PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JANOWSKIEGO

Transkrypt

1 STAROSTWO POWIATOWE W JANOWIE LUBELSKIM PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JANOWSKIEGO 2003 rok

2 . str. Spis treści 1. Wstęp Wprowadzenie Cel programu Tło programu Struktura programu Instrumenty realizacji programu i akty prawne Założenia wyjściowe programu Ramy polityki ekologicznej i główne kierunki polityki państwa Zasady ogólne uwzględniające politykę ekologiczną państwa Podstawowe założenia polityki ekologicznej Uwarunkowania zewnętrzne wynikające z polityki ekologicznej województwa lubelskiego Uwarunkowania wynikające z dokumentów programowych w województwie lubelskim Uwarunkowania wynikające ze strategii rozwoju województwa lubelskiego Uwarunkowania wynikające z Planu Zagospodarowania Przestrzennego województwa lubelskiego Charakterystyka obszaru objętego programem Ogólna charakterystyka i ocena zasobów oraz walorów środowiska przyrodniczego powiatu Budowa geologiczna Geomorfologia Gleby Hydrosfera Klimat Flora Fauna Formy ochrony przyrody w Powiecie Janowskim Ogólna ocena wielkości i walorów przyrodniczych powiatu Przyrodniczy system Powiatu Janowskiego Istniejący system ochrony przyrody powiatu 34 1

3 Projektowane formy ochrony Udział powiatu w projektowanej Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA Stan i tendencje przeobrażeń środowiska przyrodniczego powiatu Zmiany w rzeźbie terenu przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej Stan i tendencje zmian czystości powietrza atmosferycznego Natężenie hałasu komunikacyjnego i pochodzącego z innych źródeł Stan i tendencje zmian czystości wód powierzchniowych Jakość wód podziemnych Przeobrażenie gleb Negatywne zjawiska zaobserwowane w faunie powiatu Tereny o obniżonych walorach estetyczno-widokowych krajobrazu Inne przejawy degradacji środowiska występujące w powiecie Krótka synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego powiatu Ocena stanu przeobrażeń środowiska w tym przez mieszkańców powiatu Podstawowe źródła przeobrażeń środowiska przyrodniczego w Powiecie Janowskim Przyczyny przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej Przyczyny zmian w jakości powietrza atmosferycznego i klimacie akustycznym Przyczyny zmian w ilości i jakości wód powierzchniowych i podziemnych Przyczyny degradacji gleb Przyczyny degradacji szaty roślinnej Przyczyny przeobrażeń fauny Niektóre specyficzne źródła wpływu techniki na środowisko przyrodnicze człowieka Krótka synteza danych o źródłach przeobrażeń środowiska przyrodniczego powiatu.93 2

4 5.9 Ocena pełności i jakości danych o środowisku przyrodniczym powiatu Ograniczenia i szanse rozwoju powiatu wynikające ze stanu przeobrażeń środowiska łącznie z rankingiem ograniczeń ekologicznych Ograniczenia wynikające ze stanu środowiska naturalnego Szanse rozwoju Powiatu Janowskiego wynikające ze stanu i przeobrażeń środowiska naturalnego Ranking zagrożeń ekologicznych Zadania powiatu w zakresie ochrony środowiska na następne lata w perspektywie krótkoterminowej i długoterminowej Kierunki działań w perspektywie krótkoterminowej na 5 lat Gospodarka komunalna Transport Rolnictwo Gospodarka leśna Turystyka Przemysł Wykorzystanie energii odnawialnej Kierunki działań w perspektywie długoterminowej do 2015 r Gospodarka wodno-ściekowa Gospodarka odpadami Ochrona powierzchni terenu i gleb Ochrona powietrza atmosferycznego i przed hałasem Rekultywacja środowiska Zadania w zakresie powiatowego monitoringu środowiska Ochrona obiektów i obszarów przyrodniczych Zadania w zakresie edukacji ekologicznej Dostosowanie poziomu emisji do środowiska i stanu środowiska przyrodniczego powiatu do wymogów UE Wybrane źródła finansowania

5 Spis rysunków str. Rys. 1 Relacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Janowskiego do innych opracowań...10 Spis tabel str. Tab. 1 Zestawienie pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych na terenie Powiatu Janowskiego...40 Tab. 2. Powiatowy rejestr stanowisk dokumentacyjnych 41 Tab.3 Powiatowy rejestr użytków ekologicznych 42 Tab. 4. Drzewa pomnikowe na terenie Powiatu Janowskiego.44 Tab. 5. Rejestr pomników przyrody z terenu Powiatu Janowskiego 45 Tab.6 Wykaz złóż surowców mineralnych zarejestrowanych w granicach Powiatu Janowskiego 68 Tab. 7 Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego w Janowie m.71 Tab. 8 Wyniki badań gleb w 2002 r. przy trasach komunikacyjnych...74 Tab.9 Obwody łowieckie w Powiecie Janowskim 78 Tab. 10. Struktura linii energetycznych w powiecie.93 Tab. 11. Ujęcia wód podziemnych w Powiecie Janowskim Tab. 12 Gospodarka ściekowa w Powiecie Janowskim..107 Tab.13 Planowana budowa i rozbudowa infrastruktury Powiatu Janowskiego..109 Tab.14 Plan zadań na drogach powiatowych w ramach: SAPARD, funduszy strukturalnych i zadań wspólnych w latach Tab.15 Zalesienia gruntów porolnych w Powiecie Janowskim..118 Tab.16 Rodzaje planowanych instalacji na terenie powiatu janowskiego wykorzystujących energię odnawialną w perspektywie krótkoterminowej.123 4

6 1.1 Wprowadzenie 1. Wstęp Przyjęta w 1997 r. Konstytucja mówi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5), ustala także, że ochrona środowiska jest obowiązkiem m. in. władz publicznych, które poprzez swą politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Znowelizowane w 2001r. przepisy w zakresie ochrony środowiska duży nacisk kładą na tak zwany rozwój zrównoważony, jako jeden ze środków utrzymania i odtwarzania dobrego stanu środowiska przyrodniczego, tak na szczeblu gmin, powiatów i województw jak i całego kraju. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska, nawiązując do podpisanej przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej w 1992 roku w Rio De Janeiro deklaracji, nazwanej Agendą 21 wprowadza obowiązek realizacji programów ochrony środowiska - dla obszarów gmin, powiatów, województw i kraju. Podstawowym założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie stymulowanie procesów gospodarczych i społecznych, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, zachowując jednocześnie trwałość funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Opiera się na integracji polityki ekologicznej z polityką społeczno-gospodarczą (polityka makroekonomiczna, polityki sektorowe, polityka przestrzenna i regionalna), planowaniem społeczno-gospodarczym, przestrzennym i urbanistycznym, oraz wdrażaniem nowoczesnych, przyjaznych dla środowiska wzorców produkcji i konsumpcji. Potrzeba oparcia dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego na zasadzie rozwoju zrównoważonego wynika z niekorzystnych skutków (dla środowiska, zdrowia ludzkiego i w coraz większym stopniu także dla działalności gospodarczej) dotychczasowego, intensywnego rozwoju gospodarki przy niekontrolowanym, często nieracjonalnym korzystaniu z zasobów naturalnych. Dlatego też jest konieczne zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego powiatu (mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych), czego podstawą będzie program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, wytyczający kierunki wdrażania takiego modelu rozwoju, który zapewni skuteczną regulację i reglamentację korzystania ze środowiska tak, aby rodzaj i skala tego korzystania realizowane przez wszystkich użytkowników nie stwarzały zagrożenia dla jakości i trwałości zasobów przyrodniczych. 5

7 Formułowany program obejmuje całokształt działań służących powstrzymaniu degradacji i poprawie stanu środowiska przyrodniczego, uwzględniając przy tym rozwój społeczno - gospodarczy, w którym w celu zrównoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw, następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej, oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. Ideą programu jest, więc ukierunkowanie wszelkich działań dążących do rozwoju, tak w skali lokalnej i regionalnej, jak i globalnej mających charakter polityczny, społeczny lub gospodarczy, aby nie zubożały zasoby przyrodnicze w sposób trwały. To właśnie organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego poprzez programy ochrony środowiska powinny zapewniać warunki niezbędne do realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, oraz przestrzegania przepisów o ochronie środowiska na terenie objętym właściwością tych organów. Ochrona środowiska naturalnego i jego racjonalne wykorzystanie staje się coraz ważniejszym problemem na terenie powiatu. Zmierza ona do zapewnienia współczesnym i przyszłym pokoleniom ludzi korzystnych warunków życia, oraz prawa korzystania z zasobów środowiska i jego wartości. 1.2 Cel programu Celem podstawowym prezentowanego programu jest ustalenie optymalnych działań w kierunku poprawy stanu środowiska naturalnego na terenie powiatu, przy jednoczesnym zapewnieniu warunków umożliwiających rozwój gospodarczy. Będzie on podstawowym elementem systemu planowania przestrzennego, wytyczającego kierunki zagospodarowania przestrzennego kraju i jego poszczególnych obszarów z uwzględnieniem zasady regionalizacji. System ten może stanowić niezastąpioną, międzysektorową płaszczyznę regulującą kierunki, sposoby i intensywność zagospodarowania terenu w zależności od przyznanych danemu obszarowi funkcji (podstawowych i uzupełniających). Podstawą do wyboru metod działania jest przedstawiona syntetycznie ocena warunków naturalnych jak i aktualnego stanu środowiska. Zmniejszenie presji na środowisko i określona poprawa stanu środowiska możliwe są jedynie przez wdrażanie mechanizmów prawnych i ekonomicznych polityki ekologicznej, oraz wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa, która powinna się wyrażać nie tylko dostrzeganiem problemów w dziedzinie środowiska, ale także zrozumieniem ich przyczyn, 6

8 zdawaniem sobie sprawy z uwarunkowań odnoszących się do możliwych sposobów ich rozwiązania, oraz umiejętnością odniesienia tych problemów do własnej osoby i własnych działań - w miejscu pracy, zamieszkania i wypoczynku. 1.3 Tło programu Prawo ochrony środowiska tworzą różne akty prawne, które zapewniają każdemu obywatelowi możliwość korzystania ze środowiska, ale i zobowiązują każdego do jego ochrony. Szczegółowe przepisy ochrony środowiska, stanowiące podstawy zrównoważonego rozwoju zawarte są w różnych ustawach i rozporządzeniach wykonawczych. Poza krajowym ustawodawstwem chroniącym środowisko istnieją konwencje międzynarodowe oraz porozumienia ratyfikowane przez Polskę. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U Nr 62 poz. 627 z późn. zm.) nakłada na wszystkie szczeble administracji w tym zarządy powiatów obowiązek opracowania programów ochrony środowiska w celu realizacji przyjętej polityki ekologicznej państwa. Obowiązek opracowania planu gospodarki odpadami nakłada ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. ( Dz. U. Nr 62 poz. 628 z późn. zm.). Zgodnie z zapisami ww. ustaw oba programy są uchwalone przez Radę Powiatu. - Program Ochrony Środowiska Powiatu Janowskiego na lata Plan Gospodarkami Odpadami na terenie Powiatu Janowskiego na lata Oba dokumenty zawierają zadania dla Powiatu, każdy w swoimi zakresie, oraz wytyczają kierunki działania dla gmin w obszarach koniecznych do współdziałania i prowadzących do spójnych rozstrzygnięć na rzecz ochrony środowiska naturalnego. 1.4 Struktura programu Struktura programu opiera się w swej treści o najważniejsze dokumenty tj. I. Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. definiujące ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. 7

9 Zgodnie z wymaganiami stawianymi przez tą ustawę Program Ochrony Środowiska określa w szczególności: - cele ekologiczne, - priorytety ekologiczne, - rodzaje i harmonogram działań proekologicznych oraz środków niezbędnych do osiągnięcia celów określających mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. II. Polityka ekologiczna państwa na lata uwzględniająca perspektywy na lata dostosowane do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska. Cele i zadania programu w kontekście polityki ekologicznej ujęte zostały w oparciu o: - wytyczne do sporządzenia programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają zadania i sposób uwzględnienia polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska, - wytyczne dotyczące zasad i zakresu uwzględniania zagadnień ochrony środowiska w programach sektorowych. Zgodnie z wytycznymi w programie uwzględniono: - zadania własne powiatu, tj. przedsięwzięcia które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji powiatu, - zadania koordynowane tzn. finansowane w całości lub części ze środków przedsiębiorstw oraz środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, - wytyczne do sporządzenia programów gminnych tzn. zadania, które muszą być w pełni wprowadzone do programów gmin. III. Narodowy Program Edukacji Ekologicznej, określający podstawowe zadania edukacyjne, podmioty odpowiedzialne za ich realizacje oraz źródła finansowania. W programie uwzględniono również zapisy ustawy Prawo ochrony środowiska wskazujące, iż Program Ochrony Środowiska przyjmuje się na 4 lata, a zarząd powiatu zobowiązany jest do sporządzania co 2 lata raportów o jego wykonaniu i przedkładania ich radzie powiatu. Opracowany program ma formę otwartą, co oznacza, że w przypadku zmiany wymagań prawnych, pojawianiu się nowych problemów bądź braku możliwości wykonania niektórych przedsięwzięć w terminach przewidzianych w tym programie, dokument programu będzie cyklicznie co 4 lata aktualizowany. 8

10 IV. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Janowskiego jest spójny z założeniami Programu Ochrony Środowiska dla Województwa ego, Strategią Rozwoju Województwa ego, Strategią Rozwoju Powiatu Janowskiego oraz ze strategiami i planami zagospodarowania przestrzennego poszczególnych gmin Powiatu. Z dokumentów tych wynikają głównie kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego omawianego obszaru i związane z nimi kierunki oddziaływania no środowisko. Wzajemną zależność tych opracowań, obrazuje rys. 1. 9

11 Rys. 1 Relacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Janowskiego do innych opracowań. Kraj Województwo Polityka Ekologiczna Strategia Rozwoju Województwa ego Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa ego Program Ochrony Środowiska Województwa ego Powiat Janowski Miasto/Gminy Miasto i Gmina Gmina Batorz Gmina Chrzanów Gmina Dzwola Gmina Godziszów Gmina Modliborzyce Gmina Potok Wielki Strategia Rozwoju Powiatu Janowskiego Program Ochrony Środowiska Powiatu Janowskiego Powiatowe Programy Sektorowe 1.5 Instrumenty realizac Strategia Rozwoju Gmin Powiatu Program Ochrony Środowiska poszczególnych Gmin Programy Sektorowe poszczególnych Gmin Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego 10

12 1.5 Instrumenty realizacji programu i akty prawne Instrumentami zapewniającymi przestrzeganie przez korzystających ze środowiska zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska są przepisy prawne i administracyjne dające kompetencje poszczególnym jednostkom administracji rządowej lub samorządowej. Starosta poprzez Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa, Gospodarki Wodnej i Leśnej realizuje zadania w zakresie: - ochrony powierzchni ziemi, - ochrony powietrza, - ochrony przed hałasem, - ochrony wód, - ochrony przyrody, - gospodarki odpadami, - postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko realizacji przedsięwzięć, - dostępu do informacji o środowisku, - nadzoru nad gospodarką w lasach nie stanowiących własności Skarbu, - nadzoru nad gospodarką łowiecką, - geologii. Powyższe zagadnienia dotyczące ochrony środowiska są uregulowane szeregiem aktualnie obowiązujących ustaw, z których największe znaczenie mają: - ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627 z późn. zm.), - ustawa z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, - ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach ( Dz. U. Nr 62 poz. 628 z późn. zm.), - ustawa z dnia 18 lipca 2001 r Prawo wodne (Dz. U. Nr 115 poz z późn. zm.), - ustawa z dnia 16 października 1991r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2001r. Nr 99, poz z późn. zm.) - reguluje warunki ochrony rezerwatów, pomników przyrody, obszarów chronionych, utworzenia parków, uznania rezerwatów czy wprowadzenia określonych form ochrony, - ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 1994 r. nr 27, poz. 96 z późn. zm.), - ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. Nr101, poz.444 z późn. zm.), 11

13 - ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych(dz. U. Nr 16, poz. 78. z późn. zm.), - ustawa z dnia 13 października 1995 roku Prawo łowieckie (Dz.U z 1995r. Nr 147, poz.713 z późn. zm.), - ustawa z dnia 8 czerwca 2001r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz.U z 2001r. Nr 73, poz.764), - ustawa z dnia 19 listopada 1999r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. nr 101, poz.1178 z późn. zm.), - ustawa z dn. 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (tekst jednolity ustawy Dz. U. Nr 98 z 1999 r. poz. 1150). Do wymienionych ustaw wydawane są przepisy wykonawcze, najczęściej w formie rozporządzeń Rady Ministrów lub rozporządzeń poszczególnych ministrów, zwłaszcza Ministra Środowiska. Winny być uwzględniane również: - dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące całości zagadnień gospodarki odpadami, - wytyczne Komisji Unii Europejskiej zawarte w tzw. Zielonej Karcie wydanej w Brukseli w 1990 r i w Nowej Karcie Ateńskiej z 1998 r. (kształtowanie nowej zabudowy). Podstawowe zadania Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa, Gospodarki Wodnej i Leśnej w zakresie ochrony środowiska wynikające z przepisów prawnych podzielić można na dwie zasadnicze grupy: I. Prowadzenie postępowań administracyjnych, w tym wydawanie decyzji dotyczących warunków korzystania ze środowiska, nadzoru nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu oraz opiniowanie i uzgadnianie w formie postanowień rozstrzygnięć innych organów administracji publicznej dotyczących ochrony środowiska. II. Zarządzanie zasobami środowiska na szczeblu powiatu i popularyzacja ochrony środowiska. Do zadań z grupy pierwszej należy wydawanie: - pozwoleń wodnoprawnych na szczególne korzystanie z wód oraz wykonywanie urządzeń wodnych, - koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospolitych ze złóż ( piasek, glina, kamienie budowlane o powierzchni złoża do 2 ha), - decyzji w sprawie określenia dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza, 12

14 - decyzji w sprawie ustalenia dopuszczalnego natężenia hałasu, - zezwoleń na wytwarzanie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, - uzgodnień i opinii wniosków w sprawie wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz wydania pozwoleń na budowę dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, - świadectw legalności pozyskania drewna, - decyzji na odnawianie gruntów leśnych, - decyzji na zalesianie gruntów porolnych, Zadania z drugiej grupy dotyczą szerokiego zakresu tematów. Do ważniejszych zadań należy zaliczyć: - wydawanie opinii w sprawie uzyskiwanych efektów ekologicznych na potrzeby podmiotów ubiegających się o uzyskanie dotacji z Wojewódzkiego i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - udzielanie wsparcia finansowego z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na realizację przedsięwzięć i zakupów w zakresie zgodnym z ustawą Prawo ochrony środowiska a mianowicie na: 1. edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, 2. wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, 3. wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, 4. realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, 5. urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, 6. realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami, 7. wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom, 8. profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, 9. wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, 10. wspieranie ekologicznych form transportu, 11. działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych 13

15 produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, 12. realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi, 13. inne zadania ustalone przez radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska, takie jak: - prowadzenie rejestru pomników przyrody, użytków ekologicznych i stanowisk dokumentacyjnych, - podejmowanie działań dotyczących likwidacji źródeł stwarzających zagrożenie dla człowieka i środowiska, - rozpoznawanie możliwości: pozyskiwania wód mineralnych w rejonach występowania, wytypowania terenu pod uzdrowisko w przypadku sprzyjających warunków klimatycznych, - udostępnianie informacji dotyczących poszczególnych komponentów środowiska naturalnego i budowy geologicznej, - przeprowadzanie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów ochrony środowiska, - podejmowanie działań mających na celu ochronę gruntów leśnych przed szkodnikami monitorowanie występowania szkodników na wytypowanych powierzchniach próbnych; z których dane służą do określenia sposobów zwalczania masowo występujących szkodników, - wykonywanie uproszczonych planów urządzenia lasu dla lasów nie stanowiących własności Skarbu w celu inwentaryzacji i wytyczenia prawidłowego sposobu prowadzenia gospodarki leśnej, - odnawianie pasów przeciwpożarowych w lasach nie stanowiących własności Skarbu, - sporządzanie planów ochrony przeciwpożarowej lasów nie stanowiących własności Skarbu, - prowadzenie szkoleń. 14

16 2. Założenia wyjściowe programu 2.1 Ramy polityki ekologicznej i główne kierunki polityki państwa Podstawowymi ogniwami w strukturze zarządzania środowiskiem są: - Minister Środowiska jako organ formułujący i realizujący politykę ekologiczną państwa, ustanawiający standardy jakości środowiska, normy emisyjne, wysokości opłat za korzystanie ze środowiska i nadzorujący szereg instytucji ekologicznych oraz dokonujący w pewnych obszarach rozstrzygnięć administracyjnych, - Główny Inspektor Ochrony Środowiska i struktury Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska, sprawujący rolę organu nadzoru i kontroli prawa, - Wojewodowie kierujący urzędami wojewódzkimi w tym wydziałami ochrony środowiska, pełniący funkcje kontrolne i odwoławcze oraz wydający oceny oddziaływania na środowisko i pozwolenia ekologiczne w wytyczonych prawem obszarach, - Starostowie dysponujący prawem wydawania określonych pozwoleń i odpowiadających za politykę ekologiczną w administrowanych terenach, - Gminy mające kompetencje stanowienia prawa miejscowego i prowadzenie polityki inwestycyjnej oraz zatwierdzanie wysokości opłat taryfowych za dostawę wody i odprowadzenie ścieków i zagospodarowanie odpadów. Za całokształt zarządzania środowiskiem i realizację polityki rozwoju zrównoważonego odpowiadają w istotnych kwestiach także poszczególni Ministrowie, każdy w określonej dziedzinie. Dokumentem wyznaczającym kierunki ochrony środowiska w kraju jest przyjęta przez Radę Ministrów w 2000 r II Polityka Ekologiczna, wskazująca główne priorytety oraz obszary, w których dla zachowania zasobów naturalnych konieczna jest interwencja państwa. Za najważniejsze wyzwania dla polityki ochrony środowiska uznano: - praktyczne wdrożenie wymagań prawa ochrony środowiska UE, - obniżenie energii i materiałochłonności gospodarki poprzez między innymi wprowadzenie energooszczędnych i wodooszczędnych technologii, redukowanie zbędnych opakowań i tworzenie zasad zamkniętych obiegów materiałów w grupach przedsiębiorstw, - zapewnienie skutecznej ochrony zasobów przyrody i różnorodności biologicznej, - ograniczenie negatywnego oddziaływania transportu na środowisko. 15

17 Priorytety te uzupełnione są przez cele szczegółowe, z których najważniejsze dotyczą: - poprawy jakości wód, - właściwego gospodarowania odpadami, - poprawy jakości powietrza i zapobiegania zmianom klimatu; ich uwzględnienie w działaniach na rzecz ochrony środowiska winno dać wymierne rezultaty pozytywnie wpływające na jakość środowiska naturalnego. 2.2 Zasady ogólne uwzględniające politykę ekologiczną Polityka ekologiczna państwa na lata z uwzględnieniem perspektyw do 2010 r. określana jest polityką krótkofalową, uszczegółowiając przyjętą przez sejm RP w 2000 r. II Politykę ekologiczna państwa. Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa wskazuje zadania o charakterze inwestycyjnym i pozainwestycyjnym. Część z nich ma charakter pakietów przedsięwzięć obejmujących dane sektory. Cele i działania ujęte w polityce ekologicznej państwa stanowią pewnego rodzaju wytyczne do sporządzenia powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska i należy je wykorzystać jako: 1) podstawę wyjściową do konkretyzacji zadań w nawiązaniu do specyfikacji i potrzeb danego szczebla samorządowego, 2) wytyczne do sformułowania lokalnych wskaźników (celów) planowanych do uzyskania na danym terenie, 3) inspirację do wprowadzenia podobnego zadania na konkretnym szczeblu samorządu. Generalnie przyjmuje się, że struktura powiatowych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do polityki ekologicznej na lata z uwzględnieniem perspektyw na lata , a więc powinna zawierać, co najmniej najważniejsze problemy obejmujące: 1) racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych, 2) poprawę jakości środowiska, 3) narzędzia i instrumenty realizacji programu, 4) harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu, 5) kontrolę realizacji programu. 16

18 Powiatowy Program Ochrony Środowiska podlega skoordynowaniu ze wszystkimi sporządzonymi na szczeblu powiatowym programami sektorowymi, powiatowym programem rozwoju infrastruktury, planem gospodarowania odpadami i programami ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 2.3 Podstawowe założenia polityki ekologicznej Cele polityki ekologicznej Województwa ego będące w ścisłym związku z celami polityki ekologicznej państwa i specyfiką województwa nakreślają zasadnicze wyzwania i obszary zainteresowania dla Programu Ochrony Środowiska Powiatu Janowskiego. Należą do nich: 1) w zakresie jakości wód: - ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych zwłaszcza pochodzących z obszarów wiejskich i terenów turystycznych oraz źródeł przemysłowych, - zmniejszenie zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rozproszonych trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi przede wszystkim z terenów rolnych i zurbanizowanych. 2) w zakresie jakości powietrza atmosferycznego: - dalsza poprawa jakości powietrza, zwłaszcza na obszarze miasta, 3) w zakresie gospodarki odpadami: - wprowadzenie nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi, zapewniającego wzrost odzysku tych odpadów i zmniejszenie masy odpadów unieszkodliwionych przez składowanie, - dopasowanie w perspektywie do 2011 roku gospodarki odpadami niebezpiecznymi w powiecie do wojewódzkiego programu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, - zwiększenie poziomu odzysku odpadów przemysłowych, 4) w zakresie ochrony środowiska przed hałasem: - ograniczenie hałasu na terenie miasta wzdłuż głównych dróg do poziomu równoważnego (nie przekraczającego w porze nocnej 55 db), 5) w zakresie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych: 17

19 - wprowadzenie nowoczesnych technologii w przemyśle w celu zmniejszenia wodochłonności, materiałochłonności, energochłonności i odpadowości produkcji oraz redukcji emisji zanieczyszczeń do środowiska, - wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych (do roku 2011 co najmniej podwojenie wykorzystania tej energii w stosunku do 2000 r.) zgodnie z celami krajowymi określonymi w Strategii Rozwoju Energetyki Odnawialnej i celami Unii Europejskiej wyrażonymi w Białej Księdze, - ochrona ekosystemów leśnych oraz zalesienie gruntów nie przydatnych rolniczo w powiązaniu z rozwojem korytarzy ekologicznych, 6) zwiększenie skali rekultywacji obszarów zdegradowanych, ochrona gatunków dzikiej flory i fauny zgodnie z postanowieniem Konwencji Waszyngtońskiej i normami UE, ochrona najbardziej zagrożonych ekosystemów oraz gatunków i ich siedlisk w utworzonych obszarach chronionego krajobrazu, w kontekście zapewnienia spójności ekologicznej oraz systemu Natura 2000, 7) współpraca ponad lokalna ukierunkowana na wspólne rozwiązywanie problemów gospodarki odpadami komunalnymi i gospodarki ściekowej, 8) kształtowanie ekologicznych wzorców zachowań mieszkańców zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz zapewnienie mieszkańcom powiatu dostępu do informacji o środowisku, do udziału w podejmowaniu decyzji w ramach określonych prawem w odniesieniu do spraw dotyczących ochrony środowiska, 9) dążenie do dalszego rozwoju świadomości ekologicznej szerokich kręgów społeczeństwa oraz wzrostu aktywności i efektywności w realizacji konkretnych zadań i działaniach na rzecz środowiska, 10) doskonalenie struktur zarządzania środowiska w skali powiatu. 2.4 Uwarunkowania zewnętrzne wynikające z polityki ekologicznej województwa lubelskiego Podstawowym dokumentem przyjętym za podstawę do opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Janowskiego na lata , z uwzględnieniem perspektyw na lata obok omówionych wcześniej dokumentów związanych z polityką ekologiczną państwa był Program Ochrony Środowiska Województwa ego 18

20 na lata Zapisy prawne i dokumenty strategiczne stanowią dobre postawy dla wypracowania celów i priorytetów Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Janowskiego zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju obszaru, a tym samym zgodnych zarówno z misją Strategii Rozwoju Województwa ego jak i Programem Ochrony Środowiska tego województwa. 2.5 Uwarunkowania wynikające z dokumentów programowych w województwie lubelskim Uwarunkowania wynikające z strategii rozwoju województwa lubelskiego Zgodnie z opracowaną strategią województwa lubelskiego głównym celem strategicznym jest osiągnięcie trwałego rozwoju społeczno-gospodarczego, poprzez wykorzystanie geograficznego regionu jako platformy współpracy Krajów Europy Wschodniej i Zachodniej. Za priorytet rozwoju województwa uznano: - tworzenie warunków restrukturyzacji rolnictwa oraz wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, - rozbudowę i modernizację systemu komunikacyjnego, - tworzenie kompleksów systemowych infrastruktury ekonomicznej, - rozwój systemu przygotowania kadr, - poprawę kondycji ekologicznej środowiska, - tworzenie warunków racjonalnej i ekonomicznie efektywnej urbanizacji województwa, które realizowane mają być w kontekście długoterminowego celu Programu Ochrony Środowiska województwa lubelskiego jakim jest harmonijny, zrównoważony rozwój województwa, w którym wymagania ochrony środowiska mają nie tyko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale również stymulują jego rozwój gospodarczy. W świetle tych ustaleń i prognoz rozwój gospodarczy regionu i środowisk lokalnych jest ściśle powiązany z działaniem na rzecz ochrony środowiska i może być prowadzony w warunkach, które pozwolą na ograniczenie jego wpływu na stan środowiska. 19

21 2.5.2 Uwarunkowania wynikające z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego Plan zagospodarowania przestrzennego jest przestrzennym odniesieniem strategii rozwoju województwa i jako taki realizuje wiodący cel poprawy jakości warunków życia. Określone w nim obszary strukturalne, dla których przydzielono funkcje podstawowe obejmują: I. Obszar strukturalny podwyższonej aktywności gospodarczej związanej z przygraniczem ukraińskim i białoruskim. II. Obszar struktury rolniczej południowy gleb dobrych i bardzo dobrych obejmujący główne rejony produkcji żywności, rejon Roztocza wraz z Kotliną Sandomierską. III. Obszar struktury rolniczej północny, obejmujący rejon chełmsko-łęczyńsko- włodawski, rejon bialskopodlaski, parczewsko-radzyński-łukowski i rejon rycko-lubartowski. Powiat Janowski zlokalizowany jest na granicach II obszaru strukturalnego, dla którego wskazuje się możliwość rozwoju specjalizacji produkcji rolnej oraz koncentracji zakładów przetwórczych. Ważną funkcją obszaru jest także turystyka i rekreacja oraz zasoby kulturowe i lecznictwo sanatoryjne. W Programie dla powiatu uwzględniono także uwarunkowania wynikające z: 1) Planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego, 2) Strategii rozwoju województwa lubelskiego, 3) Strategii rozwoju Powiatu Janowskiego, 4) Strategii rozwoju gmin w granicach Powiatu Janowskiego, 5) Planów zagospodarowania przestrzennego poszczególnych gmin Powiatu Janowskiego, 6) Opracowanych planów i programów sektorowych. Opracowana dla Powiatu Janowskiego strategia rozwoju określa podstawowe założenia rozwoju powiatu, uwzględniając elementy strategii rozwoju województwa lubelskiego, strategii rozwoju gmin, jak również realia ekonomiczne kraju, województwa i powiatu. Cel generalny strategii to zadawalający poziom życia mieszkańców w powiecie. Prowadzić ma do tego m. in.: - turystyka, która ma się stać jednym z głównych źródeł dochodów mieszkańców, - świadoma ochrona przez mieszkańców krajobrazu kulturowego, - dobrze prosperujące gospodarstwa rolne, 20

22 - dobry stan dróg. Rezultatem realizacji ww. celów ma być: - rozwinięta infrastruktura turystyczna, - efektywna promocja powiatu, - zmniejszenie liczby osób pracujących w rolnictwie, - rentowne gospodarstwa rolne, - funkcjonujący system kanalizacji w gminach, - budowa systemów odprowadzających wody opadowe, - prowadzona racjonalna gospodarka leśna w lasach nie będących własnością Skarbu, - nowe zakłady przetwórstwa spożywczo-rolnego, - efektywna promocja agroturystyki, - likwidowanie dzikich wysypisk, - powstanie nowego wysypiska śmieci z unieszkodliwianiem, - segregacja odpadów. Zawarte w Strategii Rozwoju Powiatu Janowskiego zadania finansowane będą przez budżety powiatu i gmin, przy współudziale: -Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, -Kontraktu Marszałka Województwa ego z Rządem RP, -Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, -Funduszu Rekultywacji Obszarów Rolnych, -Funduszu Spójności, -Kredytów Banku Światowego, -Funduszy Strukturalnych UE. 3. Charakterystyka obszaru objętego programem 3.1 Ogólna charakterystyka i ocena zasobów oraz walorów środowiska przyrodniczego powiatu W wyniku reformy administracyjnej, która weszła w życie 1 stycznia 1999 r., po 24 latach powrócił na mapę podziału administracyjnego Rzeczpospolitej Polskiej Powiat 21

23 Janowski, oparty na formule powiatu samorządowego. Siedzibą starostwa zostało ponownie miasto. Powiat leży w południowo-zachodniej części woj. ego. Od północnegozachodu sąsiaduje z powiatem kraśnickim, od północnego-wschodu z powiatem lubelskim, od wschodu i południowego-wschodu z powiatem biłgorajskim, natomiast od południa i południowego-zachodu z powiatami niżańskim i stalowowolskim przynależnymi do województwa podkarpackiego. W skład Powiatu Janowskiego wchodzą: - Gmina miejsko - wiejska, - Gmina Batorz, - Gmina Chrzanów, - Gmina Dzwola, - Gmina Godziszów, - Gmina Modliborzyce, - Gmina Potok Wielki. Powiat Janowski położony jest na terenie następujących jednostek fizycznogeograficznych (wg Kondrackiego): I Wyżyna Małopolska (34) 1. Wyżyna Wschodniomałopolska (343) Wyżyna Lubelska (343.1) a) Wzniesienia Urzędowskie (343.15) Roztocze (343.2) a) Roztocze Zachodnie (343.21) II Podkarpacie (51) 1. Podkarpacie Północne (512) Kotlina Sandomierska (512.4) a) Równina Biłgorajska (512.47) Położenie na styku dwóch jednostek fizyczno-geograficznych ma swoje odbicie w bogactwie form terenu, klimacie, urozmaiconym składzie florystycznym i faunistycznym, a także w bogactwie historyczno-kulturowym. Można tu znaleźć zarówno piaszczystą krainę porośniętą lasami, urozmaiconą wydmami i podmokłymi torfowiskami, oczka wodne i stawy rybne, jak i spływające z Roztocza do doliny Sanu rzeki, które rozcinając lessowe podłoże tworzą sieć jarów i wąwozów. Powiat zajmuje powierzchnię ha. 22

24 Powierzchnia: - użytków rolnych ha ( 55, 60 %) - grunty orne ha ( 45,90 % ) - sady 638 ha ( 0,72 % ) - łąki i pastwiska ha ( 6,02 % ) - inne ha ( 2,96% ) - lasów ha ( 40,32 % ) - pozostałych ha ( 4,08 % ) Budowa geologiczna Powiat Janowski położony jest w obrębie dwóch jednostek geologicznych: Synklinorium Brzeżnego i Zapadliska Przedkarpackiego. Część należąca do Zapadliska Przedkarpackiego wypełniona jest utworami jurajskimi, trzeciorzędowymi i czwartorzędowymi natomiast obszary leżące w obrębie Synklinorium Brzeżnego budują osady kredy, trzeciorzędu i czwartorzędu. Do Synklinorium Brzeżnego należy północna część powiatu. Cały obszar synklinorium pokrywają morskie utwory kredowe o znacznej miąższości. Występują one pod warstwą lessu i piaszczysto-gliniastych utworów czwartorzędu, a w obrębie Roztocza Zachodniego pod utworami trzeciorzędowymi. Utwory kredowe wykształcone są w postaci opok i wapieni, podrzędnie margli. Są to skały miękkie, barwy jasnoszarej, białej lub kremowej. Kreda odsłania się na powierzchni w dolinach rzecznych Poru i Łady. Trzeciorzęd wykształcony jest w facji węglanowej jako wapienie drobnolitotamniowe, detrytyczne, margle ilaste z litotamniami oraz wapienie rafowe i serpulowe. Niekiedy występują na powierzchni na zboczach dolin. Czwartorzęd wykształcony jest w postaci plejstoceńskich osadów wodnych glin, pyłów, piasków z domieszką żwirów oraz lessów. Największe miąższości lessów dochodzą do 20 m. Często lessy reprezentują dwa poziomy less głęboki, subaeralny, jasnożółty, pylasty, zawierający węglan wapnia oraz less młodszy, piaszczysty, zagliniony, ciemnobrązowy. W dolinach rzecznych utwory czwartorzędu występują najczęściej w postaci mułków, torfów i utworów piaszczysto-mułkowych. Budowa geologiczna południowej części powiatu kształtowała się w inny sposób. Kotlina Sandomierska wchodziła w skład wału metakarpackiego, którego nie objęło morze kredowe; dlatego też w obrębie Kotliny Sandomierskiej bezpośrednio na utworach jurajskich zalegają osady trzeciorzędowe. Utwory jurajskie wykształcone są w postaci margli, dolomitów i wapieni. Trzeciorzęd reprezentowany jest przez miocen wykształcony jako iły krakowieckie. W strefie 23

25 przypowierzchniowej są to iły barwy szarej z intensywną brązową laminacją; ku spągowi barwa zmienia się w stalowo-szarą, a iły przechodzą w iłowce i mułowce o tabliczkowej łupliwości. W obrębie serii ilastej występują wkładki i warstewki piaszczyste o zmiennej miąższości od kilku do kilkunastu centymetrów. Utwory plejstocenu to gliny i pyły twardoplastyczne i plastyczne oraz piaski różnoziarniste i żwiry. Osady holocenu to piaski eoliczne, drobnoziarniste występujące w wydmach oraz utwory w dolinach rzecznych wykształcone jako piaski, gliny i torfy. Surowce mineralne Geomorfologia Północno-zachodnia część Powiatu Janowskiego leży w obrębie Wyżyny ej, a dokładniej Wzniesień Urzędowskich, północno-wschodnia należy do Roztocza (Roztocze Zachodnie), natomiast południowa część leży w obrębie Równiny Biłgorajskiej przynależnej do Kotliny Sandomierskiej. Wyżyna Lubelska w części zwanej Wzniesieniami Urzędowskimi, stanowi na terenie powiatu pas kilkukilometrowej szerokości, który stopniowo zwęża się w kierunku wschodnim, co wiąże się z nakładaniem się na Wzniesienia znacznie wyższego pasma Roztocza. Spływające od niego rzeki wpłynęły na bogate urzeźbienie Wzniesień Urzędowskich, które odznaczają się występowaniem rozległych, bezwodnych poziomów wierzchowinowych. Z tymi zrównanymi obszarami mocno kontrastują głęboko wcięte w lessowe podłoże i urozmaicone doliny rzek z siecią jarów, wąwozów i suchych dolin, niekiedy o stromych, prostopadłych ścianach. Sieć wodna jest rzadka, a wody gruntowe zalegają do głębokości ponad 80 metrów. Wiąże się to z występowaniem pustek wodnych zaliczanych do najrozleglejszych w Polsce. Roztocze stanowi długą, wąską wstęgę wzniesień, które spod Kraśnika ciągną się łukiem na południowy wschód. Południowa krawędź Roztocza przebiega wzdłuż linii, którą od zachodu na południowy wschód wyznaczają miejscowości gmin Modliborzyce, Godziszów i Batorz. Roztocze Zachodnie charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu i wykazuje typowo lessowy charakter. Wzniesienia osiągają najwyższą wysokość 344 m n.p.m. Rzeźba terenu jest charakterystyczna dla obszarów lessowych. Rzek jest niewiele, a ich doliny są głęboko wcięte w podłoże, zaś wzniesienia poorane są przez bardzo gęstą siatkę wąwozów, wądołów i jarów. Malownicze wąwozy ciągną się na przestrzeni wielu 24

26 kilometrów. Żyzność gleb spowodowała wylesienie, a niewielkie zespoły leśne zajmują jedynie bardziej porozcinane tereny, trudne do uprawy. Równina Biłgorajska to rozległe obniżenie, które stanowi fragment Zapadliska Przedkarpackiego. Rzeźba terenu jest mało zróżnicowana, a jedynymi kilkunastometrowymi wzniesieniami są piaszczyste wydmy polodowcowe. Krajobraz urozmaicają doliny rzek, wały wydmowe, kompleksy stawów, łąk, bagien i torfowisk. Kotlinę Sandomierską, w części zwanej Równiną Puszczańską, odznaczającą się niezbyt urodzajnymi glebami, porastają kompleksy leśne Lasów Janowskich. Przeważają drzewostany sosnowe, ale też, zależnie od zróżnicowania środowiska, pojawia się w dużej ilości brzoza, w wilgotnych dolinach rzek - olcha a na fragmentach wapnistego podłoża - buk. Często spotyka się również resztki starych drzewostanów jodłowych i dębowych Gleby Gleby Powiatu Janowskiego są zróżnicowane i pozostają w ścisłej korelacji z budową litologiczną podłoża oraz formami roślinnymi. Wpływ na typologię gleb mają również warunki klimatyczne i wodne, rzeźba terenu oraz działalność człowieka. Pedosfera powstała z utworów lessowych zalegających bezpośrednio na utworach węglanowych kredy, lokalnie piaskach słabo gliniastych i piaskach gliniastych lekkich. Dominują gleby brunatne, miejscami wyługowane oraz bielice. -gleby brunatne właściwe; powstały z utworów lessowych, pyłów ilastych, i glin pylastych. Gleby te w górnej części profilu są kwaśne lub bardzo kwaśne, w spągu wykazują odczyn zbliżony do obojętnego. Są ubogie w przyswajalny fosfor, średnio zasobne lub ubogie w potas i średnio zasobne w magnez. Na ogół mają uregulowane stosunki wodne. -gleby brunatne wyługowane; różnią się od gleb brunatnych właściwych właściwościami chemicznymi; są głębiej odwapnione, wykazują odczyn kwaśny lub słabo kwaśny. Powstały najczęściej z utworów lessowych, lessopodobnych i piasków gliniastych. Znaczna ich część powstała na stokach pod wpływem uprawy i zachodzących procesów erozji wodnej. gleby bielicowe; - powstały na bazie piasku słabo gliniastego bądź piasku luźnego. Są to gleby okresowo za suche, kwaśne, ubogie w składniki pokarmowe i wykazują niski stopień kultury. Zaliczono je do kompleksu żytniego słabego i bardzo słabego. 25

27 gleby pseudobielicowe - stanowią stadium przejściowe między glebami bielicowymi i brunatnymi wyługowanymi. Powstały z osadów piaskowych, lessowych bądź pyłowych. Mają przeważnie odczyn kwaśny i są ubogie w przyswajalny fosfor i potas oraz średnio zasobne w magnez (kompleks żytni dobry). gleby płowe; - wykształcone są z utworów pyłowych zwykłych i ilastych, z lessów, utworów aluwialnych, glin i iłów. Są one średnio zasobne w przyswajalny fosfor i potas, o uregulowanym odczynie; występują w zagłębieniach i obniżeniach terenu, często na obrzeżach dolin rzecznych oraz torfowisk, gdzie jest wysoki poziom wód gruntowych (zaliczają się do kompleksu zbożowo-pastewnego mocnego) gleby torfowe i torfowo-mułowe - występują w szerszych dolinach rzecznych, gdzie w określonych warunkach zmian szybkości przepływu wody mogą przebiegać procesy glebotwórcze proces torfotwórczy i aluwialno-deluwialny. Gleby te zajęte są przez użytki zielone. Są to gleby żyzne i urodzajne jednak trudne w użytkowaniu ze względu na okresową stagnację wód. W dolinach rzek i zagłębieniach terenu występują gleby hydrogeniczne - torfowe piaszczysto-pylaste oraz organiczno-mineralne. Gleby te charakteryzuje dość wysoki poziom wód gruntowych i zagospodarowane są jako trwałe użytki zielone. Przydatność gruntów Powiatu Janowskiego do produkcji rolnej można określić jako średnią. Najsłabsze grunty do produkcji rolnej znajdują się na terenie gminy, nieco lepsze na terenie gmin Dzwola i Modliborzyce. Grunty pozostałych gmin są określane jako dobre Hydrosfera Wody powierzchniowe Powiat Janowski leży w zlewni rzek Sanu i Wieprza. Zlewnia Wieprza obejmuje północną część powiatu (gmina Batorz i Godziszów). Obszar ten odwadniany jest przez rzekę Por, lewobrzeżny dopływ Wieprza. Rzeka Por ma swoje źródła w gminie Batorz i płynie początkowo w kierunku północnym, we wsi Wólka Batorska zmienia bieg na równoleżnikowy. Dolina rzeki Por ma szerokość m; zbocza doliny są wyraźne, a prawobrzeżne nawet strome. 26

28 Zachodnia część powiatu (gmina Potok Wielki) odwadniana jest przez rzekę Sannę dopływ Wisły. Sanna płynie ze wschodu na zachód wzdłuż krawędzi Wzniesień Urzędowskich. Zasilana jest przez Staniankę płynącą z północy na południe i wpadającą do Sanny w miejscowości Potoczek. Pozostała część powiatu leży w zlewni Sanu, a dokładniej jego prawobrzeżnego dopływu - Bukowej. Bukowa płynie ze wschodu na zachód; ma charakter rzeki meandrującej. Dolina rzeki jest podmokła z dużą ilością naturalnych i sztucznych cieków wodnych. Podmokłość terenu związana jest z budową geologiczną. Podłoże stanowią utwory nieprzepuszczalne, na których zalegają czwartorzędowe piaski, głównie tarasów akumulacyjnych, a także piaski wydmowe. Bukowa zasilana jest przez prawobrzeżne dopływy wypływające z krawędzi Roztocza. Są to rzeki Rakowa, Branew z Branewką Grn., Czartosowa, Sopot i Białka. Rzeki, szczególnie w górnym biegu, wykazują cechy rzek górskich, płyną korytami głęboko wciętymi w podłoże; zasilane są szeregiem cieków stałych i okresowych. Lewobrzeżny dopływ Białki to Trzebenesz, prawobrzeżny - Borownica. Północno-wschodnią część powiatu (gmina Chrzanów) odwadnia rzeka Biała Łada (prawobrzeżny dopływ Tanwi), która ma swe źródła w rejonie wsi Chrzanów. Dolina rzeczna jest podmokła i pocięta gęstą siecią rowów melioracyjnych. Zbiorniki wodne otwarte Wzdłuż cieków wodnych na terenach gmin, Modliborzyce, Potok Wielki znajdują się bardzo liczne łącznie ponad 1000 ha stawy rybne. Kompleksy stawowe stanowią urozmaicenie obszarów leśnych. Większość stawów jest zarybionych i prowadzona jest w nich intensywna hodowla karpia. - Zalew sztuczny zbiornik wodny w Janowie m o powierzchni lustra wody 28 ha; zasilany wodą ze źródliska w Stokach. Wody podziemne O warunkach występowania wody decydują przepuszczalność hydrauliczna i odsączalność oraz miąższość warstw wodonośnych i izolujących czwartorzędu, trzeciorzędu i kredy. Oprócz warunków geologicznych, wielkość zasobów wodnych jest uzależniona od zasilania, sezonowej i rocznej zmienności opadów oraz ich intensywności. Na tworzenie się zasobów wodnych wpływa proces parowania, duże znaczenie mają również gleby, potrzeby 27

29 wodne roślin, użytkowanie i zabudowa terenu. Na podkreślenie zasługuje także silne powiązanie hydrauliczne wód podziemnych i powierzchniowych. Wody podziemne Powiatu Janowskiego związane są z budową geologiczną terenu. Na terenie Niecki ej i Zapadliska Przedkarpackiego panują odmienne warunki hydrogeologiczne. Na terenie Niecki ej wody podziemne związane są utworami czwartorzędu, trzeciorzędu i kredy górnej. Czwartorzędowy poziom wodonośny ma charakter nieciągły i występuje głównie w dolinach rzecznych. W osadach czwartorzędu przeważają utwory lessowe, a utwory piaszczyste mają niewielką miąższość i wykazują nieduże rozprzestrzenienie; dlatego też pod względem hydrogeologicznym nie odgrywają większej roli. Trzeciorzędowy poziom wodonośny związany jest z piaskami i piaskowcami oraz wapieniami litotamniowymi i detrytycznymi. Wydajność tego poziomu jest zróżnicowana; zależy ona od gęstości i wielkości szczelin w utworach węglanowych Duże wydajności tego poziomu stwierdza się w Janowie m (310 m 3 /h, ujęcie wody).zasilanie tego poziomu odbywa się drogą bezpośredniej infiltracji wód opadowych lub przez warstwę osadów czwartorzędowych. Wody tego poziomu mają bardzo dobrą jakość. Poziom wodonośny kredowy związany jest z osadami kredy górnej wykształconych w postaci opok, wapieni marglistych i margli. Miąższość warstwy wodonośnej wynosi od m. wydajność jest zmienna i uzależniona od położenia miejsca ujęcia wody, od stref wododziałowych, dyslokacyjnych oraz dolin rzecznych i ich zboczy. Są to wody typu szczelinowego charakteryzujące się dobrą jakością. Wody poziomu trzeciorzędowego i kredowego pozostają w kontakcie hydraulicznym tworząc jeden zbiornik wód podziemnych o charakterze szczelinowo-porowym. Północna część Powiatu Janowskiego leży w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) GZWP nr 406 Niecka Lubelska (Lublin). Jest to zbiornik szczelinowo-porowy, którego szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą od 1330,0 tys. m 3 /d, przy średniej głębokości ujęć m. Warstwą wodonośną są utwory górnokredowe, spękane. Zwierciadło wody jest zazwyczaj swobodne; na zboczach i w obniżeniach dolinnych zwierciadło wody występuje na ogół w strefie głębokości kilku do kilkunastu metrów; na wierzchowinach znacznie głębiej średnio m. wydajność typowego otworu studziennego waha się 1 10 m 3 /h (na Wyniosłości Giełczewskiej) do m 3 /h (na Roztoczu). W obrębie zbiornika występują wody klasy Ia i b, a więc wody bardzo nieznacznie zanieczyszczone (łatwe do uzdatniania) oraz wody bardzo czyste i czyste (do 28