnie też torturuje i upokarza bezbronnego Juranda (postępowanie niegodne rycerza); rycerz Rotgier, kierowany pychą i żądzą zysków, bezczelnie domaga się od księcia Janusza zadośćuczynienia za szkody, które Jurand wyrządził na zamku w Szczytnie; Hugo de Danveld znany ze swej rozwiązłości, obżarstwa, pijaństwa i wyjątkowej brutalności. To on organizuje porwanie Danusi. Jest pozbawiony jakichkolwiek zahamowań moralnych i skrupułów. 4

12 HENRYK SIENKIEWICZ KRZYŻACY KARTA PRACY Postaci kobiece w powieści 1. Opisz, jak wyglądała Jagienka, kiedy po raz pierwszy ujrzał ją Zbyszko. Jakie dostrzegasz różnice między panną ze Zgorzelic i Danuśką Jurandówną? 2. Uzasadnij, dlaczego Zbyszko mówi z uznaniem do Jagienki: Takiej drugiej jak ty to chyba na świecie nie ma. Tobie by na wojnę chodzić. 3. Napisz, w jaki sposób Jagienka reaguje na poniższe wyznanie Zbyszka. O czym to świadczy? Zbyszko o Danusi: Pani ci to jest moja, ale i kochanie najmilejsze ( ) Poszedłbym ja za nią za dziewiątą rzekę i za dziewiąte morze, do Niemców i do Tatarów, gdyż nie ma takiej drugiej w caluśkim świecie. ( ) Co mi ta bez niej Bogdaniec, co statek, co stada, co opatowe bogactwa! Siądę, ot, na koń i na Mazury pojadę, a tak mi dopomóż Bóg, jako że to, com jej ślubował, spełnię, chyba że wprzódy sam legnę. 5

13 4. W punktach wskaż przykłady, które są świadectwem wielkiej, bezinteresownej miłości Jagienki do Zbyszka. 5. Określ, jakie zmiany w wyglądzie i usposobieniu Jagienki dostrzega Zbyszko, kiedy widzi ją w otoczeniu dwórek księżnej mazowieckiej w Płocku. (rozdział XXXI, t. II) 6. Rozważ i napisz, która z bohaterek: Danuśka czy Jagienka mogłaby być bliższa współczesnym dziewczętom. Dlaczego? Odpowiedź uzasadnij. 6

14 HENRYK SIENKIEWICZ KRZYŻACY KARTA PRACY Postaci kobiece w powieści 1. Jagienka była dziewczyną piękną, pełną energii, siły, zdrowia, a przy tym szczerą i naturalną w sposobie bycia. Zbyszko ujrzał ją po raz pierwszy, kiedy siedziała po męsku, na chyżym koniu, z kuszą w ręku i oszczepem na plecach. Włosy miała rozpuszczone, rozwiane od wiatru, twarz zdrową i rumianą. Jagienka, pełna temperamentu, a nawet zawadiacka, znacznie różniła się od kruchej, delikatnej i nieśmiałej Danusi. 2. Jagienka, rzeczywiście, była dziewczyną wyjątkową. Od śmierci matki sama dzielnie gospodarowała w Zgorzelicach, pomagając ojcu i opiekując się młodszym rodzeństwem. Wywołała szczery podziw, ale też niemałe zdziwienie Zbyszka, kiedy nocą, w męskim przebraniu, pomogła mu upolować niedźwiedzia. Było to dowodem wielkiej, niespotykanej u kobiet odwagi Jagienki. 3. Jagienka zakochała się w Zbyszku niemal od pierwszego wejrzenia. Jednak skromność i dziewczęca wstydliwość nie pozwoliły jej wyznać swego uczucia rycerzykowi. Kiedy Zbyszko wyznaje Jagience swą wielką miłość do Danusi, dziewczynę ogarnia ogromny żal, smutek i rozpacz, że jej uczucie nie będzie odwzajemnione. Przed Zbyszkiem skrywa swoje cierpienie, ale gdy rycerz odjeżdża, wybucha płaczem. 4. Przykłady: Jagienka podczas wizyty Zbyszka w Zgorzelicach podarowała mu swego jeńca wojennego Hlavę, by wiernie mu służył; dziewczyna, wraz z Maćkiem, uczestniczy w niebezpiecznej wyprawie, by odnaleźć Danusię i Zbyszka. Potem opiekuje się też chorym Jurandem. Wszystko to czyni z miłości do Zbyszka; na wieść o powrocie Zbyszka i Danuśki do Spychowa, postanawia wyjechać, nie chcąc stać na drodze ich szczęścia; zrozpaczona nieodwzajemnieniem jej miłości przez Zbyszka, postanawia pozostać mu wierną i iść do klasztoru. 5. Jagienka, ubrana w piękną błękitną szatę, ze złotą przepaską na włosach, dostojna i pełna powagi, w niczym nie przypominała prostej dziewczyny ze Zgorzelic. Pod wpływem ciężkich przeżyć dojrzała i porzuciła dawną, niefrasobliwą wesołość; teraz emanowała z niej godność szlachecka i dostojne piękno, które wprawiły Zbyszka w podziw. Prawdopodobnie właśnie wtedy rycerz zdał sobie sprawę, że ją kocha. 7