WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Transkrypt

1 Wyrok Naczelnego Sdu Administracyjnego z dnia 6 czerwca 2005 r., w składzie siedmiu sdziów, uchylajcy decyzj Generalnego Inspektora oraz Wyrok Wojewódzkiego Sdu Administracyjnego dotyczcy cesji wierzytelnoci. Sygn. akt I OPS 2/05 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 6 czerwca 2005 r. Naczelny Sd Administracyjny /.../ po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2005 r. przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej /.../ na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej /.../ Spółki Akcyjnej w Warszawie od wyroku Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 marca 2004r. sygn. akt. II SA 2717/03 wydanego w sprawie ze skargi /.../ Spółki Akcyjnej w Warszawie na decyzje Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia 13 czerwca 2003r. Nr GI-DEC-DS-97/03/338,399 w przedmiocie przetwarzania danych osobowych 1) uchyla zaskarony wyrok, 2) uchyla zaskaron decyzje, 3) zasdza od Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na rzecz skarcego /.../ Spółki Akcyjnej w Warszawie kwot 730 (siedemset trzydzieci) zł tytułem zwrotu kosztów postpowania, w tym 480 (czterysta osiemdziesit) zł tytułem zwrotu kosztów postpowania kasacyjnego. Uzasadnienie Wojewódzki Sad Administracyjny w Warszawie zaskaronym wyrokiem oddalił 1/1

2 skarg /.../ S.A. w Warszawie na decyzj Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia 13 czerwca 2003 r. nr GI-DEC-DS-97/03/338,339, któr organ utrzymał w mocy sw poprzedni decyzj z dnia 17 stycznia 2003 r. nakazujc /.../ S.A. nieudostepnianie danych osobowych abonenta AB, przetwarzanych w zwizku z przelewem wierzytelnoci bez spełnienia warunków okrelonych w art w zw. z art pkt 5 Kodeksu cywilnego, tj. bez zgody abonenta. W uzasadnieniu wyroku Sd podzielił ustalenia i stanowisko Generalnego Inspektora. Organ ustalił, ze dnia 14 maja 1999 r. została zawarta pomidzy AB, a S.A. umowa o wiadczenie usług telekomunikacyjnych, nastpnie rozwizana dnia 7 lipca 2000 r., bez uregulowania wynikajcych z niej nalenoci. W dniu 24 czerwca 2002 r. S.A. zawarła umow o przelew ze Sp. z o.o. z siedzib w Pile, która dotyczyła równie wierzytelnoci AB i w wykonaniu tej umowy udostpniła tej Spółce jego dane osobowe. Jako podstawa udostpnienia danych osobowych wskazany został przepis art. 509 i nast. Kodeksu cywilnego. Pismem z dnia 2 wrzenia 2002 r. Prezes Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów poinformował Generalnego Inspektora, e w jego opinii cesja długu abonenta bdcego konsumentem pomidzy przedsibiorc (kontrahentem konsumenta) a firm windykacyjn jest dopuszczalna jedynie za zgod konsumenta, w przeciwnym razie przyjcie dopuszczalnoci takiej cesji na podstawie art Kodeksu cywilnego spełnia ogólne przesłanki niedozwolonego postanowienia umownego. Wydajc decyzj z dnia 17 stycznia 2003 r. Generalny Inspektor przyjł, e zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. Nr 101, poz. 926, ze zm,), przetwarzanie danych jest dopuszczalne, gdy osoba, której dane dotycz wyrazi na to zgod. S.A. poprzez zawarcie umowy z AB nabyła prawo do przetwarzania jego danych osobowych w granicach okrelonych postanowieniami tej umowy i w celu jej realizacji, jak równie w celu dochodzenia ewentualnych roszcze z tytułu niewłaciwego wykonania tej umowy. W ocenie organu wskazana przez S.A. przesłanka z art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych w zwizku z art. 509 Kodeksu cywilnego nie stanowi podstawy prawnej dla udostpnienia danych osobowych Spółce z o.o. w sytuacji, gdy AB nie wyraził na to zgody. Organ powołał si przy tym na tre art i art pkt 5 Kodeksu cywilnego prezentujc pogld, e niedopuszczalne jest udostpnienie osobom (podmiotom) trzecim przez S.A., w drodze przelewu wierzytelnoci, danych osobowych AB wyłcznie na podstawie art. 509 Kodeksu cywilnego. Takie działanie, niepoprzedzone jego zgod, przyjmuje bowiem charakter niedozwolonego postanowienia umownego, o którym mowa w 2/2

3 art pkt 5 Kodeksu cywilnego, te za zgodnie z art Kodeksu nie s dla konsumenta wice. We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy S.A. zarzuciła niewłaciw wykładni przepisów Kodeksu cywilnego i ustawy o ochronie danych osobowych wywodzc, i podstaw do przetwarzania danych stanowiły przepisy art. 23 ust 1 pkt 2 i 5 tej ustawy, std te brak było ustawowej przesłanki do zastosowania rodków przewidzianych w art. 18 ustawy. Zdaniem tej Spółki podstaw przetwarzania danych osobowych stanowił w odniesieniu do tego administratora danych art. 23 ust 1 pkt 5 ustawy, dopuszczajcy przetwarzanie danych, gdy jest to niezbdne do wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów administratorów danych lub osób trzecich, którym dane te s przekazywane, a przetwarzanie ich nie narusza praw i wolnoci osoby, której dane dotycz. Windykacj nalenoci naley uzna za prawnie usprawiedliwiony cel. Zdaniem S.A., organ naruszył take przepisy art , art pkt 5 i art. 509 Kodeksu cywilnego, gdy brak jest podstaw do stwierdzenia, e stosunkom zobowizaniowym z udziałem konsumentów ustawodawca nadal charakter szczególny (rozumiany jako lex specialis) i w odniesieniu do nich wyłczone s inne przepisy Kodeksu. Brak jest take przesłanek do uznania, e istniej szczególne,,właciwoci zobowizania w rozumieniu art in fine Kodeksu, które przesdzały o zakazie dokonywania przelewu wierzytelnoci, przysługujcej przedsibiorcy w stosunku do konsumenta. Zmiana podmiotowa w zakresie osoby wierzyciela w odniesieniu do cile okrelonej wierzytelnoci pieninej nie powoduje przekształcenia stosunku zobowizaniowego w takim stopniu, który mógłby uzasadnia zastosowanie zakazu przenoszenia wierzytelnoci, ani te nie powoduje po stronie dłunika (konsumenta) obcie i trudnoci tego rodzaju, e z punktu widzenia jego interesów naleałoby takiej czynnoci zakaza. Nie mona zatem uzna, e dokonanie przelewu naruszałoby interesy konsumenta, a naruszenie to miałoby charakter racy. Spółka twierdziła take, i naruszono art k.p.a., gdy postpowanie stało si bezprzedmiotowe, bowiem w dacie wydania decyzji S.A. nie przysługiwała adna wierzytelno w stosunku do AB, std nie ma przedmiotu, który mógłby podlega przelewowi bez jego zgody; nie ma wic uzasadnienia zakaz przekazania jakiemukolwiek podmiotowi danych osobowych AB. W decyzji ostatecznej utrzymujcej w mocy decyzj z dnia 17 stycznia 2003 r. organ podtrzymał poprzedni argumentacj, stwierdzajc nadto, e nie wystpiła w tej sprawie adna z okolicznoci, o których mowa w art k.p.a. uzasadniajca umorzenie 3/3

4 postpowania. W uzasadnieniu tej decyzji obszernie odniósł si take do tego, e podstawy do udostpnienia danych osobowych nie moe stanowi art. 23 ust 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych, poniewa Spółka Akcyjna, bez zgody konsumenta nie mogła dokona przelewu wierzytelnoci. Organ przyznał, e sam przelew nie pogarsza sytuacji dłunika, jednake od chwili, gdy prawa wierzyciela zaczła wykonywa Spółka z o.o., racemu pogorszeniu uległa jego sytuacja prawna. Pozostaje on niejako w zawieszeniu pomidzy S.A. a Spółk z o.o., std nie jest zasadne twierdzenie, e zmiana podmiotowa po stronie wierzyciela me naruszyła w sposób racy interesów AB. Wojewódzki Sd Administracyjny w Warszawie oddalajc skarg S.A., w której powtórzono argumentacje i zarzuty z wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy (rozbudowujc je o dodatkowe rozwaania prawne), podzieli pogld organu podkrelajc jednake, i nie ocenia wanoci czy skutecznoci umowy, do czego powołany jest sd powszechny, lecz ocenia jedynie legalno przetwarzania danych osobowych, bowiem to naley do kompetencji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych i sdu administracyjnego. Odnoszc si do przesłanki przetwarzania danych osobowych, wskazanej w art. 23 ust 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych, a wic gdy zezwalaj na to przepisy prawa, Sd stwierdził, e art. 509 Kodeksu cywilnego takiej dyspozycji nie zawiera. Stanowi on jedynie o przelewie wierzytelnoci, zatem nie moe by samoistn podstaw przekazania danych osobowych. Rozwaajc przesłank z art. 23 ust 1 pkt 5 ustawy, a wiec gdy jest to niezbdne do wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów administratorów danych, o których mowa w art. 3 ust 2 lub osób trzecich, którym s przekazywane te dane, a przetwarzanie ich nie narusza praw i wolnoci osoby, której dane dotycz, Sd stwierdził, i umowa o przelewie wierzytelnoci, jak i działalno windykacyjna, mog powodowa, e powstaje usprawiedliwiony cel administratora. Nie moe jednak nastpi pogorszenie sytuacji osoby, której dane dotycz. Oceniajc sytuacje prawn kontrahenta strony umowy konsumenckiej naley bada, czy nie nastpiło pogorszenie jego sytuacji prawnej w wietle przepisów dotyczcych umów konsumenckich. Sd przyjł, e art. 509 Kodeksu cywilnego pozwala na takie przelewy bez zgody dłunika, pod warunkiem, ze nie sprzeciwia si to ustawie, zastrzeeniu umownemu albo właciwoci zobowizania. W przypadku umów konsumenckich dokonanie takiego przelewu bez zgody dłunika sprzeciwia si ustawa. Art pkt 5 Kodeksu wskazuje na to, e niedozwolonym postanowieniem umownym jest takie postanowienie, które pozwala kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i obowizków wynikajcych z umowy bez zgody konsumenta. Oznacza to, e takie 4/4

5 postanowienie nieuzgodnione z nim indywidualnie, jeeli byłoby zawarte we wzorcu umownym nie wie go. W konsekwencji takie postanowienie, łczc je z treci art pkt 5 Kodeksu, musiałoby by okrelone w samej umowie indywidualnie uzgodnionej z konsumentem. Skoro nie mona nawet we wzorcu umownym wyłczy zgody konsumenta, to zakazane jest czyni wicej, a wic dokonywa takich czynnoci bez zgody konsumenta. W wietle art pkt 5 Kodeksu nie mona zezwoli kontrahentowi na zawarcie we wzorcach umownych postanowienia zezwalajcego na przeniesienie praw i obowizków. Zdaniem Sdu dokonana cesja wierzytelnoci wie si zarówno z przeniesieniem praw, jak i obowizków, co potwierdza art Kodeksu i tre umowy przelewu, w której nabywca zobowizał si do wysłania dłunikowi w imieniu zbywcy pisemnego zawiadomienia o przelewie. Odnoszc si do zarzutu bezprzedmiotowoci decyzji Generalnego Inspektora, Sd dokonał oceny tej przestanki z uwzgldnieniem treci art k.p.a. i stwierdził, e nie zachodziły w tej sprawie przesłanki bezprzedmiotowoci ani z przyczyn podmiotowych, ani przedmiotowych. Natomiast po dokonaniu cesji wierzytelnoci S.A. nadal dysponowała danymi osobowymi AB; istniały zatem władcze kompetencje do orzekania w drodze decyzji na podstawie art. 18 ustawy o ochronie danych osobowych. Organ zakazał przekazywania danych osobowych w zwizku z przelewem wierzytelnoci bowiem wizał to z zakresem stwierdzonego naruszenia. Z punktu widzenia art. 18 tej ustawy nie jest za istotne, czy takie czynnoci byty prawnie skuteczne oraz czy mogły by takie w przyszłoci. Naley bowiem odróni skuteczno samej umowy od przekazania danych osobowych. W przypadku przekazania danych bez podstawy prawnej - zdaniem Sdu - nie jest zasadnym umarzanie postpowania, gdy poza zakresem kontroli Generalnego Inspektora pozostawałby cały obszar faktycznych działa administratora danych. Tre decyzji nie mogła by inna, gdy nakazy lub zakazy Generalnego Inspektora musz by konsekwencj stwierdzonych narusze, w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych AB. Skarg kasacyjn wniosła skarca S.A., zaskarajc wyrok w całoci i wskazujc nastpujce podstawy kasacyjne: - naruszenie art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych przez przyjcie, e art Kodeksu cywilnego - z uwagi na brzmienie art pkt 5 i art Kodeksu - nie jest przepisem prawa zezwalajcym na przetwarzanie danych, a tym samym błedn wykładni powyszych przepisów i niewłaciwe zastosowanie art pkt 5 Kodeksu; - naruszenie art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych, poprzez 5/5

6 przyjcie, e skarca otrzymujc i przetwarzajc dane osobowe dla realizacji prawnie usprawiedliwionego celu, naruszyła prawa i wolnoci osoby, której dane dotycz, a tym samym błdn wykładni tego przepisu; - naruszenie art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, poprzez przyjcie, e Generalny Inspektor miał prawo wyda decyzj nakazujc uzyskiwanie zgody klienta na przelew wierzytelnoci, w sytuacji, gdy kompetencje organu ograniczaj si tylko do sfery przetwarzania danych osobowych, a nie do sfery czynnoci cywilnoprawnych, a tym samym błdn wykładni tego przepisu i jego niewłaciwe zastosowanie. W skardze kasacyjnej zawarto wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sdowi Administracyjnemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmian wyroku w całoci przez uchylenie obu decyzji Generalnego Inspektora (art. 176 w zw. z art. 188 ustawy Prawo o postpowaniu przed sadami administracyjnymi) i zasadzenie kosztów postpowania. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, e naruszenie art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych, polega na przyjciu, e działanie skarcej Spółki nie znajduje oparcia w przepisie zezwalajcym na przetwarzanie danych, podczas gdy przepisem takim jest przepis art Kodeksu cywilnego. Zdaniem skarcej Spółki, zezwolenie takie w przepisie prawa nie musi wyranie upowani podmiot do przetwarzania danych osobowych. Wystarczy, e zezwala on na wykonanie okrelonej czynnoci, do której niezbdne jest przetwarzanie danych osobowych. Odesłanie z art. 23 ust 1 pkt 2 odnosi si do całego systemu prawnego, w tym przepisów prywatno-prawnych. Naley wiec traktowa je jako odsianie do przepisów wyznaczajcych prawa i obowizki administratora danych dla wykonania których nastpuje przetwarzanie przez niego danych osobowych. W poszczególnych ustawach zastosowano rone rozwizania; w czci wyranie przyznano uprawnienie do przetwarzania danych, inne okrelaj jedynie sposób zachowania si, z którym zwizane jest przetwarzanie danych. Wnoszcy skarg kasacyjn podniósł take, e na takie rozumienie przepisu art. 23 ust 1 pkt 2 ustawy wskazuje art. 7 lit. c dyrektywy UE nr 95/46 o ochronie osób fizycznych w zwizku z przetwarzaniem ich danych osobowych oraz o swobodnym przepływie tych danych. Zezwala on na przetwarzanie danych w sytuacji, gdy jest to konieczne w celu wykonania wynikajcego z prawa zobowizania, któremu administrator danych podlega. Intencj dyrektywy jest wic wskazanie jako podstawy prawnej przetwarzania danych przepisów prawa, z których konieczno przetwarzania wynika równie porednio. Nie ma 6/6

7 racjonalnych przesłanek by tre powołanego przepisu ustawy interpretowa odmiennie ni nakazuje to dyrektywa. Zdaniem skarcego znaczenie w tej sprawie dla zastosowania art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy, ma art Kodeksu cywilnego. Wynika z niego zasada, e wierzytelno jest zbywalna i moe by przedmiotem przelewu. Przelew wierzytelnoci konsumenckiej był w tej sprawie dopuszczalny, bowiem nie istnieje adna z negatywnych przesłanek, okrelonych w art Kodeksu. Błdnie organ i Sd przyjli, e w przypadku umów konsumenckich przeszkod jest art pkt 5 Kodeksu, stanowicy, e niedozwolon moe by klauzula w umowie z konsumentem dopuszczajca przeniesienie praw i obowizków z tej umowy na inny podmiot, bez zgody konsumenta. Błd polega na tym, ze: 1) umowa z konsumentem nie zawierała adnych postanowie odnoszcych si do cesji wierzytelnoci, a przepis art Kodeksu odnosi si do klauzul zawartych w umowach konsumenckich, 2) gdyby klauzula o przeniesieniu wierzytelnoci była zawarta w umowie z konsumentem, to nie mogłaby by oceniana jako wadliwa w wietle art pkt 5 Kodeksu. Jeeli konsument unika zapłaty, a w ocenie przedsibiorcy, jedynym i korzystnym rozwizaniem dla niego bdzie zbycie wierzytelnoci lub jej dochodzenie przez nabywc wierzytelnoci (działalno polegajca na obrocie wierzytelnociami jest przecie zgodna z prawem), to, zdaniem skarcej, trudno odmówi mu takiego prawa, tym bardziej i w adnym stopniu nie uderza to w prawa konsumenta ani nie podwaa przyznanych mu gwarancji uczciwego handlu. Przy ocenie, jakie działania administratora danych mieszcz si w ramach usprawiedliwionego interesu oraz naruszenia praw i wolnoci (spełnienie przesłanek z art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych), naley zwróci uwag, i wedle ustawodawcy, nawet marketing usług (towarów) administratora spełnia powysze kryteria. Trudno zatem uzna, e moe narusza prawa i wolnoci osoby, bdcej dłunikiem, podejmowanie wobec niej działa słucych windykacji nalenoci. W tej sytuacji, przetwarzanie danych znajduje take oparcie w przesłance, o której mowa w art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych. Uzasadniajc zarzut naruszenia art. 18 ustawy o ochronie danych osobowych skarcy stwierdził, e zgodnie z tym przepisem Generalny Inspektor jest uprawniony do wydania decyzji w przypadku naruszenia przepisów o ochronie danych. Tymczasem organ powołujc si na niedopuszczalno stosowania art Kodeksu, ze wzgldu na art pkt 5 Kodeksu dopucił si de facto rozstrzygnicia w zakresie wanoci umowy przelewu, co naley do sdu powszechnego, a niektórych wypadkach do Prezesa Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jeli rozstrzygnicie w sprawie w sprawie z zakresu z zakresu 7/7

8 danych osobowych (bdcej spraw administracyjn) zaley od uprzedniej kontroli treci danej czynnoci przez inny organ, postpowanie administracyjne powinno ulec zawieszeniu na podstawie art pkt 4 k.p.a. W przedmiotowej sprawie organ powołuje si na stanowisko Prezesa UOKiK, jednak nie moe ono by potraktowane jako rozstrzygniecie zagadnienia wstpnego przez inny organ. Rozstrzygajc wiec o niedopuszczalnoci przelewu wierzytelnoci bez zgody konsumenta, Generalny Inspektor wykroczył poza przyznane mu w art. 18 ustawy kompetencje. Ten sam błd popełnił Sd uznajc, i ten organ mógł w przedmiotowej sprawie rozstrzygn zagadnienie wykraczajce poza jego właciwo. W odpowiedzi na skarg kasacyjn Generalny Inspektor wniósł o jej oddalenie, a odnoszc si szczegółowo do jej zarzutów, opowiedział si w pełni za stanowiskiem zajtym w zaskaronym wyroku. W toku rozpoznawania skargi kasacyjnej skład orzekajcy NSA, na podstawie art ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi, przedstawił do rozstrzygnicia przez skład siedmiu sdziów zagadnienie prawne wyraone w pytaniu, czy w przypadku przetwarzania danych osobowych abonenta, bdcego stron. umowy o wiadczenie usług telekomunikacyjnych, w zwizku z zawart umow o przelew wierzytelnoci, oceny legalnoci podstawy przetwarzania danych osobowych, wskazanej w art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych mona dokonywa w oparciu o regulacje zamieszczone w art , w zw. z art pkt 5 Kodeksu cywilnego. Przedstawiajc zagadnienie prawne skład orzekajcy miał na uwadze take wyroki Naczelnego Sdu Administracyjnego z dnia 12 padziernika 2004 r., sygn. akt OSK 769/04 i z dnia 16 grudnia 2004 r., sygn. akt OSK 829/04. W pierwszym z tych wyroków Sd wyraził pogld, e w odniesieniu do umów konsumenckich, dokonanie przelewu wierzytelnoci bez zgody dłunika bdcego abonentem jest sprzeczne z art pkt 5 Kodeksu cywilnego, a wobec tego przepis art tego Kodeksu nie moe stanowi uzasadnienia przetwarzania danych osobowych na podstawie art. 23 ust 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych. W drugim z powołanych wyroków Sd zajł natomiast stanowisko, e nie jest konieczne ocenianie czy zawarcie umowy przelewu wierzytelnoci było dopuszczalne, poniewa wystarczajc przesłank na podstawie której administrator danych moe udostpni dane abonenta bez jego zgody, jest przepis art. 23 ust 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych i naley jedynie rozway, czy w wyniku udostpnienia danych osobowych abonenta nastpiło naruszenie jego praw i wolnoci z uwzgldnieniem katalogu tych praw okrelonych w Konstytucji. 8/8

9 Naczelny Sd Administracyjny w składzie siedmiu sdziów, na podstawie art Prawa o postpowaniu przed sdami administracyjnymi, przejł spraw do rozpoznania i zwaył, co nastpuje: W myl art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.- Prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) skarg kasacyjna. mona oprze na nastpujcych podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błdn jego wykładni lub niewłaciwe zastosowanie; 2) naruszeniu przepisów postpowania, jeeli uchybienie to mogło mie istotny wpływ na wynik sprawy. Naczelny Sd Administracyjny jest zwizany podstawami skargi kasacyjnej, bowiem według art ustawy - p.p.s.a. rozpoznaje spraw w granicach skargi kasacyjnej, biorc z urzdu pod uwag jedynie niewano postpowania. Zwizanie NSA podstawami skargi kasacyjnej wymaga prawidłowego ich okrelenia w samej skardze, co oznacza konieczno wskazania konkretnych przepisów prawa, którym - zdaniem skarcego - uchybił sd, uzasadnienia zarzutu ich naruszenia, a w razie zgłoszenia zarzutu naruszenia prawa procesowego - wykazania dodatkowo, e to wytknite uchybienie (naruszenie przepisu o postpowaniu) mogło mie istotny wpływ na wynik sprawy. Rozpoznanie podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów wymaga przede wszystkim dokonania wyjanienia rzeczywistej treci przepisów art. 23 ust. 1 pkt 2 i 5 ustawy o ochronie danych osobowych, w kontekcie pozostałych przepisów tej ustawy, z uwzgldnieniem dyrektyw Unii Europejskiej, a w szczególnoci dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 95/46/WE z dnia 24 padziernika 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych (Dz. Urz. WE L281 z dnia 23 listopada 1995 r., załcznik A). W okolicznociach tej sprawy istota sporu prawnego dotyczy tego, czy wskazane przepisy art. 23 ust. 1 pkt 2 i 5 ustawy o ochronie danych osobowych, pozwalały skarcemu, jako administratorowi danych osobowych, na ich przetwarzanie przez udostpnienie innemu podmiotowi bez zgody osoby, której dane te dotycz. Wojewódzki Sad Administracyjny w Warszawie w zaskaronym wyroku, dokonujc oceny legalnoci zaskaronej decyzji, podzielił stanowisko organu, e przepisy te nie mogły by podstaw udostpnienia danych bez zgody osoby, której dane te dotycz. Stanowisko to jest konsekwencj przyjcia pogldu, e w rozpoznawanej sprawie, z uwagi na przepis art pkt 5 Kodeksu cywilnego, ogólny przepis art tego Kodeksu nie uzasadnia dokonania przelewu wierzytelnoci na rzecz innego podmiotu, jeeli dłunikiem jest konsument, który me wyraził zgody na przelew, a 9/9

10 tym samym jest niedopuszczalne udostpnienie danych osobowych konsumenta temu podmiotowi. Inaczej mówic, skoro niedozwolony jest przelew takiej wierzytelnoci na rzecz innego podmiotu to tym samym nie mona w ogóle mówi o istnieniu podstaw do przekazania temu podmiotowi danych osobowych konsumenta, z powołaniem si na przepisy ustawy o ochronie danych osobowych. Mówic ogólnie sd pierwszej instancji wyraził take pogld, który sprowadza si do tego, e działania kontrahenta konsumenta, który jest administratorem jego danych osobowych, nie mog prowadzi do pogorszenia sytuacji konsumenta (osoby, której dane dotycz). Analizujc przepis art. 23 ustawy o ochronie danych osobowych naley stwierdzi, e przepis ten pozwala na przetwarzanie danych osobowych (co obejmuje udostpnianie danych osobowych) w cile okrelonych przypadkach. Przede wszystkim dozwolone jest przetwarzanie danych osobowych za zgod osoby, której dane dotycz (art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy). Ustawa zezwala na przetwarzanie danych take bez zgody osoby, której dane dotycz w przypadkach okrelonych w art. 23 ust. 1 pkt 2-5, co ma słuy zasługujcym na ochron interesom administratora danych osobowych lub osób trzecich, bd ze wzgldu na ochron interesu publicznego. W szczególnoci przekazanie danych osobowych bez zgody osoby, której dotycz jest dopuszczalne, gdy jest to niezbdne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowizku wynikajcego z przepisu prawa (art. 23 ust. 1 pkt 2) oraz gdy jest to niezbdne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratora danych albo odbiorc danych, a przetwarzanie danych nie narusza praw i wolnoci osoby, której dane dotycz (art. 23 ust. 1 pkt 5). Przesłanka, o której mowa w art. 23 ust.1 pkt 2 odnosi si niewtpliwie do takich przypadków, gdy przepis prawa powszechnie obowizujcego okrela uprawnienie lub obowizek, których spełnienie nie jest moliwe bez udostpnienia danych osobowych. Natomiast przesłanka, o której mowa w art. 23 ust 1 pkt 5 odnosi si wprost do administratora danych osobowych lub odbiorcy danych, którzy aby zrealizowa prawnie dopuszczalne cele musz udostpni dane osobowe, pod warunkiem wszake, e nie naruszy to praw i wolnoci osoby, której dane dotycz. Ju samo uycie okrelenia jeeli jest to niezbdne wskazuje, e stosowanie tych przepisów wymaga nie tylko wykazania, e chodzi o realizowanie uprawnienia lub obowizku wynikajcego z przepisów prawa lub prawnie usprawiedliwionego celu, ale take dokonania oceny, czy dla legalizacji tego konieczne jest (jest niezbdne) przekazanie danych, pomimo e brak jest na to zgody osoby, której dane dotycz. Ocena ta, to wywaanie racji i interesów, z jednej strony osoby, której dane dotycz, majcej objty ochron prawn interes aby jej dane nie były 10/10

11 przetwarzane bez jej zgody, a z drugiej strony administratora danych, który ma take objty ochron prawn interes polegajcy na tym, e ma prawo realizowa prawnie usprawiedliwione cele i uprawnienia, co w przypadku administratora danych, bdcego wierzycielem obejmuje jego prawo do uzyskania nalenego wiadczenia od dłunika. Unormowanie to oparte jest wic na załoeniu, e dochodzi do konfliktu interesów midzy interesem osoby, która ma prawo do ochrony swoich danych osobowych a interesem administratora tych danych, który ma prawo przetwarza te dane, jeeli jest to konieczne do realizacji jego uprawnie wynikajcych z przepisów prawa lub prawnie usprawiedliwionego celu. Wywaenie tych interesów jest warunkiem koniecznym przy stosowaniu art. 23 ustawy o ochronie danych osobowych, przy uwzgldnieniu rangi tych interesów w realiach konkretnej sprawy. Jest to szczególnie wane, poniewa konflikt ten dotyczy ochrony prywatnoci osoby, której dane s przetwarzane, a wic wartoci, która ma szczególnie wysok rang, take w systemie wartoci konstytucyjnych. Oznacza to, e w przypadku przetwarzania danych osobowych przez administratora danych, bez zgody osoby, której te dane dotycz, w pierwszej kolejnoci konieczne jest ustalenie i rozwaenie, czy spełniona jest ustawowa przesłanka szczegółowa uzasadniajca przetwarzanie danych bez zgody osoby, której dane dotycz, a nastpnie, jeeli przesłanka ta jest spełniona, ustalenie i rozwaenie wszystkich okolicznoci koniecznych do wyraenia niezbdnej ochrony interesów osoby, której dane dotycz oraz interesów administratora danych. Tak te rozumiane s postanowienia powołanej dyrektywy 95/46/WE z dnia 24 padziernika 1995 r. Przepis art. 7 lit. f dyrektywy dopuszcza przetwarzanie danych osobowych przez administratora, gdy jest to konieczne z punktu widzenia potrzeb wynikajcych z uzasadnionych interesów administratora lub osoby trzeciej, chyba e interesy te s podporzdkowane interesom zwizanym z podstawowymi prawami i wolnociami osoby, której dane dotycz. Oznacza to, e dyrektywa nakazuje way interesy obu stron w konkretnym przypadku i - co do zasady - dopuszcza przetwarzanie danych, które jest konieczne do realizacji prawnie usprawiedliwionych celów administratora, chyba e po dokonaniu porównania interesów obu stron okae si, e podstawowe prawa i wolnoci jednostki maja wiksz wag ni konkretny interes administratora. W wyroku z dnia 14 wrzenia 2000 r.- The Queen przeciwko Ministrowi Rolnictwa Wielkiej Brytanii (Zb. Orz r., s. I- 6751, załcznik A.1), dotyczcym wykładni art. 7 lit f dyrektywy Europejski Trybunat Sprawiedliwoci podkrelił, e przepisy prawa krajowego powinny by 11/11

12 interpretowane tak dalece, jak to moliwe, na podstawie brzmienia i celu dyrektywy, aby zapewni realizacje tego celu. Celem tym jest ochrona prywatnoci, która powinna by rozpatrywana take w wietle art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolnoci. W ocenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwoci przetwarzanie danych osobowych bez zgody osoby, której dane dotycz jest dopuszczalne, jeeli: a) ma podstaw w przepisie prawa, który wyranie na takie przetwarzanie zezwala, b) przetwarzanie (udostpnianie) danych jest niezbdne do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowizku okrelonego ustaw, c) dane s przetwarzane tylko w takim zakresie, w jakim jest to niezbdne do osignicia tych celów. Rozstrzygajc o legalnoci przetwarzania danych trzeba kadorazowo, wac interesy stron, znale równowag miedzy prawami i wolnociami jednostki z jednej strony a prawnie usprawiedliwionym interesem osoby trzeciej z drugiej strony. Oznacza to obowizek zapewnienia właciwej równowagi praw i interesów stron, w tym praw podstawowych. Z uzasadnienia zaskaronego wyroku wynika, e - zdaniem Sdu podstawy przetwarzania danych nie mógł stanowi przepis art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy, poniewa jest niedopuszczalna cesja wierzytelnoci osoby, której dane dotycz, gdy osoba ta jest konsumentem, a bez zgody konsumenta nie mona przenie praw i przekaza obowizków wynikajcych z umowy. Skoro bowiem stosownie do przepisu art pkt 5 Kodeksu cywilnego nie mona nawet we wzorcu umownym wyłczy zgody konsumenta na przeniesienie praw i obowizków wynikajcych z umowy, to,,zakazane jest czyni wicej, zatem dokonywa takich czynnoci w ogóle bez zgody konsumenta. Stanowisko to sprowadza si wic do tego, e przetwarzanie danych bez zgody osoby, której dane dotycz, na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy jest w ogóle niedopuszczalne, poniewa administrator danych nie realizuje prawnie usprawiedliwionego celu w rozumieniu tego przepisu, gdy zakazane jest dokonywanie przelewu wierzytelnoci konsumenta bez jego zgody. W skardze kasacyjnej trafnie podniesiono, e takie rozumienie przepisu art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych w zwizku z art. 509 i pkt 5 Kodeksu cywilnego stanowi naruszenie tych przepisów. Tak kategoryczne i jednoznaczne stanowisko, jak to przyjł Sd w zaskaronym wyroku, podzielajc w tym zakresie stanowisko organu wyraone w zaskaronej decyzji, nie wynika z przepis6w art Kodeksu cywilnego Jeeli uwzgldni si take przepis art Kodeksu cywilnego, mona jedynie przyj, e postanowienie umowne zawarte we wzorcu umownym zezwalajce kontrahentowi konsumenta na przelew wierzytelnoci, moe by uznane za niedozwolone, jeeli kształtuje 12/12

13 prawa i obowizki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, raco naruszajc jego interesy. Oznacza to, e równie przelew wierzytelnoci, w przypadku gdy umowa zawarta z konsumentem na podstawie wzorca umownego, nie zawiera takiej klauzuli, mógł by jedynie oceniany na podstawie przesłanek okrelonych w art Kodeksu cywilnego. Nie mona wic przyj z góry załoenia, e nie mona przenie wierzytelnoci na osob trzeci, gdy dłunikiem jest konsument, bez zgody dłunika (art. 509 I Kodeksu cywilnego), poniewa sprzeciwiałoby si to ustawie (art pkt 5 Kodeksu cywilnego). Na takim załoeniu za zostało oparte rozstrzygniecie organu oraz Sdu w zaskaronym wyroku. W uzasadnieniu zaskaronego wyroku, Sd stwierdza, e przedmiotem rozstrzygnicia w tej sprawie jest kwestia dotyczca legalnoci udostpniania danych osobowych, a nie ocena wanoci czy skutecznoci umowy przelewu wierzytelnoci, poniewa w tym zakresie właciwy jest sd powszechny, jednake Sd dokonuje oceny, e z mocy art pkt 5 Kodeksu cywilnego zakazane jest w ogóle dokonywanie takich czynnoci bez zgody konsumenta. Nie mona równie sprowadzi stanowiska organu wyraonego w uzasadnieniu zaskaronej decyzji do tego, e wypowiedzi na temat wanoci czy skutecznoci umowy przelewu maj charakter tylko prawnych dywagacji, które nie s w pełni adekwatne do przedmiotowej sprawy, lecz stanowi wyraz opinii organu. Z uzasadnienia zaskaronej decyzji jednoznacznie wynika, e zdaniem organu zawarcie umowy przelewu wierzytelnoci bez zgody dłunika było prawnie niedopuszczalne, poniewa dłunik jest konsumentem i na tej podstawie organ przyjł, e skarcy nie realizuje prawnie usprawiedliwionego celu w rozumieniu art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych. Naley przy tym zwróci uwag, e organ naruszenia praw osoby, której dane s przetwarzane, dopatruje si nie tyle w samej instytucji prawnej przelewu wierzytelnoci, co w działaniach podejmowanych po zawarciu umowy przelewu przez nabywc wierzytelnoci (brak faktycznych moliwoci wyjanienia z udziałem dłunika istnienia zobowizania, stosowanie swoistych metod zmierzajcych do uzyskania wiadczenia). Przyjcie takiego załoenia przez organ, aprobowanego przez Sd, jest wadliwe. Nie oznacza to jednak, e w sprawie administracyjnej nie jest moliwe ocenianie znaczenia i skutków umowy dla potrzeb rozstrzygnicia administracyjnego, jeli prawo administracyjne odsyła do prawa cywilnego. W przypadku art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych takie odesłanie ma miejsce. Prawnie usprawiedliwiony cel, o którym mowa w tym przepisie moe by oparty take na przepisach prawa cywilnego. Za taki prawnie usprawiedliwiony cel ju sama ustawa uznaje dochodzenie roszcze z tytułu prowadzenia działalnoci gospodarczej (art. 23 ust. 4 13/13

14 pkt 2). Nie bez znaczenia przy ocenie, czy cel jest prawnie usprawiedliwiony s take przepisy prawa cywilnego, które słu ochronie konsumentów. Czym innym jednak jest ocena, czy cel realizowany przez administratora danych osobowych jest prawnie usprawiedliwiony, w rozumieniu art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy, co naley do kompetencji organu rozpoznajcego spraw administracyjn, a czym innym zanegowanie tego celu na podstawie stwierdzenia, e zawarcie okrelonej umowy w ogóle jest zakazane, co w tym przypadku wykracza poza ramy sprawy administracyjnej. Naley z cał moc podkreli, e ustalenie, i administrator danych osobowych realizuje cel prawnie usprawiedliwiony nie moe przesdzi o dopuszczalnoci przetwarzania danych osobowych (udostpniania tych danych innemu podmiotowi) bez zgody osoby, której dane dotycz. Konieczne jest dokonanie oceny czy jest to niezbdne dla realizacji tego celu, a co najwaniejsze, dokonanie wywaenia interesów administratora danych i osoby, której dane dotycz, przy uwzgldnieniu celu ustawy o ochronie danych osobowych, którym jest ochrona prywatnoci w rozumieniu art. 47 Konstytucji RP. Z art. 1 ustawy wynika, e kady ma prawo do ochrony dotyczcych go danych osobowych, a przetwarzanie tych danych, w znaczeniu, o którym mowa w art. 7 pkt 2 ustawy, dopuszczalne jest tylko ze wzgldu na okrelone dobra i tylko w zakresie i trybie okrelonym ustaw Realizacja prawnie usprawiedliwionego celu przez administratora danych w adnym razie nie moe narusza praw i wolnoci osoby, której dane dotycz. Doda naley, i przepisy ustawy z dnia 14 lutego 2003 r. o udostpnianiu informacji gospodarczych (Dz. U. Nr 50, poz. 424, ze zm.) reguluj zasady i tryb udostpniania przez przedsibiorców informacji gospodarczych, a w tym i danych osobowych osób fizycznych, dotyczcych wiarygodnoci płatniczej innych przedsibiorców i konsumentów, w szczególnoci danych o zwłoce w wykonywaniu zobowiza pieninych osobom trzecim nieoznaczonym w chwili przeznaczenia tych danych do udostpnienia. Przepisy tej ustawy dobitnie wskazuj, e ochrona danych osobowych na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych nie powinna by absolutyzowana, poniewa jej przepisy musz by stosowane i interpretowane łcznie z innymi przepisami ustawowymi słucymi ochronie take innych wartoci. Kierujc si innymi od przedstawionego rozumieniem przepisu art. 23 ust 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych. Sd naruszył ten przepis i oddalił skarg, pomimo e takie samo wadliwe rozumienie tego przepisu było podstaw rozstrzygnicia w zaskaronej decyzji. Z tego wzgldu Naczelny Sad Administracyjny przyjmujc, e wyrok został wydany z naruszeniem prawa materialnego, na podstawie art. 188 Prawa o postpowaniu przed 14/14

15 sadami administracyjnymi uchylił zaskarony wyrok i rozpoznał skarg. Uwzgldniajc skarg na podstawie art ust. 1 lit. a Prawa o postpowaniu przed sdami administracyjnymi Sd uchylił zaskaron decyzj poniewa jest konieczne ponowne rozpoznanie sprawy przy uwzgldnieniu oceny prawnej i wskaza wyej przedstawionych. Naczelny Sd Administracyjny nie podzielił zarzutu skargi kasacyjnej naruszenia art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych, poniewa przepis ten został prawidłowo zinterpretowany i zastosowany przez sd pierwszej instancji. Zreszt skarcy, od pocztku przytaczał jako uzasadnienie przekazania danych osobowych to, ze czynił to w celu dochodzenia roszcze, co moe by objte unormowaniem art. 23 ust. 1 pkt 5 w zwizku z art. 23 ust 4 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych, a nie przepisem art. 23 ust. 1 pkt 2 tej ustawy. O kosztach postpowania Sad orzekł na podstawie art. 200 i 203 pkt 1 Prawa o postpowaniu przed sadami administracyjnymi i zasdził na rzecz skarcego od organu kwot 730 zł, która obejmuje zwrot kosztów postpowania kasacyjnego w kwocie 480 zł oraz zwrot wpisu od skargi i zastpstwa procesowego przed sadem pierwszej instancji. 15/15