LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW RYBACKICH

Transkrypt

1 LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW RYBACKICH 1 Dobiegniew Drezdenko Kłodawa Nowogródek Skwierzyna Stare Kurowo Strzelce Zwierzyn Pomorski Krajeńskie Dobiegniew, luty 2010 aktualizacja II kwiecień 2013

2 Załącznik do uchwały 3 z dnia 23 kwietnia 2013r. 2

3 SPIS TREŚCI: 1. Charakterystyka stowarzyszenia Pojezierze Dobiegniewskie Nazwa stowarzyszenia ubiegającego się o wybór do realizacji LSROR oraz data wpisu do KRS i numer w tym rejestrze Opis procedur powstawania stowarzyszenia Opis obszaru objętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewnętrznej spójności Wykaz gmin wchodzących w skład LGR Uwarunkowania przestrzenne, geograficzne i przyrodnicze Uwarunkowania historyczne i kulturowe Charakterystyka społeczno-gospodarcza obszaru, w tym potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru Opis działalności związanej z połowem, chowem, hodowlą, przetwórstwem lub skupem ryb, skorupiaków, mięczaków lub innych organizmów żyjących w wodzie, na obszarze objętym LSROR Wskaźnik rybackości Analiza SWOT obszaru objętego LSROR wskazanie silnych i słabych stron, szans i zagrożeń Wnioski wynikające z opisu obszaru i analizy SWOT, ze szczególnym uwzględnieniem problemów i potrzeb sektora rybactwa Określenie celów ogólnych i szczegółowych LSROR, środków służących do osiągnięcia zakładanych celów oraz rodzajów operacji, które mogą uzyskać wsparcie w ramach wdrażania LSROR, a także ich przewidywanego wpływu na środowisko Wizja i misja Cele ogólne i szczegółowe Rodzaje operacji Przewidywany wpływ operacji na środowisko Wykazanie związku i spójności przyjętych w LSROR celów i środków z wnioskami wynikającymi z opisu obszaru i analizy SWOT oraz z celami osi priorytetowej 4 zawartymi w programie operacyjnym Sporządzenie planu budżetu LSROR, z podziałem na dwuletnie okresy, uwzględniającego środki finansowe przeznaczone na finansowanie poszczególnych rodzajów operacji Opis procedur oceny operacji przez komitet Procedura przyjmowania wniosków o dofinansowanie operacji w ramach wdrażania LSROR Procedura oceny i wyboru operacji Ocena zgodności formalnej operacji Ocena zgodności operacji z LSROR Ocena operacji na podstawie lokalnych kryteriów wyboru Procedura zmiany Lokalnych Kryteriów Wyboru Procedura odwoławcza od decyzji Komitetu Procedura wyłączenia członka Komitetu od udziału w wyborze projektów Kryteria oceny operacji w ramach LSROR Opis procesu przygotowania i konsultowania LSROR Planowane działania LGR związane z wdrażaniem LSROR, w tym podanie terminów konkursów na wybór operacji do realizacji, w ramach wdrażania LSROR Zasady i sposób dokonywania oceny własnej funkcjonowania LGR Spójność LSROR z działaniami i operacjami planowanymi na obszarze objętym LSROR w ramach innych programów i strategii Określenie zasad postępowania uniemożliwiających nakładanie się pomocy w przypadku, gdy LGR planuje realizację operacji i działań w ramach innych programów współfinansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej Załączniki

4 1. Charakterystyka stowarzyszenia Pojezierze Dobiegniewskie 1.1. Nazwa stowarzyszenia ubiegającego się o wybór do realizacji LSROR oraz data wpisu do KRS i numer w tym rejestrze Nazwa Stowarzyszenia: Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Dobiegniewskie Adres: ul. Dembowskiego 2, Dobiegniew 4 Status prawny: stowarzyszenie działające na mocy aktów prawnych: Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tj. Dz. U. Z 2001 r. Nr 79, poz. 855 z późn. zm.) Ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U. z 2009 r. Nr 72, poz. 619) Rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.Urz. UE L 223 z r. Str. 1), Rozporządzenia Komisji (WE) nr 498/2007 z dnia 26 marca 2007 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego Data wpisu do KRS: 8 września 2009 Numer KRS: Numer NIP: Regon: Struktura Stowarzyszenia:

5 1.2. Opis procedur powstawania stowarzyszenia Powołanie stowarzyszenia LGR Pojezierze Dobiegniewskie było naturalną konsekwencją wieloletniej aktywności środowisk lokalnych, w tym szczególnie rybackich, zamieszkujących obszar Pojezierza Dobiegniewskiego. Instrumenty wsparcia Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej, które zostały uruchomione w Polsce w ramach Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich stały się znakomitą okazją do podjęcia stosownych działań. Z inicjatywą utworzenia stowarzyszenia Lokalnej Grupy Rybackiej wyszli przedstawiciele gminy Dobiegniew oraz rybacy działających na naszym terenie. Wsparcia inicjatywnie udzielił Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, który zorganizował spotkanie potencjalnych grup rybackich w dniu 12 maja 2009 roku. Podczas spotkania wskazano gminy i regiony o największym wskaźniku rybackości w województwie, gdzie mogłyby powstać Lokalne Grupy Rybackie. Kolejnym krokiem w tworzeniu stowarzyszenia było zebranie przygotowujące powołanie Lokalnej Grupy Rybackiej w dniu 15 lipca 2009 r. w Dobiegniewie. Dokumentem potwierdzającym zebranie jest Protokół nr I/09. Na zebraniu zostały przekazane informacje na temat osi 4 Programu Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich, idei powoływania Lokalnych Grup Rybackich, alokacji środków przeznaczonych na ten program oraz wymogów, jakie stawia program. Podczas spotkania został powołany zespół roboczy do przygotowania projektu statutu i innych niezbędnych uchwał w celu utworzenia LGR na naszym terenie. Zespół ten składał się z przedstawicieli czterech gmin: Bierzwnik, Dobiegniew, Drezdenko i Kłodawa. W zebraniu uczestniczyło 25 osób, co przedstawia lista obecności, która jest załącznikiem do w/w protokołu. Ponadto zespół roboczy ustalił następny termin spotkania na 30 lipca 2009 roku. Celem zebrania z dnia 30 lipca 2009 r. było powołanie Stowarzyszenia Lokalnej Grupy Rybackiej (Protokół Zebrania Założycielskiego Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Dobiegniewskie). Zgodnie z listą obecności (załącznik nr 6 do protokołu) w zebraniu wzięło udział 35 osób. Wszystkie obecne osoby uzyskały status członków zwyczajnych stowarzyszenia. Na zebraniu poczyniono następujące ustalenia: założono Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Dobiegniewskie, (Uchwała nr 1 z dnia 30 lipca 2009 r. o powołaniu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Dobiegniewskie) przyjęto statut Stowarzyszenia, (Uchwała nr 2 z dnia 30 lipca 2009 r. o przyjęciu statutu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Dobiegniewskie) 5

6 powołano komitet założycielski (Uchwała nr 3 z dnia 30 lipca 2009 r. o wyborze 3 osobowego Komitetu), w składzie: Barbara Szewczyńska, Tomasz Karpiński Tadeusz Bednarczuk wybrano zarząd Stowarzyszenia (Uchwała nr 4 z dnia 30 Lipca 2009 r. o wyborze 5 osobowego Zarządu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Dobiegniewskie), w składzie: Kazimierz Szmid Maria Jolanta Kloska Andrzej Kuczyński Roman Komocki Andrzej Gogler 6 wybrano Komisję Rewizyjną (Uchwała nr 5 z dnia 30 lipca o wyborze 3 osobowej Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Dobiegniewskie) w składzie: Barbara Szewczyńska Ewa Machnio Bogusław Dobrzański Zgodnie z Uchwałą nr 1 Zarządu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Dobiegniewskie z dnia 30 lipca 2009 roku o wyborze Prezesa, Zastępcy Prezesa, Skarbnika, i Sekretarza Zarządu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Dobiegniewskie, w skład zarządu weszli: Prezes Andrzej Kuczyński Wiceprezes Kazimierz Szmid Skarbnik Andrzej Gogler Sekretarz Maria Kloska Członek Zarządu Roman Komocki. W dniu 5 sierpnia 2009 r. został złożony wniosek o rejestrację do Sądu Rejonowego w Zielonej Górze, a wpis uzyskało 8 września 2009 roku. Na potrzeby działalności Lokalnej Grupy Rybackiej Pojezierze Dobiegniewskie utworzono również rachunek bankowy, prowadzony przez bank Pekao SA o. I/Choszczno, filia Dobiegniew. Dnia 22 października 2009 odbyło się posiedzenie zarządu Stowarzyszenia na którym omówiono regulamin pracy zarządu oraz proponowane kwoty składek członkowskich, pojęto również uchwały o przyjęciu nowych członków stowarzyszenia. Na podstawie

7 uchwały zarządu nr 2/2009 liczba członków stowarzyszenia zwiększyła się o 18 osób, w tym 8 przedstawicieli sektora rybackiego (2 podmioty posiadające osobowość prawną, 2 pracowników PZW oddział Gorzów Wlkp., oraz osoby prowadzące działalność rolniczą w zakresie rybactwa. Z udziału w pracach LGR Pojezierze Dobiegniewskie zrezygnowała Gmina Krzęcin, o czym poinformowano w piśmie z dnia 19 października 2009 r., skierowanym do Zarządu. Ostatecznie w skład Stowarzyszenia weszło 8 gmin, w tym: 7 gmin z województwa lubuskiego (Gmina Dobiegniew, Drezdenko, Kłodawa, Skwierzyna, Stare Kurowo, Strzelce Krajeńskie, Zwierzyn) oraz 1 gmina z województwa zachodniopomorskiego (Gmina Nowogródek Pomorski). Wszystkie gminy przekazały Zarządowi Stowarzyszenia odpowiednie uchwały deklarujące wolę wstąpienia do LGR Pojezierze Dobiegniewskie, odpowiednio: Dobiegniew - nr XXXV/240/2009, z dnia , Drezdenko - XLII/284/09, z dnia , Kłodawa - nr XXXVIII/277/09, z dnia , Skwierzyna - nr XXXII/256/09, z dnia , Nowogródek Pomorski - nr XXVI/190/09, z dnia , Stare Kurowo - nr XXXII/199/2009, z dnia , Strzelce Krajeńskie - nr XLIII/305/09, z dnia , Zwierzyn - nr XXXIII/178/2009, z dnia W związku ze spełnieniem przez wskazane podmioty wymagań statutu LGR Pojezierze Dobiegniewskie dotyczących członkostwa, zarząd stowarzyszenia uchwałą nr 3/2009, zdecydował o przyjęciu wszystkich 8 przedstawicieli sektora publicznego. Dnia 26 października 2009 roku odbyło się Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia LGR "PD", na którym uchwalono: skład komitetu, składki członkowskie, oraz regulamin pracy Zarządu Stowarzyszenia. Na dwóch kolejnych posiedzeniach Zarządu, 25 listopada 2009 r. i 26 stycznia 2010 podejmowano uchwały dotyczące przyjęcia nowych członków, oraz na podstawie złożonych rezygnacji o wykreśleniu z listy członków Stowarzyszenia. W pierwszym terminie przyjęto m.in. dwa podmioty gospodarcze posiadające osobowość prawną oraz PZW oddział w Gorzowie Wlkp. Po utworzeniu Stowarzyszenia odbywały się również spotkania warsztatowe w ramach prac na Lokalną Strategią Rozwoju Obszarów Rybackich. Spotkania odbyły się 8, 15 i 25 września 2009 roku oraz 20 stycznia 2010 roku. Uczestniczyły w nich podmioty sektora społecznego, gospodarczego i publicznego, z terenu gmin objętych Lokalną Grupą Rybacką. Obecność w trakcie spotkań podmiotów rybackich dokumentują listy obecności dotyczące poszczególnych zajęć warsztatowych. Wypracowana strategia LGR została uchwalona w trakcie drugiego Walnego Zebrania Członków, które odbyło się 18 lutego 2010 roku. Tego dnia zatwierdzono również regulamin komitetu, niezbędny do prawidłowej oceny wniosków i umożliwiający funkcjonowanie organu decyzyjnego LGR. 7 Charakterystyka członków Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Członkami zwyczajnymi Stowarzyszenia Pojezierze Dobiegniewskie są zarówno osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą jak i reprezentujące sektor społeczny.

8 Cześć osób, przedstawicieli sektora rybackiego, prowadzi działalność rolniczą. Reprezentowane są również osoby prawne, działające w Stowarzyszeniu poprzez swojego przedstawiciela. Zgodnie z kryterium dopuszczającym - Członkami Stowarzyszenia zostało 8 gmin na których terenie tworzona jest Lokalna Grupa Rybacka. Powyższy skład LGR zapewnia realizację wymogu trójsektorowości w składzie Stowarzyszenia. Według stanu na dzień r. Stowarzyszenie liczyło 84 członków, z czego 44 związanych z działalnością rybacką. Poniższa tabela przedstawia reprezentowalność członków Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka Pojezierze Dobiegniewskie. 8 Tabela 1. Sektory w składzie LGR Pojezierze Dobiegniewskie stan na r. L.p. Sektor Liczba członków % składu LGR 1 Publiczny 8 9,5 % 2 Społeczny 32 38,1 % 3 Gospodarczy 44 52,4 % RAZEM % Wykres 1. Procentowy udział poszczególnych sektorów w Lokalnej Grupy Rybackiej W skład Komitetu wchodzi 16 członków, reprezentujących wszystkie gminy wchodzące w skład Lokalnej Grupy Rybackiej oraz trzy sektory: publiczny, społeczny i gospodarczy. Ponadto, każdy sektor posiada przynajmniej 3 przedstawicieli w Komitecie. Skład Komitetu uwarunkowany był powiązaniem wskazanych osób z działalnością rybacką prowadzoną na terenie LGR. Nie zawsze prowadzenie działalności rybackiej odpowiadało miejscu zamieszkania członka Komitetu, stąd na 16 osób zasiadających w Komitecie, 12 posiada zameldowanie na terenie LGR.

9 W Komitecie mamy osoby w różnym wieku, w tym także poniżej 30 roku życia oraz przedstawicieli płci żeńskiej, jak i męskiej. Spośród wszystkich osób wchodzących w skład Komitetu, połowa posiada udokumentowaną wiedzę z zakresu osi priorytetowej 4 PO RYBY Poniższa tabela zawiera listę osób wchodzących w skład Komitetu. Tabela 2. Skład Komitetu LGR L.p. Imię i nazwisko Gmina Sektor Dokumenty potwierdzające wiedzę z zakresu osi priorytetowej 4 PO RYBY Wiesław Sawicki Strzelce Krajeńskie publiczny Certyfikat nr 766 Stowarzyszenie "Agrolinia" 2 Mirella Pierzakowska Dobiegniew publiczny 3 Tomasz Pietruszka Nowogródek Pomorski publiczny Certyfikat nr 762 Stowarzyszenie "Agrolinia" 4 Eugeniusz Krzyżanowski Zwierzyn publiczny Certyfikat nr 757 Stowarzyszenie "Agrolinia 5 Wawrzyniak Marta Kłodawa społeczny 6 Ewelina Sulej Stare Kurowo społeczny 7 Marzena Andrzejewska Skwierzyna społeczny Certyfikat nr 773 Stowarzyszenie "Agrolinia" 8 Bogumił Kozerski Dobiegniew społeczny 9 Marcin Jaroszek gospodarczy 10 Robert gospodarczy Zacharek 11 Zygmunt Rossowski Kłodawa gospodarczy 12 Marek Tatała Strzelce Krajeńskie gospodarczy Certyfikat nr 778 Stowarzyszenie "Agrolinia" 13 Janusz Margan Drezdenko gospodarczy Certyfikat nr 761 Stowarzyszenie "Agrolinia" 14 Ryszard Karlicki Dobiegniew gospodarczy Certyfikat nr 755 Stowarzyszenie "Agrolinia" 15 Ryszard Jerzyński Dobiegniew gospodarczy Certyfikat nr 754 Stowarzyszenie "Agrolinia" 16 Krzysztof Bartkowiak Drezdenko gospodarczy 9 Wykres 2. Procentowy udział sektorów w Komitecie Lokalnej Grupy Rybackiej Struktura członków Komitetu sektor gospodarczy 50% sektor publiczny 25% sektor publiczny sektor społeczny sektor gospodarczy sektor społeczny 25%

10 2. Opis obszaru objętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewnętrznej spójności 2.1. Wykaz gmin wchodzących w skład LGR LGR Pojezierze Dobiegniewskie tworzy 8 gmin: 1. Dobiegniew 2. Drezdenko 3. Kłodawa 4. Nowogródek Pomorski 5. Skwierzyna 6. Stare Kurowo 7. Strzelce Krajeńskie 8. Zwierzyn Siedem z nich należy administracyjnie do województwa lubuskiego, do powiatu strzelecko-drezdeneckiego, gorzowskiego i międzyrzeckiego, natomiast jedna gmina, tj. Nowogródek Pomorski, stanowi jednostkę administracji samorządowej województwa zachodniopomorskiego, do powiatu myśliborskiego. Dobiegniew, Drezdenko, Skwierzyna i Strzelce Krajeńskie to gminy o charakterze miejsko wiejskim z burmistrzem jako jednoosobowym organem wykonawczym. Pozostałe to gminy wiejskie reprezentowane przez wójta. 10 Tabela 3. Podstawowe dane gmin obszaru LGR na dzień Lp. Gmina Identyfikator terytorialny Charakter gminy Województwo Liczba mieszkańców Powierzchnia w km 2 Gęstość zaludnienia 1. Dobiegniew miejsko lubuskie ,97 wiejskia 2. Drezdenko miejsko lubuskie ,56 wiejska Kłodawa wiejska lubuskie ,58 4. Nowogróde wiejska zachodniopomor ,02 k Pomorski skie 5. Skwierzyna miejsko lubuskie ,67 wiejska 6. Stare lubuskie ,08 Kurowo wiejska 7. Strzelce lubuskie ,81 Krajeńskie miejsko wiejska 8. Zwierzyn wiejska lubuskie ,38 Razem ,42 Źrodło: GUS, stan na

11 Uwarunkowania przestrzenne, geograficzne i przyrodnicze LGR Pojezierze Dobiegniewskie leży na terenie dwóch makroregionów: Pradoliny Toruńsko Eberswaldzkiej oraz Pojezierza Południowo-Pomorskiego. Pojezierze Dobiegniewskie jest mazoregionem Pojezierza Południowo Pomorskiego i wyróżnia się na tle obszaru szczególnymi cechami krajobrazu, jest to bowiem wysoczyzna moreny dennej o charakterze pojeziernym, gdzie w rzeźbie terenu kumulacje wysokości bezwzględnej osiągają ponad 120 metrów. Duża liczba jezior i pagórkowata rzeźba terenu świadczą o urozmaiconym i unikatowym krajobrazie, stąd LGR przyjęła nazwę tego właśnie regionu. Poniższe tabele pokazują położenie LGR na tle makro i mazoregionów Polski 11 Tablela 4. Położenie LRG na tle makro i mazoregionów Polski źródło: Przyroda województwa gorzowskiego S. Król, Gorzów Wlkp Z opisanego wyżej położenia wynika, charakter przyrody żywej tj. szata roślinna i świat zwierzęcy a także gospodarcze użytkowanie ziemi i wód. Obszar LGR zajmują kompleksy leśne leżące na delikatnych pagórkach, bogate w runo leśne. Tutaj można w naturze zobaczyć żółwia błotnego, rybołowa, piżmaka, orła bielika oraz bociana czarnego. Obszar

12 LGR to także kraina jezior. Większych i średnich, o pow. ponad 50 ha, jest ponad 100. Stanowią one w krajobrazie ważny czynnik uzupełniający piękno tego regionu. 12

13 13

14 Rzeki Cały obszar LGR Pojezierze Dobiegniewskie znajduje się w zlewni środkowego biegu Odry, w skład której wchodzi Warta wraz z dopływami: Notecią, Obrą oraz Drawą. Rzeki te charakteryzują się na ogół dobrą jakością wód w porównaniu z innymi dużymi rzekami w Polsce. W północnej części obszaru, na północ od linii Noteci i Warty, rzeki zasilane są przede wszystkim przez wody podziemne. Drawa jako jedna z nielicznych rzek Polski, prowadzi wody I klasy czystości. Jest jedyną rzeką nizinną Polski, która w swym biegu posiada ponad 20 kilometrowy odcinek o charakterze rzeki górskiej. Drawę wyróżnia także odmienny kierunek spływu jej wód, przebiegający z północy na południe, a nie jak ma to miejsce w przypadku pozostałych rzek z południa na północ. Główne dopływy Drawy to Korytnica, Płociczna i Mierzęcka Struga. Rzeka Płociczna uważana jest za jedną z najpiękniejszych rzek LGR. Do jej niezwykłego uroku przyczyniają się malownicze jeziora, przez które przepływa, otaczające ją rozległe lasy, urozmaicona rzeźba terenu oraz dziki przełom, znajdujący się w dolnym biegu rzeki. W dorzeczu Drawy udokumentowano występowanie troci jeziorowej. Warto wspomnieć, ze jeszcze w latach 80-tych Drawa i Płociczna były najważniejszymi "rzekami łososiowymi" w kraju. Ichtiolog, Z. Chełkowski prowadził intensywne badania i obserwacje populacji tego gatunku. Zanik populacji nastąpił w dramatycznych okolicznościach, zamulenie dna rzeki powstałe przy czyszczeniu zbiornika retencyjnego zniszczyło tarliska poniżej Kamiennej, a wzrastający stopień zanieczyszczenia wód na szlaku wędrówki od Bałtyku do Drawy sprawił, że łososie nie docierały do Płocicznej (wpływ na to miały zanieczyszczenia chemiczne i termiczne, ale także zmiany temperatury w wyniku zrzutu podgrzanych wód, czyli tak zwane). Od 1988 r. badacze nie mogą znaleźć już tarlisk łososia. Wiosną 1995 r. wpuszczono do Drawy narybek tego gatunku, pochodzący z populacji łotewskich. Być może za kilka lat łososie powrócą więc do Drawy, jednak rodzima populacja przepadła już bezpowrotnie. Noteć jest silnie meandrująca rzeką III rzędu, na terenie LGR tworzy liczne starorzecza i rozlewiska, oprócz głównego nurtu rzeka niesie również swoje wody korytem Starej Noteci. Wraz z Kanałem Bydgoskim i Wartą tworzy drogę wodną Odra Wisła. Na terenie LGR, w Skwierzynie i Drezdenku, znajdują się porty rzeczne, jednak ze względu na zły stan techniczny ich potencjał nie jest w pełni wykorzystywany. Gminy: Drezdenko, Skwierzyna i Zwierzyn uczestniczą w projekcie unijnym Łączą nas rzeki w ramach, którego opracowano założenia pod budowę infrastruktury wodnej. Obra jest lewym dopływem Warty, wraz z łańcuchem jezior Zbąszyńskich tworzy jeden z najdłuższych i najpiękniejszych szlaków wodnych na Niżu Polskim. Rzeka przepływa przez ciąg jezior, z których wynosi duże ładunki zanieczyszczeń. W warunkach niskiego 14

15 przepływu i wysokiej żyzności rzeki, następuje uwalnianie biopierwiastków z osadów, czego efektem jest coroczny zakwit wody, a co za tym idzie niska zawartość tlenu. Jeziora Obszar LGR, charakteryzuje się wysokim współczynnikiem jeziorności, określanym jako stosunek powierzchni jezior do powierzchni wybranego obszaru i wynosi ok. 2 %. Jest to wynik zaskakujący w porównaniu z innymi regionami kraju, położonymi poniżej linii ostatniego zlodowacenia, gdzie jeziorność wynosi poniżej 0,1 %. Na terenie LGR występuje ogółem kilkadziesiąt jezior, w tym znaczna część o powierzchni większej niż 50ha. Największym zbiornikiem wodnym jest jezioro Osiek o powierzchni 502 ha, leżące na terenie gminy Dobiegniew. Ponadto wśród największych zbiorników wodnych, zajmujących powierzchnię ponad 100 ha należy wymienić jezioro Ostrowieckie (387,6 ha) Radęcino (179,43 ha), Karskie Wielkie (151 ha), Wielgie (146,79 ha), Lipie (108,8 ha), Wołogoszcz Duży (105,42 ha), Lubiatowskie (102,56 ha), Lubowo (102 ha). Jeziora te wraz z mniejszymi zbiornikami wodnymi posiadają olbrzymi potencjał rekreacyjny. Na analizowanym obszarze znajdują się duże udokumentowane i wykorzystywane - Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). Szczególnie dużą wydajnością charakteryzuje się zbiornik Dobiegniewski oraz Toruńsko-Eberswaldzki. 15 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze wraz z Delegaturą w Gorzowie Wlkp. w latach przebadał w ramach monitoringu diagnostycznego osiemnaście jezior, wśród których trzy tj. Osiek, Ostrowiec i Lipie znajdują się na ternie LGR. Łączna powierzchnia przebadanych jezior wyniosła 2 928,3 ha, a objętość ,1 tys. m 3. Dwanaście jezior o łącznej powierzchni 2 207,7 ha i objętości ,8 tys. m 3 zaklasyfikowano do II klasy jakości. Wśród nich znalazły się wszystkie trzy jeziora leżące na terenie LGR. Każde z badanych jezior było objęte monitoringiem w latach wcześniejszych, z powtarzalnością średnio, co pięć lat. W roku 2007 wykonane zostały ponowne pomiary, które objęły jezioro Chłop koło Rybakowa i również wykazały II klasę czystości jego wód, a jednocześnie wykazały pogorszenie się stanu czystości wód jeziora Lubie. W tym samym czasie wykonane zostały pomiary stanu czystości wód województwa zachodniopomorskiego, jednak do analizy nie wybrano żadnych jezior z terenu gminy Nowogródek Pomorski. Jednakże na podstawie badań przeprowadzonych przez Powiatową stację sanitarno - epidemiologiczną w Gryfinie w latach wynika, że jakość wód w jednym z większych zbiorników wodnych LGR jest satysfakcjonująca. Pomimo jednak tak optymistycznych wyników badań prowadzonych przez instytucje regionalne i krajowe, zarówno wśród władz samorządowych, jak i właścicieli gospodarstw

16 rybackich istnieją poważne obawy o dalszą gospodarkę wodną w LGR Pojezierze Dobiegniewskie. Jak wynika z badań wykonanych np. na zlecenie gminy Strzelce Krajeńskie, niektóre jeziora dość silnie podlegają procesowi eutrofizacji, czyli wzrostu żyzności, a co się z tym wiąże są doskonałym środowiskiem dla wzrostu roślinności wodnej i bagiennej. Zjawisko to szczególnie zagraża zbiornikom leżącym w granicach miejscowości, stanowiącym jednocześnie jeden z ważniejszych walorów rekreacyjnych. Do jezior tych jeszcze przed kilkoma laty usuwano różne ścieki, w tym pochodzące z ferm zwierząt futerkowych, a także odprowadzano wody z hodowlanych stawów karpiowych. Powoduje to obecnie dużą podatność wód tych jezior na zakwity sinic, które trwają właściwie przez cały ciepły okres, oznaczając tym samym całkowity zakaz kąpieli. Proces eutrofizacji, w normalnych warunkach powolny, został mocno przyśpieszony w wyniku działań człowieka, takich jak zrzuty ścieków przemysłowych i komunalnych oraz w wyniku intensyfikacji rolnictwa. Nastąpił niemal całkowity zanik organizmów wyższych poza cienką, kilkudziesięciocentymetrową warstwą wody stykającą się z atmosferą. Szczególnie zagrożone procesem eutrofizacji i wymagające natychmiastowej rekultywacji jest jezioro Klasztorne Górne znajdujące się w Strzelcach Krajeńskich, gdzie wzrost zasobów soli mineralnych w wodzie, spowodowany dopływem składników mineralnych i nawozów z pól uprawnych, prowadził przez długie lata do rozrastania się pasa roślinności wynurzonej do niekorzystnie dużych rozmiarów. 16 Lasy Ubogie gleby oraz niewielkie złoża naturalne powodują, że obszary leśne zajmują ha, co stanowi 58% ogólnej powierzchni LGR. Do największych obszarów leśnych zaliczane są Puszcza Notecka, Puszcza Drawska i Puszcza Barlinecka. Puszcza Notecka zajmuje powierzchnię 135 tys. ha, który porasta słabe ziemie obszaru wydmowego międzyrzecza warciańsko noteckiego. Ciągnie się na długości ponad 100 km od Santoka i Skwierzyny na zachód po Oborniki i Rogoźno na wschodzie. Krajobraz puszczy urozmaicają potężne wały wydm, które tworzą labirynt dolin i pagórków. Zdecydowaną większość puszczy stanowią jednolite, co do gatunku i wieku sosny (najstarsze mają około 70 lat). Na terenie puszczy znajduje się 10 rezerwatów przyrody. Puszcza Notecka jest typowym przykładem boru suchego. Obszar Puszczy Drawskiej stanowią głównie piaszczyste sandry, głębokie wcięcia dolin rzecznych Drawy i Płocicznej oraz liczne rynny i zagłębienia wypełnione jeziorami lub torfowiskami. Puszcza Drawska jest największym zwartym kompleksem leśnym nad rzeką Drawą, porośniętym w znacznej mierze lasami liściastymi, co stanowi o unikalności tego terenu. Ciągnie się po obu stronach rzeki od jeziora Lubie do jej ujścia do Noteci. W ekosystemach leśnych panują siedliska borowe, a także charakterystyczne dla puszczy typowe pomorskie

17 buczyny. Lasy, mimo że zostały silnie przekształcone przez działalność człowieka i zostały zamienione na sztuczne lasy sosnowe, w wielu miejscach zachowały swój pierwotny charakter. Do unikatów na terenie Puszczy Drawskiej należą łęgi jesionowo-wiązowe. Ważnymi komponentami przyrody Puszczy Drawskiej są ekosystemy łąkowe. Są one dziełem działalności człowieka i występują przede wszystkim w dolinach rzecznych, stanowią jednak bardzo ważny element przyrody. Puszcza Barlinecka obejmuje fragment rozległej sandrowej Równiny Gorzowskiej, porośniętej lasami Puszczy Gorzowskiej. Teren ma bogatą sieć hydrograficzną; przecinają go dopływy Noteci: Polka i Santoczna oraz dopływ Warty, Kłodawka. Liczne są niewielkie oczka wytopiskowe, a także torfowiska położone w zagłębieniach terenu. Lasy zajmują ponad 80% powierzchni terenu. Mimo dominacji drzewostanów sosnowych, duży jest udział buczyn i dąbrów. Występuje co najmniej 20 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 5 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Utrzymuje się tu bogata flora naczyniowa, z licznymi gatunkami chronionymi i rzadkimi. W strumieniach występuje krasnorost Hildebrandtia rivularis, którego obecność świadczy o dużej czystości wód. 17 Na terenie objętym LGR znajduje się niespotykana w innych regionach Polski ilość obszarów chronionych, występujących we wszystkich znanych formach prawnych. Są tu m. in. rezerwaty: faunistyczny z miejscem tarliskowym pstrąga potokowego i głowacza białopłetwego oraz torfowiska pojezierne. Świadczy to o szczególnych walorach krajobrazowych, wymagających z jednej strony troski i starań o ich zachowanie, a drugiej będących atutem w tworzeniu oferty turystycznej. Z punktu widzenia prawodawstwa Unii Europejskiej obszary Puszczy Drawskiej i Noteckiej mają szczególne znaczenie w kontekście ochrony przyrody i posiadają status NATURA Uwarunkowania historyczne i kulturowe Uwarunkowania historyczne LGR Pojezierze Dobiegniewskie tworzą ziemie o różnej przynależności geograficznohistorycznej. Są to tereny byłej Marchii Brandenburskiej, Wielkopolski i Marchii Granicznej. Większość obszaru LGR leży na terenie województwa lubuskiego. Specyfika terenów przygranicznych powodowała częste zmiany przynależności państwowej opisywanego regionu aż do pierwszej połowy minionego stulecia. Druga wojna światowa zmieniła przynależność państwową opisywanych terenów. Zniszczenia związane z walkami, spotęgowane dewastacją i grabieżą przez wojska

18 sowieckie, traktujące te tereny jako zdobycz wojenną, rzuciły wyzwanie dla nowych mieszkańców ziem nad Odrą i Wartą. Uwarunkowania historyczne miały zdecydowany wpływ na rozwój gospodarki rybackiej, opartej na naturalnych śródlądowych zbiornikach wodnych. Po II wojnie światowej wszystkie wody śródlądowe zostały włączone do Lasów Państwowych, a następnie w latach zostały przekazane do Gospodarstw Rolnych, w których utworzono Zespoły Rybackie. W tym samym czasie nastąpiło upaństwowienie wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Pierwszy Zespół Rybacki obsługujący obszar pokrywający się z terenem LGR powstał w Ostromęcku koło Bierzwnika, gdzie powstała baza rybacka. Zespół Rybacki obsługiwał wówczas teren należący do dzisiejszego powiatu choszczeńskiego, strzeleckodrezdeneckiego, drawieńskiego. Gospodarka prowadzona była przede wszystkim na jeziorach Choszczno, Pełcz, Kłodawa, Buszów, Morawy, Lubiatów, Wielgie, Chomętowskie, Lipie, Osiek, Rolewice. Ostrowite, Ostrowieckie, Korytnica, Dominikowo, Radęcin, Bierzwnik, Korytowo, Smolary, Lubowo, i obejmowała w sumie ponad 200 jezior, z czego ponad połowa leży na terenie LGR. Zespół Rybacki zatrudniał 40 pracowników etatowych fachowców rybaków, którzy przybyli na te tereny z różnych stron Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy. Tym samym Zespół Rybacki pretendował ówcześnie do jednego z ważniejszych zakładów pracy. Początki funkcjonowania Zespołu Rybackiego były bardzo trudne, brakowało podstawowego sprzętu do prowadzenia gospodarki rybackiej. Odłowione ryby transportowano konno do najbliższej stacji kolejowej. W latach Zespoły Rybackie odłączono od Gospodarstw Rolnych. W ten sposób powstało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Dobiegniew, którego organa nadrzędne mieściły się, zależnie od podziału administracyjnego kraju, w Zielonej Górze, Szczecinie, Gorzowie i Międzyrzeczu. W latach 60-tych część mniejszych jezior przekazano do Polskiego Związku Wędkarskiego. Powierzchnia jezior, na której prowadzona była nadal gospodarka rybacka wynosiła około 7 tysięcy ha, a odławiano z niej około ton ryb rocznie. Lata 60-te były również początkiem pierwszych poważniejszych inwestycji, ponieważ wcześniej wykorzystywano jedynie naturalne jeziora i zbiorniki wodne do hodowli i połowów. Mając na celu lepsze wykorzystanie zasobów wodnych zbudowano między innymi Ośrodek Pstrągowy w Głusku oraz Ośrodek Zarybieniowy w Starym Kurowie. W tym czasie rozpoczęła funkcjonowanie wylęgarnia ryb łososiowatych a w Głusku rozpoczęto produkcję narybku i ryby handlowej pstrąga. Na przełomie lat 60-tych i 70- tych powstał Ośrodek Stawy w Buszowie, ukierunkowany na produkcję ryb karpiowatych. Gospodarstwo podzielone było na brygady jeziorne: Głusko, Pełczyce, Ługi, Dobiegniew, 18

19 Rybakowo i stawowe: Głusko, Buszów, Stare Kurowo. Brygady obsługiwało 25 całorocznych pracowników etatowych oraz pracownicy sezonowi, w tym dwóch ichtiologów, magazynier, trzech kierowców oraz dwóch strażników rybackich. W latach 70-tych w Osieku (gmina Dobiegniew) zbudowano zbiornik zaporowy, zajmujący obszar 65 ha do produkcji karpia handlowego. Średnio odławiano 50 ton karpia rocznie. Na początku 1980 roku do Państwowego Gospodarstwa Rybackiego w Lipianach przekazano brygadę Pełczyce. W roku 1986 wykonano kolejną inwestycję polegającą na budowie stawów o powierzchni 15 ha w Grąsach do produkcji karpia, amura, tołpygi i innych gatunków. W latach 80- tych osiągnięto najwyższe wskaźniki ekonomiczne. Z jezior odławiano średnio 100 ton, a ze stawów 80 ton ryb rocznie. Państwowe Gospodarstwo Rybackie Dobiegniew, które wchodziło ówcześnie w skład Państwowego Gospodarstwa Rybackiego w Międzyrzeczu, przejęte zostało w 1990 roku przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa w Gorzowie Wlkp. w celu jego prywatyzacji. W 1999 roku Gospodarstwo w Dobiegniewie zlikwidowano, a w wyniku prywatyzacji poprzez dzierżawę terenów i obiektów po byłym gospodarstwie powstały podmioty prywatne kontynuujące działalność rybacką, wśród których na uwagę zasługują HOD-Ryb Dobiegniew powstałe na bazie Ośrodka Stawy w Starym Kurowie, Buszów, Grąsy, Głusko, Osiek i jeziora Wielgie w Dobiegniewie, Rolewice oraz Gospodarstwo Rybackie Sieja powstałe na bazie brygady w Ługach. Część jezior należących uprzednio do Państwowego Gospodarstwa Rybackiego Dobiegniew przekazano w zarząd Polskiemu Związkowi Wędkarskiemu, a także wydzierżawiono innym podmiotom prywatnym, które rozpoczęły nowe formy gospodarowania tymi zasobami. Poniższe fotografie ukazują pracę rybaków na terenie LGR w latach 60 i

20 Uwarunkowania kulturowe Licznie zachowane stanowiska archeologiczne świadczą wyraźnie, że dolina Noteci stanowiła niezwykle atrakcyjny teren dla osadnictwa prehistorycznego, korzystny z uwagi na występowanie urodzajnych gleb oraz istnienie wygodnej wodnej drogi komunikacyjnej. W późniejszym okresie miasta położone w pasie nadnoteckim rozwijały się dzięki położeniu na szlakach handlowych. Najważniejsze trakty miały przebieg południkowy i wiodły z Poznania przez Czarnków, Wałcz do Kołobrzegu oraz przez Ujście na Pomorze. Bardzo ważną rolę spełniał również szlak równoleżnikowy, który wiódł Notecią oraz wzdłuż jej brzegów, łącząc miasta nadnoteckie: Drezdenko, Wieleń, Czarnków. Rzeka Noteć już w okresie średniowiecza odgrywała ważną rolę w żegludze śródlądowej jako połączenie Odry i Wisły. W wyniku robót w końcu XVIII w. i na pocz. XIX w. w dolnym i środkowym biegu rzeki długość Noteci uległa skróceniu o połowę. W XIX w. od Pakości do Krzyża na rzece zostały zbudowane liczne śluzy regulacyjne. Rzeka Drawa i Puszcza Drawska dawały również już w czasach prehistorycznych schronienie i wyżywienie ludziom, którzy się tu osiedlali. Sposobem na życie ówczesnych mieszkańców było myślistwo, zbieractwo, bartnictwo oraz rybactwo. Prawo do polowań w Puszczy było zatem często przedmiotem sporów własnościowych. Rybactwo obok myślistwa stanowiło ważną gałąź gospodarki. Do XX wieku zachowały się liczne stare, tradycyjne narzędzia rybackie i metody połowów, a jeszcze kilkanaście lat temu w Głusku znaleźć można było płaskodenne łodzie zbudowane z klepek sosnowych mocowanych na zakładkę, wzmacnianych wręgami z grubych, dębowych gałęzi. Z Puszczą nad Drawą związane są także początki świadomej gospodarki rybackiej. W 1852 roku na dolnej Drawie zbudowano pierwszą na Pomorzu Zachodnim przepławkę dla ryb wędrownych, kolejna powstała w XIX wieku przy tamie w Kamiennej koło Głuska. Od końca XIX wieku rozwijała się także hodowla ryb, zakładano liczna stawy przede wszystkim na śródleśnych ciekach. Bartnictwo, czyli hodowla dzikich pszczół leśnych, było także bardzo popularną dziedziną gospodarki. Liczne barcie zakładane były min.: w lasach okolic Radęcina. Od XVIII wieku bartnictwo wypierane było przez intensywnie rozwijające się pszczelarstwo. Na terenie objętym diagnozą LGR organizowane są corocznie lokalne i międzynarodowe imprezy rybackie, jak m.in. Polsko-Niemieckie Zawody Wędkarskie o puchar Wójta Gminy Zwierzyn, Zawody Wędkarskie o Puchar Srebrnego Leszcza w Skwierzynie, czy też o Puchar Dobiegniewskiego Sandacza. Na terenie LGR wytwarzane są od lat tradycyjne produkty lokalne. W szczególności uwagę należy zwrócić na węgorza, który przygotowywany jest pod różnymi postaciami wg sekretnych receptur w Głusku. Natomiast węgorz wędzony przy gospodarstwie rybackim Sieja w Ługach jest jedyną wyjątkową promocją sprzedaży bezpośredniej. Do najcenniejszych obiektów zabytkowych 20

21 obszaru LGR należą zabytki sakralne i świeckie, wśród których najważniejsza dla gospodarki wodnej jest funkcjonująca na Drawie w okolicach Głuska, elektrownia wodna Kamienna z przełomu XIX i XX w. (najstarsza funkcjonująca elektrownia wodna w Europie). Cenne architektonicznie są również spichlerze, zarówno zniszczone, jaki i odrestaurowane, które pełniły funkcję magazynów do przechowywania płodów rolnych i rybackich. Spójność obszaru LGR Tereny wiejskie i miejsko-wiejskie, na których funkcjonuje LGR Pojezierze Dobiegniewskie cechuje wysoki stopień spójności, którą należy rozpatrywać w odniesieniu do wielu różnorodnych kryteriów. Spójność geograficzna wynika z faktu, że cały obszar LGR stanowi nierozerwalną całość, a przy tym granice administracyjne województwa nie mają wpływu na gospodarkę rybacką, ponieważ większe gospodarstwa rybackie zajmują tereny kilku sąsiadujących ze sobą gmin, jak np. Kłodawa i Nowogródek Pomorski, co było jednym z kryteriów doboru członków stowarzyszenia. Spójność przyrodnicza wynika z podobieństwa ukształtowania terenu oraz ponadprzeciętnej lesistości i jeziorności. Również warunki klimatyczne są jednakowe dla całego obszaru LGR. Spójność kulturowa opiera się o jednolitą kulturę terenów wiejskich i przejawia się między innymi w kultywowaniu podobnych zwyczajów, obrzędów, a także przenikaniu się kultury grup etnicznych i wzajemnym czerpaniu z dorobku sąsiadów. Obszar LGR jest o tyle charakterystyczny, że zamieszkują go potomkowie ludzi przybyłych na te tereny z różnych stron Polski, w czasach powojennych. Pamiętać należy, iż tę część Polski stanowią ziemie odzyskane, stąd kształt dzisiejszej kultury regionu wyznaczają wpływy różnych kultur i obyczajów. Godne uwagi jest to, iż kultywuje się tradycje przybyłych grup etnicznych, co tworzy swoisty melanż kulturowy, niezwykle barwny i ciekawy. Dzieje się tak między innymi za sprawą silnej mniejszości łemkowskiej, którą integruje funkcjonująca parafia prawosławna i cerkiew w Ługach utworzona w latach 50-tych w opuszczonym kościele protestanckim. Za sprawą Watry Łemkowskiej w Ługach, będącej stałym wydarzeniem w kalendarzu imprez, podczas której prezentowany jest folk łemkowski, teren LGR co rok odwiedza ok. półtora tysiąca osób z całego kraju i zagranicy. Spójność demograficzna oznacza, w niniejszym przypadku, z jednej strony zderzenie kilku kultur, pozostałości po dziejach historycznych tych ziem, a drugiej strony jednakowo młode społeczeństwo, w jednakowych proporcjach ze względu na płeć w każdej gminie. Na koniec należy podkreślić spójność historyczną tych ziem, w szczególności w kontekście gospodarki opartej na rybackości, co szczegółowo zostało przedstawione w punkcie powyżej. 21

22 2.3. Charakterystyka społeczno-gospodarcza obszaru, w tym potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru Demografia Na terenie 1914 km 2 stanowiącym obszar LGR żyje w sumie ponad 73,5 tysiące osób, co daje średnio nieco ponad 38 osób na km 2, co jest wskaźnikiem niskim w porównaniu z gęstością zaludnienia w kraju w 2008 r. na poziomie 122os/km 2. Najwięcej ludzi zamieszkuję gminę Strzelce Krajeńskie os., natomiast najmniejsza pod względem ludności jest gmina Nowogródek Pomorski osoby. W sześciu gminach LGR przewagę stanowią kobiety, a mężczyźni dominują nieznacznie w gminach Nowogródek Pomorski oraz Zwierzyn. 22 Z analizy danych opublikowanych przez GUS na rok 2008 wynika, że ludność zamieszkująca obszar LGR, jest społeczeństwem stosunkowo młodym. Najwięcej mieszkańców, aż 64% stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Grupa ta wraz z osobami w wieku przedprodukcyjnym stanowi nieco ponad 87% całej społeczności. Pozostała część ludności to kobiety powyżej 60 roku życia i mężczyźni powyżej 65 roku życia. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 września 2008 r. w sprawie przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów, stopa bezrobocia według stanu na dzień 30 czerwca 2008 r., w kraju wynosiła 9,4%, dla porównania w regionie lubuskim 11,5%, w zachodniopomorskim 13,2%. Poziom bezrobocia w powiecie strzelecko-drezdeneckim wynosił w tym okresie 19,1 %, w powiecie międzyrzeckim 15,1%, a w powiecie myśliborskim 13,6%. W odniesieniu do analogicznego miesiąca roku wcześniejszego liczba bezrobotnych była niższa. W obydwu analizowanych latach, we wszystkich gminach LGR kobiety stanowiły ponad połowę bezrobotnych. W każdym przypadku kobiety mają największe problemy ze zdobyciem miejsca pracy. Wiąże się to w dużym stopniu z uwarunkowaniami historyczno kulturowymi na analizowanym obszarze, wg których kobieta najczęściej zajmowała się gospodarstwem domowym i wychowaniem niepełnoletnich dzieci. Działalność gospodarcza i rolnicza Działalność rolnicza na terenach wiejskich objętych diagnozą uwarunkowana jest głównie czynnikami przyrodniczymi, wśród których dominuje oceaniczny, czyli chłodniejszy klimat oraz niska jakość gleb. Największą grupę, bo ok. 60%, stanowią małe gospodarstwa rolne o wielkości do 2 ha. Najczęściej uprawiane zboża to pszenica, jęczmień i żyto, a z warzyw ziemniaki oraz warzywa gruntowe. Działalność rolnicza przeważa w Gminie

23 Strzelce Krajeńskie, gdzie ponad 25% obszaru gminy stanowią grunty rolne, a gleby są najżyźniejsze. W gminach Kłodawa i Strzelce Krajeńskie prowadzona jest działalność sadownicza i ogrodnicza. Na terenie gminy Stare Kurowo prowadzona jest hodowla jeleniowatych. Sprzyja temu duża ilość terenów zielonych położonych w dolinie Noteci. W miejscowościach Pławin i Przynotecko powstały w ostatnich latach jedne z największych hodowli daniel w Europie. Pogłowie zwierząt szacuje się na ok szt. Na terenie LGR, na koniec 2008 roku w systemie REGON zarejestrowanych było ponad 5 tysięcy podmiotów gospodarczych z sektora publicznego i prywatnego. Jak wynika ze szczegółowej analizy danych, aż 90% podmiotów gospodarczych prowadzonych w sektorze prywatnym to działalność zarejestrowana na osoby fizyczne. Sytuacja ta jest analogiczna dla każdej z gmin, a największy % udział podmiotów zarejestrowanych na osobę fizyczną w stosunku do wszystkich podmiotów sektora prywatnego obserwuje się w gminach: Dobiegniew 92% i Skwierzyna 91%. Przeważają firmy małe, zatrudniające do pięciu pracowników, co świadczy o dużej przedsiębiorczości mieszkańców regionu. Średnie zatrudnienie w przedsiębiorstwie prywatnym funkcjonującym na terenie LGR wynosi 2,5 osoby, gdzie w Unii Europejskiej jest to 7-8 pracowników. 23 Podmioty gospodarcze funkcjonujące na terenie LGR prowadzą działalność głównie w produkcji galanterii i stolarki drzewnej oraz metalowej. Kilka podmiotów z powodzeniem zajmuje się produkcją odzieży oraz obuwia. Szereg firm należy do sektora nasiennictwa. W ostatnich trzech latach zarejestrowano również podmioty działające w branży budowlanej, zarówno w produkcji i sprzedaży materiałów budowlanych, jak i w usługach budowlanych. Dużą aktywność wykazują podmioty działające w usługach gastronomicznych i hotelowych i noclegowych, co świadczy o rosnącej świadomości potencjału turystycznego tych terenów. Natomiast pojedyncze przypadki stanowią firmy zajmujące się produkcją opakowań tekturowych, hodowlą norek, czy uprawą szparagów. Brak jest dużych zakładów przemysłowych, które zanieczyszczają środowisko. Na terenie LGR prowadzona jest działalność w zakresie przetwórstwa ryb, skorupiaków, mięczaków i pozostałych organizmów wodnych. Firma Las w Skwierzynie jest jedną z największych firm w Polsce o bogatej tradycji w skupie, przetwórstwie i eksporcie dziczyzny oraz ślimaków. Funkcjonuje od 1968 roku, a od 1993 rozpoczęła eksport ślimaków. W ofercie firma posiada sprzedaż krajową, hurtową i detaliczną ślimaków, zarówno mięsa jak i wyrobów gotowych do spożycia.

24 Infrastruktura społeczna W systemie opieki zdrowotnej na obszarze objętym LGR funkcjonują publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, indywidualne praktyki lekarskie /specjalistyczne/, prywatne praktyki lekarskie. Szpitale znajdują się w Drezdenku i w Skwierzynie. Na terenie każdej z ośmiu gmin działają Ośrodki Pomocy Społecznej. Postępujące zubożenie społeczeństwa, wzrost bezrobocia, szczególnie na wsi, powoduje systematyczny wzrost udzielanej pomocy, m.in. poprzez wypłacanie ustawowych zasiłków, rent i jednorazowych świadczeń. Ponadto Ośrodki prowadzą pomoc w postaci dożywiania dzieci i młodzieży w okresie nauki w szkole, zakupu ubrań, usług opiekuńczych, pokrywania wydatków na świadczenia zdrowotne, zasiłków celowych na wydatki powstałe w wyniku zdarzeń losowych, sprawiania pogrzebu oraz zasiłków w naturze. Ośrodki dofinansowywane są z budżetu gminy. Infrastrukturę oświatową funkcjonująca na obszarze LGR stanowi łącznie 51 jednostek edukacyjnych, na które składają się szkoły podstawowe, gimnazjalne, średnie i przedszkola. Największą liczbę szkół posiada Gmina Drezdenko- 15 placówek edukacyjnych, natomiast najmniej Gminy Nowogródek Pomorski i Stare Kurowo- po 3 placówki edukacyjne. Na obszarze objętym LGR nie ma żadnej szkoły o specjalności rybackiej, która kształciłaby kadry na potrzeby obecnych i przyszłych gospodarstw rybackich. Na sieć placówek kulturalnych na obszarze LGR składają się: biblioteki, obiekty muzealne zajmujące się problematyką głównie II wojny światowej. Na uwagę zasługuje Muzeum Puszy Drawskiej i Noteckiej im. F. Grasia w Drezdenku, które w chwili obecnej posiada półtora tysiąca eksponatów. Placówka skupia się na pozyskiwaniu eksponatów z zakresu historii, etnografii i przyrody. W niewielu gminach funkcjonują gminne ośrodki kultury, a kina działają jedynie w Skwierzynie i Drezdenku. Brak jest teatrów, a także miejsc, ze stałą ekspozycją dorobku kultury i tradycji np. rolniczych, rybackich, rzemieślniczych, rękodzielniczych, etc. Jednak w każdej gminie istnieją unikalne zbiory prywatne i publiczne starych narzędzi i przyrządów do pracy w gospodarstwie rolnym i rybackim zgromadzone w piwnicach i strychach. Na podstawie analizy infrastruktury kulturalnej terenów objętych diagnozą można wysnuć wniosek, iż dostęp do kultury, zarówno dla mieszkańców, jak i odwiedzających region turystów, jest utrudniony, a stała oferta kulturalna ukierunkowana przede wszystkim na sezon letni. Jest to szczególnie widoczne jesienią i zimą, kiedy liczba festynów, festiwali, przeglądów i innych cyklicznych imprez kulturalnych jest znacznie mniejsza. 24

25 Wykres 3. Placówki edukacyjne i kulturalne na obszarze LGR Biblioteki Muzea Kina ZST Licea Gmina Kłodawa Gmina Nowogródek Pomorski Gmina Strzelce Krajeńskie Gmina Drezdenko Gmina Dobiegniew Gmina Zwierzyn Gmina Stare Kurowo Gmina Skwierzyna Gimnazja Szkoły podstawowe 25 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z gmin Istniejące i potencjalne przedsiębiorstwa stawiają na bezpieczeństwo zarówno dotyczące osób oraz środowiska naturalnego. Takie bezpieczeństwo gwarantuje m.in. Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej znajdująca się w Strzelcach Krajeńskich. Ponadto w każdej gminie należącej do LGR funkcjonuje obecnie, co najmniej jedna jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej oraz komenda, komisariat lub posterunek policji. Organizacje pozarządowe Na omawianym obszarze funkcjonuje kilkadziesiąt organizacji pozarządowych. Głownie skupiają się na działalności historyczno-kulturowej oraz działalności wokół sportu. W każdej gminie istnieją też organizacje działające na rzecz ludzi starszych. Do ważniejszych należy zaliczyć Stowarzyszenie Woldenberczyków i Fundację Woldenberczyków w Dobiegniewie, które kultywują pamięć o oficerach jeńcach Oflagu IIC Woldenberg w miejscu, którego działa obecnie Muzeum Woldenberczyków oraz Fundację Pomocy Wzajemnej Barka z siedzibą w Drezdenku, Uniwersytet III Wieku w Skwierzynie, czy Stowarzyszenie Miłośników Kultury Łemkowskiej w Strzelcach Krajeńskich. Na rzecz wsparcia MŚP działa Stowarzyszenie Wspierania Małej Przedsiębiorczości w Dobiegniewie, udzielające pożyczek i dotacji na prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Najaktywniejszą organizacją pozarządową, która realizuje zadania związane z organizowaniem i promowaniem połowów, chowu i hodowli ryb lub wędkarstwa, jest Polski Związek Wędkarski, reprezentowany przez koła we wszystkich gminach należących do LGR. Na terenie objętym diagnozą funkcjonuje również Społeczna Straż Rybacka. Jest to działająca społecznie instytucja, która zrzesza wędkarzy chętnych chronić nasze wody i ryby. Zadaniem Społecznej Straży Rybackiej jest współdziałanie z Państwową Strażą Rybacką w zakresie kontroli przestrzegania ustawy o rybactwie śródlądowym oraz przepisów wydanych na jej podstawie.

26 Infrastruktura techniczna Sieć dróg publicznych (gminnych, powiatowych, regionalnych i krajowych) jest dobrze rozwinięta, dzięki czemu dostępność komunikacyjna regionu jest bardzo dobra. Dobrze rozwinięta jest sieć wodociągowa, której łączna długość wynosi ponad 500 km. Dostarcza ona wodę do ponad tys. odbiorców. Również dobrze rozwinięta jest sieć kanalizacyjna, której łączna długość na terenie objętym LGR wynosi 213,4 km. Dość dobrze prezentuje się również sieć energetyczna, która skupia ponad tys. odbiorców energii elektrycznej o niskim napięciu. Najsłabiej rozwiniętą siecią jest sieć gazowa, która ze względu na swoją małą powszechność jest w ciągłej rozbudowie. Dość istotnym problemem związanym z infrastrukturą techniczną, jest dostęp do Internetu. Na podstawie Inwentaryzacji stanu teleinformatycznej infrastruktury szerokopasmowej na terenie Województwa Lubuskiego stwierdza się, iż na terenie gmin objętym LSROR (brak danych dla Nowogródka Pomorskiego) istnieje ograniczony dostęp do Internetu w postaci publicznych oraz płatnych punktów. Odsetek miejscowości w poszczególnych gminach, w których jest możliwość skorzystania z publicznego dostępu do Internetu waha się od 25% w gminie Skwierzyna, do 4% w gminie Dobiegniew. Dokument definiuje obszary zagrożone wykluczeniem cyfrowym, tj. obszary, na których nie ma możliwości uzyskania dostępu do Internetu. Odsetek miejscowości w poszczególnych gminach, w których nie ma możliwości skorzystania z płatnego dostępu do sieci waha się od 64,2% w gminie Dobiegniew i 61% w gminie Strzelce Krajeńskie, do 23,5% w gminie Skwierzyna. Obszary gdzie występuje problem z odstępem do Internetu, to przede wszystkim małe miejscowości, prawie 58% z nich to wsie liczące do 500 mieszkańców. 26 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna Ze względu na swoje usytuowanie, blisko wielkich ośrodków miejskich (min. Berlin, Poznań, Gorzów) i warunki przyrodnicze tereny LGR Pojezierze Dobiegniewskie należy uznać za szczególnie kwalifikujące się do rozwoju wszystkich form turystyki, zarówno aktywnej, jak i biernej, odpowiadającej różnym grupom społecznym i wiekowym. Jednak region ten posiada słabo rozbudowaną infrastrukturę turystyczną, a istniejąca wymaga gruntownej modernizacji, ze względu na wysoki stopień amortyzacji i brak zgodności z obowiązującymi obecnie standardami europejskimi i wymaganiami turystów. Szczególne braki zauważalne są w kwestii punktów informacji turystycznej, które działają zazwyczaj jako komórki Urzędów Gmin, a obsługę turysty traktują jako dodatkowe, obciążające zajęcie. Jedynie w Strzelcach Krajeńskich informacja turystyczna zlokalizowana jest w centrum miasta i obsługuje turystów niezależnie od godzin funkcjonowania Urzędu Miasta. W każdej gminie brakuje profesjonalnego, zintegrowanego podejścia do promocji turystki oraz instytucji zajmujących się promocją i rozwojem turystyki. Diagnoza