Zagospodarowanie turystyczno rekreacyjne lasów miejskich w Toruniu

Transkrypt

1 Gmina Miasta Toruń ul. Wały gen. Sikorskiego Toruń Temat opracowania: : Zagospodarowanie turystyczno rekreacyjne lasów miejskich w Toruniu Zespół wykonawczy: BEST CONSULTING PLUS Sp. z o.o. ul. Roździeńskiego Piekary Śląskie Filia: ul. Sucha Sosnowiec Data opracowania: 12/2016 Nr opracowania: 01/12/2016

2 SPIS TREŚCI 1 PODSUMOWANIE DANYCH NA TEMAT PRZEDSIĘWZIĘCIA Wnioskodawca przedsięwzięcia Podmioty odpowiedzialne za realizację przedsięwzięcia Potencjał techniczny, prawny, finansowy, administracyjny beneficjenta Beneficjent i inne podmioty Dane dotyczące przedsięwzięcia Tytuł przedsięwzięcia Podstawowe niedobory istniejącego systemu Cele przedsięwzięcia Opis przedsięwzięcia w tym zakres rzeczowy i koszt przedsięwzięcia Wyniki analizy wykonalności, popytu i opcji Biorąc pod uwagę najbardziej korzystne rozwiązanie pod względem jakościowym, ilościowym i ekonomicznym - wybrano wariant Zgodność przedsięwzięcia z Programem Operacyjnym oraz polityką Polski i UE w zakresie ochrony środowiska Analiza oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, z uwzględnieniem potrzeb dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia zmian klimatu Plan wdrożenia przedsięwzięcia Struktura instytucjonalna realizacji przedsięwzięci Niezbędne działania instytucjonalne i administracyjne Harmonogram realizacji przedsięwzięcia Wyniki analizy finansowej Plan finansowania przedsięwzięcia Wyniki analizy trwałości finansowej Wyniki analizy kosztów i korzyści Wyniki analizy ryzyka i wrażliwości OPIS ISTNIEJĄCEGO SYSTEMU Lokalizacja przedsięwzięcia Opis lokalizacji przedsięwzięcia Dostępność terenów pod inwestycje, struktura własności, koszty zakupu oraz rekompensat Zgodność przedsięwzięcia z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Sposób obecnego zagospodarowania i wykorzystania terenu Źródła historycznych zanieczyszczeń/degradacji Analiza stanu prawnego terenów pod kątem spełnienia zasady zanieczyszczający płaci Analiza potencjalnych zagrożeń Opis dotychczasowych działań naprawczych prowadzonych na terenach objętych projektem Opis niedoborów jakościowych i ilościowych w stosunku do stanu pożądanego Kierunki zagospodarowania terenów objętych wnioskiem wynikające z przyjętych dokumentów strategicznych ANALIZA POTRZEB GENERUJĄCYCH REALIZACJĘ PROJEKTU Uwarunkowania społeczne i środowiskowe realizacji projektu Identyfikacja odbiorców korzyści wynikających z realizacji projektu ANALIZA WYKONALNOŚCI PRZEDSIĘWZIĘCIA WRAZ Z ANALIZĄ OPCJI Zakres i metodyka analizy Analiza wykonalności (identyfikacja możliwych rozwiązań lokalizacyjnych i technologicznych, w tym wariantów poddanych analizie) Analiza opcji Analiza strategiczna zidentyfikowanie najbardziej korzystnych rozwiązań (analiza jakościowa) Analiza rozwiązań technologicznych (analiza opcji ilościowa) Wybór najlepszego rozwiązania spośród rozważanych opcji wraz z uzasadnieniem dokonanego wyboru ANALIZA INSTYTUCJONALNA PRZEDSIĘWZIĘCIA Charakterystyka rozważanych rozwiązań inwestycyjnych w fazie inwestycyjnej i operacyjnej przedsięwzięcia Analiza SWOT zidentyfikowanych rozwiązań instytucjonalnych Wskazanie najefektywniejszego rozwiązania instytucjonalnego wraz z uzasadnieniem Strona 1-2

3 6 OPIS PROJEKTU Cele projektu Zakres rzeczowy projektu Opis i charakterystyka wybranego rozwiązania technicznego Podstawowe parametry techniczne Opis podstawowych obiektów i urządzeń, w tym zakres działań podejmowanych w ramach przedsięwzięcia Wpływ realizacji projektu na efektywność energetyczną, zapewnienie oszczędności wody oraz zachowanie lub przywrócenie różnorodności biologicznej Sposób zagospodarowania produktów ubocznych Lokalizacja przedsięwzięcia Opis lokalizacji przedsięwzięcia Dostępność terenów pod inwestycje, koszty zakupu oraz rekompensat Zgodność przedsięwzięcia z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Kwalifikowane i niekwalifikowane koszty inwestycyjne projektu ze wskazaniem przyjętej metodyki ich szacowania identyfikacja czy projekt jest projektem dużym Koszty przygotowawcze Koszty prac budowlano montażowych, wielkość nakładów na majątek trwały Pozostałe kategorie kosztów Zbiorcze zestawienie zadań budowlanych Działania informacyjno-promocyjne Niezbędne inwestycje odtworzeniowe przedsięwzięcia w fazie operacyjnej ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO, Z UWZGLĘDNIENIEM POTRZEB DOTYCZĄCYCH PRZYSTOSOWANIA SIĘ I ŁAGODZENIA ZMIAN KLIMATU ORAZ ODPORNOŚCI NA KLĘSKI ŻYWIOŁOWE Zgodność projektu z politykami ochrony środowiska Sposób wdrożenia przez projekt polityki UE w zakresie zrównoważonego rozwoju, ochrony środowiska, w tym przyrody, zmian klimatu Przyczynienie się wdrożenia projektu do przestrzegania zasady ostrożności i działań zapobiegawczych Sposób wdrożenia przez projekt zasady zapobiegania zanieczyszczeniom źródła i zasady zanieczyszczający płaci Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (OOŚ) (o ile dotyczy) Klasyfikacja przedsięwzięcia pod katem wymogu przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko w świetle przepisów prawa polskiego i UE Stan zaawansowania wymaganych postępowań ws. OOŚ, ocena poprawności przeprowadzonych procedur pod kątem zgodności z wymogami Dyrektywy 2011/92/UE Ocena wpływu przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 wraz z prezentacją przeprowadzonych postępowań administracyjnych Rozwiązania na rzecz zmniejszenia lub skompensowania negatywnego oddziaływania na środowisko Spójność przedsięwzięcia z sektorowymi planami i programami związanymi z wdrożeniem polityki wspólnotowej Przystosowanie się do zmian klimatu i łagodzenie zmian klimatu, a także odporność na klęski żywiołowe Realizacja celów w zakresie zmian klimatu zgodnie ze strategią Europa Zagrożenia związane ze zmianą klimatu, kwestie dotyczące przystosowania się do zmian klimatu i ich łagodzenia oraz odporność na klęski żywiołowe Zapewnienie odporności na bieżącą zmienność klimatu i przyszłą zmianę klimatu w ramach projektu Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko Plany i programy podlegające ocenom oddziaływania na środowisko (zgodnie z Dyrektywą 2001/42/WE), z których wynika realizacja przedsięwzięcia Uwzględnienie skutków realizacji przedsięwzięcia w sporządzonych prognozach oddziaływania planów i programów na środowisko PLAN WDROŻENIA I FUNKCJONOWANIA PROJEKTU Struktura wdrażania przedsięwzięcia, zestawienie i harmonogram niezbędnych działań, w tym instytucjonalnych i administracyjnych w celu wdrożenia przedsięwzięcia Struktura i schemat organizacyjny JRP Proponowany zakres kontraktów, procedury kontraktowe, harmonogram ogłaszania przetargów i podpisywania kontraktów Harmonogram realizacji przedsięwzięcia oraz plan płatności Zarządzanie infrastrukturą po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia Opis struktury organizacyjnej i własnościowej po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia Strona 1-3

4 8.6 Zachowanie trwałości projektu PLAN FINANSOWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA Struktura i źródła finansowania kosztów kwalifikowanych i niekwalifikowanych przedsięwzięcia z podziałem na lata realizacji inwestycji Ocena zdolności beneficjenta i innych podmiotów (o ile dotyczy) do zapewnienia wkładu własnego i informacja o stanie zaawansowania pozyskania środków zewnętrznych Przewidywane sposoby i ocena realności ustanowienia zabezpieczeń dla zwrotnych źródeł finansowania inwestycji (o ile dotyczy) z uwzględnieniem wyników analizy ryzyka ANALIZA FINANSOWA I ANALIZA TRWAŁOŚCI Założenia makroekonomiczne, metodyka analizy finansowej i analizy trwałości Prognoza przychodów i kosztów w okresie odniesienia dla scenariusza bez projektu i scenariusza z projektem Założenia i prognozy kosztów operacyjnych (wg ich rodzajów) oraz pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych Prognoza przychodów, w tym strategia cenowa (o ile dotyczy) Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy (o ile dotyczy) Prefinansowanie wydatków związanych z projektem Założenia analizy finansowej i analizy finansowej efektywności przedsięwzięcia (o ile dotyczy) Identyfikacja czy projekt generuje dochód Obliczenie maksymalnego wkładu funduszy UE (o ile dotyczy) Analiza finansowej efektywności przedsięwzięcia (o ile dotyczy) Obliczenie zwrotu z inwestycji (FNPV/C i FIRR/C bez i z wsparciem UE) Obliczenie zwrotu z kapitału krajowego (FNPV/K i FIRR/K bez i z wsparciem UE) o ile dotyczy Prognoza sprawozdań finansowych beneficjenta i innych podmiotów (o ile dotyczy) Ocena prognoz sprawozdań finansowych beneficjenta i innych podmiotów (o ile dotyczy), w kontekście potwierdzenia ich trwałości finansowej w fazie operacyjnej ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI Metodyka analizy kosztów i korzyści (analizy ekonomicznej) Analiza kosztów związanych z realizacją przedsięwzięcia z punktu widzenia społeczności (jakościowa i ilościowa) Analiza korzyści związanych z realizacją przedsięwzięcia z punktu widzenia społeczności (jakościowa i ilościowa), w tym skutki przedsięwzięcia dla zatrudnienia Analiza ekonomiczna (o ile dotyczy) Korekty przepływów pieniężnych przedsięwzięcia Obliczenie ekonomicznej wartości bieżącej netto (ENPV) i ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu (ERR) ANALIZA RYZYKA I WRAŻLIWOŚCI Analiza wrażliwości (o ile dotyczy) Badane zmienne i ich wpływ na wskaźniki finansowej i ekonomicznej efektywności przedsięwzięcia oraz jego trwałość finansową Zestawienie zmiennych zidentyfikowanych jako krytyczne Wartości progowe dla zmiennych krytycznych Jakościowa analiza ryzyka Lista zidentyfikowanych czynników ryzyka Matryca ryzyka (przyczyny wystąpienia ryzyka, ew. związek z analizą wrażliwości, skutki i prawdopodobieństwo wystąpienia, poziom ryzyka, mitygacja ryzyka, ryzyka rezydualne) Interpretacja matrycy ryzyka Strona 1-4

5 SPIS RYSUNKÓW I TABEL Tabela, 1: Lokalizacja inwestycji Mapa, 2: Mapa poglądowa lokalizacyjna Wykres, 3: Stężenie pyłu PM Wykres, 4: Stężenie pyłu PM2, Wykres, 5: Stężenie pyłu PM2, Wykres, 6: Stężenie dwutlenku azotu Tabela, 7: Zestawienie średnich rocznych stężeń zanieczyszczeń powietrza mierzonych metodami automatycznymi i manualnymi z roku 2015 na tle lat Tabela, 8: Normowane stężenia zanieczyszczeń powietrza w 2015 roku ze stałych stacji pomiarowych [µg/m 3 ] Tabela, 9: Analiza potencjalnych zagrożeń Wykres, 10: Drzewo problemów Wykres, 11: Mieszkańcy Torunia wg płci Wykres, 12: Mieszkańcy Torunia wg płci i wykształcenia Tabela, 13: Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem na danym obszarze Tabela, 14: Przekroczenia dopuszczalnego poziomu pyłu PM10 w Toruniu Tabela, 15: Przekroczenia dopuszczalnego poziomu ozonu w powietrzu w Toruniu Wykres, 16: Szacunkowa liczba turystów 2013r w Toruniu Wykres, 17: Skąd pochodzą turyści polscy Wykres, 18: Z czym turystom kojarzy się Toruń Wykres, 19: Opinie turystów na temat Torunia Wykres, 20: Skąd pochodzą turyści zagraniczni Wykres, 21: Piramida potrzeb Tabela, 22: Prognoza popytu w obszarze oddziaływania projektu Tabela, 23: Warianty DGC Tabela, 24: Analiza SWOT rozwiązań instytucjonalnych Schemat, 25: Drzewo celów Zdjęcie, 26: Przykładowe urządzenie street workout park Zdjęcie, 27: Przykładowy plac zabaw naturalnych Zdjęcie, 28: Przykładowy tor jazdy ekstremalnej Zdjęcie, 29: Przykładowy tor jazdy dla najmłodszych Zdjęcie, 30: Schemat połączeń rowerowych w Toruniu Tabela, 31: Wskaźniki projektu Tabela, 32: Matryca logiczna projektu Zdjęcie, 33: Mapa przewietrzania miasta Schemat, 34: Schemat organizacyjny dot. wdrażania i realizacji projektu Tabela, 35: Doświadczenie Wnioskodawcy w realizacji projektów Tabela, 36: Plan zamówień Tabela, 37: Harmonogram realizacji projektu Tabela, 38: Struktura finansowania inwestycji Tabela, 39: Założenia makroekonomiczne Tabela, 40: Wskaźniki rentowności projektu, bez dotacji Tabela, 41: Wskaźniki rentowności projektu, z dotacją Tabela, 42: Analiza korzyści społecznych Tabela, 43: Analiza zmiennych Tabela, 44: Czynniki ryzyka Tabela, 45: Matryca ryzyka Tabela, 46: Interpretacja matrycy ryzyka Strona 1-5

6 1 PODSUMOWANIE DANYCH NA TEMAT PRZEDSIĘWZIĘCIA 1.1 Wnioskodawca przedsięwzięcia Gmina Miasta Toruń, ul. Wały Generała Sikorskiego 8, Toruń. Tel: NIP: , REGON: Podmioty odpowiedzialne za realizację przedsięwzięcia Jedynym podmiotem realizującym projekt jest Gmina Miasta Toruń, ul. Wały Generała Sikorskiego 8, Toruń Potencjał techniczny, prawny, finansowy, administracyjny beneficjenta Potencjał techniczny Wszelkie prace budowlane w ramach projektu będą prowadzone przy wykorzystaniu zaplecza administracyjnego będącego w posiadaniu Beneficjenta i wykonawców wyłonionych w drodze przetargu zgodnie z Ustawą Prawo Zamówień Publicznych. Zakłada się, że wszystkie prace prowadzone będą z wykorzystaniem najlepszych dostępnych obecnie technologii. W okresie gwarancyjnym, określonym w umowie z Wykonawcą, usuwane będą wszelkiego typu usterki. Wszystkie materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia będą posiadały odpowiednie atesty i normy. Zastosowane rozwiązania mają zapewnić jak najdłuższą eksploatację przedmiotów powstałych w wyniku realizacji projektu bez konieczności ponoszenia nakładów odtworzeniowych w krótkim okresie czasu. Potencjał prawny Gmina Miasta Toruń będzie właścicielem majątku powstałego w wyniku realizacji projektu, jakkolwiek za właściwe utrzymanie powstałej w jego ramach infrastruktury, odpowiedzialny będzie Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia, ze środków przewidzianych na bieżące utrzymanie terenów zieleni. W trakcie wdrażania projektu Beneficjent będzie przestrzegał Ustawę Prawo Zamówień Publicznych z dnia r. z późn. zm. (Dz. U. 2015, poz z późn. zm.) Przy wyborze wykonawców zadań będą przestrzegane przepisy ww. ustawy. Strona 1-6

7 Potencjał finansowy Wnioskodawca posiada odpowiedni potencjał finansowy, który umożliwi realizację planowanego projektu oraz zapewni płynność finansową i późniejsze funkcjonowanie w trakcie trwałości projektu. Środki na projekt zostały zabezpieczone w Wieloletniej Prognozie Finansowej Miasta Torunia (zwaną dalej WPF). Realizacja projektu nie będzie kolidowała z innymi zobowiązaniami Beneficjenta. Jednocześnie, środki pieniężne na wydatki związane z utrzymaniem majątku powstałego w ramach Projektu będą każdego roku rezerwowane w budżecie Wnioskodawcy. Wartość niniejszej inwestycji stanowi jedynie śladową wielkość budżetu Beneficjenta, co zapewnia bezpieczeństwo finansowania i potencjał do realizacji inwestycji. Potencjał administracyjny Osoby zaangażowane w realizację projektu, posiadają odpowiednie przygotowanie merytoryczne i doświadczenie we wdrażaniu projektów unijnych. Beneficjent ma odpowiednie doświadczenie w realizacji zadań współfinansowanych ze środków europejskich. W poprzednich latach aktywnie występował i starał się o dofinansowanie swoich projektów. Gmina Miasta Toruń poprzez Urząd Miasta Toruń posiada wyodrębnione w swojej strukturze organizacyjnej jednostki oraz osoby odpowiedzialne za prawidłową realizację niniejszego przedsięwzięcia Beneficjent i inne podmioty Jedynym beneficjentem jest Gmina Miasta Toruń. 1.3 Dane dotyczące przedsięwzięcia Tytuł przedsięwzięcia Zagospodarowanie turystyczno rekreacyjne lasów miejskich w Toruniu Podstawowe niedobory istniejącego systemu W celu zidentyfikowania niedoborów jakościowych i ilościowych, przeprowadzono analizę społeczno-gospodarczą obecnego stanu miasta Toruń. Umożliwiło to określenie głównego problemu w odpowiedzi, na który zrealizowany zostanie niniejszy projekt oraz możliwe rozwiązania. Analiza przyczynowo skutkowa problemów została przedstawiona w postaci drzewa problemów. Na podstawie prowadzonych obserwacji oraz analizie danych statystycznych zidentyfikowano problem główny jakim jest stopniowa degradacja i spadek powierzchni terenów zieleni w mieście Toruń. Strona 1-7

8 Zidentyfikowano również następujące problemy szczegółowe: zły stan przestrzeni miejskiej oraz jej niska jakość przyrodnicza, brak środków na właściwe zagospodarowanie terenów biologicznie czynnych, które wraz z problemem głównym w konsekwencji prowadzą do: nie w pełni wykorzystanego potencjału rekreacyjnego i turystycznego Miasta, nasilającego się zjawiska tzw. miejskiej wyspy ciepła, spadek różnorodności biologicznej na terenie Miasta a tym samym do: pogorszenia stanu środowiska naturalnego i zwiększonej emisji zanieczyszczeń do atmosfery, wzrastających zagrożeń związanych z negatywnymi skutkami zmian klimatu Cele przedsięwzięcia Cel główny projektu: Wzrost powierzchni terenów zieleni poprzez zahamowanie degradacji istniejącego obszaru biologicznie czynnego na terenie lasu Rudelka zlokalizowanego w Toruniu. Projekt zakłada kształtowanie ciągłości powiązań miejskiego systemu ekologicznego poprzez rewitalizację i ochronę istniejącej zieleni leśnej oraz jej wzbogacanie i pielęgnację, a także eliminację gatunków obcych, inwazyjnych. Organizację funkcji parkowych, umożliwiających realizację wypoczynku i rekreacji pośród zieleni i przyrody mieszkańcom w różnych grupach wiekowych, z uwzględnieniem ochrony walorów form wydmowych i zadrzewień oraz podnoszenia jakości stanu siedlisk przyrodniczych poprzez poprawę i urozmaicenie bioróżnorodności naturalnej. Cele szczegółowe projektu: udostępnienie mieszkańcom i odwiedzającym wysokiej jakości przestrzeni miejskiej w postaci urządzonego i uporządkowanego terenu lasu miejskiego, zachowanie trwałości i ciągłości lasów tworzących otulinę dla miasta zapewnienie wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców Torunia a w szczególności Osiedla Młodych, Chełmińskiego Przedmieścia, Osiedla Św. Klemensa, ochrona gatunków poprzez ukierunkowanie ruchu rekreacyjnego, podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, scalanie terenów zieleni miejskiej z terenami leśnymi za pomocą nowych nasadzeń uzupełniających; udostępnianie fragmentów lasów komunalnych dla potrzeb turystyki i rekreacji z uwzględnieniem zapisów Planu Urządzenia Lasu Komunalnego; ograniczenie hałasu komunikacyjnego dla okolicznych mieszkańców ochrona środowiska działania przeciwpyłowe, przeciwerozyjne, retencyjne, przeciwwibracyjne Strona 1-8

9 Cele ogólne projektu: poprawa stanu jakości środowiska naturalnego w województwie kujawsko-pomorskim, poprawa jakości przestrzeni na terenie lasów miejskich pomiędzy ul. Bema a ul. Balonową (tzw. Rudelka ) w Toruniu, poprawa jakości życia mieszkańców Torunia, wzrost różnorodności biologicznej na terenie Miasta Torunia, poprawa stanu jednego z terenów o największym pozytywnym wpływie na przewietrzanie Miasta Torunia, wzrost potencjału rekreacyjnego i turystycznego Miasta Toruń Opis przedsięwzięcia w tym zakres rzeczowy i koszt przedsięwzięcia Przedmiotem inwestycji jest zagospodarowanie turystyczno rekreacyjne lasów miejskich Rudelka w Toruniu. Inwestycja będzie realizowana w systemie zaprojektuj i wybuduj jednak nie wyklucza się możliwości realizacji zadania w dwóch etapach: Etap I projekt, Etap II realizacja. Program funkcjonalno użytkowy stanowi element prac przedprojektowych, mający na celu przygotowanie i zaplanowanie procesu inwestycyjnego. Przedmiotem projektu jest utworzenie atrakcyjnej przestrzeni rekreacyjnej do realizacji wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców Torunia przy jednoczesnej ochronie środowiska przyrodniczego kompleksu leśnego oraz poprawie warunków życia w mieście i adaptacji do zmian klimatu. Układ kompozycyjny projektu opiera się na założeniach powstałych w latach 40 XIX wieku, kiedy to założono obiekt. Jego nazwa zwyczajowa "Rudelka" pochodzi z języka niemieckiego i oznaczała "tor saneczkowy". Rozmieszczenie elementów zagospodarowania dokonane zostało o dotychczasowy sposób zagospodarowania oraz zasadę najkrótszego dostępu (dojazdu) celem zapewnienie ochrony najwartościowszych elementów przyrodniczych i krajobrazowych. Kompozycja zachowuje historyczny układ ciągów komunikacyjnych, nie projektuje się dodatkowych ciągów pieszych; projektuje się odtworzenie historycznego układu komunikacyjnego. Koncepcja zagospodarowania terenu zakłada rozwiązania mające na celu doprowadzenia terenu Rudelki do postaci ujawniającej jej historyczne i estetyczne wartości. Koszt przedsięwzięcia: ,00 zł. Strona 1-9

10 1.3.5 Wyniki analizy wykonalności, popytu i opcji Projekt jest pod każdym względem wykonalny i przygotowany do realizacji. Założono i przeanalizowano trzy podstawowe warianty alternatywne rozwiązujące problemy i likwidujące braki występujące w obszarze objętym projektem: Analiza obejmuje następujące warianty: Wariant bezinwestycyjny - brak działań Wariant 1 - przewiduje podjęcie inwestycji zmierzającej do poprawy jakości terenu objętego projektem, w nawiązaniu do jego walorów przyrodniczych i kulturowych. Inwestycja ma na celu modernizację obszaru objętego projektem, zarówno w aspekcie modernizacji zieleni (wykonanie umocnień przeciwerozyjnych wydm poprzez zabiegi geotechniczne oraz wykonanie nasadzeń uzupełniajacych podszyt i runo, wykonanie działań agrotechnicznych poprawiających bioróżnorodność, wykonanie działań polegających na porawie warunków siedliskowych dla zwierząt dzikożyjących (ustawianie poideł, domów dla jeży, domków dla ptaków, itp..)), jak i tkanki architektonicznej (wymiana nawierzchni, mała architektura) Wariant 2 - przewiduje wyłącznie prace modernizacyjne - wykonanie umocnień przeciwerozyjnych wydm poprzez zabiegi geotechniczne oraz wykonanie nasadzeń uzupełniajacych podszyt i runo, wykonanie działań agrotechnicznych poprawiających bioróżnorodność, wykonanie działań polegających na porawie warunków siedliskowych dla zwierząt dzikożyjących (ustawianie poideł, domów dla jeży, domków dla ptaków, itp..) Biorąc pod uwagę najbardziej korzystne rozwiązanie pod względem jakościowym, ilościowym i ekonomicznym - wybrano wariant 1. W Toruniu i województwie kujawsko-pomorskim obserwuje się wysokie wskaźniki uczestnictwa w kulturze w porównaniu do innych województw. Analiza dostępnych danych wskazuje na duże zapotrzebowanie na tego typu inwestycje Zgodność przedsięwzięcia z Programem Operacyjnym oraz polityką Polski i UE w zakresie ochrony środowiska Realizowane przedsięwzięcie jest zgodne z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, priorytet II Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. Celem działania 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego jest zahamowanie spadku powierzchni terenów zieleni w miastach. Realizacja niniejszej inwestycji wpisuje się w tak postawione cele. Zakres wsparcia realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko jest komplementarny ze wsparciem innych instrumentów krajowych i unijnych realizujących cele opisane w dokumentach strategicznych UE. Projekt jest zgodny z polityką UE w zakresie ochrony Strona 1-10

11 środowiska, przede wszystkim z dokumentami programowymi w zakresie wdrażania programów zrównoważonego rozwoju, z zasadą ostrożności i działań zapobiegawczych, zasadą zapobiegania zanieczyszczeniom i zasadą zanieczyszczający płaci. 1.4 Analiza oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, z uwzględnieniem potrzeb dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia zmian klimatu Zaplanowane działania ochronne oraz realizacja projektu zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa w pełni uwzględniają poszanowanie środowiska przyrodniczego. Reasumując, wszystkie instalacje i urządzenia po ich wybudowaniu, przy prawidłowym użytkowaniu, zgodnie z odpowiednimi instrukcjami, będą funkcjonować w sposób niestwarzający zagrożenia dla środowiska i zdrowia mieszkańców. Zaplanowane przedsięwzięcie nie wymaga uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Planowana dla projektu technologia prac oraz rozwiązania chroniące będą zapobiegały i minimalizowały negatywne oddziaływanie na środowisko. Projekt uwzględnia zagadnienia związane z wpływem obecnego stanu klimatu i zachodzących w nim zmian na trwałość inwestycji oraz wpływem przedsięwzięcia na klimat. 1.5 Plan wdrożenia przedsięwzięcia Niniejszy projekt jest wykonalny pod względem technicznym, technologicznym, prawnym, finansowym i organizacyjnym. Istnieje potrzeba jego realizacji. Plan wdrożenia projektu został podzielony na kilka niezbędnych etapów. IV kwartał 2016 Opracowanie Projektu II kwartał 2017 Ogłoszenie przetargu na wykonanie robót budowlanych I kwartał 2018 Rozpoczęcie robót budowlanych IV kwartał 2018 Zakończenie realizacji projektu II kwartał 2017 do końca realizacji projektu Promocja projektu Struktura instytucjonalna realizacji przedsięwzięci Beneficjentem projektu jest Gmina Miasta Toruń, które będzie odpowiedzialne za przygotowanie i wdrażanie projektu na każdym etapie jego realizacji, w tym w szczególności: koordynację i realizację projektu zgodnie z harmonogramem zadań projektowych, sporządzanie raportów okresowych oraz raportu końcowego z realizacji projektu, nadzorem nad prawidłowym Strona 1-11

12 wydatkowaniem funduszy ze środków UE, przeznaczonych na realizację projektu, realizacją działań promocyjnych, przygotowywanie okresowych i końcowych raportów, sprawozdań finansowych projektu oraz wniosków o płatność, wymaganych przez IP, wprowadzanie do projektu budżetu Miasta planu dochodów, zmian i wydatków związanych z projektem, monitoring wartości wskaźników, wprowadzanie do projektów aktów prawnych Prezydenta i Rady Miasta wszelkich zmian dotyczących planu dochodów i wydatków związanych z projektem, monitorowanie w trakcie roku wydatkowania środków poprzez weryfikację zamówień, zleceń i umów pod katem zapisów w budżecie Miasta Niezbędne działania instytucjonalne i administracyjne Wnioskodawcą oraz Beneficjentem Projektu jest Gmina Miasta Toruń. Beneficjent będzie właścicielem terenów zieleni miejskiej powstałych wskutek realizacji Projektu, zajmować będzie się także jego eksploatacją. Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi, Beneficjent Gmina Miasto Toruń powołało Zarządzeniem Prezydenta Miasta Torunia z dnia r. tzw. jednostkę realizującą projekt - Zespół ds. realizacji projektu Zagospodarowanie turystyczno rekreacyjne lasów miejskich w Toruniu (JRP). Tereny na których realizowana będzie inwestycja nie są objęte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Ponadto wnioskodawca dysponuje Decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach wydaną przez Prezydenta Miasta Torunia w dniu r. Wnioskodawca dysponuje również tytułem prawnym do nieruchomości na których będzie realizowany projekt. Gmina Miasto Toruń, jako Beneficjent, będzie odpowiedzialne za wdrażanie projektu na każdym etapie jego realizacji. W celu prawidłowej realizacji projektu oraz sprawnego zarządzania realizowanym przedsięwzięciem powołana została JRP oraz Pełnomocnik ds. Projektu. W skład JRP wchodzą na bazie ww. Zarządzenia osoby zatrudnione w Urzędzie Miasta. Wszystkie zaangażowane osoby posiadają właściwe przygotowanie merytoryczne oraz doświadczenie zawodowe pozwalające na osiągniecie w terminie zaplanowanych celów projektu i minimalizację ryzyka związanych z jego wdrażaniem. Ponadto współpracować z JRP będą inspektorzy nadzoru budowlanego odpowiedzialni za nadzór budowlany nad inwestycją. Strona 1-12

13 1.5.3 Harmonogram realizacji przedsięwzięcia Zadanie w ramach projektu - wykaz wydatków/koszt ów Suma Prace przygotowawcze 0, ,00 0,00 0, ,00 Dokumentacja projektowa 0, , ,00 Zarządzanie projektem Wynagrodzenie dla zespołu ds. realizacji projektu JRP 0,00 0, , , , , , ,00 Prace budowlane i mała architektura 0,00 0, , , ,00 Prace budowlane i mała architektura 0,00 0, , , ,00 Promocja Suma Zadanie 3 Suma Zadanie 3 0,00 0, , , ,00 Promocja projektu 0, , , ,00 Rok , , , , , Wyniki analizy finansowej Analiza finansowa projektu wykazuje zdolność beneficjenta do realizacji projektu oraz utrzymania jego rezultatów. Projekt finansowany będzie ze środków własnych wnioskodawcy. Środki zabezpieczone są w ramach wieloletniej prognozy finansowej. Nie zakłada się odpłatności od bezpośrednich użytkowników infrastruktury powstałej w ramach projektu. Projekt finansowany będzie ze środków własnych beneficjenta do czasu otrzymania dotacji. Nie zakłada się korzystania ze środków zewnętrznych. Analiza finansowa została sporządzona na okres referencyjny wynoszący 15 lat. Zgodnie z Artykułem 61 ust. 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. dochód projektu (utożsamiany z przychodem) stanowią oczekiwane wpływy z inwestycji w formie ceny lub opłaty. Tworzona w ramach projektu infrastruktura będzie wykorzystywana bezpłatnie. Nie planuje się pobierania opłat od użytkowników. W związku z powyższym należy stwierdzić, że projekt nie generuje dochodów. Z uwagi na fakt, iż projekt należy do grupy projektów niegenerujących dochodu - wielkość dotacji została ustalona w oparciu o maksymalny poziom dofinansowania, określony dla działania 2.5 POIiŚ tj. 85% kosztów kwalifikowanych. Z przeprowadzonej analizy wynika, że projekt nie jest efektywny pod względem finansowym. Ponoszone na realizację inwestycji wydatki oraz koszty Strona 1-13

14 operacyjne nie znajdują pokrycia w przychodach generowanych przez projekt. Oznacza to, iż w ujęciu finansowym projekt jest nieopłacalny. Biorąc jednak pod uwagę przesłanki, dla których finansowanie ze środków UE jest udzielane, należy uznać, iż taka sytuacja w kontekście działań nakierowanych na rozwiązanie określonych problemów społecznych jest pożądana, gdyż to właśnie efekty społeczne przemawiają na korzyść realizacji projektu. 1.7 Plan finansowania przedsięwzięcia Przedsięwzięcie finansowane jest w 15% ze środków beneficjenta pochodzących z budżetu Państwa oraz w 85% ze środków pochodzących z Unii Europejskiej. Strukturę źródeł finansowania przedstawia poniższa tabela: Nakłady na realizację projektu Koszty Razem Suma kosztów brutto , , , ,00 Suma kosztów netto , , , ,52 VAT razem ,96 0, , ,48 Koszty całkowite , , , ,00 Koszty niekwalifikowalne 0,00 0,00 0,00 0,00 Koszty kwalifikowalne , , , ,00 Struktura finansowania kosztów całkowitych [PLN] Razem Środki własne , , , ,50 Pożyczki 0,00 0,00 0,00 0,00 Inne: 0,00 0,00 0,00 0,00 EFRR , , , ,50 RAZEM , , , ,00 Struktura finansowania kosztów całkowitych [%] Razem Srodki własne, w tym 15,00% 15,00% 15,00% 15,00% Pożyczki 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Inne: 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% EFRR 85,00% 85,00% 85,00% 85,00% RAZEM 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Struktura finansowania kosztów kwalifikowanych [PLN] Razem Srodki własne, w tym , , , ,50 Pożyczki 0,00 0,00 0,00 0,00 Inne: 0,00 0,00 0,00 0,00 EFRR , , , ,50 RAZEM , , , ,00 Struktura finansowania kosztów kwalifikowanych [%] Razem Srodki własne, w tym 15,00% 15,00% 15,00% 15,00% Pożyczki 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Strona 1-14

15 Inne: 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% EFRR 85,00% 85,00% 85,00% 85,00% RAZEM 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 1.8 Wyniki analizy trwałości finansowej Analiza trwałości finansowej potwierdza zdolność do utrzymania trwałości projektu na etapie jego eksploatacji. W żadnym z lat analizy nie pojawiają się wartości ujemne w ramach przepływów pieniężnych związane z finansowaniem projektu i koniecznością angażowania dodatkowych środków na utrzymanie infrastruktury powstałej w ramach projektu. 1.9 Wyniki analizy kosztów i korzyści Głównym celem projektu jest poprawa jakości środowiska miejskiego przez zahamowanie spadku powierzchni terenów zieleni w miastach. Korzyści generowane przez projekt wynikają przede wszystkim z podniesienia atrakcyjności społeczno-gospodarczej terenu objętego projektem. W ten sposób projekt przyczynia się do podniesienia standardu życia. Założenia do analizy nie odrzucają jednak możliwości wystąpienia kosztów dla otoczenia projektu. Wiążą się one przede wszystkim z koniecznością poniesienia nakładów inwestycyjnych i w dalszej kolejności utrzymaniem kosztów operacyjnych. Koszty społeczne w przypadku niniejszego projektu obejmują nakłady na jego realizację. Oznacza to, że koszt realizacji projektu poniesie społeczeństwo i jest to koszt społeczny chociażby w kontekście przeznaczenia środków gminnych na ten konkretny cel, a nie inne społecznie użyteczne projekty. Planowane koszty realizacji projektu wynoszą ,00 zł. Są to więc koszty, jakie społeczeństwo poniesie w zamian za poprawę jakości środowiska miejskiego i zahamowanie spadku powierzchni terenów zieleni w mieście Toruń Wyniki analizy ryzyka i wrażliwości Analiza wrażliwości pokazuje wrażliwość wskaźników finansowej i ekonomicznej efektywności projektu na zmiany poszczególnych parametrów projektu przy założeniu pozostałych czynników niezmiennych. Etapy analizy wrażliwości obejmują: - identyfikację kluczowych zmiennych mających wpływ na wyniki projektu; - analiza elastyczności; - wybór zmiennych krytycznych. Strona 1-15

16 Zmienne mające wpływ na wyniki finansowej i ekonomicznej efektywności przedsięwzięcia to: - nakłady inwestycyjne, - pieniężne koszty eksploatacyjne, - stopa dyskontowa - wysokość dofinansowania W ramach analizy elastyczności dokonano zmiany każdej zmiennej niezależnej o +1% i przypisano jej nową wartość FNPV/C oraz FNPV/K. Odrzucić należy zmienne, których wyrażona w procentach zmiana wartości ma niewielki wpływ na wskaźniki efektywności projektu (mniejszy niż 5% zmiana FNPV/C lub FNPV/K). Odrzucone zmienne nie mają charakteru zmiennych krytycznych. Z przeprowadzonej analizy wynika, iż jedna zmienna ma charakter zmiennej krytycznej zmiana nakładów inwestycyjnych. Strona 1-16

17 2 OPIS ISTNIEJĄCEGO SYSTEMU 2.1 Lokalizacja przedsięwzięcia Opis lokalizacji przedsięwzięcia Inwestycja jest zlokalizowana w województwie kujawsko-pomorskim, na terenie miasta Torunia. Teren zlokalizowany jest na działce oznaczonej nr ew. 206, 207/1 i 207/2 z obrębu 6 w Toruniu, znajduje się wewnątrz terenów zabudowanych, ograniczony jest ulicą Bema i ul. Balonową. Powierzchnia wynosi ca 11 ha. Tabela, 1: Lokalizacja inwestycji Strona 2-17

18 Mapa, 2: Mapa poglądowa lokalizacyjna Źródło: Urząd Miasta Toruń Jest to teren lasu miejskiego tzw. Rudelki, użytkowany do celów rekreacji czynnej i biernej przez mieszkańców okolicznych osiedli mieszkaniowych i pozostałych mieszkańców miasta Torunia. Są to obszary będące własnością Gminy Miasta Toruń. Działka oznaczona nr 207/1 jest w zarządzie V LO. Obszar jest zlokalizowany w pobliżu osiedla Młodych, Bydgoskiego Przedmieścia, w pobliżu Drogi Krajowej nr 80 (trasa ta łączy DK10 koło Bydgoszczy z DK10 i A1 koło Torunia). Jest to trasa Strona 2-18

19 o bardzo dużym natężeniu ulicznym (zanieczyszczenia, hałas). Realizacja projektu przyczynia się do ograniczenia hałasu poprzez nasadzenia izolacyjne (Kryterium merytoryczne I st. Nr 6). Nieruchomość objęta opracowaniem stanowi teren lasów miejskich, od północy graniczy z pasem drogowym ul. Balonowej a także zabudowaniami budynkami mieszkalnymi wielorodzinnymi. Od południa graniczy z pasem drogowym ul. Bema, przecinającym teren leśny, od zachodu z zabudowaniami V Liceum Ogólnokształcącego i Seminarium Duchownym a od strony wschodniej z Areną Toruń. Przedmiotowy obszar stanowi enklawę zieleni, otoczoną dookoła zabudowaniami o charakterze miejskim wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Lokalizacja w strefie, dla której notuje się przekroczenia dopuszczalnych norm jakości powietrza zgodnie z wynikami klasyfikacji stref, przeprowadzonej w ramach wojewódzkiej rocznej oceny jakości powietrza za rok poprzedni, wykonanej przez wojewódzki inspektorat ochrony środowiska (spełnienie kryterium merytorycznego I stopnia nr 8 więcej niż jedno zanieczyszczenie). Na podstawie wyników z roku 2015 (ocena roczna jakości powietrza za rok 2015 jest już czternastą oceną) strefa miasto Toruń znalazła się w najmniej korzystnej klasie C ze względu na pył zawieszony PM10 oraz benzo(alfa)piren w pyle zawieszonym PM10. Badania monitoringowe środowiska miasta Torunia w roku 2015, prowadzone przez Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska obejmowały podobnie jak w latach poprzednich, ocenę stanu powietrza atmosferycznego. Z uwagi na naruszenie obowiązujących norm Toruń objęty jest programami ochrony powietrza (POP). Wynikają stąd obowiązki dla WIOŚ dotyczące prowadzenia obserwacji tego elementu środowiska. Jakość powietrza atmosferycznego w Toruniu w 2015 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy Delegatura w Toruniu wzorem lat ubiegłych kontynuował w 2015 r. pomiary imisji zanieczyszczeń powietrza w mieście w następujących stałych stacjach pomiarowych: a) we wschodniej części miasta przy ul. Dziewulskiego 1 (stacja Policja ); b) centrum miasta przy ul. Przy Kaszowniku (stacja Kaszownik ); c) na Starówce przy ul. Wały Gen. Sikorskiego 12 (stacja Airpointer ). Na stacjach Kaszownik oraz Airpointer oprócz pomiarów zanieczyszczeń powietrza rejestrowane są parametry meteorologiczne. Strona 2-19

20 Uzupełnieniem pomiarów prowadzonych na wyżej wymienionych stacjach automatycznych były pomiary stężeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu wykonywane przy użyciu metody pasywnej. Pomiary pasywne prowadzone są na terenie miasta od 1996 roku. W 2015 r. realizowano je w 20 punktach, w tym w 4 punktach w pobliżu nowego mostu drogowego oddanego do użytku w grudniu 2013 roku oraz w 2 punktach w pobliżu trasy średnicowej północnej, której I etap oddano do użytku 30 maja 2014 r., a etap II 9 października 2015 r. Ponadto prowadzono również pomiary pasywne benzenu - przy ul. Dziewulskiego 1 oraz przy ul. Gagarina 34/36. Od 29 listopada 2013 roku WIOŚ informuje mieszkańców miasta o jakości powietrza atmosferycznego na tablicy świetlnej (telebim), zlokalizowanej przy ul. Wały Gen. Sikorskiego 23. Wyniki pochodzą ze stacji pomiarowej Kaszownik. Wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza z 2015 roku Pył zawieszony PM10 Istnieją dwa kryteria do oceny jakości powietrza ze względu na zanieczyszczenie pyłem zawieszonym PM10: poziom dopuszczalny 40 µg/m 3 dla okresu uśrednienia - rok kalendarzowy, liczba przekroczeń poziomu 50 µg/m 3 dla okresu uśrednienia - 24 godziny, która nie może być większa niż 35 razy w ciągu roku. W 2015 roku nie zanotowano przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego dla roku kalendarzowego (40 µg/m 3 ), a poziom stężeń średnich rocznych pyłu zawieszonego PM10 w Toruniu był nieco niższy niż w roku Przekroczenia wystąpiły natomiast dla poziomu 24-godzinnego (50 µg/m 3 ) na wszystkich stacjach pomiarowych: Airpointer przy ul. Wały Gen. Sikorskiego - 56 dni ze stężeniem 24-godzinnym wyższym od 50 µg/m 3, Kaszownik przy ul. Przy Kaszowniku - 40 dni, Policja przy ul. Dziewulskiego - 48 dni (pomiary manualne) i 42 dni (pomiary automatyczne). Stwierdzono dwukrotnie wyższe stężenia pyłu zawieszonego PM10 w sezonie grzewczym niż w sezonie letnim na wszystkich stanowiskach pomiarowych. Strona 2-20

21 29,0 29,0 29,1 32,3 Wykres, 3: Stężenie pyłu PM Stężenia średnie roczne pyłu zawieszonego PM10 oraz z sezonu letniego i zimowego rok rok zima lato µg/m Policja - pomiary manualne Policja - pomiary automatyczne Airpointer - pomiary automatyczne Kaszownik - pomiary automatyczne Źródło: Raport PIOŚ Pył zawieszony PM 2,5 Pył PM 2,5 emitowany jest jako zanieczyszczenie pierwotne oraz powstaje w dużej mierze jako zanieczyszczenie wtórne w wyniku przemian jego prekursorów: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, amoniaku i lotnych związków organicznych. Ze względu na małe rozmiary, cząsteczki tego pyłu mogą wnikać do układu oddechowego i krwionośnego. Na terenie Torunia WIOŚ rozpoczął wykonywanie pomiarów manualnych pyłu zawieszonego PM2,5 na stacji Policja w roku Stężenie średnie roczne z 2015 roku obliczone z referencyjnych pomiarów manualnych wyniosło 18,9 µg/m 3, natomiast z pomiarów automatycznych - 21,5 µg/m 3. Uzyskane stężenia nie przekroczyły wartości 25 µg/m 3 (docelowa i równocześnie dopuszczalna dla roku kalendarzowego). Strona 2-21

22 2009 r. - pomiary automatyczne 2010 r. - pomiary automatyczne 2010 r. - pomiary manualne 2011 r. - pomiary automatyczne 2011 r. - pomiary manualne 2012 r. - pomiary automatyczne 2012 r. - pomiary manualne 2013 r. - pomiary automatyczne 2013 r. - pomiary manualne 2014 r. - pomiary automatyczne 2014 r. - pomiary manualne 2015 r. - pomiary automatyczne 2015 r. - pomiary manualne 15,8 14,7 16,5 19,4 24,2 22,9 20,6 23,5 21,1 18,9 21,5 32,4 32,9 Wykres, 4: Stężenie pyłu PM2,5 Stężenia średnie roczne pyłu zawieszonego PM2,5 oraz z sezonu letniego i zimowego na stacji Toruń-Policja przy ul.dziewulskiego rok zima lato µg/m Źródło: Raport PIOŚ Stężenia metali (Pb, As, Cd, Ni) i benzo(α)pirenu w pyle zawieszonym PM10 Podobnie jak w latach ubiegłych również w 2015 roku na stacji pomiarowej Policja pomiary metali ciężkich w pyle zawieszonym PM10 nie wykazały przekroczeń: - stężenie ołowiu 0,0109 µg/m 3 stanowiło 2% poziomu dopuszczalnego, - stężenie arsenu 1,4 ng/m 3 stanowiło 23% poziomu docelowego, - stężenie kadmu 0,3 ng/m 3 stanowiło 6% poziomu docelowego, - stężenie niklu 2,3 ng/m 3 stanowiło 12% poziomu docelowego. W przypadku benzo(α)pirenu stężenie 2,6 ng/m 3 przekroczyło poziom docelowy 1 ng/m 3 o 160%. W ciągu 10 lat badań, jedynie w roku 2013 poziom 1 ng/m 3 nie był naruszony. Strona 2-22

23 1,0 1,4 1,7 2,0 1,9 1,7 2,1 2,2 2,7 2,6 Wykres, 5: Stężenie pyłu PM2,5 6 5 Stężenie średnie roczne benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 oraz z sezonu letniego i zimowego na stacji Toruń-Policja przy ul. Dziewulskiego rok zima lato poziom docelowy (stężenie średnie roczne) 4 ng/m r r r r r r r r r r. Źródło: Raport PIOŚ Pomiary dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, ozonu, benzenu, toluenu, etylobenzenu i ksylenów metodami automatycznymi Dwutlenek siarki Pomiary dwutlenku siarki wykonywane były w dwóch stacjach pomiarowych w centrum miasta. Stężenie średnie roczne dwutlenku siarki wyniosło 3,3 µg/m 3 na stacji Kaszownik i 3,2 µg/m 3 na stacji Airpointer, a maksymalne stężenia 1-godzinne wystąpiło na obu stacjach o wartości 37 µg/m 3 przy wartości dopuszczalnej 350 µg/m 3. Normowane jest ponadto stężenie 24-godzinne dwutlenku siarki. W roku 2015 najwyższe stężenie dobowe wyniosło jedynie 14 µg/m 3 (11% poziomu dopuszczalnego 125 µg/m 3 ) na stacji Kaszownik i 17 µg/m 3 (14% poziomu dopuszczalnego) na stacji Airpointer. Dwutlenek azotu Pomiary dwutlenku azotu wykonywane w dwóch stacjach pomiarowych ( Kaszownik i Airpointer ) nie wykazały przekroczeń poziomów dopuszczalnych. Stężenia średnie roczne wyniosły odpowiednio: 22,4 g/m 3 i 14,0 µg/m 3. Poziom dopuszczalny dla roku kalendarzowego wyznaczono na 40 g/m 3. Obie stacje znajdują się w niedużej odległości od siebie (740 m w linii prostej), jednak stacja Kaszownik ze względu na swoje położenie w pobliżu drogi krajowej jest stacją oddziaływania komunikacyjnego, dlatego uzyskany wyższy poziom stężenia dwutlenku azotu pokazuje wpływ emisji ruchu komunikacyjnego na jakość powietrza atmosferycznego. Maksymalne Strona 2-23

24 stężenie 1-godzinne osiągnęło 155 g/m 3 na stacji Kaszownik i 148 µg/m 3 na stacji Airpointer, przy dopuszczalnym 200 g/m 3. Szybki wzrost liczby pojazdów i związany z nim wzrost emisji spalin przyczynia się w dużej mierze do zwiększenia zawartości dwutlenku azotu w powietrzu. Tlenek węgla Pomiary tlenku węgla WIOŚ wykonywał na stacji Kaszownik. W przypadku tego zanieczyszczenia normowane jest stężenie 8-godzinne. W 2015 roku nie odnotowano przekroczenia normy 8- godzinnej (10000 µg/m 3 ), a maksymalna wartość stężenia wyniosła 2705 g/m 3 (27% poziomu dopuszczalnego). Ozon Pomiary ozonu prowadzono na stacji Policja. Uzyskane wyniki wykazały, że w roku 2015 normowane maksymalne stężenia 8-godzinne przewyższały poziom 120 µg/m 3 przez 20 dni: w ciągu 2 dni w czerwcu, 4 w lipcu, 13 w sierpniu i 1 dnia we wrześniu. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2012, poz. 1031) dopuszcza, aby poziom docelowy ozonu (stężenie 8-godzinne 120 µg/m 3 ) był przekraczany maksymalnie przez 25 dni w roku średnio w ciągu kolejnych trzech lat. Na stacji Policja w roku 2013 liczba dni ze stężeniem 8-godzinnym wyższym od poziomu docelowego wyniosła 6, a w roku , tak więc poziom docelowy ozonu należy uznać za dotrzymany (średnia z 3 lat 10 dni). Benzen, toluen, etylobenzen, m,p-ksylen i o-ksylen Pomiary wymienionych węglowodorów aromatycznych wykonywano na stacji Kaszownik. Normowanym zanieczyszczeniem jest jedynie benzen. Uzyskane stężenie średnie roczne benzenu 0,58 µg/m 3 stanowi 12% poziomu dopuszczalnego. Poziom prawie wszystkich mierzonych węglowodorów uległ obniżeniu w stosunku do roku 2014, a jedynie stężenie o-ksylenu wzrosło. Pomiary pasywne dwutlenku siarki i dwutlenku azotu W Toruniu pomiary stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu metodą pasywną prowadzono w 20 punktach pomiarowych. W przypadku dwutlenku siarki stężenie średnie ze wszystkich punktów pomiarowych wyniosło 4,4 µg/m 3 (w roku ,6 µg/m 3 ), najwyższe średnie stężenie roczne odnotowano przy ul. Fasolowej na osiedlu Wrzosy (8,2 µg/m 3 ), natomiast stężenie najniższe wystąpiło przy ul. Łódzkiej na osiedlu Czerniewice (2,5 µg/m 3 ). Stężenie średnie NO2 ze wszystkich punktów pomiarów pasywnych w mieście wyniosło 14,3 µg/m 3 i było nieco wyższe niż w roku 2014 (13,9 µg/m 3 ). Najwyższe średnie stężenie roczne 21,4 µg/m 3 wystąpiło przy Szosie Lubickiej, gdzie na wynik najbardziej wpływają zanieczyszczenia Strona 2-24

25 µg/m3 komunikacyjne. Najniższe stężenie średnie roczne (9,6 µg/m 3 ) uzyskano w Kaszczorku na terenie skansenu. Pomiary nie wykazały przekroczeń dopuszczalnego stężenia rocznego NO2. Podobna sytuacja wystąpiła w roku Oddziaływanie nowego mostu w świetle pomiarów pasywnych dwutlenku azotu W roku 2012 rozpoczęto pomiary pasywne w rejonie budowy nowego mostu drogowego w Toruniu w następujących punktach pomiarowych: przy ul. Wschodniej 38, przy ul. Winnica 85, przy ul. Rudackiej oraz przy ul. Lipnowskiej. Po oddaniu mostu do użytku w dniu 6 grudnia 2013 roku nadal kontynuowano pomiary, które prowadzono do końca 2015 roku. W 2015 roku zaobserwowano wzrost stężeń w stosunku do roku 2014 w trzech punktach, a największy (o 1,9 µg/m 3 ) przy ul. Rudackiej. Jedynie przy ul. Lipnowskiej stężenie lekko obniżyło się. Wartości stężeń średnich rocznych z 2015 roku były, podobnie jak rok wcześniej, znacznie niższe od poziomu dopuszczalnego 40 µg/m 3. Stanowiły od 34% (ul. Rudacka) do 46% tego poziomu (ul. Wschodnia). Wykres, 6: Stężenie dwutlenku azotu Stężenia średnie roczne dwutlenku azotu - punkty pomiarowe w rejonie nowego mostu w Toruniu ,4 15,4 18,1 18,5 15,5 16,9 13,9 15, r r r r. 10,3 10,5 11,5 13,4 12,2 12,9 15,9 15, Toruń, ul. Wschodnia 38 (most) Toruń, ul. Winnica 85 (most) Toruń, ul. Rudacka (most) Toruń, ul. Lipnowska (most) Źródło: Raport PIOŚ Oddziaływanie oddanej do użytku Trasy Średnicowej Północnej w świetle pomiarów pasywnych dwutlenku azotu W roku 2009 wykonano pomiary pasywne dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w rejonie planowanej budowy Trasy Średnicowej Północnej w siedmiu punktach pomiarowych: przy ul. M. Skłodowskiej- Curie w pobliżu ul. Wschodniej, przy ul. Bukowej/Niesiołowskiego, przy ul. Kanałowej w pobliżu ogródkach działkowych, przy ul. Sczanieckiego w pobliżu stadionu, przy ul. Wybickiego 26AB w Strona 2-25

26 sąsiedztwie cmentarza, przy ul. Grunwaldzkiej za Osiedlem Klemensa oraz przy ul. Bielańskiej przy Forcie VIII Kazimierza Wielkiego. Natomiast w roku 2015 powtórzono roczne pomiary w 2 punktach w pobliżu tej trasy, której I etap oddano do użytku 30 maja 2014 r., a etap II 9 października 2015 r., tj. przy ul. Sczanieckiego oraz przy ul. Wybickiego. Okazało się, że po 6 latach poziom stężeń zarówno dwutlenku siarki (od 40 do 56 %), jak i dwutlenku azotu (od 21 do 27% ) obniżył się w obu punktach pomiarowych. Oddane odcinki Trasy Średnicowej Północnej nie wpłynęły na pogorszenie jakości powietrza w jej sąsiedztwie. Pomiary pasywne benzenu i jego alkilopochodnych W 2015 roku prowadzono pomiary metodą pasywną EBTX (tzn. benzenu, toluenu, etylobenzenu, (m+p)ksylenu, o-ksylenu) w 2 punktach pomiarowych na terenie miasta: przy ul. Dziewulskiego i przy ul. Gagarina. Jedynym normowanym zanieczyszczeniem z wymienionych jest benzen (poziom dopuszczalny 5 µg/m 3 ), którego stężenia średnie roczne stanowiły 27% poziomu dopuszczalnego na stacji Policja i 29% na stacji Gagarina. Roczna ocena jakości powietrza sporządzona dla strefy miasto Toruń za rok 2015 W oparciu o ustawę Prawo ochrony środowiska, wprowadzoną w życie w 2001 r. oraz rozporządzenia do tej ustawy, wojewódzki inspektor ochrony środowiska w terminie do dnia 30 kwietnia każdego roku, dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje klasyfikacji stref. Wyniki pomiarów porównywane są z poziomami: dopuszczalnymi, dopuszczalnymi powiększonymi o margines tolerancji, docelowymi i poziomami celu długoterminowego. Wyniki oceny oraz klasyfikację stref, wojewódzki inspektor ochrony środowiska niezwłocznie przekazuje zarządowi województwa (art.89 ww. ustawy). Pierwszą roczną ocenę jakości powietrza wykonano w oparciu o wyniki z roku Miasto Toruń stanowi odrębną strefę, podlegającą corocznej klasyfikacji ze względu na ochronę zdrowia ludzi. Strefie tej nadano kod PL0402. Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegających ocenie (dla kryteriów: poziom dopuszczalny i poziom docelowy) jest zaliczenie strefy do jednej z poniżej wymienionych klas: klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają poziomów dopuszczalnych albo docelowych, klasa B - jeżeli stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, Strona 2-26

27 klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony - poziomy dopuszczalne albo przekraczają poziomy docelowe. W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyjęto następujące oznaczenie klas: klasa D1 - jeżeli stężenia ozonu na terenie strefy nie przekraczają poziomów celów długoterminowych, klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu na terenie strefy przekraczają poziomy celów długoterminowych. Dla stref, w których został przekroczony poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji albo poziom docelowy, sejmik województwa określa w drodze uchwały program ochrony powietrza (POP). Ocena roczna jakości powietrza za rok 2015 jest już czternastą oceną. Na podstawie analizy wyników z roku 2015 strefa miasto Toruń znalazła się w najmniej korzystnej klasie C ze względu na pył zawieszony PM10 oraz benzo(α)piren w pyle zawieszonym PM10. Dla pozostałych klasyfikowanych zanieczyszczeń (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, benzen, tlenek węgla, ozon, ołów, arsen, kadm, nikiel, pył zawieszony PM2,5) miasto uzyska najkorzystniejszą klasę A. Klasyfikacja według poziomów celów długoterminowych dla ozonu wykazała, że miasto otrzyma klasę D2, ponieważ na stacji Policja w 2015 roku w ciągu 20 dni odnotowano maksymalne stężenia 8-godzinne ozonu wyższe od 120 µg/m 3. Za podstawowe działania naprawcze wskazane do realizacji w programach ochrony powietrza uznano działania związane z redukcją niskiej emisji pochodzącej z ogrzewania indywidualnego. Ocena roczna jakości powietrza za rok 2015 nie wskazuje na konieczność wykonania kolejnych programów ochrony powietrza dla strefy miasto Toruń. Aktualne pozostają działania naprawcze wskazane w dotychczas uchwalonych POP-ach dla pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz benzo(α)pirenu w pyle zawieszonym PM10. Strona 2-27

28 Tabela, 7: Zestawienie średnich rocznych stężeń zanieczyszczeń powietrza mierzonych metodami automatycznymi i manualnymi z roku 2015 na tle lat Lp Lokalizacja stacji Toruń ul. Dziewulskiego 1 ( Policja ) Toruń, ul. Przy Kaszowniku Toruń Airpointer ul. Wały Gen. Sikorskiego 12 Metoda wykonywania pomiarów w 2015 r. automatyczna manualna automatyczna manualna automatyczna manualna manualna manualna manualna manualna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna Nazwa substancji pył zaw.(pm10) pył zaw.(pm10) pył zaw.(pm2,5) pył zaw.(pm2,5) O3 ołów kadm nikiel arsen benzo(α)piren SO2 NO2 NOx CO pył zaw.(pm10) benzen toluen m,p-ksylen o-ksylen etylobenzen SO2 NO2 NOx pył zaw.(pm10) Stężenie średnie roczne (µg/m 3 ) w latach ,1 32,9 a) 23,5 39,7 0,0210 0,0012 0,0019 0,0014 0,0017 9,5 b) 22,2 46,0-30,4 1,52 1,00 0,26 0,05 0, ,0 27,8 15,8 d) 14,7 e) 47,0 0,0138 0,0004 0,0016 0,0011 0,0014 5,3 22,8 40,2 359,3 23,9 1,85 0,75 0,16 0,10 0,22 5,0 c) 18,8 c) 27,0 c) 31,3 c) 26,6 25,3 19,4 16,5 f) 48,8 0,0099 0,0003 0,0017 0,0011 0,0010 4,8 31,3 57,2 359,9 28,3 1,09 0,49 0,15 0,05 0,08 5,1 18,1 27,3 32,4 Kolorem czerwonym zaznaczono przekroczenia dopuszczalnych i docelowych stężeń średnich rocznych. W przypadku pyłu zawieszonego (pył zaw.) podano w nawiasie: - PM10 - pył zawieszony o średnicy równoważnej ziaren do 10 µm ( Particulate Matter ) - PM2,5 - pył zawieszony o średnicy ziaren do 2,5 µm. 27,1 30,3 20,6 21,1 42,1 0,0110 0,0003 0,0016 0,0009 0,0022 4,7 21,2 38,5 360,2 31,9 0,74 g) 0,43 g) 0,10 g) 0,05 g) 0,13 g) 5,1 13,7 21,2 34,2 a) - w 2011 r. pomiary wykonywano do 12 VII 2011 (brak materiałów eksploatacyjnych) b) - w 2011 r. pomiary wykonywano do 31 V 2011 (awaria analizatora) c) - w 2012 r. pomiary wykonywano od 1 III 2012 (nowa stacja pomiarowa) d) - w 2012 r. pomiarów nie wykonywano w okresie od 22 IX do 19 XII 2012 (brak materiałów eksploatacyjnych) e) - w 2012 r. pomiary wykonywano do 6 XI 2012 (awaria pobornika) f) - w 2013 r. pomiary wykonywano od 9 II 2013 (awaria pobornika) g) - w 2014 r. wystąpiła przerwa w pomiarach w okresie od 10 IX do 24 XI (awaria analizatora) h) - w 2015 r. pomiarów nie wykonywano od 18 II 2015 do 24 VIII 2015 (awaria analizatora) i) - w 2015 r. pomiarów nie wykonywano od 14 VII 2015 do 22 X 2015 (awaria analizatora) Źródło: Raport PIOŚ 29,0 29,0 21,5 i) 18,9 48,1 0,0109 0,0003 0,0023 0,0014 0,0026 3,3 22,4 41,1 404,2 29,1 0,58 h) 0,41 h) 0,10 h) 0,27 h) 0,13 h) 3,2 14,0 22,7 32,3 Liczba pomiarów 24-h w 2015 r Tabela, 8: Normowane stężenia zanieczyszczeń powietrza w 2015 roku ze stałych stacji pomiarowych [µg/m 3 ] Adres stacji SO2 NO2 NOx CO O3 Okres uśredniania max 1h max 24h rok zima (1 X III 2015) max 1h rok rok max 8h max 8h liczba dni ze stężeniem 8h>120 µg/m 3 [dni] AOT40 (V-VII) [µg/m 3 h] Wartość dopuszczalna Toruń, ul. Dziewulskiego Toruń, ul. Przy Kaszowniku , Toruń, ul. Wały Gen. Sikorskiego (airpointer) , Adres stacji C6H6 pył PM10 pył PM2,5 metale i benzo(α)piren w pyle PM10 ołów arsen kadm nikiel B(α)P Strona 2-28

29 Okres uśredniania rok max 24h percentyl S90,4 liczba dni ze stężeniem 24h>50 µg/m 3 [dni] rok rok rok rok rok rok rok Wartość dopuszczalna/docelowa ,5 0,006 0,005 0,020 0, , ,0 18,9 Toruń, ul. Dziewulskiego 1,34 (man.) (man.) (man.) (man.) (man.) , ,0 21,5* 0,0109 0,0014 0,0003 0,0023 0,0026 (aut.) (aut.) (aut.) (aut.) (aut.) Toruń, ul. Przy Kaszowniku 0,58* , , Toruń, ul. Wały Gen. Sikorskiego (airpointer) , , Toruń, ul. Gagarina 1, * - pomiary, które nie spełniały wymagań zawartych w pkt.2 w Tabelach 1 i 2 Załącznika nr 6 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 18 września 2012 r w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U poz.1032), (aut.) - pomiary automatyczne (man.)- pomiary manualne Kolorem czerwonym zaznaczono wartości przekraczające poziomy dopuszczalne albo docelowe. Źródło: Raport PIOŚ Obszar ten znajduje się na terenie umożliwiającym ograniczenie emisji pyłów (spełnienie kryterium merytor I st. Nr 7): dzięki pielęgnacji obecnej i wprowadzaniu nowej zieleni ochronnej i urządzonej oraz wprowadzaniu nowego niekubaturowego zagospodarowania przestrzeni publicznej miasta dzięki wprowadzaniu obszarów zielonych i wolnych od zabudowy, co sprzyja lepszemu przewietrzaniu miasta wpływa korzystnie na mikroklimat łagodzi tworzenie się tzw. wysp ciepła stanowi jeden z elementów spójności systemu przyrodniczego miasta, który zapewnia napływ czystego powietrza. Projekt zlokalizowany na obszarze strefy dla której obowiązuje Program ochrony powietrza (spełnienie kryterium merytorycznego I stopnia nr 9) : Dla stref, w których został przekroczony poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji albo poziom docelowy, sejmik województwa określa w drodze uchwały program ochrony powietrza (POP). Na podstawie dotychczas wykonanych ocen (z lat ) oraz wstępnej analizy wyników z roku 2015 strefa miasto Toruń znalazła się w najmniej korzystnej klasie C ze względu na: a) pył zawieszony PM10 w latach: 2005, 2006, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015 b) benzo(α)piren w latach: 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2014, 2015 Strona 2-29

30 c) pył zawieszony PM2,5 w roku Dla miasta Torunia obowiązują 3 Programy ochrony powietrza na mocy uchwał: nr XIX/349/16 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 25 kwietnia 2016 r w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla 4 stref województwa kujawsko-pomorskiego ze względu na przekroczenia wartości docelowych benzo(a)pirenu nr XXX/535/13 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 28 stycznia 2013 roku w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla strefy miasto Toruń ze względu na przekroczenie poziomu docelowego i dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 nr XLII/699/13 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 28 października 2013 roku w sprawie określenia aktualizacji programu ochrony powietrza dla strefy miasto Toruń ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 10. Projekt zlokalizowany w dzielnicach, w których występują nasilone problemy społeczno ekonomiczne (spełnienie kryterium merytorycznego I stopnia nr 10). Tereny lasu Rudelka w Toruniu są usytuowane na granicy dzielnicy Bydgoskie Przedmieście. Obszar ten charakteryzuje się on m.in. wysokim odsetkiem osób uprawnionych do zasiłków pieniężnych z uwagi na niskie dochody (6,9% mieszkańców dzielnicy) i korzystających z pomocy społecznej - zgodnie z danymi MOPR w 2015r. skorzystały z niej 616 os. z dzielnicy Jakubskie Przedmieście (dane pochodzą z Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Torunia na lata Szczegóły zawiera rozdz Spełnienie kryterium merytorycznego 4 Zmniejszenie spływu powierzchniowego oraz zwiększenie współczynnika retencji terenu planuje się osiągnąć poprzez zastosowanie rozwiązań systemowych z wykorzystaniem metod i materiałów naturalnych. Niezwykle istotnym jest tutaj przewidywane uzupełnienie nasadzeń roślin rodzimych, charakterystycznych dla runa i podszytu boru sosnowego. Zabiegi polegające na likwidacji powierzchni odsłoniętych, utwardzonych duktów i ścieżek czy placów na rzecz odtworzenia naturalnej struktury terenu leśnego prowadzi bezpośrednio do zwiększenia współczynnika retencji terenowej i zmniejszenia współczynnika spływu powierzchniowego Ψ do wartości od 0,15 do 0,01, w zależności od kąta nachylenia powierzchni terenu ( Wpływ uszczelnienia powierzchni zlewni na odpływ wód deszczowych B.Bzymek, E.Jarosińska Środowisko, Politechnika Krakowska 2012, zesz. 4). Zakładane wyznaczenie ścieżek do jazdy rowerem w postaci nadpoziomowych konstrukcji drewnianych pumptrack czy bike park powoduje zabezpieczenie powierzchni terenu przed erozją Strona 2-30

31 mechaniczną i pozwala na wegetację roślin runa i podszytu w obrębie konstrukcji, co także zmniejsza wielkość spływu powierzchniowego wód opadowych i zwiększa powierzchnię pokryta roślinnością. Spełnienie kryterium merytorycznego 5 Na obszarze realizacji projektu nie występują osuwiska. Natomiast ze względu na znaczne zróżnicowanie rzędnych tego terenu, jego urozmaicone ukształtowanie oraz intensywne użytkowanie rekreacyjne, projekt obejmował będzie również rozwiązania zapewniające ochronę powierzchni gruntu przed erozją, w tym zabezpieczenia przed osuwaniem się zboczy wydmy, stanowiącej podstawową formę terenową. Oczekiwane efekty zostaną osiągnięte poprzez stosowanie geokrat z nasypem ziemi urodzajnej i odsiewem roślinnością rodzimą, redukcję traktów i ścieżek w obrębie zboczy wydmy o znacznym nachyleniu terenu, wyznaczenie ścieżek do jazdy rowerem w postaci nadpoziomowych konstrukcji drewnianych pumptrack lub bike park, zabezpieczających powierzchnię terenu przed erozją mechaniczną i pozwalających na wegetację roślin runa i podszytu w obrębie konstrukcji, dodatkowo stabilizujących powierzchnię ziemi Dostępność terenów pod inwestycje, struktura własności, koszty zakupu oraz rekompensat Planowana inwestycja zlokalizowana jest w Toruniu, w województwie kujawsko pomorskim, na działce ozn. nr ew. 206, 207/1 i 207/2 z obrębu 6. Teren opracowania znajduje się wewnątrz terenów zabudowanych, ograniczony jest ulicą Bema i ul.balonową. Powierzchnia terenu inwestycji wynosi ca 11 ha. Status prawny terenu na którym zlokalizowana jest inwestycja jest uregulowany, nie zachodzi konieczność zakupu gruntów czy ponoszenia kosztów rekompensaty Zgodność przedsięwzięcia z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Dla tego obszaru obowiązuje Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego - Uchwała Nr 875/14 z dnia 23 października 2014r w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Osiedle Fałata dla terenów położonych w rejonie ulic: Broniewskiego, Reja, Gagarina, Balonowa i Bema w Toruniu (Dz. Urz. Województwa Kujawsko Pomorskiego, Bydgoszcz, dnia 5 listopada 2014r. Poz. 3025). MPZP dla terenu przewiduje: 1) przeznaczenie: Strona 2-31

32 a) podstawowe: zieleń leśna o funkcji publicznego parku leśnego, b) dopuszczalne: istniejące obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej; 2) zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego rewitalizacja w kierunku parku leśnego we wzajemnym powiązaniu funkcjonalnym i użytkowym terenów; 3) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego: a) obowiązek kształtowania ciągłości powiązań miejskiego systemu ekologicznego poprzez rewitalizację i maksymalną ochronę istniejącej zieleni leśnej oraz jej wzbogacanie i pielęgnację, b) urządzenie i rewitalizacja na funkcje parkowe, zorganizowanie stref rekreacyjnych z uwzględnieniem ochrony walorów, zwłaszcza ochrony form wydmowych i zadrzewień oraz podnoszenia jakości stanu siedlisk przyrodniczych, c) ochrona terenu przed przeznaczaniem na cele niezwiązane z rekreacją w zieleni. 2.2 Sposób obecnego zagospodarowania i wykorzystania terenu Brak jest ścisłych danych historycznych dotyczących utworzenia lasów miejskich w Toruniu. Jedynym dokumentem w oparciu o który można wysnuć hipotezę jest plan gospodarczy na lata 1932/33 do 1941/42. Wynika z niego, że teren, który obecnie zajmuje toruński las miejski nie był obszarem zalesionym. Niewielkie fragmenty stanowiły lasy prywatne, które przetrwały do chwili obecnej i tworzą najstarsze drzewostany. Pozostałe drzewostany powstały w wyniku zalesienia użytków rolnych słabej jakości. Lasy zlokalizowane na obrzeżu miasta powiązane są z lasami znajdującymi się poza jego granicami wchodząc w skład kompleksu leśnego zwanego Puszczą Toruńsko-Bydgoską. Zasadniczym celem lasu miejskiego jest zaspokojenie potrzeb wypoczynkowych mieszkańców w zakresie stworzeniu warunków spacerowo-wypoczynkowych oraz podniesienia warunków zdrowotnych i krajobrazowych środowiska, przy równoczesnym wytwarzaniu produktów leśnych, głównie drewna, jako zadania drugoplanowego. Lasy na terenie Torunia są lasami ochronnymi. Lasy w Toruniu ze względu na lokalizacje w aglomeracji penetrowane są przez miejscową ludność. Jednocześnie obserwuje się dynamiczny rozwój budownictwa indywidualnego, zarówno mieszkaniowego, jak i rekreacyjnego. Wiąże się z tym tworzenie infrastruktury komunalnej takiej jak kanalizacja, wodociągi, gazociągi, linie telekomunikacyjne i energetyczne. Lasy miejskie pełnią funkcję biotyczną (środowiskowotwórczą), kształtują mikroklimat oraz zaspokajają potrzeby rekreacyjno-wypoczynkowe mieszkańców. Dodatkowo pełnią funkcję ochronne, tj. ochrony naturalnych warunków życia człowieka, ochrony krajobrazu naturalnego oraz Strona 2-32

33 ochrony stref ujęć wody. Lasy z natury wielofunkcyjne w zależności od dominującej roli pełnionych funkcji w całości zaliczono do lasów ochronnych. W lasach miejskich w Toruniu dominującym gatunkiem w drzewostanie jest sosna - ponad 63,4%. Siedliska borowe zajmują 73,7% powierzchni. Kolejne 3 gatunki to: topola, brzoza i klon mają zaledwie 5-10% udział. Z istotnych gatunków warto jeszcze odnotować olszę i dąb. Z uwagi na utworzenie gosp. specjalnego oraz specyfikację lasów pozyskiwany surowiec w użytkowaniu rębnym ma obniżoną wartość użytkową (techniczną) i stanowi głownie opał wykorzystywany przez okolicznych mieszkańców. Strata ta wydaje się być w pełni rekompensowana niewymiernymi wartościami z pełnienia funkcji ochronnych i rekreacyjnych. Użytki leśne działek o nr geod 182 (oddział 32g) i 190 (oddział 31 a, b, c, d, f, g, h) z obrębu 30 - gatunek główny to sosna w wieku średnio 30 lat (II klasa wieku) z domieszką akacji, przeważające zwarcie - umiarkowane. Las Rudelki znajduje się na wzniesieniu w zachodniej części miasta, w dzielnicy Bielany. Od północy ograniczony ul. Balonową, od wschodu ul. Bema, od południa ul. Fałata, zaś od zachodu - zabudowaniami Wyższego Seminarium Duchownego i V Liceum Ogólnokształcącego. Lasek Rudelka, podobnie jak sąsiednie Piekarskie Góry, to wydma, która dzięki rosnącej na niej roślinności nie przeradza się w tzw. wydmę ruchomą. Jest to las komunalny, który pełni on rolę parku, głównie dla mieszkańców Bydgoskiego Przedmieścia i Bielan. Dzisiejszego kształtu lasek nabrał w latach 30. XX wieku, kiedy to wytyczono w nim kilka traktów pieszych i wybudowano w jego południowej części profesjonalny i oświetlony tor saneczkowy. Po II wojnie światowej, w jego najwyższym punkcie, powstał niewielki dwukondygnacyjny budynek należący pierwotnie do Poczty Polskiej, a później przejęty przez Telekomunikację Polską. Warto dodać, że w czasach PRL ulokowano w nim urządzenie służące do zagłuszania zachodnich stacji radiowych. Od 2006 roku budynek ten należy do prywatnej osoby. Nieruchomość ta nie stanowi obszaru inwestycji. Na terenie lasku znajdują się naturalne ścieżki spacerowe, stok saneczkowy, funkcjonujący jeszcze w czasach historycznych, od nazwy którego wywodzi się nazwa miejsca; (Rodelbahn = tor saneczkowy), organizowane są imprezy sportowe (biegi przełajowe). W lipcu 2014 roku odnowiono tor saneczkowy i wybudowano zewnętrzną siłownię, natomiast w 2015 roku odnowiono trakt pieszo - rowerowy łączący ul. Bema z ul. Balonową. W lasku można spotkać spacerowiczów z psami a także matki z małymi dziećmi, osoby starsze. Niedawno od ulicy Bema została ustawiona siłownia plenerowa. Do samego lasu prowadzi dobrze skomunikowana z innymi zakątkami miasta ścieżka Strona 2-33

34 rowerowa. Rowerzyści organizują we własnym zakresie tory do jazdy ekstremalnej, przez co przyczyniają się do degradacji i erozji powierzchni gleby oraz niszczenia roślinności. Prestiżowy toruński obiekt - Hala widowiskowo-sportowa przy ul. Bema w Toruniu (jedna z wizytówek miasta) sąsiaduje z zaniedbanym laskiem Ruelka. Za fatalny stan Rudelki odpowiadają w znacznej mierze mieszkańcy, którzy wypoczynek w lesie kojarzą raczej z konsumpcją. Jej efekty lądują jednak nie w śmietnikach, których na Rudelce nie brakuje, tylko pod drzewami. Poza zaśmiecaniem lasku, jego wrogiem są także wandale. Brakuje ławeczek, stoliczków - typowo parkowej infrastruktury. Ta, która jest tam w tej chwili, jest zdewastowana. Z kolei pojemniki na odpady to brzydkie betonowe klocki. Przewidujemy tam typowe ławeczki leśne, a nie parkowe, które może byłyby nieco wytrzymalsze. Lasek jest jednym z obiektów wchodzących w skład projektu mającego na celu zagospodarowanie lasów komunalnych. Planujemy remont toru saneczkowego, zewnętrznej siłowni. Pojawią się też stojaki na rowery, nowe ławeczki i śmietniki. Nawierzchnie naturalne wymagają wyprofilowania i uzupełnienia by nie tworzyły się zastoiny wody a także wskazane jest usunięcie wszelkich elementów wystających, które niosą ryzyko potknięcia. Od wielu lat na obszarze lasu miejskiego, nie było inwestycji. Poprawiony został stok saneczkowy, ale z uwagi na rozjeżdżanie go, osuwanie się i erozję, wymaga on stałego nadzoru i konserwacji, szczególnie przed sezonem. Ponieważ obszar lasu Rudelki położony jest na wydmie, roślinność porastająca teren rośnie w trudnych warunkach, ma działanie przeciwerozyjne. Dominującym gatunkiem budującym skład lasu jest sosna pospolita (Pinus sylvestris), klon pospolity (Acer platanoides), lipa drobnolistna (Tilia cordata), brzoza brodawkowata (Betula pendula), dąb bezszypułkowy (Quetrcus petraea). Odnaleźć możemy także czeremchę zwyczajną (Padus avium) oraz gatunki obce, inwazyjne takie jak grochodrzew (Robinia pseudoacacia), czeremcha amerykańska (Padus serotina), klon jesionolistny (Acer negundo). Struktura wiekowa drzew jest zróżnicowana. Nie stwierdzono występowania drzew pomnikowych. Roślinność zagrażająca roślinności rodzimej przewidziana jest do systematycznego usuwania. Obszar charakteryzuje się wysokimi walorami przyrodniczo krajobrazowymi oraz występowaniem kilku gatunków ptaków (tj. dzięcioł zielony, sójka, drozd śpiewak, kos zwyczajny, sikora), gryzoni (mysz polna, wiewiórka), ssaków (jeż, ryjówka). Funkcja parku leśnego "Rudelka" jest dwojaka: z jednej strony jest to funkcja społeczna, polegająca na realizowaniu wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców miasta Torunia, a w szczególności Osiedla Strona 2-34

35 Młodych, Bydgoskiego Przedmieścia, Chełmińskiego Przedmieścia, Osiedla Św. Klemensa oraz funkcja przyrodniczo ekologiczna (miejsce życia przedstawicieli fauny i flory). Niniejszy projekt i zaproponowana forma zagospodarowania terenu starają się godzić obydwa interesy świata przyrody i ludzi. Ponadto projekt uwzględnia ochronę gatunków poprzez: ukierunkowanie ruchu rekreacyjnego, podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zwiększenie atrakcyjności obiektu nowe elementy zagospodarowania przestrzennego. Obszar stanowić będzie atrakcyjną alternatywę także dla mieszkańców innych części miasta, tym bardziej, że teren ma bardzo malowniczą i urozmaiconą rzeźbę. Atrakcja w postaci toru saneczkowego w okresie zimowym stanowi wyróżnik tego miejsca na tle całego Torunia. Obszar Rudelki znajduje się w strefie ochrony konserwatorskiej XIX wiecznego układu urbanistycznego. Wszelkie planowane działania wymagają uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Bilans projektowanego terenu: Pow. opracowania ca , 00 m 2 Pow. głównych ciągów komunikacyjnych ca 5 150, 00 m 2 Pow. biologicznie czynna - ca , 00 m 2, Powierzchnia biologicznie czynna ca 90% Pow. utwardzona - ca 3,6 %. 2.3 Źródła historycznych zanieczyszczeń/degradacji Teren lasu miejskiego tzw. Rudelki użytkowany jest do celów rekreacji czynnej i biernej. Powierzchnia gleby jest zdegradowana i podlega erozji. Część roślinności jest zniszczona. Brak jest infrastruktury wypoczynkowej. Istniejące ławki są zdewastoane, zużyte, nieestetyczne. Nawierzchnie naturalne wymagają wyprofilowania i uzupełnienia by nie tworzyły się zastoiny wody a także wskazane jest usunięcie wszelkich elementów wystających, które niosą ryzyko potknięcia. Od wielu lat na obszarze lasu miejskiego, nie było inwestycji. Poprawiony został stok saneczkowy, ale z uwagi na rozjeżdżanie go, osuwanie się i erozję, wymaga on stałego nadzoru i konserwacji, szczególnie przed sezonem. Z upływem lat lasy Rudelka uległy zniszczeniu. Część gleb na terenie opracowania jest silnie zanieczyszczona przez odchody psów, zanieczyszczona i wydeptana. Tkanka zielona jest mocno zanieczyszczona. Naturalnie słabnie w niej intensywność procesów życiowych, zmniejsza się odporność biologiczna i zdolność regeneracji. Źródłem takiego stanu Strona 2-35

36 rzeczy jest działalność czasu, człowieka a przede wszystkim klimatu. Konieczność czynienia pilnych zmian wynika ze złego stanu powietrza atmosferycznego. W dokumencie pt. Roczna ocena jakości powietrza w województwie kujawsko-pomorskim za rok 2014 wykazane zostały strefy przekroczeń zanieczyszczeń przedostających się do atmosfery. Toruń znajduje się w strefie Miasto Toruń. Została ona zaliczona do klasy C ze względu na przekroczenie normy dobowej dla pyłu PM10, związanej z częstością przekraczania poziomu dopuszczalnego. W wyniku klasyfikacji klasę C ze względu na przekroczenia poziomów dopuszczalnych stężeń bezno(a)pirenu oznaczonego w pyle PM10 otrzymały wszystkie strefy zlokalizowane w województwie kujawsko pomorskim. W niedalekiej przyszłości istnieje ryzyko utraty zdrowia większości drzew i krzewów rosnących na omawianym obszarze. Duża część wymaga cięć sanitarnych, korygujących czy formujących pokrój. 2.4 Analiza stanu prawnego terenów pod kątem spełnienia zasady zanieczyszczający płaci Zasada zanieczyszczający płaci będzie realizowana w projekcie poprzez odpowiedzialność wykonawcy za wszelkie czynności mogące spowodować negatywne oddziaływanie na środowisko, w tym odpowiedzialność finansową. Oznacza ona pełną odpowiedzialność za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagrożeń dla środowiska na sprawcę, tj. na jednostki użytkujące zasoby środowiska. Zasada odnosi się również do uciążliwości powodowanych procesami konsumpcji, szczególnie w sytuacji, gdy konsument ma możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych. Odpowiedzialność, o której mowa, może odnosić się zarówno do odpowiedzialności administracyjnej, jak i cywilnej. Poza tym musi brać pod uwagę zakres podmiotowy i przedmiotowy określony w ustawie z 13 kwietnia 2007r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, który dotyczy ochrony środowiska jako dobra wspólnego. Środki prawne stosowane przez organy administracji przy realizacji przedmiotowej zasady regulują m.in. odpowiednie przepisy ustaw szczególnych, które określają dla każdego z elementów środowiska standardy jakościowe. Ponadto w przypadku przekroczenia tych standardów z naruszeniem zasad określonych w prawie ochrony środowiska środkiem prawnym jest np. administracyjna kara pieniężna, wymierzana w drodze decyzji przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska za wprowadzenie do środowiska emisji naruszających określone w pozwoleniu standardy, które uznane są za zanieczyszczenie. Do prawno-finansowych środków ochrony środowiska, oprócz wspomnianej administracyjnej kary pieniężnej, należą również opłaty za korzystanie ze środowiska oraz zróżnicowanie stawek podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska. Niniejszy projekt zakłada takie działania w perspektywie najbliższych lat. Beneficjentem jest Gmina Miasto Toruń, toteż ponosi pełną odpowiedzialność za eksploatację produktów projektu. Strona 2-36

37 Wszystkie koszty inwestycyjne oraz eksploatacyjne zostaną przeniesione na wytwórców poprzez opłaty podatkowe, które zostaną przeznaczone na kontrolę, monitoring i bieżące naprawy i w takim znaczeniu użytkownicy będą realizować zasadę zanieczyszczający płaci. Opisany mechanizm wprowadzania w życie powyższej zasady przyczyni się do racjonalniejszego wykorzystywania, a co za tym idzie poszanowania zasobów naturalnych przez mieszkańców. 2.5 Analiza potencjalnych zagrożeń Przez cały okres realizacji projektu jak również w okresie jego trwałości będą identyfikowane ryzyka i zagrożenia związane z projektem. Na etapie sporządzania niniejszego Studium wykonalności przedstawione kluczowe ryzyka związane z projektem oraz oszacowano prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Tabela, 9: Analiza potencjalnych zagrożeń Rodzaj ryzyka Przyczyny Skutki Znaczenie Środki zapobiegawcze Ryzyko administracyjne związane z udzielaniem zamówień publ. Ryzyko związane z budową Ryzyko wydłużenia czasu realizacji projektu Ryzyko przekroczenia Brak wiedzy personelu realizującego procedury zamówień publicznych Wybór wykonawcy nie posiadającego odpowiedniego doświadczenia i kwalifikacji Unieważnienie procedur przetargowych. Problemy technicznotechnologiczne. Różnica między szacunkowymi Uznanie wydatków za niekwalifikowane Niedotrzymanie terminów robót budowlanych może skutkować niezrealizowaniem projektu zgodnie z harmonogramem Przekroczenie końcowego terminu realizacji projektu. Uznanie części wydatków za niekwalifikowane. Wzrost ceny wykonawstwa Ryzyko związane z tym czynnikiem uznano jako małe Ryzyko związane z tym czynnikiem jest określone jako małe Ryzyko związane z tym czynnikiem uznano jako małe Ryzyko związane z tym czynnikiem Wnioskodawca dysponuje doświadczoną kadrą gwarantującą prawidłowy przebieg realizacji projektu i zamówień w ramach projektu. Personel jest na bieżąco szkolony zgodnie z nowymi przepisami ustawy PZP. Dokumentacja weryfikowana jest przez prawnika. Ryzyko związane z pracami budowlanymi zostanie ograniczone poprzez wybór wykonawcy w wyniku przetargu i zawarcie w umowach z wykonawcą klauzul zawierających kary w razie opóźnień lub nieprawidłowości na etapie realizacji. Metodą minimalizacji tego ryzyka jest zaplanowanie postępowania przetargowego odpowiednio wcześniej, z uwzględnieniem możliwości unieważnienia procedury wyboru wykonawcy inwestycji, dzięki czemu nawet w takiej sytuacji możliwe będzie terminowe rozpoczęcie i kontynuowanie prac, w związku z czym nie powinny wystąpić opóźnienia lub problemy związane z zastosowaniem nieodpowiedniego wyposażenia lub niewłaściwej technologii. Ryzyko zostało ograniczone poprzez opracowanie kosztorysów Strona 2-37

38 zakładanych kosztów projektu nakładami inwestycyjnymi stanowiącymi ofertę potencjalnych wykonawców a faktycznie poniesionymi nakładami w czasie realizacji inwestycji uznano jako małe oddających sytuację na rynku usług budowlanych, instalacyjnych, w zakresie architektury krajobrazu. Wybór wykonawcy przebiega w oparciu o przetarg co dodatkowo wpływa na sytuację, w której mało prawdopodobny jest wzrost ceny. 2.6 Opis dotychczasowych działań naprawczych prowadzonych na terenach objętych projektem Projekt nie został jeszcze rozpoczęty, dlatego też obecnie nie zaistniała konieczność podjęcia działań naprawczych na terenach objętych projektem. 2.7 Opis niedoborów jakościowych i ilościowych w stosunku do stanu pożądanego W celu zidentyfikowania niedoborów jakościowych i ilościowych, przeprowadzono analizę społeczno-gospodarczą obecnego stanu miasta Toruń. Umożliwiło to określenie głównego problemu w odpowiedzi, na który zrealizowany zostanie niniejszy projekt oraz możliwe rozwiązania. Analiza przyczynowo skutkowa problemów została przedstawiona w postaci drzewa problemów. Na podstawie prowadzonych obserwacji oraz analizie danych statystycznych zidentyfikowano problem główny jakim jest stopniowa degradacja i spadek powierzchni terenów zieleni w mieście Toruń. Zidentyfikowano również następujące problemy szczegółowe: zły stan przestrzeni miejskiej oraz jej niska jakość przyrodnicza, brak środków na właściwe zagospodarowanie terenów biologicznie czynnych, które wraz z problemem głównym w konsekwencji prowadzą do: nie w pełni wykorzystanego potencjału rekreacyjnego i turystycznego Miasta. nasilającego się zjawiska tzw. miejskiej wyspy ciepła, spadek różnorodności biologicznej na terenie Miasta. a tym samym do: pogorszenia stanu środowiska naturalnego i zwiększonej emisji zanieczyszczeń do atmosfery, wzrastających zagrożeń związanych z negatywnymi skutkami zmian klimatu. Strona 2-38

39 Drzewo problemów Stopniowa degradacja i spadek powierzchni terenów zieleni w mieście Toruń Skutki Zły stan przestrzeni miejskiej oraz jej niska jakość przyrodnicza Niewykorzystany potencjał turystyczny miasta Niska konkurencyjność przedmiotowego terenu inwestycji w regionie Nasilanie się zjawiska tzw. miejskiej wyspy ciepła Brak środków na właściwe zagospodarowanie terenów biologicznie czynnych Spadek różnorodności biologicznej na terenie miasta Niewystarczający udział obszarów zieleni w ogólnej powierzchni miasta Przyczyny gradacja Wykres, 10: Drzewo problemów i spadek powierzchni terenów zieleni w mieście Toruń Źródło: opracowanie własne Strona 2-39

40 2.8 Kierunki zagospodarowania terenów objętych wnioskiem wynikające z przyjętych dokumentów strategicznych Dla obszaru tego obowiązują: Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego - Uchwała Nr 875/14 z dnia 23 października 2014r w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Osiedle Fałata dla terenów położonych w rejonie ulic: Broniewskiego, Reja, Gagarina, Balonowa i Bema w Toruniu (Dz. Urz. Województwa Kujawsko Pomorskiego, Bydgoszcz, dnia 5 listopada 2014r. Poz. 3025). Plan Zarządzania Krajobrazem dla Miasta Torunia (LMP- Landscape Management Plan) uwzględniający wytyczne do projektowania dla przedmiotowego terenu, pod kątem aspektu: środowiskowego, kulturowego, społecznego i ekonomicznego Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Planu Urządzenia Lasu, Nadleśnictwo Toruń. Projekt wykazuje spójność z Celem strategicznym nr 5 ujętym w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Toruń Toruń miastem o rozwiniętej gospodarce turystycznej. W ramach tego celu wspierane będą inwestycje w zapewnienie elementarnej estetyki zabytkowej architektury oraz ochrona i ekspozycja panoramy miasta. Projekt poprzez zagospodarowanie terenów zieleni wpłynie w sposób znaczący na realizację powyżej przytoczonego celu. Niniejsze przedsięwzięcie zgodne jest także z Celem 4 Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju W ramach prowadzenia polityki przestrzennego zagospodarowania kraju przewiduje się: zaspokojenie bieżących potrzeb rozwojowych społeczeństwa w drodze najmniejszych konfliktów ekologicznych i społecznych, zabezpieczenie możliwości dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o zachowane w dobrym stanie zasoby naturalne, kulturowe i lokalne walory środowiska, zapewnienie racjonalnego powiązania rozwoju społeczno-gospodarczego z ochroną zasobów wodnych i ich dostępnością, zapewnienie bezpieczeństwa poprzez podjęcie działań na rzecz ograniczenie ryzyka powodziowego oraz zagrożenia skutkami suszy. Według Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego - przedmiot niniejszego projektu jest zgodny w szczególności z kierunkami ochrony zasobów i walorów Strona 2-40

41 przyrodniczych i krajobrazowych. Głównym kierunkiem działań planistycznych odnoszących się do środowiska przyrodniczego i kulturowego jest ich ochrona i zachowanie w jak najlepszym stanie dla przyszłych pokoleń. Ogół tych działań będzie korzystnie wpływać na poprawę jakości życia mieszkańców, a poprzez zwiększenie ogólnej atrakcyjności turystycznej województwa przyspieszy rozwój aktywności związanych z obsługą ruchu turystycznego. Dla ochrony zasobów i walorów przyrodniczych i krajobrazowych niezbędne jest gospodarowanie z zachowaniem zasady zrównoważonego rozwoju, co pozwoli na prawidłowe funkcjonowanie systemów przyrodniczych poprzez: tworzenie nowych rezerwatów przyrody i powiększenie istniejących, opracowanie planów ochrony dla wszystkich rezerwatów i ich realizacja zgodnie z przyjętymi zasadami gospodarowania, ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów chronionych tj. parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, eliminację czynników degradacji. Strona 2-41

42 3 ANALIZA POTRZEB GENERUJĄCYCH REALIZACJĘ PROJEKTU 3.1 Uwarunkowania społeczne i środowiskowe realizacji projektu Położenie Toruń to miasto na prawach powiatu leżące w północnej Polsce. Należy do województwa kujawsko-pomorskiego. Jest siedzibą gminy miejskiej Toruń. Prawobrzeżna część miasta leży na Pomorzu, lewobrzeżna część położona jest na Kujawach. Miasto leży nad Wisłą i Drwęcą. Jest siedzibą marszałka województwa kujawsko-pomorskiego, siedzibą organów samorządu województwa, czyli Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Kujawsko-Pomorskiego Sejmiku Wojewódzkiego oraz jednostek wojewódzkich im podporządkowanych, a także siedzibą starosty powiatu toruńskiego. Jest również jednym z miast centralnych Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Funkcjonalnego. Gmina Miejska Toruń położona jest w centrum województwa kujawsko-pomorskiego i sąsiaduje z następującymi gminami: od północy z gminą Łysomice, od wschodu z gminą Lubicz, od południa z gminą Wielka Nieszawka, od zachodu z gminą Zławieś Wielka. Najbliższe duże miasta: Bydgoszcz, 45 km, Poznań, 150km, Gdańsk, 175 km, Olsztyn, 180 km, Warszawa, 220 km Powierzchnia obszaru zajmowanego przez gminę miejską Toruń wynosi ha. Miasto jest podzielone na 24 części - i taki podział jest stosowany przy różnego rodzaju działaniach urzędowych. Toruń sąsiaduje z historycznymi krainami: od północy z Ziemią Chełmińską, od wschodu z Ziemią Dobrzyńską, od południa z Kujawami. Strona 3-42

43 Toruń jest jednym z najstarszych miast Polski (prawa miejskie uzyskał w 1233 roku. W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów Toruń był jednym z największych i najbogatszych miast, miastem królewskim i hanzeatyckim, posiadającym autonomiczne uprawnienia polityczne, w tym m.in. prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla. Obecnie szesnaste pod względem liczby ludności miasto w kraju (wg GUS z 31 grudnia 2014). Miasto jest dużym ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym, naukowym, akademickim i turystycznym oraz węzłem drogowym i kolejowym. Toruń to miejsce urodzenia Mikołaja Kopernika. Środowisko przyrodnicze Toruń położony jest w zalesionej Kotlinie Toruńskiej, po obu stronach rzeki Wisły, otoczony prawie ze wszystkich stron lasami. Dalej od niecki rzeki teren wznosi się (50 60 m n.p.m.), często stromo (np. osiedle Na Skarpie), staje się pagórkowaty, tworząc malownicze tarasy, o ziemi piaszczystej (V, VI klasa). Teren wokół Torunia określany jest jako pagórkowaty. Klimat na terenie miasta charakteryzuje się przede wszystkim dużą zmiennością spowodowaną ścieraniem się mas powietrza kontynentalnego ze wschodu i oceanicznego z zachodu. Wpływ na to ma położenie geograficzne miasta Kotlina Toruńska od południa i dolina Wisły od północy. Największą rzeką jest dzieląca miasto na dwie części Wisła, dzięki której starówka zyskuje malownicze położenie. Drugą co do wielkości jest Drwęca, a trzecią Struga Toruńska. Struga Toruńska w części swego biegu przepływa pod zespołem staromiejskim, gdzie jej fragmenty są wyeksponowane w budynkach i chodnikach. Toruń prawie ze wszystkich stron otoczony jest przez obszary leśne, stanowiące tereny rekreacyjne Barbarka, Las Bielawski, Bielański, Łysomicki, Papowski, Lasy Ciechocińskie, Puszcza Bydgoska, oraz trzy rezerwaty: rezerwat leśny Las Piwnicki z 1924 roku; najdłuższy rezerwat ichtiologiczny w Polsce Rezerwat na rzece Drwęcy z 1961 roku (z ginącym minogiem rzecznym) oraz unikatowo położony w centrum miasta rezerwat leśny Kępa Bazarowa z 1987 roku, na wiślanej wyspie, naprzeciwko toruńskiej starówki. Projektowany teren powinien stanowić miejsce do rekreacji dla mieszkańców Torunia, a w szczególności dla najbliższych osiedli (zakres obsługi): Osiedle Młodych 0.5km Osiedle Sztuk Pięknych 0.6km Osiedle Fałata 0.7km Miasteczko Uniwersyteckie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 0.8km Chełmińskie Przedmieśc0.9km Działki św. Klemensa 0.9km Strona 3-43

44 Wojewódzki Szpital Zespolony im. Ludwika Rydygiera 1.2km Osiedle Brzezina 1.6km Bielany2.0km W związku z tym, że obszary sąsiadujące z Lasami Rudelka są mocno zagospodarowane i w dalszym ciągu się rozbudowują (szybko zwiększa się ilość osób odwiedzających lasy) ma to kluczowy wpływ na obecny stan zieleni na tym obszarze - zieleń cechuje się znacznym stopniem degradacji (spełnienie kryterium merytorycznego I st. Nr 12 - struktura użytkowania terenu objętego projektem - niski udział terenów zieleni w strukturze użytkowania gruntów). Demografia Toruń jest średniej wielkości miastem z liczbą mieszkańców wynoszącą , z czego 53,6% stanowią kobiety, a 46,4% mężczyźni. W latach liczba mieszkańców zmalała o 3,7%. Średni wiek mieszkańców wynosi 41,5 lat i jest porównywalny do średniego wieku mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego oraz porównywalny do średniego wieku mieszkańców całej Polski. Toruń ma ujemny przyrost naturalny wynoszący -5. Odpowiada to przyrostowi naturalnemu 0,0 na 1000 mieszkańców Torunia. W 2014 roku urodziło się dzieci, w tym 50,4% dziewczynek i 49,6% chłopców. Średnia waga noworodków to gramów. Współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby zgonów wynosi 1,00 i jest porównywalny do średniej dla województwa oraz porównywalny do współczynnika dynamiki demograficznej dla całego kraju. 1 Toruń liczy stałych mieszkańców, a liczba osób zameldowanych w Toruniu na pobyt czasowy wynosi (dane z 30 czerwca 2016 r.). Wśród mieszkańców Torunia 54% stanowią kobiety, 46% to mężczyźni. 2 1 Źródło: 2 Źródło: ewidencja ludności UMT. Strona 3-44

45 Wykres, 11: Mieszkańcy Torunia wg płci W mieście rodzi się więcej chłopców niż dziewcząt. Niewielka przewaga liczby mężczyzn nad liczbą kobiet utrzymuje się w pierwszych trzech grupach wiekowych, czyli od 0 do 14 roku życia. W grupie lat tendencja ulega odwróceniu - widać już wyraźną przewagę liczby kobiet, która utrzymuje się we wszystkich następnych przedziałach wiekowych. Prawie 30% torunian w wieku lat legitymuje się wyższym wykształceniem. W kolejnych grupach wiekowych odsetek ten stopniowo maleje. Wśród mieszkańców w średnim wieku - od 35 do 59 lat - przeważają osoby z wykształceniem średnim zawodowym i zasadniczym zawodowym. W grupie "70+" największą część stanowią osoby z wykształceniem podstawowym. 63,3% mieszkańców Torunia jest w wieku produkcyjnym, 16,4% w wieku przedprodukcyjnym, a 20,3% mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym. Strona 3-45

46 Wykres, 12: Mieszkańcy Torunia wg płci i wykształcenia Średnia gęstość zaludnienia w mieście wynosi os/km 2 i odbiega od średniej gęstości zaludnienia, zarówno województwa kujawsko-pomorskiego (116 os/km 2 ), jak i kraju (123 os/km 2 ). Zauważalny jest spadek ludności zamieszkującej Toruń w 2015r. liczba mieszkańców zmniejszyła się 0,56% w stosunku do roku Powoduje to jednocześnie zmniejszenie gęstości zaludnienia na omawianym obszarze. W Toruniu zaobserwować można proces starzenia się społeczeństwa wynikający ze spadku mieszkańców w wieku produkcyjnym, przy jednoczesnym pozostawaniu niezmienionego udziału osób z najmłodszej kategorii wiekowej w ogóle ludności. Powyższa sytuacja potwierdza prognozy dotyczące spadku ludności w Polsce w okresie Rynek pracy W Toruniu na 1000 mieszkańców pracuje 313 osób. Jest to znacznie więcej od wartości dla województwa kujawsko-pomorskiego oraz znacznie więcej od wartości dla Polski. 49,6% wszystkich pracujących ogółem stanowią kobiety, a 50,4% mężczyźni. Bezrobocie w Toruniu wynosiło w 2015r 6,9%. Jest to znacznie mniej od stopy bezrobocia dla województwa kujawsko-pomorskiego (13,3%) oraz znacznie mniej od stopy bezrobocia dla całej Polski (9,8%) Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców Torunia osób wyjeżdża do pracy do innych miast, a pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi ,7% aktywnych zawodowo mieszkańców Torunia pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 27,4% w przemyśle i budownictwie, a 27,9% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie Strona 3-46

47 i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 5,9% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości). 3 Tereny lasów Rudelka w Toruniu są usytuowane na granicy dzielnicy Bydgoskie Przedmieście. Obszar ten charakteryzuje się on m.in. wysokim odsetkiem osób uprawnionych do zasiłków pieniężnych z uwagi na niskie dochody i korzystających z pomocy społecznej - zgodnie z danymi MOPR w 2015r. skorzystały z niej os. (dane pochodzą z Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Torunia na lata Tabela, 13: Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem na danym obszarze Lp. Jednostka Liczba osób pomocy społecznej Ogólna liczba korzystających ze Wynik 4 ludności środowiskowej (%) 1 Barbarka ,14 2 Bielany ,87 3 Bielawy ,54 4 Bydgoskie Przedmieście ,70 5 Chełmińskie Przedmieście ,68 6 Czerniewice ,83 7 Grębocin Nad Strugą ,43 8 Grębocin Przy Lesie ,60 9 Jakubskie Przedmieście ,91 10 Kaszczorek ,39 11 Katarzynka Mokre Przedmieście ,65 13 Na Skarpie ,75 14 Podgórz ,21 15 Rubinkowo ,71 16 Rudak ,40 17 Stare Miasto ,42 18 Starotoruńskie Przedmieście ,79 3 Źródło: 4 Dane dotyczące liczby mieszkańców są agregowane ze względu na miejsce zameldowania danej osoby (pobyt stały i czasowy), natomiast dane dotyczące liczby osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej są gromadzone zgodnie z miejscem zamieszkania. Strona 3-47

48 19 Stawki ,58 20 Wrzosy ,84 Średnia dla miasta ,19 Obecnie, na terenie Gminy Miasta Toruń trwają prace związane z przygotowaniem Gminnego Programu Rewitalizacji do roku Jako obszar zdegradowany wytypowano w Toruniu następujące jednostki strukturalne: Bydgoskie Przedmieście Podgórz Stare Miasto Grębocin nad Strugą Rudak, Jakubskie Przedmieście. Wytypowany obszar zdegradowany zajmuje 25,9% powierzchni gminy oraz jest zamieszkały przez 28,8% mieszkańców gminy. Dlatego też, biorąc pod uwagę wyniki przeprowadzonej diagnozy wskaźnikowej w LPR na lata oraz limity obszarowe i ludnościowe wynikające z Ustawy o rewitalizacji (Dz.U poz.1777), wskazano obszar rewitalizacji, w granice którego wchodzą następujące jednostki strukturalne: Bydgoskie Przedmieście Podgórz Stare Miasto. Wskazane dokumenty stanowią podstawę prawną do podjęcia kompleksowych działań służących rewitalizacji obszarów zdegradowanych. Na dzień sporządzenia Wnioskodawca posiada sporządzony projekt uchwały Rady Miasta Torunia w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie miasta Torunia (termin podjęcia uchwały r.). Jak wynika z przeprowadzonych analiz, obszar ten dotknięty jest głównymi problemami społecznymi i bezrobociem, ubóstwem wykroczeniami i łamaniem prawa, wysokim zagrożeniem porządku publicznego, złym stanem technicznym zabytkowych kamienic, opalaniem wysoce emisyjnymi źródłami energii i pod tymi względami zajmuje wysoką pozycję w skali degradacji społecznej Miasta. Środowisko W strefie Miasto Toruń (wyodrębnionej pod kątem zdrowia) zlokalizowano 4 punkty pomiarowe (przy ulicach: Dziewulskiego, Przy Kaszowniku, Wały Gen. Sikorskiego, Gagarina).. Liczba Strona 3-48

49 przekroczeń dopuszczalnego poziomu pyłu PM10 i poziomu docelowego ozonu w powietrzu w 2015r. strefa PL0402 Miasto Toruń wyniosła: Tabela, 14: Przekroczenia dopuszczalnego poziomu pyłu PM10 w Toruniu Lokalizacja stacji Rodzaj pomiaru Liczba przekroczeń Okres 2015 roku, z którego pochodzą dane 1 Toruń, ul. Dziewulskiego 1 automatyczny 42 do 31 grudnia 2 Toruń, ul. Dziewulskiego 1 manualny 48 do 31 grudnia 3 Toruń, ul. Przy Kaszowniku automatyczny 40 do 31 grudnia 4 Toruń, ul. Wały Gen. Sikorskiego 12 automatyczny 56 do 31 grudnia Kolorem czerwonym zaznaczono przekroczenie dopuszczalnej liczby przekroczeń. Liczba przekroczeń docelowego poziomu ozonu w powietrzu, dla czasu uśredniania 8 godzin (przy dopuszczalnej liczbie przekroczeń w ciągu roku - 25 dni, jako wartości uśrednionej z kolejnych 3 lat), na obszarze województwa kujawsko - pomorskiego wynosi: Tabela, 15: Przekroczenia dopuszczalnego poziomu ozonu w powietrzu w Toruniu. Lokalizacja stacji Liczba dni z przekroczeniem średnia z 3 lat 2013 rok 2014 rok 2015 rok ( ) strefa PL0402 Miasto Toruń 1 Toruń, ul. Dziewulskiego (do ) 10 Spośród ponad 11,5 tys. hektarów, na których rozpościera się Toruń, prawie 690 ha jest przykrytych wodami płynącymi i jeziorami. Monitoringiem jakości wód objęte są rzeki: Wisła, Drwęca i Struga Toruńska, jezioro Nagus oraz wody miejskich ujęć wód podziemnych. Jakość wód określa się w klasach czystości. Rzeki w 2003 r. prowadziły wody pozaklasowe. W ostatnich latach obserwuje się trend poprawy jakości wód Wisły i Drwęcy. Korzystną jakością (II klasa) charakteryzują się wody jeziora Nagus. Pozytywnym aspektem wynikającym z oceny jakości wód powierzchniowych jest to, że nie są zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi, takimi jak: metale ciężkie, pestycydy, związki WWA, PCB, fenole. O ocenie jakości wód decyduje najczęściej wskaźnik chlorofil "a" oraz azotyny. Wody podziemne miejskich ujęć wód spełniają wymogi wysokiej jakości, oznaczanej klasą Ib Strona 3-49

50 Toruń jest miastem bogatym w tereny zieleni, które zajmują około 30% jego powierzchni. Jest też otoczony pierścieniem lasów sięgających na południe po Aleksandrów Kujawski, na północ do Łysomic oraz ciągnących się wzdłuż Wisły. Zieleń nadaje miastu specyficzny charakter, podkreśla jego walory historyczne i kulturowe, a także stwarza mieszkańcom dobre warunki do rekreacji i odpoczynku. Powierzchnia lasów komunalnych, czyli będących własnością miasta Torunia, wynosi około 480 ha. Oprócz lasów komunalnych na terenie miasta znajdują się lasy prywatne - ok. 276 ha, oraz najrozleglejsze lasy na gruntach Skarbu Państwa - Nadleśnictwa Toruń (1373 ha), Nadleśnictwa Dobrzejewice (396 ha), Nadleśnictwa Gniewkowo (145 ha) i Nadleśnictwa Cierpiszewo (3 ha) - razem 1917 ha. Na obszarze miasta występują jedynie 4 parki spacerowo-wypoczynkowe o łącznej powierzchni 57,4 ha. Status parków miejskich posiadają obiekty zlokalizowane na Bydgoskim Przedmieściu, Podgórzu i Jakubskim Przedmieściu. Ogród Zoobotaniczny umiejscowiony przy ul. Bydgoskiej pełni rolę parku dydaktycznego. Założony w XIX w. park na Bydgoskim Przedmieściu jest największym tego rodzaju terenem rekreacyjnym w Toruniu zajmuje powierzchnię 25 ha. Występuje w nim ok. 65 gatunków i odmian drzew Edukacja System oświaty obejmuje edukację dzieci i młodzieży w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjalnych, szkołach ponadgimnazjalnych i policealnych. Na terenie miasta działa 19 żłobków i klubów dziecięcych oraz 56 placówek wychowania przedszkolnego. Sieć szkół podstawowych obejmuje 36 placówek, w tym 4 to szkoły specjalne. W Toruniu działa są 31 gimnazjów, do których w roku 2014/2015 uczęszczało uczniów. W kategorii szkół ponadgimnazjalnych przeważającą część stanowią licea ogólnokształcące 25 placówek, w tym 10 to szkoły dla dorosłych. W Toruniu działa również 6 szkół wyższych, spośród których największą jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w roku akademickim 2014/2015 kształcił studentów. 3.2 Identyfikacja odbiorców korzyści wynikających z realizacji projektu Projekt będzie realizowany w Toruniu. Jednak oddziaływanie projektu nie będzie ograniczone jedynie do miasta Toruń. Kultura, sztuka, wypoczynek, rozrywka czy turystyka są tymi sektorami, które zawsze mocno odczuwają skutki dekoniunktury. Kryzys gospodarczy, niż demograficzny czy inne elementy mają duży wpływ na funkcjonowanie wspomnianych sektorów w Polsce i regionie. Dla sztuki najważniejsi są twórcy, ale kultura, wypoczynek i rozrywka to nie tylko sztuka. Potrzebują nie tylko twórców, ale także uczestników i konsumentów. Dla projektu Strona 3-50

51 odbiorcami usług będą wszyscy odbiorcy kultury, wypoczynku, turystyki i rozrywki. Lasy Rudelka przede wszystkim stoją otworem dla mieszkańców Torunia ( osób) i województwa kujawsko-pomorskiego (2,09 miliona osób). Dzięki odwiedzającym miasto turystom odbiorcami projektu mogą być wszyscy mieszkańcy Polski (38,4 miliona osób). Coroczne badanie ruchu turystycznego przeprowadzone przez Urząd Miasta Torunia wykazało, że gród Kopernika odwiedziło w 2013r. roku blisko 1,7 miliona zwiedzających (79,8% to turyści krajowi, 17,9% zagraniczni, 2,3% polonia) 6. Wykres, 16: Szacunkowa liczba turystów 2013r w Toruniu Turyści z Polski do Torunia przyjeżdżają przede wszystkim z województwa kujawsko-pomorskiego i z sąsiednich województw. Rzadziej do grodu Kopernika przybywają z województw na południu Polski. 6 Źródło: Strona 3-51

52 Wykres, 17: Skąd pochodzą turyści polscy Z czym Toruń kojarzy się turystom z kraju? Przede wszystkim z Kopernikiem (tak wskazało 83,7%), piernikami (68,4%) oraz starówką (17,4%). Wykres, 18: Z czym turystom kojarzy się Toruń Niemal wszyscy odwiedzający Toruń poleciliby zwiedzanie miasta innym (97,8% wśród turystów krajowych 95,9% spośród zagranicznych). Strona 3-52

53 Wykres, 19: Opinie turystów na temat Torunia Najwięcej zagranicznych turystów przyjeżdża z Niemiec (41,4%), Anglii (12,2%) i Hiszpanii (7,5%). Odnotowano wizyty z Tajwanu, Argentyny, Australii czy Turcji. Wykres, 20: Skąd pochodzą turyści zagraniczni Strona 3-53

54 Ośrodek Informacji Turystycznej w Toruniu opublikował najnowsze wyniki monitoringu ruchu turystycznego. W 2015 roku do Torunia przyjechało turystów. Oznacza to, że w ciągu ostatnich 11 lat liczba gości została podwojona! Obecnymi i przyszłymi odbiorcami korzyści wynikających z realizacji projektu jest kilka grup wiekowych: Nastolatki (15-18 lat): potrzeby ważne dla tej grupy, które powinny być zaspokajane w ramach istniejącej oferty to: aktywne uczestnictwo, rozwijanie zainteresowań, nabywanie nowych umiejętności i wiedzy, rozwijanie wrażliwości i rozrywka, Młodzież (19-24 lata): ważną rolę odgrywają dla nich media społecznościowe i urządzenia mobilne. Konsumenci z tej grupy przed dokonaniem zakupu zasięgają opinii w mediach społecznościowych, ponad dwukrotnie częściej niż pozostali konsumenci opierają oni też swoje decyzje na informacjach opublikowanych w sieci. Chętnie sprawdzają również oferty za pośrednictwem telefonów i dzielą się informacją o zakupie w mediach społecznościowych. Chcą się uczyć życia, budować swoją tożsamość, szukają nowych przyjaźni i towarzystwa, Osoby dorosłe (wiek lata): przed podjęciem decyzji zakupowej szukają w sieci opinii, recenzji i porad. Lubią też przed dokonaniem transakcji odwiedzać strony internetowe sprzedawców i marek. Internet służy im także do wyszukiwania lokalizacji i wskazówek dojazdu. Szukają akceptacji, towarzystwa, bezpieczeństwa. Czas chcą spędzać aktywnie i ciekawie. Rodziny z dziećmi: potrzeby istotne dla tej grupy są związane z budowaniem więzi międzypokoleniowej i integracją rodziny. Rodziny z dziećmi będą chętnie odwiedzały miejsca, gdzie mile widziani są zarówno dorośli, jak i dzieci oraz korzystały z wydarzeń mających charakter rodzinny, łączący pokolenia. Zarazem jest to grupa, która zaspakaja swoje potrzeby poprzez udział w wydarzeniach poszerzających horyzonty, dostarczających wiedzy, wspomagających samorozwój oraz budujących tożsamość (szczególnie u dzieci). Seniorzy: potrzeby ważne dla tej grupy, które powinny być zaspokajane w ramach istniejącej oferty związane są z budowaniem więzi międzypokoleniowej, integracją z różnymi grupami mieszkańców, a także uczestniczeniem w życiu miasta, regionu wśród innych ludzi. Seniorzy cenią sobie miejsca zapraszające zróżnicowanych odbiorców, w zróżnicowanym wieku. Ta grupa chętnie dzieli się wiedzą i doświadczeniami. Jednocześnie seniorzy potrzebują zapełnienia wolnego czasu i poczucia bezpieczeństwa (lokalność działań) oraz realizacji potrzeb poznawczych oraz duchowych. Wykluczeni: w tej grupie istotne jest wskazanie podgrup, do których warto docierać i uwzględniać ich kluczowe potrzeby: Strona 3-54

55 dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych kluczowe jest wyciąganie z domu i dysfunkcyjnego środowiska, dla samotnych rodziców, rodzin wielodzietnych oraz osób niepełnosprawnych i ich rodzin usługi kulturalne mogą realizować potrzebę integracji wewnątrz grupy i ze społecznością lokalną, wśród bezrobotnych usługi kulturalne, rozrywkowe czy turystyka mogą wspierać rozwój, kreatywność, aktywność. Istotne jest również określenie potrzeb, jakie konsumenci zaspokajają lub mogą zaspokajać korzystając z danej oferty kulturalnej, turystycznej czy rozrywkowej. Analiza rodzajów potrzeb konsumentów i istotności poszczególnych potrzeb dla konsumentów może zostać przeprowadzona na podstawie koncepcji piramidy potrzeb A.Maslowa. E.Hill dokonała adaptacji wspomnianej piramidy do prezentacji hierarchii potrzeb, które odbiorcy zaspokajają przez doświadczenie produktów kultury, sztuki czy rozrywki (źródło: E. Hill, C.O Sullivan, T. O Sullivan, op. cit. s.119). Model ten pozwala dokładnie zrozumieć, jakie znaczenie dla odbiorców mogą mieć poszczególne elementy produktów. Wskazuje też w zaspokajaniu jakich konkretnie potrzeb produkty te mogą być użyteczne. Może się wydawać, że korzystanie z takich produktów służy jedynie zaspokajaniu samorealizacji, znajdującej się u szczytu piramidy. Jednak odbiorcy pragną zaspokajać również inne potrzeby. Przykładowo, dla osób odwiedzających las Rudelka ważne będą nie tylko wrażenia wynikające z samego doświadczenia kontaktu z naturą. Odbiorcy będą również postrzegać i oceniać warunki techniczne, fizyczne oraz okoliczności. Zwrócą oni również uwagę na dostępność, lokalizację wraz z okolicą, na dodatki z których mogą korzystać (np. takie jak wypoczynek na ławce, obserwowanie przyrody itp.). Korzystanie z kultury, turystyki czy rozrywki ma przede wszystkim sprawiać przyjemność, radość, dawać zadowolenie, a dopiero potem służyć do celów edukacyjnych czy do doskonalenia się. Zależnie od formy i rodzaju produktu potrzeba odczuwania przyjemności może występować w modelu na poziomie samorealizacji czy potrzeb społecznych. Zasadniczo można jednak przychylić się do stwierdzenia, że wiele usług kulturowych daje odbiorcom możliwość jednoczesnego zaspokojenia potrzeb zlokalizowanych na różnych poziomach omawianego modelu. Strona 3-55

56 Wykres, 21: Piramida potrzeb Źródło: Zeszyty Naukowe nr 720 Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 2006 Grupy tych konsumentów kierują się różnymi potrzebami oraz przesłankami w podejmowaniu decyzji o korzystaniu z konkretnej oferty. Różne są też ich oczekiwania. Analiza dostępnych danych wskazuje na duże zapotrzebowanie na tego typu inwestycje. Dane GUS pozwalają zaprognozować ciągły wzrost liczby osób odwiedzających Toruń. Łącznie liczba odbiorców korzyści wynikających z realizacji projektu może zostać skwantyfikowana na poziomie osób. W odniesieniu do powyższych danych można określić prognozę popytu w obszarze oddziaływania projektu. Poniższa tabela prezentuje prognozę popytu za lata : Tabela, 22: Prognoza popytu w obszarze oddziaływania projektu Źródło: Opracowanie własne Rok Prognoza popytu w obszarze oddziaływania projektu Strona 3-56

57 4 ANALIZA WYKONALNOŚCI PRZEDSIĘWZIĘCIA WRAZ Z ANALIZĄ OPCJI 4.1 Zakres i metodyka analizy Założono i przeanalizowano trzy podstawowe warianty alternatywne rozwiązujące problemy i likwidujące braki występujące w Ogrodzie Muzyków: Analiza obejmuje następujące warianty: Wariant bezinwestycyjny - brak działań Wariant 1 - przewiduje podjęcie inwestycji zmierzającej do poprawy jakości terenu objętego projektem, w nawiązaniu do jego walorów przyrodniczych i kulturowych. Inwestycja ma na celu modernizację infrastruktury objętej projektem, zarówno w aspekcie tkanki roślinnej (pielęgnacja istniejącej zieleni, nowe nasadzenia drzew, krzewów, bylin), jak i tkanki architektonicznej (wymiana nawierzchni, mała architektura) Wariant 2 - przewiduje wyłącznie prace modernizacyjne związane z pielęgnacją i uzupełnieniem istniejących kompozycji zieleni. Opisową (logiczną) analizę wariantów uzupełniono analizą przy wykorzystaniu metody dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). Pojęcie efektywności kosztowej wiąże się z określeniem kosztu jaki w danym projekcie będzie poniesiony w przeliczeniu na jednostkę spodziewanego efektu. Wskaźnik efektywności kosztowej wyznacza więc koszt (cenę) jaki będzie w danym projekcie (wariancie) poniesiony na osiągnięcie jednostki efektu. Wskaźniki efektywności kosztowej wykorzystywane są w celu porównania projektów (lub wariantów) służących osiągnięciu tego samego celu. Z punktu widzenia korzyści społecznych projektem lepszym będzie ten, który charakteryzuje się wyższą efektywnością kosztową, czyli niższym kosztem na jednostkę efektu. Jednym ze stosowanych wskaźników efektywności kosztowej jest wskaźnik dynamicznego kosztu jednostkowego. Zaletą tego wskaźnika jest dynamiczne podejście do analizowanego projektu, tzn. kosztów i efektów uzyskiwanych w całym okresie objętym analizą. Poniżej dokonano analizy efektywności kosztowej wariantów projektu w oparciu o metodę dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). DGC p EE t n t 0 t KIt KEt t (1 i) n EEt t (1 i) t 0. Strona 4-57

58 gdzie: DGC wskaźnik dynamicznego kosztu jednostkowego PE cena za jednostkę efektu KIt koszty inwestycyjne poniesione w danym roku KEt koszty eksploatacyjne poniesione w danym roku EEt efekt projektu w jednostkach fizycznych planowany do osiągnięcia w danym roku i stopa dyskontowa t rok. 4.2 Analiza wykonalności (identyfikacja możliwych rozwiązań lokalizacyjnych i technologicznych, w tym wariantów poddanych analizie) Niniejszą analizę wykonalności wraz z identyfikacją możliwych rozwiązań alternatywnych wariantów przeprowadzono z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb zgłaszanych przez potencjalnych użytkowników infrastruktury powstałej w wyniku realizacji niniejszego projektu. Realizacja projektu ma przyczynić się do poprawy jakości środowiska naturalnego poprzez modernizację terenu zlokalizowanego na działkach oznaczonych nr ew. 206, 207/1 i 207/2 z obrębu 6 w Toruniu, znajduje się wewnątrz terenów zabudowanych, ograniczony jest ulicą Bema i ul. Balonową. Powierzchnia wynosi około 11 ha. Wariant bezinwestycyjny (W0) W wariancie bezinwestycyjnym oznaczającym brak działań, własność gminna jaką są tereny inwestycyjne będące przedmiotem projektu utraci walory estetyczne, pogłębią się zidentyfikowane na obszarze skweru niedobory i problemy. Ograniczona zostanie możliwość przewietrzania Torunia oraz zahamowania hałasu przedostającego się do okolicznych budynków biurowych i mieszkalnych. Teren będzie w dalszym ciągu podlegał stopniowej degradacji poprzez degradacje środowiska naturalnego oraz degradację elementów małej architektury zlokalizowanych na tym obszarze. Przy wyborze zakresu inwestycji rozważano dwa warianty: Wariant 1 Przewiduje podjęcie inwestycji zmierzającej do poprawy jakości terenu zieleńca, w nawiązaniu do jego walorów przyrodniczych i kulturowych. Inwestycja ma na celu modernizację zieleńca, zarówno w aspekcie tkanki roślinnej (pielęgnacja istniejącej zieleni, nowe nasadzenia drzew, krzewów, bylin), jak i tkanki architektonicznej, wymiana istniejących i lokalizacja nowych elementów małej Strona 4-58

59 architektury. Podjęcie działań modernizacyjnych w oparciu o wytyczne zawarte w projekcie koncepcyjnym zagospodarowania terenu spowoduje znaczną poprawę jakości terenu objętego projektem i wzbogacenie jego programu funkcjonalno - użytkowego. Realizacja projektu przyczyni się do zahamowania degradacji istniejącego obszaru biologicznie czynnego. Planowana modernizacja przyczyni się do zwiększenia zainteresowania przedmiotowym obszarem poprzez możliwość organizacji plenerowych wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych. Wariant 2 Przewiduje wyłącznie prace modernizacyjne związane z pielęgnacją i uzupełnieniem istniejących kompozycji zieleni. Wariant ten nie przewiduje żadnego wyposażenia ani żadnych wydatków na mała architekturę. Wariant ten spowoduje utratę walorów estetycznych terenu poprzez zły stan techniczny elementów małej architektury parkowej i ubogi program funkcjonalno-użytkowy terenu, co obniży jego rangę, jako cennego biologicznie czynnego terenu miasta Toruń. 4.3 Analiza opcji Analiza strategiczna zidentyfikowanie najbardziej korzystnych rozwiązań (analiza jakościowa) Wariant 1 pozwala na zrealizowanie założeń projektu poprzez osiągnięcie dodatnich wskaźników produktu oraz rezultatu, a tym samym celów II Osi Priorytetowej PO Infrastruktura i Środowisko Wariant 2 nie pozwala na uzyskanie takich rezultaty jak wariant 1, chociaż jest wariantem bardziej korzystnym ekonomicznie na etapie inwestycyjnym. Realizacja wariantu 2 rozwiązuje kilka ze zdiagnozowanych problemów, jednak tylko w niewielkim stopniu przyczyni się do osiągnięcia dodatnich wskaźników rezultatu. Wymierną korzyścią tego wariantu są oszczędności inwestycyjne, które niwelowane są przez wyższe wydatki na etapie eksploatacji. Biorąc pod uwagę najbardziej korzystne rozwiązanie pod względem jakościowym -wybrano wariant Analiza rozwiązań technologicznych (analiza opcji ilościowa) Analizę DGC wykonano dla dwóch technologicznych wariantów inwestycji, czyli W 1 i W 2. Strona 4-59

60 Kalkulacji wskaźników DGC dla każdego z wariantów dokonano na podstawie szacunków kosztów inwestycyjnych związanych z każdym z rozpatrywanych, logicznych i wykonalnych technicznie wariantów. Koszty inwestycyjne dla wszystkich wariantów uzyskano w wyniku analizy rynku. Założenia technologiczne wariantu W1 zostały opisane powyżej. Alternatywny wariant inwestycyjny W 2 nie zakłada zmian metodologii rozwiązań mających na celu zachowanie w stanie niepogorszonym terenu zielonego (wykonanie umocnień przeciwerozyjnych wydm poprzez zabiegi geotechniczne oraz wykonanie nasadzeń uzupełniajacych podszyt i runo, wykonanie działań agrotechnicznych poprawiających bioróżnorodność, wykonanie działań polegających na porawie warunków siedliskowych dla zwierząt dzikożyjących (ustawianie poideł, domów dla jeży, domków dla ptaków, itp..)) Oszacowanie kosztów dla wybranych rozwiązań Koszt całkowity realizacji obydwu wariantów oszacowano następująco: Wariant 1: ,00 zł. Wariant 2: ,00 zł, Założono również koszty eksploatacji związane z zużyciem energii, kosztem napraw itp. Koszty eksploatacyjne w wariancie inwestycyjnym skalkulowano na podstawie kosztów funkcjonowania beneficjenta w wariacie bazowym (W0) skorygowanych o zmiany kosztów związanych z realizacją projektu: a) zużycie materiałów i energii brak kosztów z tego tytułu b) usługi obce: - zakłada się wzrost kosztów usług obcych związanych z koniecznością utrzymania infrastruktury w czystości (wywóz śmieci) zł/rok. Koszt oszacowano na podstawie doświadczenia Wnioskodawcy taki sam dla obydwu wariantów. Dla wariantu drugiego zakłada się dodatkowe koszty związane z pracami naprawczymi ze względu na nie zmodernizowaną w całości infrastrukturę. Koszt z tego tytułu wynosi zł rocznie. c) wynagrodzenia: - nie zakłada się wzrostu tego rodzaju kosztów w wyniku realizacji projektu d) ubezpieczenia społeczne i świadczenia na rzecz pracowników: - nie zakłada się wzrostu tego rodzaju kosztów w wyniku realizacji projektu e) pozostałe koszty: Strona 4-60

61 - wzrost kosztów związanych z ubezpieczeniem infrastruktury zł/rok dla wariantu 1 brak dla wariantu 2. Koszt oszacowano na podstawie doświadczenia Wnioskodawcy Suma kosztów odpowiednio dla wariantu 1: 5.400,00 zł/rok i wariantu 2: ,00 zł/rok Jako efekt przyjęto dodatkową powierzchnię biologicznie czynną uzyskaną w wyniku realizacji projektu, tj.8,4 ha Finansowe i ekonomiczne porównanie rozważanych opcji W oparciu o powyższe dane dokonano kalkulacji wskaźników DGC dla każdego z wariantów. Kalkulację wykonano w cenach stałych, przy stopie dyskontowej na poziomie 5%. Tabela, 23: Warianty DGC DGC wariant ,37 DGC wariant ,02 Źródło : Opracowanie własne Porównanie rozważanych opcji pod względem środowiskowym (uwzględniając wpływ oraz odporność na zmianę klimatu i zagrożenia związane z klęskami Realizacja wariantu bezinwestycyjnego spowoduje większą degradację terenów zieleni na obszarze objętym projektem. Brak odpowiedniego zagospodarowania terenów tego obszaru spowoduje pogłębienie się zidentyfikowanych w studium niedoborów i problemów. Ograniczone zostanie także możliwość przewietrzania Torunia oraz zahamowania hałasu przedostającego się do okolicznych budynków biurowych i mieszkalnych. Przyjęcie do realizacji wariantu inwestycyjnego nr 1 i 2 będzie miało podobne korzyści dla środowiska naturalnego. Proponowane rozwiązania w sposób pozytywny wpłyną na politykę zrównoważonego rozwoju (umożliwią realizację określonych aspiracji przyszłym pokoleniom) - dzięki uporządkowaniu infrastruktury zieleni miejskiej na obszarze objętym projektem zostanie zapewniona poprawa jakości środowiska naturalnego. Realizacja projektu ograniczy powstawanie lokalnych uciążliwości dla środowiska powodowanych zarówno przez mieszkańców jak turystów, przyczyni się również do stałej ochrony różnorodności biologicznej na poziomach krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym. Strona 4-61

62 4.4 Wybór najlepszego rozwiązania spośród rozważanych opcji wraz z uzasadnieniem dokonanego wyboru. Porównując efektywność kosztową wariantów wyraźnie widać, że cena osiągnięcia jednostki efektu jest najniższa dla Wariantu 1 (wariantu inwestycyjnego, realizowanego w ramach rozpatrywanego projektu). Można, zatem powiedzieć, że realizacja inwestycji, kosztuje mniej, w przeliczeniu na jednostkę efektu, w wariancie 1. Biorąc pod uwagę, że wszystkie warianty gwarantują spełnienie standardów, można stwierdzić, że (z punktu widzenia metody DGC) mając do wyboru dwa, należy wybrać wariant 1. Strona 4-62

63 5 ANALIZA INSTYTUCJONALNA PRZEDSIĘWZIĘCIA 5.1 Charakterystyka rozważanych rozwiązań inwestycyjnych w fazie inwestycyjnej i operacyjnej przedsięwzięcia Punktem wyjścia do prawidłowej realizacji projektowanego przedsięwzięcia, a w dalszej części eksploatacji zmodernizowanej infrastruktury w taki sposób, aby zrealizować wcześniej założony cel projektowy, jest właściwe zdefiniowanie spójnej struktury organizacyjno własnościowej. Aby scharakteryzować najbardziej efektywny w sensie ekonomicznym, a także zgodny z prawem oraz sprawny organizacyjnie systemu obsługi w zakresie gospodarki zielenią miejską, w ramach niniejszej analizy rozpatrzono 2 alternatywne scenariusze prowadzenia inwestycji oraz jej eksploatacji: W Wariancie 1 W celu skutecznego i rzetelnego przygotowania aplikacji o środki zewnętrzne oraz dalszego przeprowadzenia inwestycji Wnioskodawca powołuje tzw. jednostkę realizującą projekt (JPR) tj. Zespół ds. realizacji projektu pn. Zagospodarowanie turystyczno rekreacyjne lasów miejskich w Toruniu, składający się m.in. z pracowników Wydziału Środowiska i Zieleni, Architektury i Budownictwa, Wydziału Inwestycji i Remontów, Wydziału Księgowości. W Wariancie 2 Dla celów realizacji projektu Wnioskodawca nie powołuje JRP, a całością prac związanych z przygotowaniem, realizacją oraz kontrolą i weryfikacją procesu inwestycyjnego zajmie się Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia. Na mocy postanowień art. 71 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1303/2013 z dnia r., trwałość projektów współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności musi być zachowana przez okres 5 lat od daty przekazania beneficjentowi płatności końcowej, co w tym przypadku oznacza, że majątek wytworzony w wyniku udzielenia dotacji przez co najmniej 5 lat, licząc od jego oddania do użytku nie może być poddawany istotnym modyfikacjom, w tym wynikającym ze zmiany charakteru własności elementu infrastruktury. Z uwagi na fakt, iż Gmina Miasta Toruń pełni rolę jednostki samorządu terytorialnego, a jej funkcjonowanie reguluje ustawa z dnia r. o samorządzie gminnym, właścicielem majątku jest Gmina Miasta Toruń. Koszty związane z realizacją inwestycji i utrzymaniem majątku wytworzonego w wyniku realizacji niniejszego projektu współfinansowanego z Funduszu Spójności ponoszone są z budżetu Miasta. Beneficjent pełni też rolę Operatora sytemu zieleni miejskiej. Alternatywne rozwiązania organizacyjne mogą zatem dotyczyć głównie wyznaczenia podmiotów Strona 4-63

64 odpowiedzialnych za proces pozyskania dofinansowania, realizacji inwestycji, zarządzania projektem i jego rozliczenie oraz powiązań i relacji, jakie będą zachodziły pomiędzy nimi. Poniżej szczegółowo opisano rozpatrywane opcje alternatywne. 1 Wariant 1 przedstawia rozwiązanie, w którym Beneficjentem środków Funduszu Spójności oraz podmiotem odpowiedzialnym za realizację Przedsięwzięcia będzie Gmina Miasta Toruń. Podmiot odpowiedzialny za pozyskanie dofinansowania, zarządzanie projektem, bieżącą kontrolę merytoryczną i rozliczenie jednostka realizująca projekt (JPR). Po realizacji Projektu nowopowstałe środki trwałe będą własnością Beneficjenta. 2 Wariant 2 zakłada, iż Beneficjentem środków Funduszu Spójności będzie Gmina Miasta Toruń. Za rzeczową realizację projektu, jak i aplikowanie, rozliczanie, kontrolowanie i weryfikację projektu odpowiedzialni będą pracownicy Wydziału Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia. 5.2 Analiza SWOT zidentyfikowanych rozwiązań instytucjonalnych W poniższej tabeli przedstawiono analizę SWOT rozważanych rozwiązań instytucjonalnych. Wariant 1 Tabela, 24: Analiza SWOT rozwiązań instytucjonalnych Mocne strony Gmina Miasta Toruń posiada doświadczenie w realizacji Projektów infrastrukturalnych, które uzyskały wsparcie w ramach RPO. Gmina Miasta Toruń posiada doświadczenie jako Operator systemu zieleni miejskiej na swoim obszarze funkcjonowania Gmina Miasta Toruń posiada odpowiednie zaplecze umożliwiające eksploatację infrastruktury zieleni miejskiej Powołanie JRP złożonej z pracowników różnych wydziałów pozwoli na prawidłowe zarządzanie, kontrolę i rozliczenie projektu Szanse - Możliwość aplikowania o środki w ramach POIiŚ oraz pozyskania dofinansowania Miasto będzie miało pełną kontrolę nad wykonaniem inwestycji podczas procesu realizacji Projektu oraz na etapie eksploatacji majątku Słabe strony Brak wystarczających środków własnych na realizację niezbędnych inwestycji Zagrożenia Brak dofinansowania realizacji niezbędnych przedsięwzięć spowoduje problemy Beneficjenta związane ze sfinansowaniem niezbędnych inwestycji w całości Rozproszona odpowiedzialność podczas wdrażania projektu Strona 4-64

65 Wariant 2 Mocne strony Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia jako Operator posiada odpowiednie doświadczenie i zaplecze umożliwiające eksploatację infrastruktury zieleni miejskiej Szanse - Wdrożenie mechanizmów zarządzania projektem jako szansy na wypracowanie modelu zespołu projektowego do realizacji kolejnych przedsięwzięć; Słabe strony Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia nie posiada tak bogatego doświadczenia w zakresie realizacji rzeczowej projektów dofinansowanych z UE; Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia nie posiada w swoim składzie personelu wystarczającego do wykonania całego projektu Zagrożenia - Utrudniona kontrola Wnioskodawcy nad realizacją projektu; 5.3 Wskazanie najefektywniejszego rozwiązania instytucjonalnego wraz z uzasadnieniem Analiza różnych rozwiązań wiązanych z w/w wariantami wskazała że najefektywniejszy jest wybór Wariantu 1 Za zarządzanie, realizację oraz kontrolę projektu odpowiedzialna będzie JRP powołana Zarządzeniem Prezydenta Torunia z dnia 7 grudnia 2016 r. Jest to podyktowane następującymi względami: Gmina Miasta Toruń posiada bogate doświadczenie w realizacji projektów środowiskowych, które uzyskały wsparcie w ramach poprzedniej perspektywy finansowej UE , m.in. INTERREG IVC, RPO WK-P, POIiŚ, POiG, i in. zarówno jako realizator projektów jak i ich partner. Gmina Miasta Toruń posiada gotowość organizacyjną wraz z zapleczem infrastrukturalnym umożliwiającym realizację i rozliczenie Projektu. Personel Urzędu Miasta posiada doświadczenie w zakresie wdrażania innych projektów unijnych realizowanych na terenie Miasta. Zespół projektowy w momencie przyznania dotacji będzie posiadać stosunkowo najlepsze doświadczenie w zakresie obsługi zadań związanych z wdrażaniem niniejszego projektu. Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia posiada doświadczenie jako Operator zieleni miejskiej; Miasto będzie miało pełną kontrolę nad wykonaniem inwestycji podczas procesu realizacji Projektu; Jasno sprecyzowane poziomy odpowiedzialności w trakcie wdrażania i eksploatacji produktów projektu pomiędzy członków JRP; Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia jako Operator posiada odpowiednie zaplecze infrastrukturalne umożliwiające eksploatację infrastruktury zieleni miejskiej na obszarze objętym inwestycją. Najbardziej efektywnym rozwiązaniem jest scenariusz, w którym zostaną zachowane sprawnie organizacyjnie i finansowo funkcjonujące struktury organizacyjnej Beneficjenta. Taki wariant na dzień dzisiejszy zapewni najefektywniejsze funkcjonowanie sytemu oraz gwarantuje zachowywania zasady zanieczyszczający płaci. Strona 4-65

66 6 OPIS PROJEKTU 6.1 Cele projektu Cel główny projektu: Wzrost powierzchni terenów zieleni poprzez zahamowanie degradacji istniejącego obszaru biologicznie czynnego na terenie lasu Rudelka zlokalizowanego w Toruniu. Projekt zakłada kształtowanie ciągłości powiązań miejskiego systemu ekologicznego poprzez rewitalizację i ochronę istniejącej zieleni leśnej oraz jej wzbogacanie i pielęgnację, a także eliminację gatunków obcych, inwazyjnych. Organizację funkcji parkowych, umożliwiających realizację wypoczynku i rekreacji pośród zieleni i przyrody mieszkańcom w różnych grupach wiekowych, z uwzględnieniem ochrony walorów form wydmowych i zadrzewień oraz podnoszenia jakości stanu siedlisk przyrodniczych poprzez poprawę i urozmaicenie bioróżnorodności naturalnej. Projekt dodatkowo ma na celu ochronę terenów zielonych - kompleksu leśnego i terenów otwartych ze względu na wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe tego miejsca, stanowiące przestrzeń rekreacyjno-wypoczynkową dla mieszkańców. Dzięki temu obszar ten zachowa w dalszym ciągu podmiejski charakter, stanowiący zieloną bramę dla miasta, atrakcyjny dla mieszkańców i przyjezdnych. Realizacja celu głównego przyczyni się do poprawy stanu środowiska naturalnego i przeciwdziałania zagrożeniom wynikającym z negatywnych skutków zmian klimatu. Ponadto dzięki realizacji projektu zwiększy się dostępność mieszkańców Torunia, województwa kujawsko-pomorskiego oraz turystów odwiedzających miasto do wysokiej jakości infrastruktury zieleni a tym samym zwiększy się różnorodność fauny i flory na obszarze objętym projektem. Zahamowanie spadku powierzchni terenów zieleni w mieście zostanie osiągnięte dzięki zwiększeniu terenów zieleni powstałej poprzez rekultywację i remediację terenu. Koncentracja ludności na obszarach miejskich sprawia, że kwestie ochrony środowiska są w ich przypadku szczególnie istotne, co ma także kluczowe znaczenie dla zdrowia ludzkiego. Do zagrożeń z jakimi borykają się mieszkańcy obszarów zurbanizowanych w tym Miasta Torunia zalicza się występowanie obszarów zdegradowanych oraz niewystarczający udział obszarów zieleni w ogólnej powierzchni miasta. Projekt sprzyja wymianie powietrza (przewietrzaniu), co ma wpływ na zdrowie i jakość życia mieszkańców. Ważnym aspektem każdego samorządu jest rozwijanie jego potencjału. tereny biologicznie czynne są dla Miasta Torunia dużym atutem a działania przyczyniające się do minimalizacji zagrożeń Strona 6-66

67 środowiska są traktowane jako priorytetowe. Z punktu widzenia atrakcyjności postrzegania okolicznych terenów przez mieszkańca i gościa przybywającego do miasta, ważna jest dbałość o estetykę krajobrazu miasta, który jest integralną częścią promocji. Ograniczanie zanieczyszczeń środowiska i rozwój terenów zieleni miejskiej przyczyni się do ochrony naturalnych ekosystemów, co może wspomóc także rozwój lokalnej turystyki. Realizacja projekt ma znaczenie dla rozwoju miasta w aspekcie środowiskowym, kulturowym, społecznym i ekonomicznym: a) aspekt środowiskowy - maksymalna ochrona terenów leśnych, stanowiących naturalną otulinę dla miasta; - różnicowanie gatunkowe - zgodnie z wytycznymi Planu Urządzenia Lasu; b) aspekt kulturowy - utworzenie przestrzeni rekreacyjno-wypoczynkowej na terenie kompleksu leśnego - udostępnienie i oznakowanie tras rowerowych dla dzieci i dla dorosłych; - lokalizacja elementów infrastruktury turystycznej (ławki, drogowskazy, tablice informacyjne z mapą terenu, kosze na śmieci) na wyznaczonych ścieżkach ze szczególnym uwzgl. obszarów sąsiadujących z zabudową pobliskich osiedli; - utworzenie bram - wejść na teren kompleksu leśnego z organizacją miejsc postojowych i elementów małej architektury; - zachowanie ciągłości terenów zielonych pomiędzy Fortem V a kompleksem leśnym; c) aspekt społeczny - ochrona terenów zielonych - kompleksu leśnego i terenów otwartych ze względu na wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe miejsca, stanowiące przestrzeń rekreacyjno-wypoczynkową dla mieszkańców; - zachowanie podmiejskiego charakteru obszaru, stanowiącego zieloną bramę, atrakcyjnego dla mieszkańców i przyjezdnych; - identyfikacja społeczności z miejscem zamieszkania, poprawa jakości życia i relacji sąsiedzkich jako wyznacznik procesu oswajania przestrzeni wspólnych osiedla; d) aspekt ekonomiczny - aktywizacja lokalnych społeczności w zakresie poprawy jakości przestrzeni wspólnych wpłynie na minimalizację kosztów wykonania i pielęgnacji terenów zieleni(możliwość organizacji Strona 6-67

68 warsztatów projektowych z zaangażowaniem nauczycieli, uczniów i studentów szkół o profilu przyrodniczym i społecznym w proces projektowania i zakładania terenów zieleni). Cele szczegółowe projektu: udostępnienie mieszkańcom i odwiedzającym wysokiej jakości przestrzeni miejskiej w postaci urządzonego i uporządkowanego terenu lasu miejskiego, zachowanie trwałości i ciągłości lasów tworzących otulinę dla miasta zapewnienie wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców Torunia a w szczególności Osiedla Młodych, Bydgoskiego Przedmieścia, Chełmińskiego Przedmieścia, Osiedla Św. Klemensa, ochrona gatunków poprzez ukierunkowanie ruchu rekreacyjnego, podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, scalanie terenów zieleni miejskiej z terenami leśnymi za pomocą nowych nasadzeń uzupełniających; udostępnianie fragmentów lasów komunalnych dla potrzeb turystyki i rekreacji z uwzględnieniem zapisów Planu Urządzenia Lasu Komunalnego; ograniczenie hałasu komunikacyjnego dla okolicznych mieszkańców ochrona środowiska działania przeciwpyłowe, przeciwerozyjne, retencyjne, przeciwwibracyjne Cele ogólne projektu: poprawa stanu jakości środowiska naturalnego w województwie kujawsko-pomorskim, poprawa jakości przestrzeni na terenie lasów miejskich pomiędzy ul. Bema a ul. Balonową (tzw. Rudelka ) w Toruniu, poprawa jakości życia mieszkańców Torunia, wzrost różnorodności biologicznej na terenie Miasta Torunia, poprawa stanu jednego z terenów o największym pozytywnym wpływie na przewietrzanie Miasta Torunia, wzrost potencjału rekreacyjnego i turystycznego Miasta Toruń. Celem działania 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego jest zahamowanie spadku powierzchni terenów zieleni w miastach. Realizacja niniejszej inwestycji wpisuje się w tak postawione cele. Strona 6-68

69 Schemat, 25: Drzewo celów Wzrost powierzchni terenów zieleni poprzez zahamowanie degradacji istniejącego obszaru biologicznie czynnego na terenie lasu Rudelka zlokalizowanego w Toruniu zachowanie trwałości i ciągłości lasów tworzących otulinę dla miasta ograniczenie hałasu komunikacyjnego dla okolicznych mieszkańców poprawa stanu jednego z terenów o największym pozytywnym wpływie na przewietrzanie Miasta poprawa jakości życia mieszkańców na terenie pobliskich osiedli udostępnianie fragmentów lasów komunalnych dla potrzeb turystyki, rekreacji, sportów i aktywnego wypoczynku poprawa jakości przestrzeni miejskiej w postaci urządzonych terenów zieleni wzrost potencjału rekreacyjnego i turystycznego Miasta poprawa stanu jakości środowiska naturalnego niwelowanie negatywnych skutków zagrożenia powodziowego wynikającego m. in. ze zmian klimatu wzrost różnorodności biologicznej na terenie Miasta 6.2 Zakres rzeczowy projektu W niniejszym projekcie zaproponowane zostały rozwiązania programowo - przestrzenne najpełniej wykorzystujące walory naturalne lokalizacji i potencjał miejsca zorganizowanego wypoczynku, z uwzględnieniem ochrony przyrody, krajobrazu i dziedzictwa kulturowego. Układ kompozycyjny opiera się na założeniach powstałych w latach 40 XIX wieku, kiedy to założono obiekt. Rozmieszczenie elementów zagospodarowania dokonane zostało o dotychczasowy sposób zagospodarowania oraz zasadę najkrótszego dostępu (dojazdu) celem zapewnienie ochrony najwartościowszych elementów przyrodniczych i krajobrazowych. Kompozycja zachowuje Strona 6-69

70 historyczny układ ciągów komunikacyjnych, nie projektuje się dodatkowych ciągów pieszych; projektuje się odtworzenie historycznego układu komunikacyjnego. Koncepcja zagospodarowania terenu zakłada rozwiązania mające na celu doprowadzenia terenu lasów Rudelki do postaci ujawniającej jej historyczne i estetyczne wartości. Przy projektowaniu należy pamiętać o leśnym charakterze miejsca dominuje tu starodrzew, nasadzany ręką założyciela, z mozołem uprawiany o czym mówią karty historii. Koncepcja przewiduje m.in. odtworzenie osi widokowych i układu komunikacyjnego a także posadowienie tablic informacyjnych o historii miejsca. Nowe nasadzenia będą projektowane z gatunków rodzimych, zapewniając zachowanie istniejących wartości przyrodniczych i estetycznych. Wymagane jest uzyskanie pozwolenia na prowadzenie prac od Wojewódzkiego Konserwatorem Zabytków. W przypadku odsłonięcia lub odnalezienia nieznanych historycznych elementów architektonicznych lub odkrycia przedmiotów, które mogą stanowić znalezisko archeologiczne należy niezwłocznie powiadomić Zamawiającego, Państwową i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Program funkcjonalno użytkowy sporządzony dla niniejszego projektu wprowadza nowe elementy zagospodarowania takie jak: trasa do jazdy rowerem pumptrack dla różnych grup wiekowych, polanę do ćwiczeń z urządzeniem do streetwork out park, plac zabaw naturalnych wybieg dla psów. Wszystkie rozwiązania można uznać za mało inwazyjne i nieznacznie ingerujące w środowisko przyrodnicze jednak niezbędne mieszkańcom do realizacji wypoczynku. Podział na strefy funkcjonalne: Roślinność wpływa na kształtowanie krajobrazu miasta i nadaje mu specyficznego charakteru, podkreślając jego architekturę i stanowi tło i dopełnienie. Do podstawowych funkcji społecznych należą: Rekreacja bierna - trasy spacerowe o dużych walorach widokowych (ze ścieżkami z nawierzchnią naturalną, profilowanymi, umożliwiającymi poruszanie się osobom niepełnosprawnym ruchowo), wyposażone w ławki i kosze na odpady a także stojaki na rowery. Przy głównych wejściach do lasu zaprojektowano psie pisuary, umożliwiające utrzymanie czystości i porządku. Dla psów przewidziano wybieg w formie wygrodzonego placu z ławeczkami dla właścicieli i kilkoma urządzeniami do tresury. Wielkość wybiegu min m 2. Strona 6-70

71 Rekreacja czynna: tor saneczkowy łączony z Pumptrackiem (tor zjazdowy rowerowy dla dużych i małych), workout park (ca 350m2), naturalny plac zabaw dla dzieci w różnym wieku 0-16 Edukacja: ścieżka ekologiczna (z oznakowaniami informacyjnymi o gatunkach roślin i występujących gatunkach zwierząt) oraz ścieżka upamiętniająca genezę powstania obiektu (odwołanie do kart historii). Do podstawowych funkcji przyrodniczo - ekologicznych należą: zielone płuca miasta - część systemu zieleni miejskiej, niwelująca powstawanie tzw. "Wyspy ciepła" ochrona środowiska działanie przeciwpyłowe, przeciwerozyjne, retencyjne, przeciwwibracyjne i ochrona przed hałasem miejsce życia roślin i zwierząt poprawa bioróżnorodności tworzenie mikroklimatu, ogólna poprawa jakości życia ludzi w mieście. Bardzo ważną funkcją jest także funkcja psychiczna i wychowawcza tereny zieleni są miejscem do realizacji wypoczynku czynnego i biernego pośród przyrody. Umożliwiają uprawianie sportów, spacerowanie oraz zabawy dziecięce, co ułatwia odpoczynek i poprawia samopoczucie. Kontakt z naturą jest ważny dla prawidłowego rozwoju człowieka, uczy szacunku nie tylko dla zieleni, ale również dla zwierząt żyjących w parkach, zieleńcach czy bulwarach. Dodatkową funkcją jest funkcja estetyczna, artystyczna i plastyczna zieleń charakteryzuje się dynamiką, zmiennością, pokazuje przemijanie i kolejność pór roku. Umożliwia prowadzenie obserwacji otoczenia. Wprowadza urozmaicenie do tkanki miasta i stwarza wyraźny kontrast z monotonną zabudową. Roślinność wpływa na kształtowanie krajobrazu miasta i nadaje mu specyficznego charakteru, podkreślając jego architekturę i stanowi tło i dopełnienie. Parkingi Ogólnodostępne miejsca parkingowe znajdują się w pasie drogowym ulicy Balonowej a także na terenie Areny Toruń. W związku z planowaną inwestycją, nie przewiduje się dodatkowych miejsc parkingowych, tym bardziej, że obszar ma obsługiwać przede wszystkim mieszkańców pobliskich osiedli. W miejscu dotychczasowego parkingu zwyczajowego planuje się rekultywacje terenu i obsianie roślinnością mieszanką wieloletnich nektarodajnych ziół łąka kwietna. Teren ten będzie można wykorzystywać sporadycznie jako zaplecze techniczne przy organizowaniu imprez sportowych. Strona 6-71

72 Wejścia do parku W związku z zachowaniem istniejącego układu komunikacyjnego, ilość wejść do parku leśnego pozostaje bez zmian. Wyróżnić możemy wejścia terenowe mniejsze i większe oraz jedno wejście drogowe. Naprawy wymagają schody, które powinny być tak przeprojektowane, by umożliwić komfortowe korzystanie i dostęp osobom niepełnosprawnym oraz matkom z małymi dziećmi i wózkami. W pobliżu wejść do parku, od strony osiedli należy ustawić pisuary dla psów. Nie projektuje się ogrodzenia parku. Wejścia terenowe przewidują wyłącznie ruch pieszy. Wejścia drogowe do parku należy wyposażyć w znaki drogowe zgodne z przepisami o ruchu drogowym, określającymi zasady dostępności dla ruchu kołowego oraz dopuszczalną prędkość poruszania się w ich obrębie. Ponadto przewidziano tablice informacyjne zawierające: informację o parku, plan parku z programem, regulamin korzystania oraz podano kontakt do Zarządcy obiektu. Proponuje się także wprowadzenie jednolitego systemu informacji dla niewidomych z panelami w formie metalowych reliefów uproszczonego planu parku i informacjami wytłoczonymi pismem Breille a. Elementy zagospodarowania terenu Podstawowe elementy zagospodarowania terenu zestawione zostały poniżej: 1.Ścieżki spacerowe doposażone w drobne formy architektoniczne DFA, przy czym zakłada się jeden kosz i dwie ławki zlokalizowane co 20m na wyłącznie na głównych ciągach komunikacyjnych, a w sąsiedztwie strefy rekreacji czynnej i biernej zakłada się posadowienie stojaków na min. 5 rowerów. DFA wykonane z materiałów i stylistyce nawiązującej do leśnego charakteru miejsca. Przy wejściach do parku leśnego projektuje się tablice informacyjne z regulaminem oraz tablice upamiętniającą finansowanie inwestycji ze środków UE. Ścieżki spacerowe istniejące z nawierzchnią naturalną, ziemną, profilowane. Bez obrzeży. Szerokość ścieżek spacerowych bez zmian. Przewiduje się profilowanie i zagęszczenie nawierzchni istniejących ścieżek a także usunięcie elementów wystających typu: kamienie, cegły, przerośnięte korzenie (jeśli możemy usunąć bez szkody dla drzewa). Ścieżki spacerowe do rewaloryzacji - przewiduje się częściowe odtworzenie historycznego układu ciągów pieszych. Nawierzchnia tożsama jak powyżej. DFA drobne formy architektoniczne, montowane na kotwy do gruntu lub fundamentem śrubowym Strona 6-72

73 ławka ławka z bali sosnowych, o wymiarach szer. min 55 cm, dł. min 220cm, wysokość min 75 cm, mocowana do gruntu, kosz na odpady kosz z bali sosnowych w wymiarach ca. 75x55x55. Kosz z daszkiem zapobiegającym wywiewanie odpadów, tablica informacyjna tablica drewniana, z bali sosnowych o wymiarach ekspozycji min. 120x70 cm; tablica z daszkiem zabezpieczającym planszę informacyjną, psi pisuar prefabrykowany, betonowy, posadowiony na piaskowo/żwirowym podłożu; wysokość słupa ca 55,00 cm, średnica ca 45,00cm, wszystkie elementy drewniane impregnowane preparatem olejowym; wskazane jest użycie drewna klejonego. 2.Trasa biegów przełajowych 1/2/3 km - w celu kontynuacji tradycji organizacji biegów Przełajowych, projektuje się trzy trasy biegów przełajowych o długości 1, 2 i 3 km, bez oznakowania w terenie. Trasy winny prowadzić szlakiem z urozmaiconą rzeźba terenu, z wykorzystaniem istniejących szlaków. Nie projektuje się specjalnych tras, dodatkowo obciążających środowisko przyrodnicze. Start biegów planowany jest od ul. Bema, w bliskim sąsiedztwie polany z łąką kwietną, którą można kosić bezpośrednio przed biegami, w zakresie do tego koniecznym. W niedalekim sąsiedztwie STARTU znajduje się istniejąca siłownia plenerowa a także przewidziano polanę z urządzeniami do rozgrzewki (workout park). 3.Polana rekreacyjna workout park z naturalną nawierzchnią z kory, o wymiarach min 350m 2, z bezpieczną nawierzchnią naturalną pochodzenia roślinnego. Grubość nawierzchni musi odpowiadać wymogom bezpieczeństwa nawierzchni określonej w normie PN-EN Strona 6-73

74 Zdjęcie, 26: Przykładowe urządzenie street workout park Źródło: opracowanie własne 4. Naturalny plac zabaw, o wymiarach min. 1000m 2. Miejsce przeznaczone do zabawy, w którym wykorzystuje się naturalne ukształtowanie terenu, lokalną roślinność oraz stosuje materiały pochodzenia naturalnego. Przestrzeń, gdzie można bezpiecznie wspinać się na drzewa, konary, górki, z których można się turlać. Materiały roślinne do zabaw tematycznych, zapewniające dzieciom możliwość nieskrępowanej i swobodnej zabawy oraz sposobność przekształcania środowiska i kreowania przestrzeni. Tego typu zabawa nie wymaga żadnych gotowych urządzeń do zabaw, lecz materiałów do konstrukcji. Naturalny plac zabaw to przestrzeń o zróżnicowanej rzeźbie, porośnięta drzewami, krzewami i trawami, gdzie dzieci mogą swobodnie (bez skrępowania i wiecznej kontroli dorosłych) kopać, przebudowywać, burzyć, konstruować i budować itp. Projektuje się doposażenie terenu zabaw naturalnych dla dzieci w równoważnię z pnia, klocki drewniane, pniaki do zabaw konstrukcyjnych i tematycznych. Projektuje się także domek na drzewie, elementy wspinaczkowe, zjeżdżalnie plenerowe. Wszystkie urządzenia i zabawki wyposażające naturalny plac zabaw dla dzieci muszą posiadać certyfikat bezpieczeństwa wydany przez odpowiednią jednostkę certyfikującą lub cały obiekt musi uzyskać certyfikat bezpieczeństwa. Jeśli urządzenia będą musiały mieć fundament, projektuje się użycie fundamentu śrubowego. Strona 6-74

75 Zdjęcie, 27: Przykładowy plac zabaw naturalnych Źródło: opracowanie własne 5. Wybieg dla psów z ławkami dla właścicieli min 3 ławki, kosz na odpady, psi pisuar, ogrodzenie H=150 cm z furtką samozatrzaskową. 6. Tor saneczkowy i uzupełniony o funkcję zjazdową Pumptrack z nawierzchnią ziemną lub modułami; Zaprojektowano tor zjazdowy rowerowy, biegnący wzdłuż toru saneczkowego, częściowo się przeplatający z trasą zjazdową sanek. Pumptrack modułowy, mocowany do gruntu. Strona 6-75

76 W okresie zimowym z możliwością demontażu i pozostawienia samego toru saneczkowego. Z przyczyn ochrony środowiska i negatywny wpływ na owady i zachowania płazów, nie przewiduje się dodatkowego oświetlenia ścieżek rowerowych ani toru saneczkowego. Tor został zaprojektowany celem ochrony gleby i roślin a także runa przed amatorami zjazdów, który samodzielnie "dziko i na przełaj" jeżdżą po lesie. Skanalizowanie toru spowoduje zaprzestanie dzikim zjazdom i niszczeniu środowiska przyrodniczego. Projekt wykonawczy będzie wykonany przez osoby z doświadczeniem przy konsultacji Kółek czy Stowarzyszeń zrzeszających miłośników jazdy. Zdjęcie, 28: Przykładowy tor jazdy ekstremalnej Źródło: opracowanie własne Przewiduje się zaprojektowanie dwóch torów do jazdy, o zróżnicowanym stopniu trudności. Jeden dla młodzieży i dorosłych, drugi dla małych dzieci. Z uwagi na bezpieczeństwo małych użytkowników, tory nie mogą ze sobą być połączone. Zdjęcie, 29: Przykładowy tor jazdy dla najmłodszych Źródło: opracowanie własne Strona 6-76

77 7. Polana edukacyjna z tablicami o historii miejsca oraz ścieżka przyrodnicza z informacjami o gatunkach zamieszkujących las ("Rudelkę"). Polana edukacyjna została utworzona na Wzgórzu Hepnera. Składa się z kilku ławek ustawionych w okręgu oraz tablic informacyjnych. Tablice informacyjno edukacyjne poświęcone tematyce genezy powstania obiektu oraz roślinom i zwierzętom występującym na Rudelce. Mała architektura wykonana z bali sosnowych, mocowana do podłoża. W okresie zimowym ławki będą służyły jako zaplecze toru saneczkowego dla osób potrzebujących wypoczynku. 8. Poprawa siedlisk przyrodniczych dla roślin, w tym działania przeciwerozyjne nasadzenia roślin rodzimych, zadarniających, stanowiących podszyt. Wysianie mieszanki ziół miododajnych w otulinie i na obrzeżach a także w miejscu likwidowanego parkingu. 9. Poprawę siedlisk przyrodniczych dla zwierząt (w tym owadów. Poprawa siedlisk przyrodniczych dla zwierząt (w tym owadów) nastąpi poprzez urozmaicenie i zagęszczenie podszytu, poprawę warunków klimatycznych, oraz działania polegające na montażu domków dla owadów, montaż domków dla jeży, montaż poideł, budek dla ptaków. Domki i budki dla owadów muszą być dostosowane do potrzeb zwierząt, tj. być wykonane z odpowiednich materiałów i mieć odpowiednie gabaryty. Rozwiązania komunikacyjne Układ komunikacyjny zewnętrzny Dostępność zewnętrzna poprzez istniejący układ drogowy (ul. Bema, ul. Balonowa) o charakterze lokalnym (w obrębie miasta), trasy rowerowe oraz dojścia piesze. Obsługa miejsc postojowych od ulicy Balonowej lub na terenie Areny Widowiskowej; w razie konieczności przewiduje się zaplecze techniczne w sąsiedztwie Areny Widowiskowej (obecny zwyczajowy parking przeznaczony do rekultywacji). Dostęp do drogi publicznej: Nieruchomość posiada dostęp do drogi publicznej ul. Gen. Józefa Bema. Układ komunikacyjny wewnętrzny ścieżki piesze i droga dojazdowa Przewiduje się modernizację głównych ciągów komunikacyjnych pieszych, głównie polegającą na ulepszeniu nawierzchni oraz odtworzenie historycznego układu komunikacyjnego. Dla umożliwienia odpoczynku usytuowano szereg (co 20m) ławek z koszami na odpady. Obiekty DFA zamocowano poprzez zastosowanie fundamentu śrubowego. Strona 6-77

78 Trasy rowerowe Przy "Rudelce" przebiega wydzielona ścieżka rowerowa, która komunikuje obszar z resztą części miasta. Ogólnie sieć ścieżek rowerowych / pieszo rowerowych jest dobrze rozwinięta w Toruniu, co roku oddawane są rowerzystom nowe odcinki. Ścieżka rowerowa przy ul. Bema znajduje się w sąsiedztwie centralnej części miasta, na szlaku rowerowym Toruń Osiek / Toruń Lubicz, prowadzącym aż na Barbarkę. Poniżej schemat połączeń rowerowych. Zdjęcie, 30: Schemat połączeń rowerowych w Toruniu Źródło: Koncepcja zagospodarowania projektu W ramach opracowywania należy przeprowadzić badania geologiczne, szczególnie tam, gdzie planowany jest trwały montaż elementów zagospodarowania, np. workout park, pumptrack, urządzenia rekreacyjne i dfa.nie przewiduje się podłączenia elementów zagospodarowania do sieci miejskich. Przedmiot zagospodarowania stanowi wyłącznie mała architektura oraz zieleń. Bilans projektowanego terenu: Pow. opracowania ca , 00 m 2 Pow. głównych ciągów komunikacyjnych ca 5 150, 00 m 2 w tym utwardzonych geokratą ca 2 150, 00 m 2 Strona 6-78

79 Pow. workout park z bezpieczną nawierzchnią z kory min 350, 00 m 2 Pow. Toru saneczkowego z Pumptrackiem min , 00 m 2 Pow. biologicznie czynna - ca , 00 m 2, w tym: Pow. naturalnego placu zabaw dla dzieci min 1 000, 00 m 2 Pow. wybiegu dla psów min 1 000, 00 m 2 Powierzchnia biologicznie czynna ca 90% Pow. zabudowy - nie dotyczy (brak obiektów kubaturowych w obrębie opracowania) Pow. utwardzona - ca 3,6 % Projekt spełnia kryterium merytor I st. nr 2 - Wpływ projektu na ochronę różnorodności biologicznej. Szczegóły w rozdz W projekcie przewiduje się, że wszelkie ubytki w zieleni, które wystąpią w trakcie realizacji projektu zostaną naprawione lub skompensowane przez nowe nasadzenia. Przewidziano monitoring ich żywotności i uzupełnienia ubytków w okresie trwałości projektu. Projekt spełnia dod. kryterium formalne - Kompensacja ubytków zieleni. Wskaźniki projektu Produkt to bezpośredni, materialny efekt realizacji przedsięwzięcia mierzony konkretnymi wielkościami. Produkt przyczynia się do osiągnięcia rezultatów, a przez to celów bezpośrednich projektu. Z kolei rezultaty, to korzyści jakie wynikną dla beneficjenta bezpośrednio po zakończeniu projektu, w związku ze zrealizowanymi działaniami, tj. dostarczonymi mu produktami. Wskaźnikami projektu będą: Tabela, 31: Wskaźniki projektu Wskaźnik 1 Dodatkowa powierzchnia biologicznie czynna uzyskana w wyniku realizacji projektów Typ wskaźnika: Produkt-P Rezultat bezpośredni RB Jednostka pomiaru Wartość docelowa w odniesieniu do projektu Rok docelowy RB Ha. 8, Strona 6-79

80 2 Liczba ośrodków miejskich, w których realizowane są projekty dotyczące zieleni miejskiej 3 Łączna powierzchnia terenów zieleni objętych projektami/pracami w ramach projektów 4 Udział projektu w odniesieniu do obszaru objętego programem rewitalizacji 5 Wzrost zatrudnienia we wspieranych podmiotach (innych niż przedsiębiorstwa) 6 Liczba nowo utworzonych miejsc pracy pozostałe formy 7 Liczba obiektów dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami P Szt RB Ha. 11, RB % 0 - RB EPC 0 - RB EPC 0 - P Szt Matryca logiczna projektu Cele projektu przedstawiono na trzech różnych płaszczyznach: oddziaływania, rezultatu i produktu. Do analizy wykorzystano metodę matrycy logicznej, która przedstawia wzajemne powiązania celów projektu z podejmowanymi działaniami i będącymi ich wynikiem produktami. Celowość projektu oraz związki pomiędzy rezultatami i działaniami opisuje logiczna struktura ramowa projektu (framelog), zgodna z Manual Project Cycle Management wydanym przez Komisję Europejską. Strona 6-80

81 Tabela, 32: Matryca logiczna projektu LOGFRAME PLANNING MATRIX FOR MATRYCA LOGICZNA PROJEKTU Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PRIORYTET II Ochrona Środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu DZIAŁANIE: 2.5. Poprawa jakości środowiska miejskiego Projekt Zagospodarowanie turystyczno rekreacyjne lasów miejskich w Toruniu Data rozpoczęcia realizacji projektu Budżet łączny wg harmonogramu ,00 zł Data zakończenia realizacji projektu Cel ogólny Poprawa stanu jakości środowiska miejskiego w Województwie Kujawsko-Pomorskim Obiektywnie weryfikowalne wskaźniki - poprawa warunków życia ludności - zwiększenie obszarów terenów zieleni miejskiej Cel główny projektu Cel główny projektu: Wzrost powierzchni terenów zieleni poprzez zahamowanie degradacji istniejącego obszaru biologicznie czynnego na terenie lasu Rudelka zlokalizowanego w Toruniu. Obiektywnie weryfikowalne wskaźniki Dodatkowa powierzchnia biologicznie czynna uzyskana w wyniku realizacji projektów 8,4 ha Łączna powierzchnia terenów zieleni objętych projektami/pracami w ramach projektów 11ha Źródła weryfikacji Protokoły odbioru robót Założenia - zapewnienie prawidłowego zarządzania projektem, - realizacja projektu zgodnie z założonym harmonogramem rzeczowo-finansowym, Produkty projektu -zrewitalizowana przestrzeń miejskiej zieleni leśnej -zorganizowana przestrzeń leśna z funkcjami parkowymi -ograniczenie hałasu komunikacyjnego dla okolicznych mieszkańców -elementy małej architektury Obiektywnie weryfikowalne wskaźniki Liczba ośrodków miejskich, w których realizowane są projekty dotyczące zieleni miejskiej 1 szt. Źródła weryfikacji Protokoły odbioru robót Założenia - projekt uzyska dofinansowanie, - realizacja projektu zgodnie z założonym harmonogramem rzeczowo-finansowym - dostarczona technologia będzie spełniała wymogi Zamawiającego Działania Środki Źródła weryfikacji Założenia - uzyskanie niezbędnych decyzji administracyjnych - opracowanie dokumentacji przetargowej - studium wykonalności i wniosek aplikacyjny - dokumentacja projektowa - obsługa przetargów - roboty budowlane oraz związane z architektura krajobrazu - zarządzanie projektem i działania informacyjno promocyjne - dokumentacja projektowa - studium wykonalności - decyzje, pozwolenia - ogłoszenie przetargu - tablice pamiątkowe i informacyjne, informacja na stronie internetowej Beneficjenta, - faktury Warunki wstępne - realizacja projektu przyczyni się do uporządkowania infrastruktury zieleni miejskiej na terenie Miasta Toruń - protokoły odbioru - faktury zakup - projekt uzyska dofinansowanie - realizacja projektu zgodnie z założonym harmonogramem rzeczowo-finansowym - dostarczona infrastruktura będzie spełniała wymogi Zamawiającego

82 6.3 Opis i charakterystyka wybranego rozwiązania technicznego Podstawowe parametry techniczne Niniejszy projekt wraz z koncepcja zagospodarowania, powstał na podstawie dwóch wariantów wstępnych oraz wyniku Konsultacji społecznych, zorganizowanych w listopadzie 2016r. Koncepcja programowo przestrzenna zakłada podtrzymanie dotychczasowej funkcji parku leśnego, z możliwością organizacji imprez biegowych oraz rozszerzenie programu o kilka urządzeń sportowych i rekreacyjnych, dla użytkowników w każdym wieku. Wariant finalny stanowi scalenie dwóch zaproponowanych koncepcji (Wariant I i wariant II) wraz z uwzględnieniem uwag mieszkańców zgłoszonych w trakcie Konsultacji społecznych. Pierwsze dwa warianty opracowane zostały przy założeniu, że podstawową różnicą będzie stopień wykorzystania terenu (ilość zaproponowanych form spędzenia czasu), a także niewielkie zróżnicowanie programowe. Każdy z wariantów zakładał a niniejszy projekt podtrzymuje dotychczasowe wykorzystanie ciągów pieszych (bez tyczenia nowych szlaków) oraz używanie wyłącznie materiałów pochodzenia naturalnego, harmonijnie wpisujących się w leśny charakter miejsca i lokalny krajobraz. Wariant przyjęty przez Wnioskodawcę do realizacji niniejszej inwestycji jest optymalny i gwarantuje, ze zostaną osiągnięte zakładane w projekcie cele. Podstawowe parametry techniczne związane z realizacja projektu zostały szczegółowo przedstawione w przygotowanej dla potrzeb projektu dokumentacji projektowej (całość dokumentacji sporządzona przez sporządzona przez: ECO Art Architektura Wnętrza Krajobrazu Luiza Kaluska Warszawa: Koncepcja Zagospodarowania turystyczno rekreacyjnego Lasów miejskich teren pomiędzy ul. Bema a ul. Balonową (tzw. Rudelka ) w Toruniu, Program Funkcjonalno-Użytkowy Kosztorys inwestorski. Inwestycja będzie realizowana w systemie zaprojektuj i wybuduj jednak nie wyklucza się możliwości realizacji zadania w dwóch etapach: Etap I projekt, Etap II realizacja. Przyjęte w projekcie rozwiązania technologiczne spełniają wymogi wynikające z obowiązujących europejskich i polskich norm i przepisów ochrony środowiska, jak również w istotny sposób wpływają na zmniejszenie zagrożeń dla zdrowia ludzkiego. Przy pracach uwzględniono nowe technologie i materiały dostępne na rynku. Żaden z elementów zagospodarowania terenu nie stwarza

83 zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi. Pierwszym etapem inwestycji będą roboty przygotowawcze i pomiarowe, mające na celu: oznaczenie terenu jako placu budowy, zabezpieczenie terenu budowy przed wtargnięciem na teren prac dzieci i osób niepowołanych pomiary geodezyjne - wytyczenie nawierzchni utwardzonych i elementów wyposażenia zabezpieczenie istniejących zadrzewień, ciągów pieszych i innych obiektów narażonych na zniszczenie w trakcie trwania prac budowlanych, transportu lub składowania materiałów. Zastosowane w projekcie materiały charakteryzują się korzystnym stosunkiem ceny do jakości. Zakłada się, że wszystkie prowadzone prace prowadzone będą z wykorzystaniem najlepszych dostępnych obecnie technologii. W okresie gwarancyjnym, określonym w umowie z Wykonawcą, usuwane będą wszelkiego typu usterki. Wszystkie materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia będą posiadały odpowiednie atesty i normy. Zastosowane rozwiązania mają zapewnić jak najdłuższą eksploatację przedmiotów powstałych w wyniku realizacji projektu bez konieczności ponoszenia nakładów odtworzeniowych w krótkim okresie czasu. Wszelkie prace budowlane w ramach projektu będą prowadzone przy wykorzystaniu zaplecza technicznego będącego w posiadaniu Beneficjenta i wykonawcy wyłonionego w drodze przetargu zgodnie z Ustawą Prawo Zamówień Publicznych. Z uwagi na zakres prac i rozłożenie ich w czasie nie przewiduje się nadmiernego gromadzenia materiałów, które będą kupowane na bieżąco. Ponadto prace będą wykonywane zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi i ustaleniami technicznymi, jak również z najlepszą praktyką w danej dziedzinie. Zaproponowane w projekcie rozwiązania są optymalne pod względem zaspokojenia popytu ze strony użytkowników. W niniejszym projekcie zachowane będą zasady projektowania uniwersalnego, koncepcji polegającej na projektowaniu produktów, środowiska, programów i usług w taki sposób, by były użyteczne dla wszystkich, w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania. Dzięki zastosowaniu tego typu rozwiązania osiągnięte zostanie osiem zasad: Identyczne zastosowanie, Elastyczność użycia, Prosta i intuicyjna obsługa, Zauważalna informacja, Tolerancja dla błędów, Niski poziom wysiłku fizycznego, Wymiary i przestrzeń dla podejścia i użycia Opis podstawowych obiektów i urządzeń, w tym zakres działań podejmowanych w ramach przedsięwzięcia Celem Zagospodarowania turystycznego lasów miejskich w Toruniu jest utworzenie atrakcyjnej przestrzeni rekreacyjnej do realizacji wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców Torunia Strona 6-83

84 przy jednoczesnej ochronie środowiska przyrodniczego kompleksu leśnego oraz poprawie warunków życia w mieście i adaptacji do zmian klimatu W ramach projektu przewiduje się: 1. Adaptację istniejących ścieżek spacerowych i doposażenie ich w DFA (ławki, kosze na śmieci, tablice informacyjne, psie pisuary); odtworzenie historycznego układu komunikacyjnego 2. Wytyczenie tras biegów przełajowych 1/2/3 km i organizację imprez sportowych; nie przewiduje się trwałego oznakowania tras 3. Polana rekreacyjna workout park z naturalną nawierzchnią z kory 4. Budowę naturalnego placu zabaw 5. Budowę wybiegu dla psów z ławkami dla właścicieli 6. Modernizację istniejącego toru saneczkowego i uzupełnienie o funkcję zjazdową dla rowerów Pumptrack z nawierzchnią ziemną lub modułami; 7. Budowę polany edukacyjnej z tablicami o historii miejsca oraz ścieżki przyrodniczej 8. Usunięcie gatunków inwazyjnych, pochodzenia obcego 9. Poprawę siedlisk przyrodniczych dla roślin, w tym działania przeciwerozyjne. 10.Poprawę siedlisk przyrodniczych dla zwierząt (w tym owadów) Wpływ realizacji projektu na efektywność energetyczną, zapewnienie oszczędności wody oraz zachowanie lub przywrócenie różnorodności biologicznej Planowana inwestycja nie jest zaliczana do przedsięwzięć, które oddziałują negatywnie na środowisko w rozumieniu przepisów Prawa ochrony środowiska i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004r. w sprawie określenia rodzaju przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. z 2004r. Nr 257, poz z późn. zm.), nie wymaga więc uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Planowane rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne zakładają utworzenie na terenie lasów Rudelka parku o charakterze leśnym, tj. zagospodarowanego w sposób jak najbardziej naturalny, zróżnicowany biologicznie, o niskim nakładzie pielęgnacyjnym celem redukcji kosztów utrzymania a także podtrzymania zielonej enklawy kontrastującej z tkanka miejską. Ingerencja w dotychczasowy ekosystem będzie nieznaczna, zakłada kontynuację dotychczasowej funkcji z uwzględnieniem działań ochrony środowiska. Zaplanowano wyłącznie naturalne elementy zagospodarowania, Strona 6-84

85 zrezygnowano z betonowych fundamentów, planując ich zastąpienie fundamentem śrubowym, spełniającym tożsamą funkcję (w razie konieczności fundament śrubowy można usunąć i ponownie go użyć w innym miejscu). Działania projektowe wykonywane będą z materiałów dopuszczonych do stosowania w budownictwie, oraz bezpiecznych ekologicznie. W projekcie przewiduje się rekultywację terenu i obsianie roślinną mieszanką wieloletnich nektarodajnych ziół łąka kwietna., nasadzenia roślin rodzimych, zadarniających, stanowiących podszyt. Wysianie mieszanki ziół miododajnych w otulinie i na obrzeżach a także w miejscu likwidowanego parkingu. Zaplanowano poprawę siedlisk przyrodniczych dla zwierząt (w tym owadów poprzez urozmaicenie i zagęszczenie podszytu, poprawę warunków klimatycznych, oraz działania polegające na montażu domków dla owadów, montaż domków dla jeży, montaż poideł, budek dla ptaków. Domki i budki dla owadów muszą być dostosowane do potrzeb zwierząt, tj. być wykonane z odpowiednich materiałów i mieć odpowiednie gabaryty. Dodatkowo Wnioskodawca przystępując do określania harmonogramu rzeczowego niniejszej inwestycji bierze pod rozwagę, aby w okresie od 15 marca do 15 czerwca każdego roku realizacji działań budowlanych, prace nie były nadmiernie intensywne z uwagi na ochronę ptaków (w zakresie, który mógłby mieć wpływ na ptactwo na tym terenie) Sposób zagospodarowania produktów ubocznych Powstające odpady komunalne będą magazynowane w pojemnikach i systematycznie usuwane, natomiast odpady niebezpieczne będą przekazywane w specjalistycznych pojemnikach do utylizacji i odzysku firmom posiadającym stosowne zezwolenia. Natomiast nadmiar gruntów wydobytych z wykopów zostanie wywieziony na wysypisko, gdzie może być wykorzystany np. do rekultywacji. 6.4 Lokalizacja przedsięwzięcia Opis lokalizacji przedsięwzięcia Lokalizacja przedsięwzięcia została szczegółowo opisana w pkt Dostępność terenów pod inwestycje, koszty zakupu oraz rekompensat Punkt ten został opisany w podrozdziale Zgodność przedsięwzięcia z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Strona 6-85

86 Punkt ten został opisany w pkt Kwalifikowane i niekwalifikowane koszty inwestycyjne projektu ze wskazaniem przyjętej metodyki ich szacowania identyfikacja czy projekt jest projektem dużym Koszty przygotowawcze Koszty przygotowawcze: Koszty, koszty dokumentacji technicznej (wartości określone na podstawie podpisanych umów i analizy rynku) stanowią koszty niekwalifikowane Koszty prac budowlano montażowych, wielkość nakładów na majątek trwały Grupa kosztów ustalona na podstawie kosztorysów inwestorskich Łączny koszt wynosi ,00 zł brutto Pozostałe kategorie kosztów Koszty, zarządzania projektem, nadzorów i promocji projektu (wartość określona na podstawie rozeznania rynku i doświadczenia wnioskodawcy) wynoszą łącznie zł brutto. Wartość wydatków na infrastrukturę dodatkową wynosi zł, wartość ta nie przekracza 30% całościowych kosztów projektu (30% z ,00zł = ,00 zł). Potwierdza to zestawienie wydatków na infrastrukturę dodatkową, stanowiący załącznik nr 1 do niniejszego dokumentu. Strona 6-86

87 6.6 Zbiorcze zestawienie zadań budowlanych 6.7 Działania informacyjno-promocyjne Promocja przedmiotowego projektu będzie realizowana zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającym wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylającym rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 art oraz załącznik XII. Wszystkie działania związane z promocją projektu będą ponadto prowadzone w całkowitej zgodności z następującymi dokumentami: Strona 6-87

88 Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) NR 821/2014 z dnia 28 lipca 2014 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 w zakresie szczegółowych uregulowań dotyczących transferu wkładów z programów i zarządzania nimi, przekazywania sprawozdań z wdrażania instrumentów finansowych, charakterystyki technicznej działań informacyjnych i komunikacyjnych w odniesieniu do operacji oraz systemu rejestracji i przechowywania danych - art. 3-5 oraz załącznik II, Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) nr 480/2014 z dnia 3 marca 2014 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)nr 1303/2013 ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego - art. 6 ust. 1 lit b., Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)nr 1304/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1081/ art. 20, Strategia komunikacji polityki spójności na lata , Strategia komunikacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko- Pomorskiego na lata , Podręcznik wnioskodawcy i beneficjenta programów polityki spójności w zakresie informacji i promocji. Materiały informacyjne i promocyjne będą zawierać zestaw znaków graficznych określony w Wytycznych w zakresie informacji i promocji programów operacyjnych polityki spójności na lata Celem działania promocyjno-informacyjnego jest zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat udziału środków Unii Europejskiej w projektach realizowanych w ramach POIiŚ Działania promocyjne będą skierowane głównie do mieszkańców Miasta Torunia i województwa kujawsko-pomorskiego, przedsiębiorców i podmiotów gospodarczych. Beneficjent zaplanował koszt promocji na 5.000,00 zł brutto. Koszt promocji zostanie pokryty ze środków własnych Beneficjenta oraz ze środków EFRR. Po zakończeniu realizacji operacji zostanie umieszczona na stałe tablica pamiątkowa. Strona 6-88

89 Wszystkie materiały informacyjno-promocyjne, a także dokumentacja związana z realizacją projektu zawierać będzie obowiązujący zestaw znaków graficznych i informacje o nazwie projektu, źródłach i poziomie dofinansowania. Z realizacji projektu sporządzona zostanie dokumentacja zdjęciowa. Dokumentacja dotycząca działań informacyjnych i promocyjnych podjętych w ramach promocji projektu przechowywana będzie przez okres 5 lat od zakończenia realizacji projektu. Promocja projektu będzie miała zarówno wymiar lokalny, jak i regionalny. Promocja projektu ma na celu: -zwiększenie świadomości opinii publicznej na temat udziału środków Unii Europejskiej w projektach realizowanych w ramach PO IiŚ, -zwiększenie poziomu wiedzy opinii publicznej na temat celów i korzyści wynikających z realizacji projektów w ramach PO IiŚ istotnych dla zwiększenia konkurencyjności kraju i regionu, -zwiększenie świadomości opinii publicznej dotyczącej realizacji projektu przez Gminę Miasto Toruń, -stworzenie właściwego wizerunku projektu w oczach mieszkańców regionu. Przedmiotowy projekt promowany będzie poprzez: -oznaczenie znakiem Unii Europejskiej i znakiem Funduszy Europejskich wszystkich działań informacyjno-promocyjnych dotyczących projektu, dokumentów związanych z realizacją projektu, -umieszczenie opisu projektu na stronie internetowej wnioskodawcy -po zakończonej realizacji projektu zostanie powieszona tablica informacyjna. Tablica zostanie wykonana z uwzględnieniem formy i treści wynikających z wspólnotowych aktów prawnych. Wnioskodawca dołoży wszelkich starań, aby dokumenty, materiały promocyjne oraz informacyjne przygotowywane w związku z realizacją projektu były czytelnym systemem wizualnym, wynikającym z Wytycznych w zakresie informacji i promocji programów operacyjnych polityki spójności na lata Niezbędne inwestycje odtworzeniowe przedsięwzięcia w fazie operacyjnej. Nie przewiduje się tego typu wydatków w okresie analizy. Strona 6-89

90 7 ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO, Z UWZGLĘDNIENIEM POTRZEB DOTYCZĄCYCH PRZYSTOSOWANIA SIĘ I ŁAGODZENIA ZMIAN KLIMATU ORAZ ODPORNOŚCI NA KLĘSKI ŻYWIOŁOWE 7.1 Zgodność projektu z politykami ochrony środowiska Sposób wdrożenia przez projekt polityki UE w zakresie zrównoważonego rozwoju, ochrony środowiska, w tym przyrody, zmian klimatu Do terminu zrównoważony rozwój odwołuje się ustawodawca w art.5 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. W myśl tego przepisu Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Niewątpliwie przepis ten wyznacza konstytucyjną podstawę dla realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, uznając ją za jedną z najważniejszych funkcji państwa. Dokumentem programowym, który przedstawia sposób opracowania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne jest Agenda 21. Dokument ten został przyjęty na konferencji "Środowisko i Rozwój" z inicjatywy ONZ w 1992 roku na II Konferencji w Rio de Janeiro. Przez zrównoważony rozwój rozumie się taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Zrównoważony rozwój obejmuje kwestie etyczne i moralne polegające na eliminowaniu oraz ograniczaniu modelów produkcji konsumpcji zakłócających zrównoważony rozwój. Koncepcja ta zakłada również likwidację ubóstwa i zmniejszenie różnic w poziomie życia ludzi. Należy podkreślić, że zasada zrównoważonego rozwoju obowiązuje każdego. Jest to proces, który dotyczy wszystkich sfer naszej aktywności, gdyż dotyczy rozwoju społeczno-gospodarczego uwzględniającego uwarunkowania ochrony środowiska i zakłada ochronę podstawowych procesów ekologicznych. Głównym celem omawianej zasady jest poszukiwanie środków i warunków zabezpieczających długotrwałe zachowanie funkcji systemu ekologicznego związanego ze światem organicznym. Wnioskowany Projekt poprzez działania związane z zagospodarowaniem terenów Strona 7-90

91 zdegradowanych na cele zieleni miejskiej jest zgodny z kierunkami działań przyczyniającymi się do zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju. Szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego jest skierowany na kluczowe zadania i priorytety ochrony środowiska. Realizacja Projektu poprzez działania z zakresu infrastruktury zieleni miejskiej przyczyni się do wysokiego poziomu jakości życia i dobrobytu społecznego obywateli poprzez zapewnienie środowiska naturalnego, w którym poziom zanieczyszczenia nie powoduje szkodliwych skutków dla zdrowia ludzkiego i środowiska naturalnego oraz przez zachęcanie do stałego rozwoju urbanizacyjnego co jest jednym z celów tego Programu. Naczelnym celem Odnowionej Strategii UE dotyczącej Trwałego Rozwoju jest określenie i rozwój działań, dzięki którym UE będzie mogła zapewnić pokoleniom obecnym i przyszłym stały wzrost jakości życia przez tworzenie społeczności opartych na zasadach trwałego rozwoju społeczności wydajnie gospodarujących zasobami i z nich korzystających, czerpiących z potencjału gospodarki w zakresie innowacji ekologicznych i społecznych, i przez to zapewniających dobrobyt, ochronę środowiska naturalnego i spójność społeczną. Realizacja Projektu poprzez działania z zakresu zagospodarowania terenów zielonych przyczynia się osiągnięcia celu głównego dotyczącego ochrony środowiska ponieważ Projekt przyczyni do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony środowiska naturalnego i poprawy jego jakości. Komunikat Komisji Zatrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej do roku 2010 i w przyszłości - Utrzymanie usług ekosystemowych na rzecz dobrobytu człowieka. Wnioskowany Projekt został przygotowany w oparciu o procedurę dotyczącą oceny oddziaływania na środowisko w tym m.in., uwzględniono zasady dotyczące poszanowania różnorodności biologicznej w związku z czym Projekt jest zgodny z polityką UE w tym zakresie. Przedmiotowy projekt realizowany będzie z poszanowaniem środowiska naturalnego. Pojęcie zrównoważony rozwój oznacza postęp gospodarczy z poszanowaniem przyrody i rozwojem społecznym, stwarzający lepsze perspektywy dla przyszłych pokoleń. Projekt dotyczący zagospodarowania terenów zieleni leśnej Rudelka w Toruniu nie będzie wywierał negatywnego wpływu na środowisko. Przeciwnie, zaobserwowany zostanie długookresowy pozytywny wpływ realizacji projektu ze względu na ochronę środowiska naturalnego. Posiadana przez Beneficjenta decyzja Prezydenta Miasta Torunia z dnia r stwierdza, że planowane przedsięwzięcie nie Strona 7-91

92 jest kwalifikowane zgodnie z treścią par.2 oraz par.3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia r w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Zaplanowane działania ochronne oraz realizacja projektu zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa w pełni uwzględniają poszanowanie środowiska przyrodniczego. Reasumując, wszystkie instalacje i urządzenia po ich wybudowaniu, przy prawidłowym użytkowaniu, zgodnie z odpowiednimi instrukcjami, będą funkcjonować w sposób niestwarzający zagrożenia dla środowiska i zdrowia mieszkańców Przyczynienie się wdrożenia projektu do przestrzegania zasady ostrożności i działań zapobiegawczych Projektowana Inwestycja przy prawidłowym użytkowaniu będzie funkcjonować niezawodnie, nie stwarzając zagrożenia dla środowiska i zdrowia mieszkańców. Dla prawidłowego funkcjonowania infrastruktury będą prowadzone okresowe przeglądy i konserwacje. Prace przy obsłudze powinny być prowadzone przez osoby uprawnione, przy przestrzeganiu przepisów branżowych i bhp. Rozwiązania chroniące środowisko: Zagospodarowanie lasów miejskich pomiędzy ul. Bema a ul. Balonową (tzw. Rudelka ) w Toruniu przyczyni się do spadku zanieczyszczeń przedostających się do atmosfery. W okresie trwania budowy i wykonywania robót wykończeniowych Wykonawca będzie zobowiązany: utrzymywać teren budowy i wykopy w stanie bez wody stojącej, podejmować wszelkie konieczne kroki mające na celu stosowanie się do przepisów i norm dotyczących ochrony środowiska na terenie i wokół terenu budowy oraz będzie unikać uszkodzeń lub uciążliwości dla osób lub własności społecznej, a wynikających ze skażenia, hałasu lub innych przyczyn powstałych w następstwie jego sposobu działania. Wykonawca podczas realizacji robót budowlanych: zorganizuje zaplecze budowy w sposób zapewniający oszczędne korzystanie z terenu oraz jak najmniej uciążliwy dla użytkowników sąsiednich nieruchomości; zapewni sposób postępowania z odpadami powstającymi na etapie budowy zgodny z obowiązującymi przepisami prawa; zastosuje środki chroniące wody powierzchniowe i podziemne przed zanieczyszczeniem oraz rozwiązania ograniczające emisję substancji do powietrza. Podmiot odpowiedzialny za eksploatację terenów będzie zobowiązany przeprowadzać okresowe kontrole funkcjonującej infrastruktury zieleni miejskiej. Strona 7-92

93 Faza eksploatacji Podczas realizacji przedsięwzięcia przewiduje się pobór wody oraz energii elektrycznej (np. z postawionego agregatu). Na etapie budowy nie przewiduje się wykorzystania energii cieplnej i gazowej. Realizacja przedmiotowego przedsięwzięcia wiązać będzie się z powstawaniem odpadów takich jak: masy ziemne, odpady bitumiczne, gruz betonowy, odpady z tworzyw sztucznych. Wszystkie odpady powstałe w związku z planowanych przedsięwzięciem zostaną przekazane do odzysku lub unieszkodliwienia. Z uwagi na rodzaj przedsięwzięcia nie przewiduje się powstawania odpadów na etapie jego eksploatacji. W celu zagospodarowania ścieków bytowych powstających podczas realizacji przedsięwzięcia, na terenie budowy będą znajdowały się przenośne toalety typu toi-toi. W związku z realizacją projektu nie będą powstawać ścieki przemysłowe, które wymagałyby odpowiedniego zagospodarowania. Przy prowadzeniu robót ziemnych wykorzystywany będzie sprzęt eksploatacyjny odznaczający się dobrym stanem technicznym. Zastosowanie materiałów zapewniających trwałość i szczelność montowanych instalacji przyczyni się do tego, iż etap eksploatacji nie będzie wiązał się z oddziaływaniem analizowanego projektu na środowisko gruntowo-wodne. Po zakończeniu prac związanych z inwestycją nie będzie następowało wykorzystanie wody, surowców i energii w zakresie innym niż niezbędne do utrzymania projektowanych sadzawek, zieleni i oświetlenia terenu Sposób wdrożenia przez projekt zasady zapobiegania zanieczyszczeniom źródła i zasady zanieczyszczający płaci Jedną z podstawowych i najstarszych zasad polityki ochrony środowiska jest zasada zanieczyszczający płaci, która oznacza nałożenie na sprawcę, tj. podmiot korzystający z zasobów środowiska, pełnej odpowiedzialności w tym materialnej za skutki zanieczyszczenia i innych zagrożeń dla środowiska. Odpowiedzialność, o której mowa, może odnosić się zarówno do odpowiedzialności administracyjnej, jak i cywilnej. Poza tym musi brać pod uwagę zakres podmiotowy i przedmiotowy określony w ustawie z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, który dotyczy ochrony środowiska jako dobra wspólnego. Zasada zanieczyszczający płaci będzie realizowana w projekcie poprzez odpowiedzialność wykonawcy za wszelkie czynności mogące spowodować negatywne oddziaływanie na środowisko, w tym odpowiedzialność finansową. Beneficjentem jest Gmina Miasto Toruń, toteż ponosi ono pełną odpowiedzialność za eksploatację produktów projektu. Wszystkie koszty inwestycyjne oraz eksploatacyjne zostaną przeniesione na wytwórców poprzez opłaty podatkowe, które zostaną przeznaczone na kontrolę, monitoring i bieżące naprawy i w takim znaczeniu użytkownicy będą Strona 7-93

94 realizować zasadę zanieczyszczający płaci. Opisany mechanizm wprowadzania w życie powyższej zasady powinien przyczynić się do racjonalniejszego wykorzystywania, a co za tym idzie poszanowania zasobów naturalnych przez mieszkańców. 7.2 Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (OOŚ) (o ile dotyczy) Klasyfikacja przedsięwzięcia pod katem wymogu przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko w świetle przepisów prawa polskiego i UE. W świetle przepisów prawa polskiego Dyrektor Wydziału Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta w Toruniu wystąpił do Prezydenta Miasta Torunia z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla niniejszej inwestycji. Po przeanalizowaniu wniosku stwierdzono, iż brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Przedsięwzięcie nie jest kwalifikowane jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko. Zatem zadanie to zaliczono do przedsięwzięć określonych w art.71 ust.2 pkt. 2 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2016, poz.353 z późn. zm.). Zaplanowane działania ochronne oraz realizacja projektu zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa w pełni uwzględniają poszanowanie środowiska przyrodniczego. Reasumując, wszystkie instalacje i urządzenia po ich wybudowaniu, przy prawidłowym użytkowaniu, zgodnie z odpowiednimi instrukcjami, będą funkcjonować w sposób niestwarzający zagrożenia dla środowiska i zdrowia mieszkańców. Zaplanowane przedsięwzięcie nie wymaga uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W świetle prawa UE Prawo wspólnotowe w zakresie ocen oddziaływania na środowisko, tj. Dyrektywa Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 r. zmieniająca Dyrektywę 85/337/EWG w sprawie oceny skutków dla środowiska niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć, zostało transponowane do prawa polskiego. Analizowane Przedsięwzięcie kwalifikowane jest jako Przedsięwzięcia infrastrukturalne objęte pkt. 10 Aneksu II do Dyrektywy 97/11/WE. Przedsięwzięcia wymienione w Aneksie II podlegają pod art. 4 ust. 2 Dyrektywy 97/11/WE, który stanowi, iż dla przedsięwzięć wymienionych w Aneksie II, państwa członkowskie powinny określić przez: a)indywidualne badanie lub Strona 7-94

95 b)progi lub kryteria ustalone przez państwa członkowskie czy projekt powinien zostać poddany ocenie zgodnie z Artykułami 5 do 10, tzn. m. in., czy powinny być dostarczone w wymaganej formie informacje o planowanej inwestycji, wyszczególnione w Aneksie IV. Tak więc w świetle zapisów prawa UE przeprowadzenie oceny nie jest obligatoryjne dla analizowanego przedsięwzięcia lecz ma wynikać z indywidualnych badań lub progów bądź kryteriów ustalonych przez państwa członkowskie. Dla analizowanego przedsięwzięcia kryterium zostało określone zapisem w 3. ust. 1 pkt 72a) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko Stan zaawansowania wymaganych postępowań ws. OOŚ, ocena poprawności przeprowadzonych procedur pod kątem zgodności z wymogami Dyrektywy 2011/92/UE Nie dotyczy Ocena wpływu przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 wraz z prezentacją przeprowadzonych postępowań administracyjnych. Na podstawie decyzji RDOŚ w Bydgoszczy z dnia r. niniejsze przedsięwzięcie nie zostało zakwalifikowane do przedsięwzięć mogących mieć oddziaływania na obszary Natura Działki na których zlokalizowany jest projekt (206 i 207/2 obr.6) znajdują się poza wyznaczonymi i projektowanymi obszarami Natura 2000 oraz nie przewiduje się, aby oddziaływanie przedsięwzięcia miało wpływ na obszary Natura W zasięgu znaczącego oddziaływania nie występują miejsca istotne z punktu widzenia zapisów zawartych w tzw. Dyrektywie ptasiej i Dyrektywie siedliskowej czy też wydzielone obszary szczególnie chronione, przede wszystkim obszary podmokłe, jako siedliska gatunków dzikiej fauny i flory Rozwiązania na rzecz zmniejszenia lub skompensowania negatywnego oddziaływania na środowisko. Wykonawca ma obowiązek znać i stosować w czasie prowadzenia robót wszelkie przepisy dotyczące ochrony środowiska naturalnego. W okresie trwania budowy i wykańczania robót Wykonawca jest zobowiązany do: - utrzymywania terenu budowy i wykopów w stanie bez wody stojącej; - podejmowanie wszelkich uzasadnionych kroków mających na celu stosowanie się do przepisów i norm dotyczących ochrony środowiska na terenie i wokół terenu budowy oraz unikanie uszkodzeń Strona 7-95

96 lub uciążliwości dla osób lub własności społecznej i innych, a wynikających ze skażenia, hałasu lub innych przyczyn powstałych w następstwie jego sposobu działania. Stosując się do tych wymagań Wykonawca będzie miał szczególny wzgląd na lokalizację budynków oraz na środki ostrożności zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem powietrza pyłami i gazami oraz możliwością powstania pożaru. Wnioskodawca przewiduje następujące działania w zakresie ochrony środowiska w fazie realizacji i eksploatacji projektu: 1. Faza realizacji a) HAŁAS W fazie realizacji przedsięwzięcia nie istnieje konieczność szczegółowej kontroli stanu klimatu akustycznego. Chwilowe niekorzystne oddziaływanie przedsięwzięcia w zakresie emisji hałasu może wystąpić w fazie budowy, będzie to jednak oddziaływanie krótkotrwałe i odwracalne. a) POWIETRZE W fazie realizacji inwestycji nie przewiduje się monitoringu emisji szkodliwych substancji do środowiska jak i jakości powietrza. Sytuacja taka może wystąpić jedynie na etapie prac budowlanych i będzie związana z powstawaniem pyłów, w związku z prowadzeniem robót ziemnych. Źródłem emisji substancji do powietrza będą także procesy spalania paliw w silnikach maszyn i urządzeń pracujących na budowie. Jednakże z uwagi na fakt, że emisje te będą miały charakter miejscowy i okresowy oraz ustaną po zakończeniu prac budowlanych stwierdza się, że planowane przedsięwzięcie nie będzie miało negatywnego wpływu na jakość powietrza. b) WODY W fazie realizacji inwestycji nie przewiduje się negatywnego oddziaływania na jakość wód powierzchniowych i głębinowych. 2. Faza eksploatacji a) HAŁAS W fazie eksploatacji przedsięwzięcia nie istnieje konieczność szczegółowej kontroli stanu klimatu akustycznego. Realizacja projektu przyczynia się do ograniczenia hałasu poprzez nasadzenia izolacyjne. a) POWIETRZE W fazie realizacji inwestycji nie przewiduje się monitoringu emisji szkodliwych substancji do Środowiska jak i jakości powietrza c) WODY W fazie eksploatacji inwestycji nie proponuje się monitoringu jakości wód. Strona 7-96

97 b) ODPADY Wielkość emisji odpadów winna być monitorowania poprzez bieżące prowadzenie ilościowej i jakościowej ewidencji wytworzonych odpadów. Ewidencja winna być prowadzona zgodnie z art. 36 ustawy o odpadach. Dokumentami ewidencji odpadów są karty ewidencji odpadu, prowadzone dla każdego odpadu odrębnie oraz karty przekazania odpadu. Projektowany skwer wykonany będzie z materiałów dopuszczonych do stosowania w budownictwie, oraz bezpiecznych ekologicznie. Realizacja projektu przyczyni się do ograniczenia występowania roślin należących do inwazyjnych gatunków obcych - w szczególności robinii akacjowej i klonu jesionolistnego wypierających szlachetne gatunki rodzime. Wnioskodawca dysponuje oświadczeniem RDOŚ w Bydgoszczy z dn r, że projekt nie pogarsza stanu jednolitych części wód ani nie uniemożliwia osiągnięcia dobrego stanu wód/potencjału, gdyż projekt obejmuje w swym zakresie zagospodarowanie turystyczno-rekreacyjne lasów miejskich. Zamierzenie znajduje się w obszarze jednolitej części wód podziemnych oznaczonej europejskim kodem: PLGW i PLGW oraz w obszarze jednolitej części wód powierzchniowych: PLRW Wisła od dopł. Z Sierzchowa do Wdy. Projekt nie przyczynia się do poboru wód podziemnych ani powierzchniowych, nie generuje ścieków i nie stwarza zagrożenia zanieczyszczeniem tych wód, dlatego w żaden sposób nie wpływa na stan jednolitych części wód. 7.3 Spójność przedsięwzięcia z sektorowymi planami i programami związanymi z wdrożeniem polityki wspólnotowej. Uwarunkowania wynikające z prawa unijnego i zobowiązań międzynarodowych Cel główny POIiŚ wynika z jednego z trzech priorytetów Strategii Europa 2020, jakim jest wzrost zrównoważony rozumiany jako wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej, w której cele środowiskowe są dopełnione działaniami na rzecz spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Priorytet ten został oparty na równowadze oraz wzajemnym uzupełnianiu się działań w trzech podstawowych obszarach: czystej i efektywnej energii, w tym efektywności energetycznej, ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracji i poprawy funkcjonowania europejskiego rynku energii; adaptacji do zmian klimatu oraz efektywnego korzystania z zasobów, wzmocnieniu odporności systemów gospodarczych na zagrożenia związane z klimatem oraz zwiększeniu możliwości zapobiegania zagrożeniom (zwłaszcza zagrożeniom naturalnym) i reagowania na nie; Strona 7-97

98 konkurencyjności, w tym wnoszeniu istotnego wkładu w utrzymanie przez UE prowadzenia na światowym rynku technologii przyjaznych środowisku, zapewniając jednocześnie efektywne korzystanie z zasobów i usuwając przeszkody w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych. Niniejszy projekt jest zgodny z sektorowymi planami i programami związanymi z wdrażaniem polityki wspólnotowej. W obszarze ochrony środowiska możemy wyróżnić w szczególności komplementarność spójność projektu z następującymi instrumentami : Program działań na rzecz środowiska i klimatu (LIFE) w latach (następca programu LIFE+), w szczególności w zakresie: Podprogramu na rzecz działań w dziedzinie klimatu (łagodzenie zmiany klimatu, przystosowanie do zmiany klimatu, zarządzanie działaniami w dziedzinie klimatu i informacja) oraz Podprogramu działań na rzecz środowiska. Priorytetowe Ramy Działań dla sieci / Natura 2000 na Wieloletni Program Finansowania UE w latach (ang. Prioritised Action Framework PAF). system zielonych inwestycji (GIS Green Investment Scheme) finansowany ze środków pozyskanych przez Polskę z handlu prawami do emisji gazów cieplarnianych AAU. Programy priorytetowe dotyczące m.in. gospodarki wodnej, gospodarki wodnościekowej, gospodarki odpadami, edukacji ekologicznej finansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (zgodnie z dokumentem: Wspólna Strategia działania Narodowego Funduszu oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata z perspektywą do roku 2020). Planowane przedsięwzięcie jest w pełni zgodne z w/w uwarunkowaniami wynikającymi z prawa unijnego i zobowiązań międzynarodowych. Uwarunkowania wynikające z prawa polskiego Przy realizacji niniejszego projektu mają zastosowanie następujące przepisy prawa polskiego: a) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 roku Nr 25, poz. 150 ze zmianami); b) ustawa z 7 lipca 1994 roku - Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2003 rok Nr 207, poz ze zmianami); c) ustawa z 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 roku Nr 236, poz ze zmianami); Strona 7-98

99 d) Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz ze zmianami); e) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie określenia rodzaju przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko(dz. U. z 2004 roku Nr 257, poz ze zmianami). Planowane polskiego. przedsięwzięcie jest w pełni zgodne z w/w uwarunkowaniami wynikającymi z prawa 7.4 Przystosowanie się do zmian klimatu i łagodzenie zmian klimatu, a także odporność na klęski żywiołowe Realizacja celów w zakresie zmian klimatu zgodnie ze strategią Europa 2020 Strategia Europa 2020 jest strategią Unii Europejskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, zapoczątkowaną w 2010 r. Ustalono pięć nadrzędnych celów, które UE ma osiągnąć do 2020 roku. Obejmują one zatrudnienie, badania i rozwój, klimat i energię, edukację, integrację społeczną i walkę z ubóstwem. Zatrudnienie: 75 proc. osób w wieku lat powinno mieć pracę Badania i rozwój: na inwestycje w badania i rozwój powinniśmy przeznaczać 3 proc. PKB UE Zmiany klimatu i zrównoważone wykorzystanie energii: należy ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o 20 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r. (lub nawet o 30 proc., jeśli warunki będą sprzyjające), 20 proc. energii powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych, efektywność energetyczna powinna wzrosnąć o 20 proc. Edukacja: Ograniczenie liczby uczniów przedwcześnie kończących edukację do poziomu poniżej 10 proc., co najmniej 40 proc. osób w wieku powinno mieć wykształcenie wyższe Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym: zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym o co najmniej 20 mln. Niniejszy projekt jest pozytywny względem celów określonych w Strategii. Korelacja z celami Strategii wynika z pozytywnego wpływu na ograniczenie zanieczyszczeń przedostających się do Strona 7-99

100 atmosfery. Jednocześnie projekt wykazuje pozytywny wpływ na rozwój zrównoważony:, wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej Zagrożenia związane ze zmianą klimatu, kwestie dotyczące przystosowania się do zmian klimatu i ich łagodzenia oraz odporność na klęski żywiołowe Prawidłowe funkcjonowanie infrastruktury może być zagwarantowane tylko wtedy, gdy będą uwzględnione czynniki klimatyczne. Ocena wpływu zmian klimatycznych wykorzystuje jako poziom odniesienia dla prognozowanych wartości klimatycznych wartości tych elementów, które obecnie stanowią podstawę obowiązujących przepisów technicznych. Klimat oddziałuje w sposób bardzo podobny na wszystkie rodzaje infrastruktury. Analiza przewidywanych zmian klimatu ważnych w aspekcie funkcjonowania niniejszego projektu wskazuje na to, że: nastąpi ocieplenie, wyrażone wzrostem średniej temperatury dobowej oraz zmniejszeniem liczby dni chłodnych, zmniejszy się okres zalegania pokrywy śnieżnej na gruncie, zwiększą się opady, wyrażone zarówno wzrostem maksymalnego opadu dobowego oraz liczbą dni z opadami ekstremalnymi, wskazane w opracowaniu parametry klimatu będą się charakteryzowały dużą zmiennością w odniesieniu do wartości ekstremalnych. Zaburzeniom równowagi w systemie środowiska geograficznego wywołanym ocieplaniem się klimatu towarzyszą zmiany, które w sposób bezpośredni lub pośredni powinny być uwzględniane w gospodarowaniu przestrzenią. Dotyczą one wielu aspektów o charakterze horyzontalnym, od ekosystemów (zmiany funkcji, zasięgów gatunków, zmniejszanie różnorodności biologicznej, wymieranie gatunków), poprzez gospodarkę rolną, leśną i wodną (niszczące susze, pożary, powodzie i podtopienia, spadek produkcyjności roślin, itd.). Adaptacja zagospodarowania gruntami do przewidywanych zmian klimatu wymaga wyłączania coraz większych powierzchni spod zabudowy w związku z zagrożeniem powodzią, podtopieniami i osuwiskami, a także zachowania na obszarach miejskich co najmniej trzydziestoprocentowego udziału terenów zieleni (łącznie z wodami) a w skali kraju podobnego udziału powierzchni terenów zalesionych w całkowitej przestrzeni państwa. Działania te mają na celu łagodzenie skutków zmian klimatu i ich czynników antropogenicznych, w tym m.in. łagodzenia skutków miejskiej wyspy ciepła w okresie wysokich temperatur powietrza, zanieczyszczenia, wodnej i wietrznej erozji gruntu. Ponadto zwiększająca się intensywność opadów wymaga zwiększenia, i konsekwentnego egzekwowania zachowania, terenów biologicznie czynnych, Strona 7-100

101 głównie na obszarach zurbanizowanych, a na obszarach otwartych terenów o wysokiej retencji gruntowej. Tereny zieleni odgrywają ważną rolę także w efektywnej wentylacji miast, za którą odpowiedzialny jest poprawnie zaprojektowany system wymiany i regeneracji powietrza. Obszarowy napływ czystego powietrza przy wiatrach z różnych kierunków zapewniać powinny korytarze oraz zielone pierścienie, które należy tworzyć wokół dużych miast. Dlatego też powinny to być struktury charakteryzujące się dużą lesistością. Należy przede wszystkim dążyć do zwiększenia obszarów leśnych w ciągach głównych korytarzy ekologicznych z kontynuacją w strefie pozamiejskiej oraz wokół miast (zielone pierścienie). Wiatry w Toruniu przemieszczają się dostępnymi korytarzami, tj. uprzywilejowanymi trasami, którymi są przede wszystkim Dolina Dolnej Wisły oraz kształtowany przestrzennie w tkance miejskiej pierścieniowo-pasmowo-klinowy układ terenów zieleni, wynikający z historycznoprzyrodniczych uwarunkowań rozwoju miasta. Układ ten tworzą: zewnętrzny pierścień lasów otaczających miasto, powiązany z zewnętrznym układem fortyfikacji Twierdzy Toruń wewnętrzny pierścień zieleni urządzonej otaczającej Zespół Staromiejski pasmo zieleni nadwiślańskiej kliny zróżnicowane pod względem wielkości i ciągłości pasma zieleni w strefie zurbanizowanej. Zdjęcie, 33: Mapa przewietrzania miasta Strona 7-101