ZAMOJSKI KWARTALNIK KUITUR?LNY

Transkrypt

1 ZAMOJSKI KWARTALNIK KUITUR?LNY NR 1 (47) 1996 Nr indeksu: ISSN

2 Kiermas Wielkanocny na Rynku Wielkim Zamo?ciu fot. M. Siegie?cuk

3 Poiedia? 15 Ostatnia 45 lo 10 Diedicto Ciekaostki Ostatnie ierse Teatr C?oiek Stare Homilia FILATELISTYKA Rok Nr l (47) i i Od redaktora 2 ro7ldoa Preydentem Miasta ZallJOlicia RENESANS LOKALNYCH OJCZYZN Markian Ciastoc:bem 5 CZ?OWIEK W SWIECIE Krystof Guoski historii POIITYCKI HYDE PARK Od redakcji 11 Krystof Guóski pogreboa 12 Piotr Linek?e ostaje 13 Lirycne peja?e ADdreja Misiury Francisek Edard Cimek Pryjeciele o Andreju 17 Andrej Misiura apiski 19 Andrej Misiura niedru.k:oane 22 Kronika Hyde Parku W KR?GU SZTUKI El?bieta Gnyp pise o a?niejsych ydareniach plastyce 1995 r 28 El?bieta Gnyp Nostalgicne poracania 31 Kronika plastycna 35 SKARBY WSRÓD NAS Gra?yna?uraich miasto ci?gle tajemnice 36 Jacek Feduska oomi7ldatycme kalendarach xvmiecnych Stanis?aa J. Du?ceskiego 37 DROBIAZGI LUDOZNAWCZE Maria Fornal?a?nia iejska na Zamojscy?nie 43 Bogdan Syska Sko?y imienia Zamoyskich Scebresynie 185 rocmic? postania 45.JUDAIKA Kultura, tradycja?ycie codienne?ydó 50 Maria Fornal JUBILEUSZE Joanna Bia?ek: lat Orkiestry D?tej Zamojskich Fabryk Mebli 53 Joanna Bia?ek lat Zespo?u Ta?ca Ludoego "Ziemia Zamojska" 54 Janus Myk:a lat Klubu Ta?ca Toaryskiego "Contra" 55 Joanna Bia?ek lat Zespo?u Pie?ni Ta?ca,,amojscyma" lat Oddia?u STL Zamo?ciu NASZE RECENZJE Maria Górska Ziemi 58 Piersy amojski kompakt 59 Anna Gruskieic ZAMOJSKA ENCYKLOPEDIA KULTURY Andrej K?diora Ziemi Zamojskiej 60 Andrej K?diora Toarysto Spieace Lutnia 61 Stanis?a Or?oski Galerii Fotografai 62 Iydor Wi?nieski 64 KRONIKA 66 PANORAMY DALEKIE I BLISKIE

4 nic Oto mamy i rok noy i ca?kiem?ie?y numer ZKK. Musimy si? godi? na.fala ubieg?ego roku" ramach którego iele si? ydary?o diedinie kultury i?yc ia spo?ecnego. Kiele pomys?ó i planó osta?o ju? poi?anych terminami, a i?c co? mamy ju? a sob? i co? pred nami. U?iadommy sobie jednak,?e prekrocenie nieidialnego progu casu, cy te? predostanie si? na drug? stron?.nieidialneqo muru" o pó?nocy "Sylestra" na,,miecys?aa" poprai?o jedynie nase samopocucie, natomiast faktycnie istotnego nasym?yciu nie mieni?o "automatycnie" tamtej noc y. Prys?oioym sta?o si? ypychanie cego? a próg. Je?li kto? pre ubieg?y rok byt iele decyji odsun?? a próg, to tym roku prekracaj?c go, trafi? nog? na te od?o?one spray. Niestety, spray kultury i tórco?ci artystycnej ydaj? si? by? ci?gle traktoane jako "ma?o a?ne" i "ma?o poa?ne" porónaniu e spraami gospodarcymi. Ocyi?cie nie chodi o ast?pienie jednej diediny?ycia spo?ecnego drug?, lec o?a?ci??iadomo??, cymjest kultura i stuka rooju duchoym nasego regionu i nasego Narodu. W casopismach (amojskich te?) i teleiji nieustannie brakuje?a?ciego miejsca i ystarcaj?cej uagi dla l

5 kultury i stuki. Jest troch? informacji, ale o ksta?toaniu gustó i smakó, o ukierunkoaniu intelektualnym, estetycnym i etycnym, nie ma ju? moy. Informoanie nie jest ystarcaj?c?funkcj? ani stuce, ani skolnictie. Skoro N oy Rok ma prynie?? co? noego i tra?ego, to arto by by?o aua?y? rese amojskiej m?odie?y ucestnic?cej konkursach literackich i olimpiadach, m?odie?y, która ajmuje si? muyk?, malarstem i histori?. Dieje si? naprad? iele, ale a spra? prede systkim samych tórcó. Stuka jednak staje si? nabyt elitarna, boiem podchd? do niej "odag?" aycaj ci, który ynie?li g??bs??iadomo??, b?d? y?se ainteresoania domu. Miasto najpi?kniej ygl?da iosn?. Zostamy bylejako?? i p?ycin? piersym lepsym roie pred miastem. Be rooju kultury seroko poj?tej, ani nase miasto, ani "nas" c?oiek nie dotr? do pe?ni pi?kna. "K artalnik" traktuje poa?nie Noy Rok i "starej?c? si?" kultur?. E.G. 3

6 Z oka7ji mi?dynarodoego Dnia Teatru systkim Zespo?om teatralnym tórcom, instruktorom, aktorom i organiatorom predsi?i?? teatralnych sk?adam. najserdecniejse podi?koania i gratulacje a uposechnianie i edukacj? teatraln??ród mieska?có nasego ojeódta. Wyra?am unanie dla Pa?sta dia?alno?ci na recpiel?gnoania kultury ojcystego j?yka, roijania udolnie? artystycnych, odkryania talentó aktorskich ora preentoanie ciekaych spektakli i dare? teatralnych.?yc? sukcesó artystycnych, samorealiacji tórcej, unania krytykó i?ycliej publicno?ci a idom nieapomnianych ra?e? Z odbioru spektakli teatralnych. Maria Brooska Dyrektor Wydia?u Kultury, Sportu i Turystyki Ur?du Wojeódkiego Zamo?ciu 4

7 obok forum a? RENESANS LOKALNYCH OJCZYZN romoa Markiem Ciastochem Preydentem miasta Zamo?cia Fot. A. Sumoski Panie preydencie. cy symbol UNES CO idniej?cy u rót amojskiego ratusa. to kolejny. efektony emblemat. gest cystej kurtuaji. cy nak ymiernych kory?ci dla miasta? Ale? nie ma tu moy o kurtuayjnych gestach! Predstaiciele mi?dynarodoej spo?ecno?ci postanoili yró?ni? te miejsca na nasym globie, które stanoi? pryk?ad kultury materialnej ró?nych narodó. Podpisana ponad 20 lat temu Konencja o?iatoym Diedictie Kultury skauje rónie? na oboi?ek ochrony tych miejsc pred degradacj?. Zamo?? do??cy? i?c co innych miast, Proadone s? ju? prace nad projektem fundacji OWHC i specjalnego fundusu solidarno?cioego, którego mniej amo?ne miasta b?d? otrymya?. pomoc. B?die im ona potrebna na abepiecenie kadry i spr?tu, by mog?y ej?? prygotoyan? sie? komunikacji danych. Po??cy? ma ona systkie miasta do OWHC nale??ce Cy?by mia? to by? soisty INTER NET! Tak to mo?na naa?. W tej chili celem strategicnym jest storenie na baie O?iadcenia o Wspólnej Platformie Wspó?pracy Miast?iatoego Diedicta Kultury Europy?rodkoej i Wschodniej podj?tej 16 re?nia 1994 roku podcas konferencji UNESCO Zamo?ciu opartego na asadach organiacji ponadr?doej. A systko to po to, by pryspiesy? integracj? pa?st le??cych na schód od?aby Europ? Zachodni?. Piersy krok ku realiacji tego planu ju? ykonali?my. Zgromadenie Ogólne Miast?iatoego Diedicta Kultury Bergen 30 cerca 1995 r. pryj??o propoycj? Zamo?cia co do obs?ugi administracyjnej proponoanej sieci regionalnej miast resonych OWHC. ferencji Organiacji Miast?iatoego Diedicta Kultury, która odby?a si? Maroko jesieni? 1993 roku,?iadcy o tym,?e mi?dynarodoa organiacja, jak? jest UNESCO pe?ni una?a arto?ci Zamo?cia. pomnikó?ietnej pres?o?ci Cy?ród miast apryja?nionych Zamo?ciem. jest jedno. którym spó?prac? Cy to niesie e sob? kory?ci? My?l?,?e fakt, i? preydenci Zamo?cia ceni Pan sobie sposób scególny??ad 60ciu innych miast Umó podpisanych mamy iele, ale ucestnicyli a?o?ycielskiej kon orco? mo?na by okre?li? spó?prac?, jak? Zamo?? proadi niemieckim miastem Schabisch Hall. Pierse kontakty osta?y nai?ane trudno to uiery? ju? latach 70tych. Wspó?praca ta postregana jest jako bardo efektyna. 5

8 albo naet. mimo Potierdeniem mog? tu by? listy gratulacyjne, które otrymali?my od preodnic?cej parlamentu prof. Rity Siissmuth, cy kancelarii Helmuta Kohla. Jest faktem,?e chil? pisania Zamo? cia na List??iatoego Diedicta Kultury?ade miasta pryj??y a g?óny yró?nik polityki agranicnej kontakty innymi miastami figuruj?cymi na tej li?cie. y??cnie pre ojeod? lub preydenta. A precie? nie tak dane s? casy, kiedy tego typu imprey organioane by?y dla yd?i?ku nie do ko?ca kulturalnego. My?l?,?e placóki kulturalne maj? pe?ne prao adba? o siebie. W ka? dym tego s?oa naceniu. Cy program impre kulturalnych tym roku niedostatkó bud?ecie ma sanse bogaci? si? o noe propoycje? A je?li spytam Pana o tak ane konkrety? S?d?,?e a?ne jest prede systkim, Bardo pros?: 20 tys. DM prekaanych by?my utralili to, co ju? mamy. Nie na remont Domu Diecka Zamo mniej jednak po?oie cerca planujemy du?e predsi?i?cie incydentalne,?ciu, 3 tys DM dla Zespo?u Charytatynego pry parafii?. Miko?aja, a rescie na du?? skal?. Chcemy sproadi? do ocyscalnia?ciekó. Zamo?cia du??, IDOosobo? gru? solary apryja?nioneggo Schabisch Hall. Zespó? ten i?any bogatymi tradycjami ydobycia soli Badenii Wi Predsi?i?cie by?o ogromne, a sój udia? finansoy mia?a nim tak?e fundacja spó?pracy polskoniemieckiej. Nie finansuje ona gmin polskich, które nie maj? udokumentoanej spó?pracy rtembergii daje ciekae spektakle pleneroe. miastami le??cymi a Odr?. Miasta nie sta?, niestety, na yasygnoanie kilkuset milionó?otych rocnie, by story? teatr aodoy. Dia?a? TYmcasem o kondycji amojskiej kultury mói si??a?ciie ju? tylko?le. By? lno?? nasa, si?? recy, polega? i?c musi mo?e jednak jest tym troch? racji, je?li na penej kompensacji. St?d spieramy mamy do cynienia sytuacj?, gdy placóki kulturalne finansoo m.in. teatr Performer ocyi? uciekaj? si? do dia?alno?ci, cie, granicach nasych mo?lio?ci Osem, ase mo?na poiedie?,?e miasto inno taki teatr utryma?, bo to która e sfer? merytorycn? nieiele ma spólnego. Pryycaili?my si? do tego,?e dia?alno?? kulturalna to taka, która jest finansoana pre instytucje pa? stoe albo samor?doe. Je?li arobkoa dia?alno??, jak? proad? placóki kulturalne, prynosi im konkretne koty na prac? je?li opiera? si? b?die na spreda?y ubra?, organiacji kiermasy cy ynajmie samochodó, to tylko mo?na je pochali? i poadro?ci? pomys?oo?ci. Precie? tym samym celu inne instytucje organiuj? dyskoteki, ynajmuj? c??? sych pomiesce? na dia?alno?? gastronomicn?. Cy to co? nagannego? My?l?,?e nie. Trudno yobrai? sobie tera sponsoroanie du?ego koncertu ciekaa forma artystycnego yrau. Ale cy a selk? cen?? Jak? atem kot? mo?e prenacy? bud?et miasta na prekonanie ojska o asadno?ci istnienia Zamo?ciu kina? Jeste?my?a?nie trakcie romó ojskiem o kontynuoaniu dia?alno?ci kina Styloy budynku Garnionoego Klubu Oficerskiego.?eby jednak miasto mog?o ainestoa? moderniacj? tej placóki, musi mie? pene garancje dotyc?ce jej funkcjonoania budynku GKO. Jeste?my na dobrej drode, by podpisa??a?ci? umo?, która satysfakcjonoa? b?die obie strony. A amojskie 6

9 obok kino ma si? cora lepiej. Min??y na sc?? cie ju? chude lata, gdy museni byli?my prekaya? kiesy miasta poka?ne koty na podtrymyanie jego dia?alno?ci. Tera ainestoa? nale?y ju? tylko technicne yposa?enie kina, by podnie?? jego arto?? i klas?. Wtedy b?die mo?na pokusi? si? o organioanie Zamo?ciu presti?oych premier filmoych, bogacenie repertuaru co sak nie jest be nacenia i?agodenie obycajó. 29 grudnia pryj?li?my bud?et na 1996 rok i nie preidieli?my nim fundusy na kino. Je?li ugodnimy doódtem 3 Brygady Obrony Terytorialnej arunki umoy i podejmiemy decyuj? o moderniacji kina, to prys?ym roku mus? ropoc?? si? prace. 8 re?nia ubieg?ego roku mieli?my okaj? podiia? flag? Organiacji Miast?iatoego Diedicta Kultury u boku noej rest? flagi Zamo?cia. Cy to onaca aistnienie kolejnej urocysto?ci kalendaru amojskich?i?t? Kiedy 14 grudnia 1992 r. Zamo?? pisany osta? na list? Miast?iatoego Diedicta Kultury, pryj?? jednoce? nie systkie ustalenia i oboi?ki yni kaj?ce konencji tej Organiacji. Ju? Feie postanoiono,?e die? 8 re? nia obchodony b?die jako Die? Solidarno?ci Miast?iatoego Diedicta Kultury.?i?to to respektuj? tak?e?ade Warsay, Krakoa i O?i?cimia, które nasego grodu figuruj? na tej ascytnej li?cie. Wselkie i?c spekulacje na temat tej urocysto?ci ydaj? mi si? b?dne. S?d?,?e a?na jest prede systkim pami?? o takich miastach jak Dubronik, gdie u progu XXI ieku gruach leg?a ta prosta prada,?e by? c?oiekiem, to nie?? pomoc innym. Most radioy, którego inicjatya posta?a Dubroniku, a którym sój udia? mia? Zamo?? by? nieykle istotnym elementem umacniania spó?pracy Miast?iatoego Diedicta. To poala achoa? nadiej?,?e my?l o spólnej pracy ma?ych, lokalnych ojcyn poróci,?e ystarcy tylko odrobina yobra?ni dla ykreoania iji lepsego?iata, który b?die pryjany?yj?cym nim ludiom. Di?kuj? a romo? Romaia?a: JoaODa Bia?ek 7

10 PRZEKRÓJ MY?LI WSPÓ?CZESNEJ pod redakcj? Krystofa Guoskiego Pasa?er, który p?ynie okr?tem, lub leci samolotem, otrymuje koniecne informacje o funkcjonoaniu, b?d? budoie?rodka lokomocji, którego korysta. Zaycaj jednak jego ainteresoanie nie jest byt daleko posuni?te: daje si? na a?og? i ufa jej fachoo?ci. Podobnie do?ycia podchodi ielu obyateli tego?iata, t? ró?nic?,?e c?oiek inien by? sam sternikiem sojego?ycia. Roój my?li spó?cesnej diedinie filoofii, socjologii, antropologii kulturoej, teologii, psychologii, etyki, praa i mass medió nie ustaje, lec ytyca cora mocniej ksta?t spó?cesnej cyiliacji i kultury. My?l poala sobodniej porusa? si? pre?ycie, lec pre?iadcenia i pres?dy s? ci?gle modniejse od?iadomo?ci i iedy o?iecie i c?oieku. Zaprasamy do cynnego udia?u tej prygodie ponacej ramach noego bloku ZK.K. pt, "C?oiek?iecie". CZ?OWIEK W mstorll Kiedy spojrymy na histori? c?oieka, mamy ra?enie,?e historia yrasta ponad c?oieka indyidualnego i ponad spo?ecno??. Dlatego koniecne jest postaienie sobie pytania: jak dalece c?oiek j? tory i jakim stopniu ona go ksta?tuje. Dla yk?ego?miertelnika stanoi nie lada problem roumienie, cym ogóle jest historia. Najtrudniej mói? o jej poc?tku i ko?cu sposób jasny, gdy? naet indyidualny c?oiek nie na pe?ni poc?tku sojej historii, ani jej ko?ca, a precie? ta sko?cono?? ludkiego bytu to te? jakie? yanie do refleksji. My?l filooficna nie biere si? poietra. To recyisto??, której tajniki próboa? c?oiek g??bia?, sk?ania go do refleksji, staiania pyta?. Tylko c?oie koi leniemu intelektualnie, ystarcy odbieranie?iata intuicyjne, "na ycucie".?ato tedy podda? si? fatalimoi, dia?aniu "na chybi? trafu" lub fatalimoi reygnacji. W sfere polskiej my?li historiooficnej pojai?y si? oryginalne pomys?y, nale?y tu ymieni? cho?by Zygmunta Krasi?skiego, Feliksa Konecnego, Franciska Saickiego, cy Miecys?aa?ycy?skiego. Ostatnio podj?? na noo temat historycno?ci c?oieka, ponania historycnego i sensu historii, rodak iemi scebreskiej, profesor Katolickiego Uniersytetu Lubelskiego, ks. Ces?a S. Bartnik pracy Historia i my?l (Lublin 1995). Ksi??ka stanoi kompedium iedy na poy?sy temat, predstaia rónie? no? koncepcj? ypracoan? pre lubelskiego profesora. 8

11 . my?l c?oiek Historycno?? c?oieka Istnieje iele definicji c?oieka, które jednak pomijaj? tak istotny aspekt historycno?ci, a precie? c?oiek ksta?tuje histori? i dia?a jej obr?bie. Dopiero pod p?yem o?iecenia, a?asca XIX. ac?to patre? na c?oieka pod k?tem historii Nieykle uposechnionym ydaje si? my?lenie,?e c?oiek jest umiescony jakiej? historii albo od niej upe?nie ale?ny. Tymcasem, c?oiek nie tylko nie jest biernym ogniem, lec tory histori?. Wed?ug filoofó, historia sk?ada si? trech elementó: pres?o??, tera?niejso?? i prys?o??. A dlacego nie sama pres?o??? Boiem historia to torenie i kontynuacja. Ka?dy c?oiek rodi si? cym?, co ju? by?o i jego poc?tek istnienia historycnego nie jest ani absolutny, ani te? pe?ni?iadomy. Opróc biografti, któr? mo?e odtory? di?ki prekaoi innych, nikt nie jest stanie opoiedie? mu pe?nej historii jego?ycia, ani on sam nie jest stanie dotre? do poc?tku. Byt c?oieka ykraca poa jego historycny poc?tek i kres. Poc?tek nast?puje nacnie ce?niej, ni? samo poc?cie i rodenie. Zastajemy sytuacj? ju? istniej?c?, ale ci inni te? komu? uprednio adi?cali sytuacj? ich poc?tku. C?oiek rodi si? penej tradycji Osoba istniej?ca, dia?aj? ca, tory prys?o??, st?d historyc?o?? jest i?ana samym bytem c?oieka, a nie cym? obok, cy te? ponad c?oiekiem. Nie da si? i?c story? cego? upe?nie "noego", co nie mia?oby i?ku tradycj?, co nie prejmoa?oby od "starego". Elementami sk?adoymi historycno?ci s? i?c nie tylko: prestrenno?? i casoo??, ale nade systko persona1no??. Inacej historia onaca?aby same ydarenia, które prejmoa?yby od siebie sposób mechanicny informa cje, i ten sposób mo?na by by?o preidie? ydarenia na setki lat. Historia jednak, jak obserujemy, posiada cechy tórco?ci i olno?ci osoby ludkiej. Ludie aua?yli,?e kiedy mói si? o historii, mói si? o c?oieku. Opoiadanie o historii planet, kosmosu, cy te? o historii ulkanu mo?e dokonya? si? jedynie sensie analogicnym. To,?e c?oieka ma charakter historycny, jest na tyle ocyiste, na ile ka?dy c?oiek ma stosunek do sego poc?tku i do sego ko?ca. Ten "poc?tek" nieustannie pojaia si? nasym?yciu; ci?gle co? acynamy, a? nadejdie kres. Cyli od strony historii indyidualnego c?oieka, nie mo?emy poiedie?,?e namy sój poc?tek i kres sensie historycnym,?e bardiej ymiare ontologicnym. Nasa olno?? nie jest nieogranicona, dlatego istotne jest,?eby tym asobem olno?ci, który jest mo? liy do osi?gni?cia, rodysponoa??iadomie i dobre. To, co my acynamy, mo?e by? prej?te pre innych. Osoba ludka posiada pen? "metahistori?" i?an? jej personaluo?ci?. Egystencjali?ci ukuli poiedenie,?e c?oiek jest bytem ku?mierci W personalimie jest inacej jest bytem ku?yciu (C. S. Bartnik). Personalim prenosi akcent casoo?ci na osob?, post?p idi jako antropogene?: osoba pretara tymcasoe na iecne, materialne na duchoe, chiloe na tra?e, s?abe na mocne, niejasno?? na yraisto??, to, co yk?e i codienne staje si? praem ogólnoludkim. Ponanie proadi do samo?iadomo?ci. 9

12 Jednak?e Post?p CZy. cofanie si?? Poj?cie historii i??e si? poj?ciem post?pu. I tutaj pojaiaj? si? licne robie?no?ci. Za post?p ua?a si? roój techniki., cybernetyki, genetyki, dalej: rónanie spo?ecne ludi, leps? opiek? drootn?, opiek? nad bebronnymi i starymi W?a?ciie nigdy nie iadomo, o jaki post?p chodi Tierdenie "byt ksta?tuje?iadomo??" prychodi nam tutaj pomoc?.?miem ua?a?,?e to tierdenie poinno brmie? "byt ksta? tuje pod?iadomo??". Je?li preb?diemy odcinek mi?dy Renem i Uralem, to mo?emy si? prekona?,?e bieda jest?ym doradc?, a dobrobyt nie ase podnosi na y?yny c?oiece?sta. Disiaj iemy,?e?iecie cyilioanym, to?iadomo?? ksta?tuje byt. Byt ma p?y na?iadomo??, ale aspokojenie minimum socjalnego mo?e naet alienoa?. C?oiek dopiero samo?iadomo?ci siebie i pra etycnych mo?e odnale???oty?rodek. Cora i?cej pojaia si? organiacji mi?dynarodoych, które opróc niesienia pomocy materialnej, cy technicnej, nios? ied? o c?oieku, a praa mi?dynarodoe prejmuj? funkcj? ychoacy i naucyciela. Wspólnoty chre?cija?skie racaj? uag? na n?tre c?oieka, dolne prekraca? ludk? ogranicono??, gdy moce ludkie s??? cone Bogiem. Wsystko by?oby dobre, gdyby post?pu nie uto?samiono recami precistanymi sobie. Jedni dla?asnej olno?ci nieol? drugich. W imi? post?pu jedni si? ualniaj?, drudy staj? si? nieolnikami Najgorej,?e disiaj dia?a si? na pod?iadomo??, tak, aby c?oiek suka? sc??cia poa sob?, aby si? go spodiea? poa obr?bem?asnych mo? lio?ci i tradycji Dlatego Polak anim ostanie Europejcykiem, najpier staje si? Niemcem lub Francuem. Ocyi?cie peien post?p istnieje. Jest on ielokierunkoy, cho? ogranicony ró?nymi arunkami Zaua?a si? post?p nauce, ale post?p jest podobny do ody rece: pena ilo?? daje mo?lio?? rooju ro?lin, a du?o ody niscy drea i rujnuje bregi. Di? prygniata ilo?? informacji na tyle,?e pojai?y si? die skrajne tendencje: nie pryjmoania noo?ci, b?d? beiednego poddaania si? im.... odkryaniem Cy c?oiek atem mieni? si? od casó staro?ytnych? W?ietle personalimu post?p jest yaniem, ukierunkoaniem, i mo?liy jest tylko c??cioo. C?oiek ucestnicy post?pie, rodi si? jakiej? sytuacji post?pu, udoskonalonej formy?ycia, noych, lepsych?rodkó i mo?lio?ci ludkich, moralnej uccio?ci, pranej harmonii, nadiei na lepse jutro spodieanie si?,?e c?oiek drode eolucji samo?iadomo?ci, b?die innym c?oiekiem, be s?abo?ci, premijalno?ci, be koniecno?ci podejmoania codienego yania alki o lepse?ycie, be podejmoania jest to odpoiedialno?ci a siebie yra uto?samiania post?pu jak?? dialektyk?, która staia osob? na marginesie historii. Wystarcaj?cym post?pem historycnym b?die, je?li c?oiek nie b?die potara? b??dó pres?o?ci! Je?li achoa soj? godno?? i odnajdie to? samo??. Post?poym b?die c?oiek je?li prejmie dobro i kultur? od prodkó, je?li "e?mie" tradycji. Roumienie post?pu jako noego poc?tku upe?nie "innego", jest prys?oioym disiaj Ameryki Disiaj nikt nie b?die ju? tierdi?,?e S?o?ce kr??y dooko?a Ziemi, ale solidarno?? dobru jest ci?gle aktualnym tematem post?pu. Nie ma i?c post?pu historii poa c?oiekiem i jego godno?ci?. Krystof Guoski 10

13 POD PIOTRA REDAKCJ? LINKA Fot. M. Jaor W poprednim numere ZKK informoali?my,?e odsed? od nas?p. Andrej Jóef Misiura, ybitny c?oiek i poeta. Andrej debiutoa? na?amach "Kameny" 1960 roku. Pre lata dia?alno?ci tórcej opublikoa? niesko? con? ilo?? iersy, opoiada?, artyku?ó na?amach prasy regionalnej i ogólnopolskiej, by? laureatem ielu konkursó literackich. W ubieg?ym roku otryma? g?ón? nagrod? lit edycji ogólnopolskiego konkursu literackiego im. Boles?aa Le?miana. Wyda? nast?puj?ce ksi??ki:,,legendil Pa?skiej Doliny", WDK Zamo?? 1989;,,?ciemnia si? na drogach", Zamojskie Toarysto Pryjació? Nauk, Zamo?? 1990;.Pogranice", Norbertinum, Lublin W najbli?sym casie uka?e si? carty tom iersy "Tak Blisko" (nagrodony ojeódkim konkursie na tomik Poeji '95 ju? po Jego?mierci). o poecie najpelniej opoiada jego tórco??.?amy "Hyde Parku" po?ci?camy pami?ci Andreja Jóefa Misiury ( ). PeeL 11

14 i A ale Jak Homilia pogreboa yg?osona pre ks. dr Krystofa Guoskiego?ycie premaia mocniej ni??mier? Di? Andrej Jóef Misiura aprosi? nas do Zamojskiej Katedry,?eby do nas premói?. Jest to predine aprosenie i b?d? to predine s?oa. Nie b?die podnosi? g?osu, ni m?cy? nasych usu. Premaia On Jego osoba i Jego historia. Tak jak Jóef, opiekun Si?tej Rodiny, cho? nie namy jego s?ó, premaia pe?niej po?mierci Zbaiciela. C?oiek mo?e by? najpi?kniejs? ksi?g?, której historia jest spisana nie tylko cynach i s?oach ra nimi nie umiera poostaje pryjacio?ach, bliskich, kochanych i kochaj?cych. Bóg daje tra?o?? tej "ksi?de" i nigdy nie ropros? si? jej "s?oa". B?ogos?aieni cisi Pred chil? osta? precytany najpi?ksejsy fragment Eangelii, t. "Osiem b?ogos?aie?st". Tera oa yk?adnia noego praa eangelicnego, nabiera... yraisto?ci i ksta?tu: "B?ogos?aieni cystego serca, b?ogos?aieni cisi, ubody duchu; b?ogos?aieni, który proadaj? pokój". Porónajmy je e s?oami ypoiedianymi obec najbli?sych pre?p. Andreja, chil? pred?mierci?, amykaj?c? d?ugi okres bolesnej choroby nootoroej. Oto one: "B?agam Was,?eby ys?a taka refleksja; nie p?aka?, nie adr?ca? si?, nie ba? si?. Jestem taki cysty tym tajemnicym?iecie. Nie ier? kar?, Bo?? kar?... mo?e?mier? jest adooleniem, ynosi c?oieka, ocysca, cyni go niesmiertelnyml?'' Andrej Misiura by? c?oiekiem g??bokiej, ufnej iary. W ostatnich utorach by?o iele refleksji i astanoienia nad?yciem, pod k?tem ostatniej c?oiecej drogi. i Wiejski trakt.. st?paj?c y olno kry? a a nim pe?aj?cy?al i pie?? co mnie unosi y? (..) ka?dy nas ma taki trakt pisany którym pooli niech?tnie si? oddali"; Chodi? nami, serdecnie si? ita?, niech?tnie si??egna?. Disiaj nas tak gromadnie, po cichu gromadi?, aby?my si? mogli Nim na jaki? cas po?egna?. Ju? ku nam nie raca. Tak si? sykoa?, tak. si? rogo?ci? po drugiej stronie drogi. Ju? tam b?die cekal Pryja?? pradia nie aodi. W tym roku cytali?my Jego ymon? recenj? ksi??ki Ojca?i?tego Jana Pa?a n "Prekrocy? próg nadiei". Andrej ju? ten próg prekrocy?. Ju? nie spodiea si? nicego, próc tego, co ma... ka?dy "ubogi duchu". 12

15 Bo mói? Testament poetycki Prychodi mi si??egna? Tob? drogi Andreju imieniu tórcó Zamo?cia.?egnam si? jako poeta i jako kap?an kap?an Tego, Który jako S?oo Wcielone amieska??ród nas e s? moc?. Stary Testament mói o stórcym dia?aniu Bo?ego s?oa, które rodi?o si? e n?tru dobrego Stórcy, dlatego by?o dobre i staraj?ce. Podobnie mo?emy poiedie?,?e s?oo Toje by?o dobre i a?kie, bo ychodi?o bogatej dusy i dobrego serca. By?e? ra?liy na pi?kno pryrody, historii, s?oa i muyki, lec najbardiej otarty na pi?kno drugiej osoby. Di? tak iele s?ó i?bi, rani i pustosy. Dlatego podejmujemy Tój testament, by nie sc?di? ysi?kó, aby nase s?oo pryci?ga?o, jednocy?o i budoa?o; by by?o to s?oo dobre i jednoce?nie s?oo dobra. Sk?adamy Bogu di?ki,?e mogli?my Ci? spotka? na drodenasego tórcego i osobistego?ycia. My syscy, Toi pryjaciele, popre modlit? di?kujemy a to,?e dieli?e? si? nami soim sercem, s?oem i.. samym sob?. gdy drogi pryjació? si? spotykaj?, ich?iat amienia si? dom: ciep?y i pe?en Bo?ego pokoju. POWIEDZIA?,?E ZOSTAJE G??bokie, m?dre s?oa homilii ks. dra Krystofa Guoskiego. Katedra po bregi ype?niona m?odie??, lud?mi amojskiej kultury, pryjació?mi. Muyka Orkiestry Karola Namys?oskiego, ukochanej orkiestry Andreja, której po?i? ci? piersy biór soich iersy. To systko i jesce Co?, co spraia?o,?e s?oa: "Zamojska kultura ponios?a nieod?a?oan? strat?" traci?y cysto konencjonalny charakter i staa?y si? g?? bokim, spólnym pre?yciem ielu. 17 listopada o godinie 12. Zycajny, posedni die?, pi?tek, po?udnie, i?c cas codiennych oboi?kó, kr?taniny, pracy. A jednak?egnali?my Go tak niespotykanie licnym gronie. Wielu, jak Henio Cichos, poruci?o se spray, pryjecha?o innych miast. Wpadli na : nie godin?, die, bo o mnie"?cisonym g?osem Andrej ostatnim telefonie do sego pryjaciela, poety. Boj? si?, kiedy pis? te s?oa. Boj? si?, by nie pryprai? Mu koturnó, nie api?? na ostatni guik, nie ustai? na pomniku, nie banalioa?, nie ucyni? krydy. By? precie?,,kri i ko?ci". I pry ca?ej?yclio?ci jak? sobie nosi?, ta kre bury?a mu si? niera. Do ko?ca apala? si? dyskusjach, gdy dotycy?y spra polityki. Dielili?my antypatie do ludi "krótk? pami?ci?", ypoiadaj? cych si? na?amach rónie? amojskich gaet. Jako c?oiek o praicoym?iatopogl?die trosk? obseroa? stopnioy, ale konsekentny porót leicoego "por?dku". 13

16 redaktora i "Pry ca?ej?yclio?ci dla drugiego c?oieka, a ka?dy najmniejsy naet odruch?yclio?ci e strony innych, potrafi? by? tak scególny sposób di?cny": Wpomina Andreja Misiur? apry: ja?niona rodin? poety Zofia Pi?at, prees Toarysta Spo?ecnoKulturalnego "Renesans". Pami?tam, i mnie nie?ato by?o uiery? beinteresono?? tej nieskryanej?yclio?ci, naet do prygodnie napotkanych osób. Z?asca na poc?tku nasej najomo?ci. Cas potierdi? jej autentycno??. Z drugiej strony, pryjanemu stosunkoi do ludi i?iata toarysy?a pe?na naturalnej prostoty beceremonialno?? traktoaniu jego spra. Podi i achyt by? naj scers? sk?onno?ci? jego natury. Podiia? i?c i achyca? si? c?sto. Nade systko jednak posiad? radk? dolno?? yra?ania sych ucu? poeji i codiennej romoie. Warto?? Jego poeji potierdi?y y badaca poiedi ielu autorytetó literackich: profesora Lecha Ludoroskiego proaika, literatury, Piotra Seca Henryka Radeja nacel nego "Kresó Literackich". Danuta Bieniaskieic prygotoa?a spomnienio? audycj? dla Polskiego Radia Lublin. Tymbardiej askakuje skromno?? jak? traktoa? soj? tórco??. Urodony 1935 roku sój piersy biór iersy yda? roku Dopiero od tego casu istnieje?iadomo?ci cytelnicej. I kto ie, gdyby nie Halina Górska, która natraft?a gdie? na Jego ierse, by? mo?e nie by?oby tej piersej i nast?pnych ksi??ek Andreja Misiury. Ci??ka, d?ugotra?a choroba ynisca cia?o, ale i ducha. To jedna e smutniejsych prad docesnego?ycia. S??iadecta nie cyni?ce niej asady. "Do ko?ca potraft? godi? si? tym, co mia?o nast?pi?", "Mia? sobie du?o en?trnego spokoju". To najc??ciej potarane s?oa pryjació? Andreja. Ostatni ra idieli?my si? sierpniu. Potem by?y licne telefony. W ka?dym nast?pnym ci?? bardiej s?abn?cy g?os s?uchace. Zd??y? jesce napisa? s? cart? ksi??k?..piotrek; naprad? jest mi oboj?tne, cy uka?e si? tera, cy potem". Zaycaj niecierplii poeci radko ypoiadaj? podobne s?oa. A precie? nie mia?y nic spólnego reygnacj?. Nie ypoiada? ich c?oiek reygnoany. Penego ranka adoni? ostatni ra. Wychodi? do spitala. Chcia? si? po?egna?. Nie iedia?em co poiedie?. Chyba by? spokojniejsy ode mnie. Pred kilku laty, kiedy nie precua? naet choroby. Napisa? iers: Poól mi jesce jesce nie tera Panie Bo?e nie poól smutnie? tera mursej?cym na odludiu mi a kiedy run? premie? cudem jak predtem diada mego ojca krusyn? carnoiemu kry?em Ten iers napisa? c?oiek?iadomy?mierci, ale pe?ni si? ftycnych. By? mo?e jej precuciu, by? mo?e pocuciu naturalnego, ludkiego l?ku. Na kilka dni pred odej?ciem ten sam c?oiek?iadomy?mierci, ale pe?ni si? duchoych i be l?ku napisa? inny iers. 14

17 Zostaj? cora bardiej samotny iemi? niemo? oniemia?? tar? pokurconej ioski na sybach ocala?ych okien ci?? ta sama metafora cudu ilustracja moic h diennikó pami?ci Madonn? na piersym planie chusty kobiet na podobie?sto eroniki odg?osy me?cyn nicym g?uche psalmy ostaj? ra dymem komina plotem oddielaj?cym mój los od asego ody cebrem i miot?? broo? r?ce niebu otieram?agodnie snuj? si? brud??ycia st?d dot?d jakbym dobiega? do horyontu ustac h par? iarenek asusonych g?osek na s?ootórsto. i,,(..) dalsym ci?gu nauca? b?die popre soje s?oa, amy?lenia amojskie peja?e poiedia? Henryk Radej. "... A Piotr Sec dodaje:,,di? systko, co chil? iersa jest dla mnie poa?n? decyj? autora. Kiedy pis? te s?oa, pryjaciele i cytelnicy Andreja Jóefa Misiury cekaj? na Jego najnos? ksi?? k?, mo?emy dla Niego robi?, to cyta? Jego ierse". Tytu? acytoanego pred Piotr Linek 15

18 Poostai? ANDRZEJA MISIURY PEJZA?E WIERSZEM MALOWANE By??ycliy serdecnie ka?demu' iersopisó i mi?o?nikó poeji. Mói? ciekaie i rotropnie. Bardo cenili?.. my sobie spotkania i pryja?? Andrejem. Bo sam tak?e by? poet?, subtelnym i niepotaralnym m? dre strofy, prad? i pi?knem ubogacone. Dlatego tak trudno pogodi? si? my?l?,?e ju? nie b?diemy si? fascynoa? Jego noymi lirykami Predce?nie odsed? Andrej na ierso branie Bo?ych ogrodach. W dudiestym pi?tym roku?ycia ujani? soje poejotórce dolno?ci. Posiada?ju? tedy uniersytecki dyplom polonisty. To ócas si?gn?? po nagrod? konkursie poetyckim "Sukamy m?odych talentó". Lubelska "Kamena" amie?ci?a nagrodone utory. W?a?nie 1960 roku Andrej debiutoa?. Niebaem poróci? do Zamo?cia, gdie predtem uc?sca? do liceum. Z tym miastem i?a? si? na ase. Jako naucyciel i dyrektor podstaoej "trójki", a potem jako polonista Zespole Skó? Elektrycnych upraia? tak?e poetyckie pólko. Nadal pisa? ierse, a? adii? systkich utorami o Karolu Namys?oskim i jego orkiestre. Zdoby? a nie nagrod? konkursie literackim im. Boles?aa Le?miana, a Wojeódki Dom Kultury roku 1989 yda? ca?y cykl iersy o s?anej Orkiestre W?o? cia?skiej arkusu "Legenda Pa?skiej Doliny". W bogactie obraó i refleksji Andrej ocali? od apomnienia barn? pres?o?? namys?oiakó ra kolorytem ich muyki i?asnych stron rodinnych. Z lirycn? sad? uiecni?.pasterk? 1881 roku Starym Zamo?ciu", "Niediele Chom?ciskach", "Modreie Pa?skiej Dolinie" i "Poroty Karola do Chom?cisk". Ze sojskim artymem utrali? granie orkiestry "Galopie", "Niebieskich aadiakach",.desco i ym kujaiaku" i.staroamojskiej polecce", A maluj?c s?oami rodinne peja?e ycaroa? ich lirycny nastrój iersu "Jesiennie imoo", urodie.d?bu krajobraie". Doskonal?c soje tórce pocynania nala? Andrej dla si? miejsce kr?gu naucycielipoetó. Najpier klubie amojskim, a nast?pnie lubelskim Naucycielskim Klubie Literackim im. Jóefa Cechoica. W tym casie niera preentoa? soje najnose liryki, drukoa? je casopismach, yci??a? konkursach poetyckich, ch?tnie i e nastem romaia? o poeji. A? roku 1990 Jego tórcy dorobek aoocoa? tomikiem iersy "?ciemnia si? na drogach" ydanym pre Zamojskie Toarysto Pryjació? Nauk. "Rodinne?droanie" i "Wej?cie do miasta" splot?y si? lirycnym ie?cu tego nac?cego bioru. "Breina" i "Z a ludnione ulice" nakomicie go pryodobi?y. W nim "Umieraj? drogi" i "Prypominaj? si? ró?by", T?skni? Andrej sych lirykach do sielskiej pryrody, spreciia? si??u, ceni? tradycj? i ludkie arto?ci. L?ka? si? o prys?o??, kiedy pisa? "tar krajobrau (arasta tera) diko?ci?", Staraniem Klubu Literackiego Naucycieli Zamo?ciu roku 1994 ukaa? si? tom iersy Andreja.Poqranice". W tej bogatej ksi??koej edycjijej Autor udoodni?,?e jest poet? o ielkich mo? lio?ciach. Pi?knem metafor, g??bi? amy?le?, bogactem obraó potierdi? s? dojra?o?? tórc? i artystycn??yotno??, a prede systkim c?oiec? prostot? i slachetno??. Kilka miesi?cy pred dramatycnym odej?ciem Andrej nakomity sposób 16

19 nou b?ysn?? sym talentem dobyaj?c piers? nagrod? ogólnopolskim konkursie im. Boles?aa Le?miana. prys?a? na ó konkurs rusaj?ce ierse. W jednym ostatnich utoró napisa? nieykle ymon? strof?: "r?ce niebu otieram?agodnie snuje si? bruda?ycia st?d dot?d jakbym dobiega? do horyontu". Poostai? Andrej pi?kne ierse i ór pracoito?ci, pryk?ad dokona? godiych i di?cne spomnienia po sobie. Wsystko to pryspory?o Mu chalebnego rog?osu i as?u?onego splendoru. Edard Francisek Cimek Fot. E. Gnyp PRZYJACIELE O ANDRZEJU 17X1 podcas urocystej msy?. Katedre Zamojskiej po?egnali?my nasego pryjaciela Andreja Jóefa Misiur?. Maria Do?aska (prees Naucycielskiego Klubu Literackiego Zamo?ciu): "Odsed? c?oiek skromny, pe?en dobroci, otarty na systkich. Dumny by? Jan Henryk Cicbos (poeta: "Pami? e soich iejskich koreni Nikt chyba tam Tój ostatni telefon i s?oa: Heniu; nie potrafi? tak odda? pi?kna si, jak nie apomnij o mnie". Kiedy odchod? Andrej sojej poeji". poeci, poostaj? ich s?oa". Profesor Lech Ludoroski (badac literatury, ybitny sienkieicolog): "Bardo smutna iadomo??, ma sój ymiar tragicny, jak ka?da predcesna ag?ada ielkiej arto?ci artystycnej". Od 17

20 sed? poeta du?ej miary. Poetycka Zamojscyna ponios?a poa?n? strat?. Jestem pod jej prygn?biaj?cym ra?eniem. Nase osobiste kontakty by?y do?? nik?e i chyba jednostronne. Bo to chyba racej pami?? Jego strony. Byli?my ucniami?ietnego Gimnajum Jana Zamoyskiego Zamo?ciu,?ietnego?asca latach 40 i 50. Dieli?a nas odleg?o?? paru klas. Ja by?em starsy. Spotykali?my si? niera sp?daj?c krótkie prery na korytarach. To by? cas, który tera praie nikn?? pami?ci. Potem nase drogi roes?y si? na kilka diesi?cioleci, Z casem, ju? jako badac literatury, ac??em natrafia? na naisko Misiury, ale nie kojary?em osoby. Dopiero 1993 roku spotkali?my si? Zamo?ciu podcas organioanej tu pree mnie konferencji naukoej. Skoda,?e ten ybitny poeta, jeden?ród nakomitsych poetó spó?cesnych, amkn?? ju? soj? tórco??. Poetycki Zamo?? poniós? niepoetoan? strat?, predcesn?, i?c tragicn?. Mam nadiej?,?e poeja Misiury achoa s? artystycn??yotno??. Jako badaca pasjonuje mnie?asca agadnienie muycno?ci literatury. Poeja Andreja Jóefa Misiury jest fenomenem??cno?ci muyki i s?oa. To?a?ciie poetyckomuycna filharmonia iersa". Zofia Pi?at (prees Toarysta Spo?ecnoKulturalnego "Renesans'):,,By? c?oiekiem salenie ra?liym na systko, co go otaca?o. W ka?dym potrafi? odkry? dobro. Zna?am go od ielu lat jako pedagoga, chc? i?c podkre?li? ielk? moc Jego pedagogicnego oddia?yania. Pry ca?ej?yclio?ci dla drugiego c?oieka, a ka?dy najmniejsy naet odruch?yclio?ci e strony innych, potrafi? by? scególny sposób di?cny. Do ko?ca potrafi? pogodi? si? tym, co mia?o nast?pi?. Mia? sobie du?o en?trnego spokoju. C?oiek kri i ko?ci". Hearyk Radej (Redaktor nacelny "Kresó Literackich"): "By? dobrym c?oiekiem, dobrym naucycielem, dobrym poet?. Kocha? Ojcyn?Zamojscyn?. W Jego ksi??ce,,pogranice" nala?em taki iers: "Ju? nie naucam". My?l?, mimo?e cho? nie ma Andreja?ród nas, dalsym ci?gu nauca? b?die popre soje s?oa, amy?lenia i amojskie peja?e, aarte iersach, skieroanych do nas. Zostai? dobr? pami??". Piotr Sec (pisar, krytyk literacki): "Nie do iary,?e Andreja nie ma?ród nas. Jesce latem mia?em pryjemno?? r?cy? Mu g?ón? nagrod? konkursie poetyckim. By? ciekaym, cora dojralsym tórc?, który roumia? nacenie?asnej iemi i by? dobrym c?oiekiem. Di? systko, co mo?emy dla Niego robi?, to cyta? Jego ierse". Notoa?: PeeL Predruk Tygodnika Zamojskiego Nr 48 29XI

21 be bo die? to OSTATNIE ANDRZEJ MISIURA ZAPISKI 27 cerca 1995 r. ZAMOJSKI SZPITAL Prysed?em tutaj pi?tek oko?o 1200 Dni pe?ne achmurenia. Za?amanie i nadieja. Najstrasniejse jest rysoanie prenacenia tej yobra?ni, która jest realistycna. Chcia?bym si? uspokoi?, godnie pre?y? ostatnie chile, pi?knie cierpie?, pona? los i?ycie do ko?ca. Ten ynik pre?ietlenia potraktoa?em jak yrok. Modli?em si?,?eby p?uco by?o cyste. Kiedy? iery?em,?e 10 lat jesce po?yj?. 22 cerca mojego smutku. Od tej pory ac??em prelica?, preidya? i cyni? ostatnie ju? plany. Cy d??? robi? rachunek?ycia? Nigdy c?oiek nie jest gotoy, spokojny, oboj?tny. To okrutne: "Spróbujcie?y? bee mnie". To dumieaj? ce,?e los si? tak preiduje, odgaduje. Po pryje?die sanatorium ( ) udaa?em,?e dobre si? cuj?. Chyba presadi?em. Unika?em kontaktu Poradni? Precigru?lic?, nie chcia?em asmuci? doktora Skrypka. Odk?ada?em,?eby nie uruchomi? tej reki nast?pnych dare?. A maju naieda?y mnie ju? elegijne nastroje. Wyjad do Baranoa precie? po?egnanie. Odiediny Marecka Markusoie. Mia?em bardo c?ste ci?goty do po?egna? i rolice?. Uciesy?a mnie matura Tomka. A nagroda konkursie Le?miana yda?a mi si??ask?, nagrod? Maryi podi?koaniem a tematy religijne. Gdybym by? sam jedyny na?iecie, nie moja mistycna?ona! Podarunek losu, prejmoa?bym si? soim losem. Ale Gienia nagroda. Jak mo?na by?o doj?? do tak g??bokich ucu?? Bo?e, jak?y? gdiekoliek Niej. Zase chcia?em Jej mói? to co dobre, ciekae arto?cioe. Ziery? si? b??boko mog?em tylko Jej. Ona korygoa?a, ocenia?a, casem suroo, ostro. Tak mi si? daje,?e dosli?my do jakiej? doskona?o?ci?ycioej, moralnej, ludkiej. Stali?my si? lud?mi skromnymi, dobrymi, cho? Bóg nie daa??ycia?atego, d?igali?my ase ci??ary, k?opoty, niedostatki. Gieni to systko Bóg ynagrodi. Ja to mocno ier?, gdy jestem chory id? dramat rostania, ro??cenia. Ale to Tera niemo?lie. Gdiekoliek b?d? b?d? jej pomagal. Jak robi?,?eby si? mnie nie l?ka?a. Chcia?bym,?eby si? naucy?a romaia? e mn? jakim? j?ykiem ludi iecnego milcenia. Chcia?bym odcua? iecno?? Jej obecno?ci. Pa?diernik Po trech miesi?cach abieram si? nou do apisyania my?li Chyba dla Gieni któ? i?cej to cyta? b?die. Nie umiem pisa? "metodologicnie". B?d? stara? si? notoa? to, co yda mi si? a?ne obecnej chili To choroba jest naucycielk??ycia. Z?asca taka, która cicho prychodi, milcy, nie chce si? ynie??. Ja jej tera do?iadcam, ona mi toarysy. Odmieni?a mi?ycie, skróci?a perspektyy. Ja ci?gle patruj? si? lustro, bo tam najlepiej ida? jak ona mienia mój ygl?d. Wspó?istniejemy. Pryj??em j?. Jest moim losem. Sprecno?? polega na tym,?e ja ci?gle co? ier?, tor? nadiej?, a choroba nie nosi dialogu, ma demonicn? si?? milcy, mienia,jest obecna. Naj silniejse jest chyba to,?e cekam na co?. Nie ier? ju? pot?g? medycyny. Podda?em si?. Mo?e nale?a?oby cego? jesce suka?, 19

22 to?ona nie Dienniku bo Gienia to marti? dobrych lekary, dobrych lekó? Wyruci?em siebie co mnie ostatnio pre?laduje. Gdie? oko?o 12 lipca róci?em e spitala do domu. Zac??o si? cudone dla mnie lato. Nabiera?em si?. Gienia tory?a mi?ietne arunki. Wiery?em,?e raca si?a i nade systko rado??. Mog?em pojecha? par? ray do Ujadoa. W poc?tkach sierpnia odiedi? nas Franek?on? Teres? (rodony brat mojej mamy). Franek mieska Strelinie. Dobre,?e pryjechali mog?em ich pona?, mogli Oni pona? Nas. Jak ykle takich momentach adba?a,?eby ich dobre pryj?? i usanoa?. Ciesy?em si? te? nieykle,?e pryje?d?a?a nasa Babunia Pu?a Ol?. Babcia si? dielnie boryka?yciem, a to ciesy. W casie tego lata troch? mienili?my ygl?d i nastrój mieskaniu. Kupili?my meble do pokoju Tomka Ur?dili?my mieskanie tak,?eby by?o rado?niej i eselej. Du?o posadili?my kiatkó donickach. Takie mi?e i takie radosne mamy tera mieskanie ykrykia?em. W poc?tkach lipca '95 r. mia?em domu nieyk?ych ludi: m.in. Zdicha??ckoskiego. C?oiek caruj?cy. Prypomnia? mi Janusa Socei?skiego. Napisa? o ca?ej amojskiej grupie recenj? "S?oie Katolickim". By? te? u nas Janus Kaalko. Omóili?my ierse do noego tomiku. a chc? ys?a? jesce na konkurs Biblioteki Wojeódkiej Zamo?ciu. Janus idi to inacej. Ale on mi pomaga, robi to entujastycnie. Ten c?oiek iery e mnie i chce mi pomóc. Jak ma?o ju? takich ludi. Jak ma?o ju? ludi dobrych. Ca?y cas m?cy, pre?laduje mnie taka my?l,?e losem nasym jest ucieka? od chil, rodi si? noy cas, noe darenia a my mo?emy tylko milce? na cmentarach. Poostaje mi tylko nie?miertelna Gienia Moja. Wier?,?e Bóg jej nie opu?ci i?ycie jej nadal b?die pi?kne, arto?cioe. A precie? chcia?bym?y? iecnie tylko Ni? si?, ciesy?, planoa? i prede systkim pomaga?. Ona d??y?a do doskona?o?ci. (Bo?e, jak ja brydko pis? r?ka dr?tia?a). Moje nuki Ja o nich nigdy nie yra?? systkiego po prostu kocham ich. Ka?dy nichjakby inny. Karolek naucy? si? sybko cyta? i sk?ada? g?oski.?ietn? metod? nala?a dla niego Babunia. Chcia? si? ucy?, cierpliy. Karolek urodony 22 pa?diernika ase po?ród róie?nikó b?die m?odsy. Poradi? sobie predskolu pry ulicy Oreskoej. Nie siedia?, radi? sobie jedeniem, samodielnie si? ubiera?, Karolek ma penie troch? talentu r?kach, bo gra ró?ne gry komputeroe. Majstruje pry roerkach. Bardo lubi mi pomaga? polu, na dia?ce i pry samochodie. To dobre, m?dre diecko. Najstarsy mój nucek, moja nadieja. Troch? podobny do Andreja, lubi r?di?. Piotrusia c?sto ustaia, popycha. Piotru? ciekay ch?opak. Choroa? gdy mia? 10 miesi?cy. Naucy? si? sybko je?di? na motorku. Sprany, silny, cierpliy. Kiedy mia? chyba 3 lata pojechali?my nad Zale Zamo?ciu. Obaj si? k?pali, opalali Wracali?my ju? do samochodu. Karolek sed? pry mnie, a Piotru? po kamieniach gdie?, cego? suka?. Kryceli?my Piotrek, Piotrek. I nagle obacy?em, jak Piotrek y?ania si? rou, jakiego? bagna, ca?y mokry, obsypany r?s?. Bo?e by?em tedy prestrasony, bo móg? si? utopi?. Musia?em go roebra? ijako? upor?dkoa?. Piotru? od 2 roku?ycia by? e mn?. Ja go bai?em. Jakie to dobre diecko. Jad? jak pradiy m??cyna (naet bocek). Nie dokuca?, nie spraia? trudno?ci Najgorse by?y jego uciecki e starsymi dieciakami Micha?ek b?die mnie pami?ta?, ma dopiero 2 lata i 3 miesi?ce. Ale ma te? sój 20

23 Jóef to?iat. Lubi opoiada?, dii? si?. Naucy?em go ogl?da??iat okna. Zabiera kluce od samochodu i nosi ca?y die?. Nie gubi po prostu nies?ychane. Chcia?by je?di? samochodem tylko Andrejem. On Andreja ogromnie lubi Z Karolkiem i Piotrusiem prebya?em to lesie, to polu, to je?dili?my ró?ne atrakcyjne miejsca. Natomiast Micha?ek tego ode mnie nie do?iadcy. Nie b?die mia? spomnie?, nie apami?ta mnie. Mam nadiej?,?e Andrej ychoa ich dobre, naucy podsta i arto?ci. To b?d? fajni m??cy?ni i?ietni ludie. A tera b?d? pisa? to, cego si? do tej pory tak bardo stydi?em, obaia?em. Jest god pa?dierka '95 r. Disiaj nocy umar? si?siad bloku, Ko?odyj. Troch? mnie to prygn?bi?o, bo to pradiy dramat c?oieka. A ja? Nigdy nikim nie romaia?em spraie?mierci, a?a?ciie spraie pogrebu. Pogreb jest tym idoiskiem smutnym, prera?aj?cym, odkryaj?cym n?d? c?oieka. precie? Ty b?dies kiedy? podejmoa? decyje! Gieniu 1. Najpier miejsce gdie? penie na Hy?ej. Miejsce obec tego b?die yborem, a prypadkiem, biegiem okolicno?ci Pó?niej rodina pryycai si? do miejsca, albo sojego rodinnego grobu. 2. Jaki ten grób? Ile Ci? b?die sta?? Kto pomo?e? Chcia?bym grób Tob?, skromny, prosty: Co? tym sensie.?p. Andrej Misiura 20.lli.1935 naucyciel poeta (a mo?e to strasnie nieskromne). Grób tedy nie strasy, nie prera?a. musi si? postare?, ule?e? Nie chcia?bym,?eby? do mnie prychodi?a. Romaia?a. Opoiada?a. Nie ier?,?e?ycie si? tak ko?cy i nic ju? nie tra. Ci?gle mi si? ydaje,?e b?d? as?uchany Toje i Wase problemy. Zase b?d? Wam pomaga?, my?la? o Was i nigdy Was nie opusc?, Nauc nasych nuckó tego sacunku, nauc pami?ci. 24 pa?diernika Precytaj kiedy? g?o?no t? moj? W1ZJ?. Precie? dary si?,?e bierecie si? nasym domu jakiej? gromadce na pogreb. B?diecie prera?eni, ystraseni, smutni. Dlatego b?agam Was,?eby ys?a taka refleksja. Nie p?aka?, nie adr?ca? si?, nie ba? si?. Jestem taki cysty tym tajemnicym?iecie. Nie ier? demony, jakie? kary, piek?o. Chcia?bym, aby?cie prypomnieli,?e by?em go?cinny, dla ka?dego dobry. Precie? mo?na okre?li? moje adoolenie, preidie? jakiej formy achoania by?bym adoolony. Nigdy,?eby nie by?o groy, prera?enia, p?acu. Mo?e?mier? jest adooleniem. Wynosi c?oieka, ocysca, cyni go nie?miertelnym. Sam si? ba?em niera nocy, ciemno?ci, tajemnic?iata, ale chcia?bym aby duch mój na iemi prynosi? Wam si??, rado??, iar?, a nie udr?k? cierpienia. Potaram: mnie si? nie bójcie. Chcia?bym istnie? Wasej pami?ci, e spomnieniach, anegdocie. Ile mo?ecie spominajcie mnie ase dobre. To pisanie nie idie mi ani pi?knie, ani ciekaie. Jest jakie? niedarne. Troch? si? tego styd?. Pis? jednak,?eby takich yna? nie pregapi?, bo one s? scere, moje. Zostan? pami?tk?, rys?, jakim? dope?nieniem mojej natury. Lubi? Was obseroa?, jak prychodicie do mnie do Spitala. Kocham Was systkich. Jaka? to rado?? pre?y? die?. Jak to dobre obacy? krajobra, który ase jest pi?kny. Osobn? spra? jest moja tórco??. Ja ac??em, co? tam robi?em. Dalej niech oceniaj? inni. Ludie to rest??ietnie cyni?, robi?. 21

24 Okolo godiny pa?diernika Prynios?a mi Gienia moj? kolacj? i kilka dobrych noin. Smakoa? mi kotlecik schaboy i nasa domoa herbata. Sistoska prynios?a skromn? nagrod?. Ciesy?yclio?? naucycieli Precie? moj? dei?, moj? arto?ci? by?a yk?a ludka dobro?. Mo?e casem by?em byt nainy dobroci By? c?oiekiem dobrym, prebaca?, nie ynosi? si?, godi? si? losem. Umie? na?iat patre?. To?ate, ale i trudne. DOP?YN?? pojaiam si? jesce i jesce nad bregami iruj?cych odm?tó nicym ehiku? iatru ig?? bit? opusek palca i oderanym guikiem od narodoej sukmany yci?gam sieci spomnienia po stormach pisane alfabetem morse' a a na?achach yruconego piasku ceruj? cierpliie diury po yraach które nie pre?y?y spogl?dam casem niebo by nie podnosi?o?agli bo jak?e ci??ko urodi? si? iatrem historii b?agam fale genearet o plusc?cy cicho spokój?ebym na?odi Piersego Rybaka dop?yn?? sc??liie do bregó iecystych

25 ? 4 o r> el? o vi f?rrj21::' ) /) c: ivo!.!.lvt"?rv":?????'??? Y? o, 2D? rv'??''???.e.e.. I\.N?? co???(.????l)?p.??\qhu..?"'".'? b?.sc??t (1II.A'(. r.sl?? bp 6>Yt?,..."..o<L.?CL? b.i? I?:??'??.c n,.:?.qc..> 011,L..v»'l e1a,. t <lur".mo,..'<f'v...?j.'y>'1,a.j..?p...:hll. e"? 'J/. (Y\'l.Q f r????? r4?5.,..4 b1.ov?..., r???j' c."o;? D?1l.? ro??..aa'>'1?l. /V'A'c. i.c_'? b? 't.?v?? c;...,?.? f'.:.?c. V...e4.'?????...e...?:.....M.+ ('<'?? lr.)ór.r r.t>"? /L'?'cJ.s inl',??.. Q.. {?'?'c..c'<.??.,?.",.... r'a.'?\' f'>"? <P.f...:r',ce.?i?'( :?. n...??'"?? :) er?'. Autograf jednego ostatnich tekstó Jóefa Andreja Misiury 13

26 NOC MIEJSKA prede mn? luna miast stoj? na y?ynie rodinnej proincji beradny oniemia?y?iadek Boga i prastarych pól a na pre?itach nieba ieloj?ycne p?dle maluj? los plemienia cerieni? i cerni? o?yiaj? roskrydlone flagi g?os?ce olno?? ora patos tylko ludie jakby rok potracili jakby pami?? ostaili pod la? H erkulanum mo?e tak?a?nie acyna?a p?on?? Sodoma soj? poln? stra?nic? prys?aniam tkanin? noc y cam? jak d?o? s?ys? t?tent apokalipsy i oddech dumionego Stórcy a narkotycny sen ielkiego miasta nicym kic ekspresyjny plomieniac h 14

27 PAMI?? MIODU na lessoych drogach b?oto aleca si? do jaskó?ek nie skrypi? ju? piasty ko?odiejó najsc??lise podkoy ybierali koale cudego losu i?asnych podniebnych ku?ni na miedy pod maciejo? grus? ianusek dikiej ró?y ocekianiu na ostatnich kochankó i na mi?oanie chmur nicym pracoita psco?a unos? si? ci?? nad t? krain? danych bohateró i?ie?ych kiató nektarem spomnie? Pscelaru Niebieski abier mnie ostatnim locie do TWej pasieki mo?e miód iejskiego ula tamte nam pola prypomni i dus? cyj?? od TWego gnieu ulecy 15

28 KRONIKA HYDE PARKU *** W grudniu 1995 r. podsumoano og?osony pre Wojeódk? i Miejsk? Bibliotek?: Publicn? ora Wojeódki Dom Kultury Zamo?ciu i Stoarysenie Bibliotekary Polskich O/Zamo??, Wojeódki Konkurs na Tomik Poeji 1995". Z nades?anych 58 tomikó, tym 54 kategorii debiuty, Komisja Konkursoa pryna?a jednog?o?nie aagrod? kategorii "tomik podebiutadcld" dla Andreja Jóefa Misiury a tomik aty?u looy "Tak blisko". W kategorii debiaty yroiaiodo tomiki Alebudry K,jaskiej, Aaay Garbaty, Mari.a Ostaaelkiego ora Krystofa Koaopy. O yrónanym poiomie tomikó debiutanckich?iadcy fakt,?e nie uda?o si? y?oni? najybitniejsego. Zalet? ka?dego nich by?y ró?ne alory artystycne lub tematycne. Konkurs na tomik poeji kontynuoany b?die cyklu duletnim. *** Rostrygni?to organioany pre Krasnostaski Dom Kultury Konkurs Poetycki im. Anny Kamie?skiej na tomik poetycki ydany pre autoró ojeódt che?mskiego i amojskiego. Na konkurs?o?ono 11 ksi??ek opublikoanych 1995 roku. Nagrod? a najlepsy tomik poeji otryma? ks. Krystof Gaoski Zamo?cia a biór iersy pt. "Obray". Jurory apisali protokole: Nagro? otry1tu1l poeta? dojra?y, o rdcstajtolimj iilulomoici t6rcuj, kt6ra prejaia n? ka?dym iersu. *** Rostrygni?to n Ogólnopolski Konkurs dla Dieci i M?odie?y im. Jana Korcaka. W gronie laureató nale?li Zamo?cia: si? autory Magda Klisc (I nagroda), Wojciec:b Drybceski (II nagroda). Wyró?nieni a? ostali: JlL4ltyaa OtrZOIL4lek, Monika Ha?ucba, Karolina Bartnik, ArkaclilL4l ZJomaniec, Kataryaa M?diak i Ioaa Jaauleic. *** 26

29 m?odie? m?odie? Anna Marius Monika Stefan Wólka Zamo?? Zamo?? Jaros?aiec I Wólka uhonoroane Znamy ju? najlepsych debiutantó '95 Zamo?? Mirce 31 stycnia podsumoany osta? tak?e konkurs na Literacki Debiut '95. A oto lista nagrodonych i yró?nionych kategoriach proa PROZA: i poeja. I nagroda Diuba n nagroda Susek Zamo?? (I LO, Zamo??) nagroda Magda Klisc Do?hobycó (I LO, yró?nienia: Ireneus Wysy?ski Zamo?? ID Zamo??) Marcin Ho?ys?abu?ska POEZJA skó??rednich (I LO, Zamo??) I nagroda Magda Klisc ID nagroda Agnieska Pijajko yró?nienia Ha?ucha (I LO, Zamo??) Krystof Kucaj Komelóka POEZJA Marlena Bilska skó? podstaoych (I LO, Zamo??) nagroda Kinga Turcanik Grodys?aice yró?nienia Tadeus Ho?ys?abu?ska?ukas Tu Duby Aleksandra Kujaska Nagrod? g?ón? postaci druku tomikó autorskich triumfatorki obydu kategorii: osta?y Anna Diuba i Magda Klisc. Tomiki uka?? si? Bibliotecce Zamojskiego Kartalnika Kulturalnego. KINGA TURCZANIK nagroda diedinie poeji KRYMINA? Tam gdie tylko ja mam kluc panuje prao drako?skiej d?ungli jedyn? atrakcj? s? dantejskie sceny i abity deskami dom akuronych mare? Za? ysoko nad tym miejscem isi miec Demokiesa pilnuj?cy bym nie by?a tu a krótko 27

30 imó,?iadomo?ci I to Pod redakcj? El?biety GNYP M istrem jest ten, kto patr?c?asnymi ocami na to, co syscy id?, umie dopatre? si? pi?kna tym, co jest byt pospolite, aby by? aua?one pre innych. August Rodin Za ctery lata nast?pi mierch XX ieku, epoki dla stuki i c?oieka ielce nac?cej, burliej, a araem bardo ró?norodnej. Ka?dy taki moment musa do chili adumy i refleksji. Znajdujemy si? okresie, którym selkie próby klasyfikacji tórcych dokona? c?oieka, ynacania ich granic, okre?lania akresó, u?iadamiania badacom,?e istniej?ce obsary i formy ekspresji artystycnej, nie miesc? si? precyyjnie definioanych formu?ach. do... Cora c??ciej poostaj? one na obre?ach ludkich dia?a?, casie bardo nikliych premy?le?, patreniu na?iat, na prestre?, na materi? spojrenia si?gaj?cego istoty bytu. C?oiek, jego refleksje i egystencja, jak rónie? koniecno?? ponania i kres tych pona? najduj? si? obsarach stuki, "dotykana" jest granica progu miejsca?iadcenia artystycnej ypoiedi. Die?o poala obacy? to, co najduje si? poa nim i co stanoi jego istot?. W latach 80tych daa? by si? mog?o,?e nast?puje upadek malarsta, jako soistej, odr?bnej dyscypliny tórcej. Tymcasem mamy a sob? okres ró?norodnych popartu, abstrakcji i figuracji ca?? gam? po?rednich stadió. Cora c??ciej spotka? mo?na t?skny porót do noego realimu, ale i te?, ogromn? si?? yrau, pragnienie noej, modyfikoanej ypoiedi poamalarskiej. Mno??ce si? ilo?ci i ró?norodno?ci ypoiedi pooduj? chaos i deorientacj? arto?cioaniu. Biegn?cy nieub?aga1nie cas prefiltruje jaiska ielkie i ma?e, a?ne i nienac?ce, dokonuj?c oceny nasej egystencji na tej iemi, tej epoce i tym ymiare casoym. Ka?da epoka ma tak? stuk?, niej?yli i toryli arty?ci. jacy 1995 rok okres ielkich ydare? artystycnych Europie, takichjak: setne Mi?dynarodoe Biennale Stuki Wenecji polsk? ekspoycj? konceptualnej migotlio?ci obraó Romana Opa?ki, XV Biennale llustracji BIB'95 Bratys?aie repreentacj? polskiej ilustracji prygotoanej pre amojskie Biuro Wysta Artystycnych, to tak?e SIAC '95 Mi?dynarodoy Salon Stuki Wspó?cesnej Strasburgu o intryguj?cym tytule "Wsyscy ró?ni syscy róni" ora ARCO '95 Mi?dynarodoe Targi Stuki Wspó? cesnej Madrycie. To rónie? rok obfituj?cy du?e 18

31 predsi?i?cia artystycne, jakie ydary?y si? nasym kraju aróno diediny stuki danych mistró,jak i obecnie tor?cych. Nie sposób omin?? ekspoycji prygotoanej pre pona?skie Mueum Narodoe. "Kolekcj? rysunkó ukauj? cych dieje rysunku europejskiego od casó Micha?a Anio?a" po pó?ny barok, krakoskim Mueum ekspoycj? pt. "Mistroie rysunku Norymbergii" ora ysta? ielkiego Henryka Rodakoskiego, nale??cego do naji?ksych (obok Jana Matejki) tórcó doby dojra?ego historycymu i akademimu. Warsaska,,ach?ta" po ra piersy pokaa?a retrospekty? Andreja Wróbleskiego. Mueum Stuki?odi upami?tniaj?c setn? rocnic? urodin tórcy Henryka Sta?eskiego pokaa?o unimu retrospektyn? ysta? malara, który dla tego mueum latach 30tych spóhory?jedn? piersych Europie kolekcj? stuki noocesnej. Z akresu re?by ielkim ydareniem by?a retrospektyna ystaa Magdaleny Abakanoic Zamku Ujadoskim. Podcas ernisa?u predstaiony osta? spektakl autorsta re?biarki Akiko Motofuji pt. "Alternacja alternacji" ykonaniu Zespo?u ta?ca butch Tokio. Wykonuj?cy ten spektakl tancere yposa?yli re?by Abakanoic japo?sk? ra?lio?? na rytuaiiacj? gestu. Jak?e odmiennym okaa? si? pona? poka; Zid Wyroce? O?tary ski poetyckiej formy aróno monotypii, jak i re?b Marii Jaremy. Pod??aj?c tokiem my?li Alfreda Lenicy; Jaremianka umia?a upoetycni? form?, odebra? ci??ar materii, pre?ietli? j? i ro?o?y? tak precyyjnie na innej materii,?e stajemy pred jej obraami ci?nieni cudem prestreni i ruchu. I tym raem. te? tak by?o. Uda?o si? Marii Jaremiance ykreoa??asn? ij? pre?y?, dala od chaosu nasych dni. Preentoana Centrum Stuki Wspó? cesnej Warsaie ystaa predstaia kolejne dokonania stuki silnych napi?? emocjonalnych podpor?dkoanych pe?nemu?adoi, któremu stuka od iekó adi?ca se tranie. Kolejn?, du?? ysta? prygotoa?a "Zach?ta" otieraj?c tym samym pred nami okno na?iat pe?ne nieustaj?cych prestreni obraach Jana Tarasina. Wracaj?c my?lami do ubieg?ego roku arto odnotoa? tak?e ydarenia takie jak: vm Mi?dynarodoe Triennale Tkaniny?odi i VI Mi?dynarodoe Triennale Rysunku e Wroc?aiu, którym stuka by?a my?l?, a rysunek mask?. W tym samym casie, gdy Europa i ielkie galerie kraju poddaa?y si? str?som ró?nych dia?a? plastycnych rónie? i nas Zamo?? pre?ya? se tórce donania. Nie?tpliie do ielkich ydare? roku nale?y alicy? ysta? pt. "Skarby Wschodnich Gotó", spó?organioana pre amojskie Mueum Okr?goe Bevern ( Dolnej Soksonii). i Wyna? re?bach Jerego Beresia! Du?ym pokaem by?a tak?e retrospektyna, jubileusoa, interdyscyplinarna preentacja Mueum Okr?goym absolentó amojskiego Liceum Stuk Plastycmych pt, "Absolenci". Po ra piersy na prestreni 5?k:iu lat organioano ysta? tórcó, których rodoód i?any jest Zamojscyn?. By?a to preentacja ró?norodnych pr?dó, styló i tendencji jakie yst?puj? polskiej Mieli?my tak?e mo?lio??, ju? po ra stuce spó?cesnej. Tórco?? Henry'ego Hoors'ajest jaiskiem yj?tkoym kulture?iatoej. My?l?,?e jego nieko?c?ce si? odkryanie formy re?bie nie jeste?my Vi stanie jesce, tej chili doceni?. Dane nam by?o ubieg?ym roku obacy? niecodienny poka ykreoanego?iata form re?biarskich pre Hoore'a Polsce, (Krakó, Warsaa, Pona?). tóry, podda? si? poabom subtelno "Zieryniec stuce", to piersy po 29

32 Tadeusa Marka Marka koniec ilustracja do Pie?ni. Bogus?a Orli?ski Wystaa popleneroa ilustracji "Jan Kochanoski" BWA,1995 ka retrospekcji ukauj?cy drog? obrau od pleneru do kolekcji. Zorganioany Mueum Rotoca?skiego Parku Narodoego Ziery?cu, apreentoa? amojsk? kolekcj? spó?cesnego malarsta peja?oego. W okresie trech miesi?cy ysta? iedi?o 14 tys. osób. Potierda to ogromn? potreb? obcoania e stuk? i organiacj? ysta da?a od ielkiego gie?ku miast W galerii Biura Wysta Artystycnych spo?ród ró?norodnych preentacji pami?ci poostan?: scenografia "Umar?ej klasy" Kantora, rysunki Franciska Staroieyskiego, re?by i rysunki Chlandy, grafika Andreja Pietacha, ilustracja ystay popleneroej, tym raem o tematyce "Jan Kochanoski" ora jubileusoy retrospektyny poka malarsta amojskiego artysty Re?niaka. Niemo?liym staje si? pe?ny obiektyim dobore ydare? ubieg?ego roku, dia?a boiem jednoce?nie?adunek emocjonalny,?asne pocucie smaku, potreb i ra?lio?ci, od których tak trudno si? odera?. I tylko cas staje si? bespornym i penym. Predstaione bardo ybiórco ydarenia artystycne, plastycne, jakie mia?y miejsce ubieg?ym roku, ró? nych miejscach?iata ukauj? kierunki nieustaj?cych tórcych posukia?. Posukia? c?sto bardo oda?nych, które nieluj? selkie podia?y i granice yst?puj?ce pomi?dy poscególnymi gatunkami stuki. Postaj? die?a ró? nych obsarach spó?cesnej plastyki poddaj?c si? jedynie i niemiennie presji sojego casu. Cas ten okre?la nie tylko kolejny fin de siecle, ale co a?niejse fay drugiego tysi?clecia nasej ery. Okresy takie bud? ielki niepokój i fal? trudnych do preidenia achoa?. Obecnie kreoana stuka, jest penego rodaju reakcj? na cora bardiej po?piesne i neroe posukianie bepiece?sta podró?y do dalsej lub te? bli?sej prys?o?ci. Cyiliacja nasa stoi obec ielu agro?e?, stale sukamy tego, co stuce jest najistotniejse, co i??e si? c?oiekiem i natur?, a co tak naprad?, jest ci?? nieypoiedialne. Naja?niejse jest odsukanie chaosie?iata arto?ci ponadcasoych takich jak Pi?kno, Dobro, Prada, Mi?o??. Wyra?am nadiej? i g??boko ier?,?e podró?e obsarami stuki pool? unikn?? agubie? i nieporadno?ci, by niedalekim casie odnale?? siebie i s? tórc? drog? iod?c? do kreacji XXI ieku. El?bieta Goyp 30

33 niedaleko 25 iod?a BW Wystaa jubileusoa lat tórco?ci Marka Re?niaka A, Fot. H. Skutnik NOSTALGICZNE POWRACANIA... Lenie promienie popo?udnioego s?o?ca ro?ietla?y skoson???k? abariaj?c sterc?ce?d?b?a?cierniska na bar? s?omy palonej. By?o upalne, sierpnioe lato. Pooli apada? mierch. Kr?ta droga iod?a?ród pól,??k i lasó. Ko?a pojadu ygryaj?c muyk? tego nastroju udera?y drobn?, kamienn? klepk? drogi. A ta pred siebie, do malonico po?o?onej si Bi?goraja. Z obu stron drog? opasya? pe?en rokit?ych ro?lin ró. W sierpniu krey pokryaj? si? srebrystoielon? bar?, a rotoca?skie lasy staj? si? granatoe, praie?e carne. Woko?o tray, jedne esch?e, po?ó?k?e ako?conymi ci??kimi k?osami nasion, letni iatr targaj?c tray rosiea jej ooce. Inne adiiaj? barami ch?odnej ieleni Gdie? tam oddali k??bi?ce si? dymy unos? si? ku niebosk?onie. Pomi?dy sosnoym lasem a k?pami trcin apada mrok, tajemnica g??bia. 31

34 . Dopiero acynam Zaciera si? horyont, a ra nim poscególne ksta?ty. Na otartych prestreniach pól roci?gni?tego krajobrau sterc? artym syku kolumny kopami?ie?o skosonego bo?a rucaj?c se kobaltoocarne cienie na ogo?ocon? iemi?. Wsystko to raem prypomina sym idokiem, jakby atrymany kadre obrau, diny koroód ró?norodnych form. Jesce gdieniegdie porusaj? si? syletki pracuj?cych na polu ludi. Stefan Jesce. Smidt., sierpie? to?niny cas?anó, mieni?cych i ibruj?cych cieni i refleksó nieba. Cas?otego?cierniska, gorej?cego oran?oego nieba lub te? romantycnie posara?ego, by a chil? sta? si? pononie ostrym i ga?tonym. Te ielkie prestrenie nieba ga?tonymi otorami, a których ydoby? si? mo?e ca?a feria bar spadaj?ca na krajobra i acarouj?ca go. Natura chojnie story?a niesko?con? mnogo?? ksta? tó i bar. Ka?dy jej ksta?t jest cas i prestre? jakiej si? najduje, di?ki cemu nigdy nie obacymy go tak samo, takim samym o?ietleniu i barach. Z oych amy?le? yra? mnie idok usytuoanej sadie chaty. Zdaa?o mi si?,?e ju? j? gdie? idia?am. Do tamtej iod?a polna, b?otnista droga, tu? obok ros?o dreo, sta??ura, by?a kryta strecha. Taki obra namaloa? 1875 roku Jóef Che?mo?ski nayaj?c go,)esie?". Ta chata prede mn? jest recyisto?ci?.?iat?a male?kich okienkach i?iat?o na ganku s? makiem,?e gospodare ocekuj? go?ci I tak te? by?o istocie. W progu pojaili si? Alicja Jachieic i Stefan Smidt, który e staropolsk? go?cinno?ci? poitali sojej "Smidtóce" artystó malary tor?cych na plenere Ziery?cu. Wsystko prepe?ni? achyt piersego spotkania, odkrycia urokó tych stron ora niepotaralno?? chili i s?oa, ypoiedianego g??bokich pok?adó serdecno?ci,?yclio?ci i polsko?ci araem. By?am otocona pi?knem es?d. Bogacto krajobrau, klimat i nastrój tamtego iecoru roumie? t?sknot? i nostalgicne poroty Stefana Smidta Warsay do rodinnych miejsc. To tutaj?a?nie jest to scególne miejsce na iemi. Obecno?? tej chacie, której tradycja preplata si? dniem disiejsym, gdie tak? sam? ag? maj? predmioty piersych lat tego ieku, jak i spó?cesne, gdie najduje si? praconia malarska, a niej pororucane farby, ac?te p?ótna, skice portretó, ptakó, peja?u tutaj mo?na pona? pasje i ainteresoania Stefana. Dopiero tutaj, b?d?c otocona cis? i septem natury, apachem sosnoego lasu i dojra?ych je?yn, mog? roumie? nostalgicne peja?e i nieustanne poracanie. Dieci?sto i m?odo?? sp?di? Stefan Smidt Majdanie Ksi??polskim pod 32

35 Marii niebo aktorki Bi?gorajem, domu babki Che? mo?skiejsmidtoej. Wyrós? atmosfere silnych i?kó rodinnych, których pryk?adano ogromn? ag? do kultyoania tradycji, obycajoo?ci, etykiety toaryskiej i polsko?ci, klimat ielkiego Jóefa Che?mo?skiego, systko to yar?o ogromny p?y na ainteresoania malarstem babki Marii Che?mo?skiejSmidtoej, jak rónie? pó?niej jej nuka Stefana. Maria Che?mo?ska by?a chrestn? córk? malara a jej ojciec stryjecnym bratem Jóefa. W m?odych latach prejaia?a du?e ainteresoania i dolno?ci malarskie, na które róci? uag? sam Che?mo?ski. Pierse slify malarskie Pani Maria bra?a u tórcy "Babiego lata", "Bocianó". Pó?niej ucy?a si? krakoskiej Skole Garaona. Pod koniec?ycia, okresie którym Jóef Che?mo?ski po ielu latach pobytu Pary?u poróci? do kraju i osiedli? si? na sta?e Kuklóce pod?oicem. Maria Che?mo?skaSmidtoa bya?a tam c? stym go?ciem. Nic i?c dinego,?e ychouj?cy si? atmosfere prepe? nionej stuk? Stefan, ra?liy na otacaj?ce go pi?kno, ykaya? du?o ró?nororakich ainteresoa?. Cas pokaa?,?e aróno malarstem jak i teatrem i tylko kolejne lata b?d? preplatane odrotno? ci? rónoleg?ych pasji tórcych i teatru i malarsta, malarsta i teatru. A i sam... ". artysta astanaia si? "cy by?bym malarem, gdybym nie by? aktorem. I odrotnie Malarsto Stefana to polskie nokturny, realistycne formie a romantycne nastroju. To obray yros?e t?sknoty, sentymentó, nostalgii a?itami, mierchami, giednymi nocami, a peja?em atrymanym pami?ci lat dieci? sta, a lud?mi. Malarsto oparte na prostocie, scero?ci, naturalno?ci i nastrojoo?ci chili. Obray, które Stefan odnajduje sobie. Kr?g ainteresoa? malarskich Stefana Smidta, obok nostal i...? gicnych peja?y, to rónie? portrety rodiny i pryjació? kr?gu?iata teatru. By? mo?e?ród?em temató s? tradycje, koneksje rodem Che?mo?skich, cesne ainteresoania i kult dla jego malarsta, a tak?e teatr ra kr?giem spó? tor?cych go aktoró!. I tak posta?y portrety Solskiego, Syfmana, J. Go?asa, W. Siemiona, Nii?skiego, J. Scepkoskiej, G. Holoubka, A.?apiekiego i pe?ne ciep?a, tklio?ci i mi?o?ci portrety?ony Alicji Jachieic arsaskiego Teatru Polskiego. W posta?ym cyklu obraó pt. "Nostalgia", potaraj?cym si? elementem jest oddalaj?cy si? dalek? prestre? otartego krajobrau ó. Obray o du?ych formatach ukauj?ce ró?ne nastroje, ró? ne?iat?o, ró?ne pory roku. Potaraj? cy si? moty drogi a ka?dym raem jest inny. W"Jesieni" bary prechod? delikatny, mi?kki, ackoliek konkretny modelunek ksta?tó. B?otnista droga yraist? harmoni? tonacji ciep?ych bar, descoej brudy gro? chmurnego nieba. Sugestyny prekonyuj? cy yraie jest charakter tego obrau. A "Zim?" jest cora ja?niejse, praie?e bia?e, robielane?niegiem i nieiele od niego ciemniejse. Zamar??, roje?d?on? jesieni? kolein?, oddala si? apr??ony dójk? bia?ych koni ó. Co mo?e si? tak bardo oddala? tak? jasno?? b??kitó i bieli? Marenia Krajobray Smidta aieraj? nut? lirycn? toron? pre poetyk? nastrojó, porannych?itó, popo?udnioych mierchó, u?pionych pól, ton?cych?anach bó? i kitn?cych mal okó? danych slacheckich dorkó. Dyskretne stany emocji aarte s? dobore samego motyu obrau, jak rónie??rodkach plastycnej ypoiedi, st?umionych barnych, ro?o?e? dyskretnego?iat?a i slachetnych pó?tonó cieni. S? to unikalne di? malarstie nastroje mog?ce?y??asnym?yciem, poa p?ótnem, donaniami artysty, który je spo 33

36 to streg?, odcu? i pryo?a?. To ma?e i ielkie donania Natury. Stefan nie?tpliie jai si? popre soje malarsto ora s? osoboo??, jako mi?o?nik natury. Cerpie niej se inspiracje i poddaje si? iernie jej rytmoi, tyle?e t? ierno?? pojmuje po sojemu. Popre?asn? ij? na p?ascy?nie obrau poddaje Parku Narodoego Ziery?cu, Mueum Remios?a Ludoego Bi? goraju cuj?,?e pona?am artyst? malara, aktora dla którego Natura i c?oiek ma?a ojcyna W malarskich kompoycjach Stefana Smidta ukrya si? naji?ksa tajemnica?ycia i malarsta T?sknota. Smidtóka. Fot. E. Gnyp uielbian? pre siebie belle nature?asnym praom plastycnego spostregania i transformacji. Po ra kolejny potierda to regu??,?e prao natury i prao obrau, to upe?nie odmienne donania tórce. Ogl?daj?c obray b?d?ce praconi malara jak i te eksponoane na ystaach: Galerii Stuki Wspó?cesnej Zamo?ciu, Mueum Rotoca?skiego Rogie?d?one niebo o?ietla?o drog? porotn?. W poietru unosi? si? apach nadchod?cej jesieni. Wsyscy opuscaj?c acaroan? "Smidtók?" poostaili po sobie na drenianej belce en?tr chaty sój nak bycia autograf obecno?ci. El?bieta Goyp 34

37 ", Zamo?cia KRONIKA PLASTYCZNA Pami?ci artystki... MalarSto Winicjusa Boroskiego stycniu 1996 r. Galeria Stuki Wspó?cesnej Zamo?ciu apreentoa?a ysta? malarsta nanego amojskiego plastyka, Winicjusa Boroskiego: Piersa ekspoycja prac artysty tej galerii mia?a miejsce cercu 1987 roku. Od tego casu, Boroski nie pokaya? soim rodinnym mie?cie tak serokiego spektrum soich artystycnych dokona?. Ucestnic?c jedynie seregu ystaach bioroych. Tera decydoa? si? apreentoa? serej, bogatsy o do?iadcenia dobyte renomoanej sto?ecnej galerii Prace, które mogli?my ogl?da? na ystaie, preentoane by?y 1992 r.... arsaskiej galerii Zapiecek. W prea?aj?cej c??ci by?y to obray, stanoi? ce d?ugi cykl artystycnych impresji malara pod spólnym tytu?em "Opoie?ci o nicym dradaj?ce?iadome i konsekentne d??enie tórcy do podpor?dkoania podstaoych?rodkó budoy obrau (koloru, formy,?iat?a) soistej metafiyce. Nie podejmuj? si? próby komentoania i oceny ystay. Doceka?a si? ona nikliych anali, mniej lub bardiej pochlebnych. Na ich eryfikoanie potreba casu. Zainteresoanych odsy?am do dóch komentary Andreja Matyni e st?pie do arsaskiego katalogu artysty i Dariusa Jachimoica,,Art & Business", nr 1/2, 1993 r. W dniach od 29 listopada 1995 r. do 27 lutego 1996 r. Mueum Okr?goym Zamo?ciu cynna by?a ystaa malarsta Zofii Kulasy?skiejCouret. Wysta? organioano piers? rocnic??mierci artystki Zmar?a 27 lutego 1995 r. Pary?u. Na ekspoycji apreentoano malarsto pochod?ce daru malarki obraó olejnych (na temat daru Zofii Kulasy?skiej pisali?my nr. 12, 1995), a tak?e prace gromadone u osób pryatnych, pochod?ce ró?nych okresó tórco?ci artystki Wystaie toarysy? katalog barnymi ilustracjami. W?odimier Sum nie?yje 9 re?nia 1995 roku mar? e Wroc?aiu artysta plastyk W?odimier Sum. Urodi? si? 1908 r. W Zamo?ciu. Studia malarskie uko?cy? Pa?stoej Skole Stuk Zdobnicych i Premys?u Artystycnego e Loie. Zajmoa? si? malarstem stalugoym i akarel?. W roku i Wroc?aia), W sojej tórco?ci bardo iele temató po?i?ci? rodinnemu miastu. Nie doceka? ju? kolejnej amojskiej ystay, planoanej po trydiestoletniej prerie. Mueum Okr?goe ropoc??o starania o poyskanie jego spu?ciny artystycnej by? plastykiem miejskim Zamo? ciu. Wystaia? tu dukrotnie. Po ra piersy 1937 r.,. spó?e. J?nem Dutkieicem (Architektura l peja Zamo?cia) i trydie?ci lat pó?niej (Archit?ktura miast 2? Opracoa?: Piotr Kondraciuk 35

38 malara STARE MIASTO CI?GLE TAJEMNICZE... Istot? prac konseratorskich jest jak najpe?niejse achoanie autentycno?ci die?a stuki jako dokumentu historycnego i artystycnego. Dia?ania konseratorskie proad? niejednokrotnie do interesuj?cych odkry?: np. obraach ko?cio?a Radecnicy predstaiaj? cych histori??. Antoniego odnaleiono naisko ich autora Gabriela S?ai?skiego. (ZKK 95/3). Pryrócenie pierotnej kolorystyki i cytelnego uk?adu kompoycyjnego u?atia tak?e datoanie ielu obraó. Pryk?adem tego jest konseracja obraó "Narodiny Marii" o?tara g?ónego Radi?einie, "?. Anna naucaj? ca Mari?" o?tara ko?ciele Ch?anioie lub "?. Rodina" ko?cio?a Targoisku. Nieale?nie od rodaju die?a stuki, jego poiomu artystycnego, ka? de odkrycie konseratorskie staje si? "kart? pasjansie" diejó nasej tradycji kulturoej. W atmosfere penej sensacji dokonano minionym roku na terenie nasego miasta odkrycia dóch maloide?. W maju trakcie prac remontoo malarskich proadonych ko?ciele 00. Franciskanó, na?rodkoym filare naie g?ónej, spod arsty tynku prypadkoo osta? ods?oni?ty nieielki fragment dekoracji malarskiej. Zbyt ma?a p?ascyna utrudnia?a dok?adny opis ora identyfikacj? maloid?a. Widocne s? tylko fragmenty ornamentó tonacji saroniebieskiej premiesanej odcieniem cerieni i br?u. To pooli?o na ysu ni?cie domys?u, jakoby dekoracja pochodi?a drugiej po?oy xvn ieku, cyli okresu budoy ko?cio?a ( pod kierunkiem architekta Jana Jaroseica). Dok?adne badania archialne ora ikonograficne s? mo?lie sytuacji, gdyby nast?pi?o ods?oni?cie maloide?, ora ich konseracja ra badaniami architektonicnymi ykonanymi jak naj sersym akresie. W chili obecnej musimy adooli? si? tym,?e fragment dekoracji malarskiej osta? abepiecony pred nisceniem bibu?k? japo?sk?. Interesuj?cym pod gl?dem historycnym i artystycnym ydareniem by?o odkrycie maloid?a?ciennego. Sali Pomiaró Elektrycnych Nr 23 miesc?cej si? po?odniooachodniej c??ci gmachu danej Akademii Zamojskiej. Nast? pi?o to na poc?tku grudnia ub. roku casie proadonych pre Praconie Konseracji Zabytkó BHZ Sp. oo Zamo?ciu prac remontoych. Maloid?o ukauje niemal ca?o?ci posta? m??cyny uj?ciu profiloym tar? rócon? kierunku ida. by? M??cyna urocystym stroju akademickim (toga kolore ceronoceglastym bia?ym gronostajoym mucetem) tryma pra? r?k? lekko uniesion? skauj?c palcem na tekst otartej ksi?gi. Poni?ej idocne s? saty postaci mo?e kl?c?cej. U do?u idnieje inskrypcja j?yku?aci?skim, praie ca?o?ci achoana, be?tpienia odnos?ca si? 36

39 do tre?ci poy?sego predstaienia. Tonacja kolorystycna maloid?a oscyluje odcieniach bary ciemnoniebieskiej saro?ciami ora jasnego ugru i ceglastej cerieni. Pobie?na analia kompoycji skauje na 2 po?o? xvn ieku, co poostaje godie ynikami sonda?oych bada? architektonicnych lat 80tych, które okre?li?y cas postania skryd?a po?udniooachodniego Akademii na lata Nie mo?na yklucy? tey,?e noo odkryta dekoracja malarska stanoi yposa?enie jednej kaplic akademickich, których histori? na prestreni diejó Akademii opisa?a Kartalniku Nr 1/ pani Bogumi?a Saa. Naja?niejsym problemem do roi?ania najbli?sej prys?o?ci staje si? preproadenie bada? na poierchni ca?ej?ciany. Ich efektem inno sta? si? ustalenie asi?gu yst?poania dekoracji ora ykonanie pe?nej konseracji maloide?. Gra?yna?oraicka CIEKAWOSTKI NUMIZMATYCZNE W KALENDARZACH Xvmiecnych Stanis?aa J. Du?ceskiego Kalendare drukoane Polsce od XVI do xvm., by?y jaiskiem yj?tkoym i ciekaym literature popularnej tego casu. Pierse tego typu ydanicta pojai?y si? bepo?rednio po ynaleieniu druku i bardo sybko roposechni?y si? rónie? Polsce. Poc?tkoo ukaya?y si? prede systkim miastach np. uniersyteckich takich jak Krakó cy Zamo??., Z biegiem casu sta?y si? popularne i innych rejonach Polski, Nie s?u?y?y one od samego poc?tku y??cnie okre?laniu chronologii dni, tygodni i miesi?cy. Poc?tkoo mia?y y??cnie cel ko?cielny: ynaca?y?i?ta,?asca ruchome, podaa?y imiona patronó,?i?tych. Z casem s?u?y?y informacji co do dobrych i?ych dni, aiera?y prepoiednie pogodoe. Te?a?nie fragmenty najc?? ciej kopioane by?y e oró agranicnych. W ieku xvm ac??y pojaia? si? "kalendare politycne", podaj?ce m.in. informacje,,0 polskich i obcych stosunkach". Piersy kalendar o takiej aarto?ci ydano 1737 r. Wilnie. Opisya? on.koncylia posechne, hereje, akony, seriem króló polskich, die? narodenia panó i inne recy ciekae, do politycnych romó s?u??ce"!', W nast?pnych edycjach kalendary, umiescano cora i?cej materia?u informacyjnego o Polsce i jej pres?o?ci a tak?e iadomo?ci akresu nauk pryrodnicych i?cis?ych. W iekach XVII i XVIIInajbogatse informacyjnie, najs?aniejse i najpocytniejse by?y kalendare: Stanis?aa Nieieskiego, scególnie rocniki lat i jego kontynuatoró latach 30 tych XVIII., ora kalendare Stanis?aa Jóefa Du?ceskiego, drukuj?cego soje prace Zamo?ciu drukarni 37

40 Karta tytu?oa,,kalendara._" na rok 1757 (autorsta S. Du?ceslriego) ydanego Zamo? ciu 1756 r. (biory Mueum Okr?goego Zamo?ciu) 38

41 ,,7). Akademii latach i ). Po?mierci Du?ceskiego jego naiskiem ydano rónie? kalendare latach Zaiera?y one opróc kalendarium na dany rok i prognostykó rónie? porady gospodarce ora opisy jarmarkó, tabele do nakr?cania i reguloania egarkó, informacje o dia?alno?ci pocty i komunikacji Ponadto kalendare prynosi?y, jak di? by?my poiedieli, artyku?y popularnonaukoe, predstaiaj?ce dieje kraju, jego?adcó, ustroju, preentoa?y te? flor? i faun? iemi polskiej. Nast?pn? grup? informacji stanoi?y ciekaostki etnograficne, archeologicne i in.3). Ze gl?du na informacje dotyc?ce gospodaroania i porad ekonomicnych, umiescanych kalendarach, a?nym akresem iadomo?ci by?y opisy dotyc?ce monet, mennicta i stosunkó monetarnych Polsce i poa jej granicami. W i?ku e skomplikoanym systemem prelice? i ró?nym poiomem arto?ci monet ora du?? licb? ich rodajó, kalendare aiera?y informacje, aróno praktycne, mog?ce by? prydatnymi na codie?jak i asób ciekaostek dotyc?cych monet. Te agadnienia postaramy si? pre?ledi? oparciu o materia? amiescony kalendarach SJ. Du?ceskiego a najduj?cych si? biorach Biblioteki Mueum Okr?goego Zamo?ciu. W?ród kalendary XVIDiecnych, autorsta S.J. Du?ceskiego, najduj? cych si? asobach Biblioteki Mueum amojskiego, tylko trech lat 1757, 1756 i 1766 najdujemy interesuj?ce nas informacje dotyc?ce monet i mennicta, aróno polskiego jak i obcego. Pierse da i 1757 r. S), aieraj? informacje praktycne dla cytelnika i u?ytkonika kalendara. Pod ka?d? kart? druku dotyc?c? miesi?cy danego roku i pod ymienionymi?i?tami ko?cielnymi danym miesi?cu najduje si?,,... Redukcya'" tera?nieysei Monety Pols... kiei, ed?ug soich tytu?ó po?o?ona I tak kolejno?ci pod miesi?cem stycniem najduje si? informacja:,,?ote Polskie iele cyni? na Tynfy y grose rachui?c Tynfa po Z?oty 1 y grosy 8"8). Nast?pnie najdujemy tym?e miejscu tabel? prelicenio?, aieraj?c? piersej kolumnie Z?ote drugiej Tymfy, treciej Grose. Schemat oblicania arto?ci i prelicania na inny nomina? dla ka?dego miesi?ca by? taki sam:,jako na pryk?ad Z?otych 2 cyni? Tynfa y Grosy 22, y tak dalej, do Paragrafó predielonych, po których acynaj? si? Z?ote, Tynfy i Grose tym por?dkiem, jak pierey a? do ko?ca. Dla scup?o?ci mieysca ka?da licba piersa k?adie si? do 10 poni?ej nast?puj? inse diesi?tki, iako 20,30 etc, do licby 100 po tylu 200, 300 etc. tak?e y tysi?ce 1000,2000, 3000 etc.: acem gdy kto chce iedie? si?a Tynfó cyni? Z?otych 15, niech e?mie pry 5?otych piersej kolumnie Tynfó 3 y grosy 36, a potym pry 10?otych cartey kolumnie Tynfó 7 y grosy 34: y pryda (doda) do piersey licby; b?die mia? a?otych 15 Tynfó 10 grosy 70 co ucyni Tynfó 11 gro(sy) "9). Rónie? na tej asadie, korystaj?c tabel oblicano arto?ci dla i?ksych nomina?ó: "Gdy a? i?ksey treba ci licby, jak jest na ko?cu yra?ona, pryday jedn? drug? tyle ray, ile potreba, b?dies mia? jak nayi?ks?, be ielkiego rachunku ka?dey tabeli ynaleion?". W ka?dej miesi?cnych tabel prelicenioych ugl?dniono inne nomina?y. Zatem lutym umiescono sposób prelicania tynfó na?ote i grose polskie pry ustaleniu prelicnika na 1?oty i 8 grosy polskich a tymf. W marciu prelicano tymfy na Cerone?ote pry kursie 14 tymfó a Ceronego?otego. W kietniu i maju umiescono tabele prelicenioe tymfó na Cerone?ote pry kursie 13 tymfó i 1 lub 2 sóstaki bite a Cer 39

42 .)" ) ony?oty. W lipcu, sierpniu i re?niu ora pa?dierniku umiescono tabele prelicenioe Ceronych?otych na?ote i grose polskie a nast?pnie te nomina?y na tymfy i sóstaki, pry kursach 17?otych 9 grosy i 1 sel?g a Cerony?oty. Miesi?c listopad ka?dym kalendary aiera tabele prelicenioe Gryny polskiej (ustalonej "po grosy 48") na?ote i grose polskie. Grudie? natomiast aiera prelicenie Kopy liteskiej na?ote i grose polskie pry kursie 3?ote i 15 grosy a Kop?. seratyne ani?eli arto?? pieni?da. Zmienia si? arto?? poscególnych jednostek. Zmienia si? rónie? stosunek poscególnych jednostek do siebieii). P?acenie tak ró?nymi pieni?dmi ymaga?o drobiagoego prelicania, ustalaj?c poc?tkoo jakiej relacji oblicanie ma nast?pi?. Nie by?o to?ate, gdy? og?asane co peien cas ur?doe relacje kursoe sybko si? pre?ya?y, obec ci?g?ych aha? arto?ci monet. Umiej?tno?? bieg?ego rachoania be pomocy tabel prelicenioych nie by?a bardo Z?o(ty) Tyn(f) Gro(sy) Z?o(ty) Tyn(f) Gro(sy) x) Poc?tkoy fragment tabeli prelicenioej kalendara J.S. Du?ceskiego na rok (miesi?c styce?) Orientacja stosunkach pieni??nych Polsce nie by?a?ata. Pieni?d mienia? na?, form? en?trn?, stop? mennic?, podlega? ahaniom kursoym. Rónoce?nie ybijano monety ró?nych mennicach, dier?aionych pre ró?nych predsi?biorcó naet i pryatnychlo). Praie ka?de panoanie odnaca?o si? innym espo?em monet, ocyi? cie jedna i ta sama naa mog?a onaca? ci?gu kilku lat bardo odmienne arto?ci. W XVI ieku spotykamy pryk?adoo denary o cora to mniejsej arto?ci, nane s? te? dudenary i ternary, pre try ieki utrymuj? si? sel?gi. Wy?s? jednostk? by? gros, lic?cy try sel?gi. Bito te? pó?grose, pó?toraki, dugrose, trojaki (3 grose), coraki (4 grose), sóstaki (6 grosy). Gros koronny mia? inn? arto?? ni?li liteski. Za panoania Stanis?aa Augusta Poniatoskiego odró?nia si? gros srebrny i gros miediany. Nay nomina?ó by?y bardiej kon... roposechniona 'P', W celu uspranienia i roposechnienia umiej?tno?ci prelicania nomina?ó po odpoiednich kursach faktycnych, umiescano?a?nie kalendarach, drukach "dostosoanych do ymogó ró?nych arst spo?ecnych, aodó i ainteresoa?" 13), najpopularniejsych ydanictach xvn i XVIII., te bardo praktycne informacje. Inny typ iadomo?ci dotyc?cych monet najdujemy Kalendaru S.J. Du? ceskiego na rok ). Zaiera on jako jedyny biorach Biblioteki Mueum amojskiegov.wiadomo?? ( O Pol Zasób skiey Monecie y Pogranicney.. ( informacji apreentoanych na kartach tego Kalendara mie?ci si? kategorii poj??: "o historycnym?yciu i bycie polskim poc?sy od (casó) religii poga?skiej", predstaiaj?cy: "Relacy?", "Polsk? Monet? dan?, pó?nieys? y tera?nieys? yra?aj?c?" l 5)..Rel acya" 40

43 . ) ). )"18).. ta u?o?ona jest 22 krótkich c??ciach, autorsta Antoniego Lenceskiego (v. Lencoskiego), herbu Zadora, Komornika Wielkiego Ks. Liteskiego=", W piersych 12 c??ciach omóione osta?y pre autora rodaje i gatunki monet polskich od casó legendarnych, naj daniejsych, do ko?ca ieku XVI, ora, uj?ciu historycnym, mieniaj?ca si? ich arto??. C??ci od 13 do 22 to omóienie m.in, prycyn, które daniem autora doproadaj? do aniku niektórych monet (np. sel?gó), historycnych uarunkoa? rostu i spadku kursó posceg?ólnych "aloró". Autor nie stroni rónie? od informacji o posmaku "sensacyjnofantastycnym", cego doód mamy ju? piersej c??ci "Relacyj": "U starodanych Polakó skóran? monet? bito: a? do W?adys?aa?okietka... ( piersa inencya u Polakó by?a bo a Numy Pompiliusa Rymie iako Plutarchu s?iadcy, tak?e Syarranó i Kartagi?cykó, skórana moneta s?a, iak pis? Historycy, ta tedy skóryna moneta, która by?o naymnieysa, naya?a si? pieni??kiem a tych 18 gros miediany chodi?o 17) ( Za insych a? Króló a? do Zygmunta I ten?e sam pieni??ek nie ius skórany ale miediany, posrebrany by? i?ksey ceny. Sel?g po?acinie obulus, aiera? pieni??kó 6 skóranych ten?e co i tera idie miediany ( Pieni?d skórany, o którym moa tek?cie istnia? recyi?cie, cho? nie na iemiach polskich. By? to rodaj monet emitoanych okolicno?ciach prymusoych od XII. Po ra piersy pieni?d skórany ybito (t?ocono) e W?osech 1124 r. polcenia Do?y eneckiego Dominika Michielli dla obl??onego Tym. Nast?pnie 1241 r. tak? te? emisj? ykonano na lecenie Cesara Fryderyka fi ( ) i 1360 r., dla obl??onej Faeny, król Francji Jan fi ( ), nakaa? yemitoa? monety e skóry odpoiednimi onaceniami W Polsce jedyny nany prypadek eidlsjl monet skóranych pochodi okresu Konfederacji Barskiej 1769 r. Leska. Nie jest to jednak fakt do ko?ca " potierdony.l W casach nam bli? sych, oalne, okr?g?e lub corok?tne kaa?ki skóry odpoiednimi nadruka PoJ... i S."i?ti illt.rccinkc)i. tcrhn,cyhoy Monety V61lkicy, cdfn? (oich tvtn?o poto on.; "J.??. lak, po.'1 StYc,"i?m, Zhl?.',I/l:lt.,,1, IJ 'fj"it T7"!f!!1t. W plet.roy kolumnie r, Z??1t;..,.,r... '?1 dru&,oy Ty"b' tucier' Gro(,,: i_ko ni pr)'k?ad Z?'IJ') 2, ol)'ni, r.i'".1 u. y t:lk G"(,,, d?ley, do,_rógrafó.l'tudlielonyh; po klorycb no.. u.ielyn?i. ii? Z?",. T)I tr»?"rlt Iym iik ii."o.'l,jkicm, pi;t.y,?o ko?.. D!a (?c?up?o.ioi micylc. koi d. lin. b. piuiu k?aji,e lir do re, mev p" n"trpu,? infu d,ci'?lk.. I?ko 20. ;0. IItc. do ;1I.. liy \I... _Y... JO:' Po?Ym 100 &c tlkie y Iyli?" to'o ;000, &c. Z?<trm?dy kto chce i dzlei. Ma Tvn(o cyni, Z?otych I?, niech.c imie 'ruy I. Z?otvch VI pi(tvlr.y kolumnie.., Ty., J,G"(.,, 16. a poi.,," pr hlych VI..rcey?ol\lmllic, Ty.,.,. 1.1 G"'V"J4.???dllCI. JNFORMACYA: y.pnyd. ni do piet"iry \'Ol"Y:?rdi. ",ih " Z?"ly?h II. Trn(o. r,!, 6tor{1.0' co licy_?y,!(o II: I(rOrty u, TV,"l. (rorob,,,, (h y Tyi'?"c vd,chul.r. Gdy xi Wl?krlcy tnt. ik 'cll na ko&... t,.yrhoftl, pnyhy!odn: c?tu?. Iyle 'rby. ilc potucb lor mllt lik 6iyirk(l?, bet id kic,. r'chunku, koicie y Tibel11 )'dloioa,... ba. CI licby,. Kalendar S. J. Du?ceskiego na 1756 r. 41

44 tu: )1756, ) ) ) ) )1757, mi, nadaj?cymi im charakter pieni?dy ast?pcych emitoane by?y miastach esto?skich pod panoaniem rosyjskim i na Alasce pod ar?dem Rosji latach W nasym stuleciu takie emisje mia?y rónie? miejsce Niemcech roiru ). Autor tekstu Kalendara potóry? apene mienionej nieco ersji podanie ludoe o piero tnych pieni?dach "skóranych", yod?ce si? okresu kt6rym naja?niejsymi?rodkami ymiany, opróc soli kopalnej by?y gryny skórek futranych. Te ostatnie g. Glogera odpoiada?y arto?ci "p6? funta srebra,,21). Jacek Feduska Ci?g dalsy ciekaostek numimatycnych ZKK Nr 48f)6. PRZYPISY I) 1.S. Bystro?, Dieje obycajó danej Polsce iek XVIXVlll, Warsaa 1994, t. II, s ) op.cit. t. II, s. 9; S. Myk, Drukarnia Akadcmi Zamojskiej jej dieje i ydanicta, Zamo?? 1994,8. 30; tam?e katalog gystkich Kalendary autorsta I.S. Du?c:eskiego i jego nast?pcó najduj?cych si? biorach Biblioteki Mueum Okr?goego Zamo?ciu. 3) S. Myk, op.cit. s ) SJ. Du?ceski, Kalendar polski y ruski na rok. ( )1756 ( (Zamo?? 1755). M,!B 864.xL ') SJ. Du?ceski, Kalendar polski y ruski na Rok. ( )1757( (Zamo?? 1756). M,!B 864.xu 6) Redukcya podia?, rodielenie, rodia?. 7) S.1. Du?ceski, Kalendar. ( M,!B 864X1, k. 13; ten?e, Kalendar ( M,!B 864.xrr k. 12 a) op. cit. k. 1. 9) op. cit. k ) 1.5. Bystro?, op. cito t. lis. 24 (ydanie Warsaa 1960? 11) 11) op. cito t. II. s op. ci t. t. II s ) Encyklopedia Wiedy o Ksi??ce, oprac. bioroe, Wroc?aWarsaa 1971 s ) SJ. Du?ceski, Kalendar polski y ruski na rok. ( ( (Zamo?? 1765) MZ/B. 864.xm k U) op. cito MZ/B 864.xm k ) A. Doniecki, Herbar Polski, Warsaa 1911, t. XIV, s ) Pieni??ek (Pieni?d) okre?lenie denara stosoane Polsce i na Litie XIV. (A. Miko?ajcyk, Leksykon numimatycny, Warsaa?6d? 1994 s. 231) dalej: Leksykon) 11) SJ. Du?ceski, op. cit. MZ/B 864.xm k ) Leksykon, s ) Leksykon, s ) Z Gloger, Encyklopedia staropolska, Warsaa 1995 (yd. V), t. III, s

45 opracoa? Zamojskiego Toarysta Ludonacego OSTATNIA?A?NIA WIEJSKA NA ZAMOJSZCZY?NIE Podcas?dróek po Rotocu posukujemy c?sto miejsc nie tylko kus? cych alorami pryrodnicymi, ale racamy te? uag? na abudo? charakterystycn? dla tego ak?tka kraju. Nie systkie boiem ciekae miejsca osta?y opisane, a historia ielu obiektó ci?? jest nienana. W Bondyru, dolinie Wiepra stoi dreniany m?yn. Atrakcj? dla pryjednych jest ielkie ko?o podsi?bierne, do niedana nap?daj?ce mechanim, obecnie s?u??ce jako element odobny. Poo "apracoa?" na k?piel, pal?c piecu lub nape?niaj?c od? biorniki. W?a?ni najdoa?y si? ctery pomiescenia. W dóch piersych sta?y anny, których korystano nany nam sposób. W trecim pomiesceniu, pod?cian?, sta?y try dreniane, pi?troe?ay. Obok, na nieielkim pody?seniu, by?y?o?one kamienie, ogreane ogniem pieca s?u??cego do podgreania ody biornikach. Nale?a?o u?o?y? si? na?aach i co jaki? cas polea? od? nagrane kamienie. Wytara?a si? gor? ca para, pooduj?ca rogranie cia?a sta?o po "danym" m?ynie, mimo spranego nap?du. i roserenie poró. K?pi?cy si? acynali ócas bicoa? cia?a miote? Obok m?yna, ju? a mostem najduje si? nieielki budynek opoki poosta?o?ciami ceronej ceg?y kami brooymi, co poodoa?o sybsy obieg kri. Zabieg ten spe?nia? nie obramieniach okien. Dach niscony, diuray, tylko funkcj? higienicn?, ale i lecnic?. strasy sterc?cymi klepkami gontu. Rograne i ysmagane cia?o nale?a?o Nieiele jest osób, poa starsymi mieska?cami Bondyra, które naj? histori? kiem lub yskocy??a?ni i anury? si? pola? nast?pnie imn? od? pod natrys tego budynku. p?yn?cym kilka metró dalej Wiepru. Zbudoany 1928 r. pre Micha?a Koalcuka, p?a?ciciela papierni i m?yna, prenacony na?a?ni?, s?u?y? ludiom do casu ybuchu ojny. Z?a?ni korystali mieska?cy si ora robotnicy atrudnieni fabryce mebli. Korystaj? cy k?pieli p?acili 1 gros. Mogli te? Po tych abiegach ubierano si? cartym pomiesceniu, które s?u?y?o a satni?. Znajdoa?y si? tu te? biorniki, do których a pomoc? r?cnej pompy po??conej systemem rur, doproadano od? Wiepra. M??cy?ni i kobiety korystali?a?ni 43

46 ?a?nia iejska Bondyru osobno. K?piel po??cona by?a c?sto u spotkaniem toaryskim, abaami i ymian? informacji o ydaruniach e budynek nie jest u?ytkoany, popada cora i?ks? ruin?, chocia? ma?a? ciciela. Wkrótce poostanie po nim stos si i okolicy. gruu spec?cy malonice otocenie.?a?nia funkcjonoa?a jesce do 1940 Nied?ugo nikt nie b?die pami?ta? o ostatniej?a?ni iejskiej na r. W casie ojny i pó?niej budynek Zamojscy?nie. spe?nia? funkcj? mieskaln?, nast?pnie by? tu arstat i magayn. Od kilku lat Maria Fornal 44

47 ks. do. SZKO?Y IMIENIA ZAMOYSKICH W SZCZEBRZESZYNIE sto osiemdiesi?t? pi?t? rocnic? postania Po amkni?ciu pre?ade austriac kie 1874 r. Akademii Zamojskiej utorono Liceum Króleskie a nast?pnie Sko?? Wojeódk? im. Zamoyskich. Sko?a ojeódka funkcjonoa?a do 1800 r. 20 maja 1809 r. Zamo?? doby?y ojska polskie ks. Jóefa Poniatoskiego. Miasto pry??cono do Ksi?sta Warsaskiego. Na cele ojskoe aj?to gmachy by?ej Akademii Zamoyskiej. Sko?? pobaiono mo?lio?ci pracy. W tej sytuacji XII Ordynat Stanis?a Kostka Zamoyski roa?a? mo?lio?? preniesienia sko?y do Scebresyna. Grono naucycielskie otrymya?o pobory, a? ordynat prygotoya? odpoiednie pomiescenia na lokaliacj? sko?y. Zleci? sojemu pe?nomocnikoi Zara?skiemu adaptoa? istniej?cy Scebresynie budynek Ordynacji Zamojskiej. Rónolegle casie róci? si? Stanis?a hr. Zamoyski do ks. Micha?a Siekiery?skiego propoycj? obj?cia noej skole stanoiska rektora.... W r Sko?? Wojeódk? im. Zamoyskich Stanis?a Kostka Zamoyski preniós? do Scebresyna. Oficjalne jej otarcie, jako ydia?oej, nast?pi?o 1 re?nia 1811 r. Ju? 12 re?nia rektor Micha? Siekiery?ski informoa? ordynata o prebiegu urocysto?ci pis?c m.in., i? pry licnie gromadonej publicno?ci,,agai? sko?? ielmo?ny Estko, Radca Departamentu Lubelskiego, pe?n? patriotymu i nauki gromadonej publicno?ci i skolnej m?odie?y mo?". W skole im. Zamoyskich Scebresynie atrudniono naucycieli by?ej sko?y ojeódkiej Zamo?ciu. W pie rsym roku skolnym nauca?o 8 naucycieli: Jan Sierpi?ski, Antoni Bietkoski, Alojy Trus, Jan Koio?kicic, Jóef Sydlarski, ks. rektor Micha? Siekiery?ski Jako ast?pcy naucycieli: Stanis?a Godiseski i Adam Grocho Iski Wkrótce atrudniono jesce ks. Dioniego Tarnaskiego. Program naucania odpoiada? realioanemu skole departamentoej Lublinie. Scególn? uag? rócono na naucanie dóch j?ykó niemieckiego i francuskiego ymiare 2 godin ka?dego dnia. Program ugl?dnia? nast?puj?ce predmioty: literatur? polsk?,?aci?sk?, histori? posechn? i Polski, arytmetyk?, matematyk?, religi? (katechim historycny IIII) i nauk? moraln?, fiyk?, histori? naturaln?, praa natury i narodó, konstytucj? Ksi?sta Warsaskiego, logik?, poej?, ymo?, kaligrafi?, rysunki, miernicto i ekonomi? krajo?... W?ietle achoanych dokumentó i opracoa? poiomu naucania skole adoolony by? iecysty kurator ordynat Stanis?a Kostka Zamoyski Te? t? potierda pismo ordynata 26 listopada, którym yrai? ks. rektoroi unanie i podi?koanie a prac?, a tak?e?ycenia, aby sko?a "niepreranym post?pem d??y?a ku odyskaniu danej kraju i?to?ci". Dalej pisa? kurator,?e ocekuje od r?du reo 45

48 . lucji o "praach scególniej s?u??cych sko?om im. Zamoyskich". Sko?a kontynuoa?a tradycje Akademii Zamojskiej i Sko?y Wojeódkiej. O jej popularno?ci?iadcy nap?y m?odie?y ró?nych regionó Polski, pochod?cej niemal systkich sfer spo?ecnych: slachty, iemia?sta, ur?dnikó, miesca?sta i?o?cian. Sko?a ydia?oa Scebresynie kontynuoa?a tradycje popisó akademickich. Piersy "ur?dono" 2022 lutego 1812 r. Program urocysto?ci ydrukoano i podano do iadomo?ci publicnej. Po?mierci ks. rektora Siekiery?skiego ordynat mianoa? ast?pc? kuratora ks. Jóefa Scepana Ko?miana, biskupa kujaskiego, senatora Królesta Kongresoego, infu?ata amojskiego. W trosce o ysoki poiom sko?y ks. Ko?mian aleca? naucycielom,,,god?, jedno?? i pilno??" ora "aby ka?dy uce? potrebne ksi??ki, prepisane ustaami Dyrekcji Edukacji aopatry? si?". Aby u?ati? m?odie?y dost?p do noych podr?cnikó administracja Ordynacji Zamojskiej sproadi?a je Warsay. O poiomie naucania skole ydia?oej Scebresynie?iadcy protokó? iytacji preproadonej od 810 lipca 1819 r., pre generalnego iytatora skó?, radc? Komisji R?doej Wyna? Religijnych i O?iecenia Publicnego (K.R. WR i OP), Jóefa Kossakóskiego. Wiytuj?cy podkre?li? scególn? trosk? kuratora iecystego o utrymanie dobrego poiomu naukoego sko?y im. Zamoyskich. Jej yraem by?o yposa?enie sko?y pomoce do naucania chemii, fiyki i mechaniki Pochlebnie ypoiada? si? iytator o mecenacie Stanis?aa Zamoyskiego yra?aj?cym si? kieroaniu na studia agranicne absolentó sko?y. Wkrótce jeden nich ybrany na naucycie?a rysunkó mia? poróci? do sko?y. "W systko to ka?e si? spodiea? pisa? Kossakoski, i? sko?a poróci i bli?y si? do?ietno?ci, któr? nada? nie?miertelny jej a?o?yciel". Wiytacja by?o podsumoaniem o? mioletniego okresu funkcjonoania sko?y jako Wydia?oej im. Zamoyskich Scebresynie. W roku 1819 osta?a ona podniesiona jako jedna nielicnych do stopnia sko?y ojeódkiej. Decyja?ad o?iatoych by?a yraem unania jej dotychcasoego dorobku i yró?nieniem. Znala?a si? grupie 11 tego typu skó? Królestie Kongresoym. Sko?a Wojeódka im. Zamoyskich Scebresynie my?l postanoie? ustay o sko?ach ojeódkich 8.V11819 r. mia?a 6 klas. Jednak?e nauka tra?a 7 lat poniea? kurs klasy VI realioano da lata. Oceny pracy sko?y ojeódkiej aarte s? dokumentach preproadonych pre iytatoró generalnych iytacji. Sko?? iytoali: Jóef Kossakoski, Onufry Leocki, Jóef Kalasanty Saniaski i rektor ojeódkiej sko?y lubelskiej Andrej Smolikóski. W protokole iytacji odbytej lipcu 1823 r. J. Kossakóski napisa? min. "ogólnie mói?c, sko?a krótce?mia?o innymi krajoymi b?die si? mog?a o pierse?sto ubiega?", a? ju? pa? dierniku J.K. Saniaski oceniaj?c prac? sko?y pisa? do protoko?u uagi i alecenia, by "sko?a prej??a si? duchem asad i praide? ustalonych pre?ade o?iatoe". W akresie pracy dydaktycnej sugeroa?,,aby selkie?ade umys?oe ucnió roijanemi by?y rónym umiare i dlatego aby obok badacego roumoania naukach i sumiennej trosklio?ci o gruntone nich doskonalenie, praiana by?a tak?e i pami??". W dokumentach iytacji Andreja Smolikoskiego lipca 1824 r. yra?one si? s? aróno pochlebne opinie o naucycielach,jak rónie? uagi o doskona 46

49 j?yki jej pracy spoodoa? jednak ybuch postania listopadoego. Absolent sko?y Scebresynie ks. Miko?aj Kulasy?ski anotoa? e spomnieniach:,jak stan naucycielski tak i ucnioie Scebresynie odnacali si? ielk? mi?o?ci? ojcymy. Po ybuchu postania listopadoego 1830 r. Franleniu ich pracy. Rektor ojeódkiej sko?y lubelskiej aleca? min. aby,,nauki pryrodnice '"espre?" nar?diami i biorami, o?yi? matematyk? i histori? posechn?, podnie??, potrebne s??icenia pami?cioe, literatura ojcysta ocekuje "sparcia" i?kseniu licby die?". Sko?a im. Zamojskich Scebresynie k. XIX. F ot, K.. Strelecki : "Album Zamojski" repr. M. Siegie?cuk, H. Skutnik (e bioró Mueum Okr?goego Zamo?ciu) W pare podnoseniem jako?ci pracy cisek Koalski, profesor, kremie?canin, o?a? natychmiast systkich bogacono ba? materialn? sko?y ojeódkiej. Wyraem ainteresoania do ucnió..., których gor?co premói? sko?? by?a rastaj?ca licba m?odie?y. i systkich dolnych do broni ebra? W roku 1830 sob? i yrusy? na uc?sca?o do niej 337 pole bit". ucnió. Po upadku postania listopadoego Prognoy rooju sko?y Wojeódkiej im. Zamoyskich by?y pomy?lne. Kres Wojeódka Sko?a im. Zamoyskich Scebresynie podieli?a los skó? 47

50 technicne Duchoych y?sych i?rednich Królestie Kongresoym. W kompleksie budynkó skolnych budoanych pre Stanis?aa Kostk? Zamoyskiego grudniu 1931 r., organioa? 4klaso? sko?? y' dia?o?. Sko?a ydia?oa istnia?a da lata. W r godnie opracoan? usta?, skolnicto Królestie podpor?dkoano asadom pranym oboi?uj?cym Cesarstie. Car Miko?aj I atierdi? spis skó? pa?stoych. Rada Administracyjna podj??a decyj? o amkni?ciu systkich skó? pryatnych, a i?c i sko?y Scebresynie. Opiek? nad sko?? spraoa? imieniu kuratora iecystego syn Konstanty hr. Zamoyski Bepo?rednim opiekunem o postaniu 1.X.1834 r. 7 klasoego gimnajum. Skole nadano oficjaln? na? Gimnajum im., Zamoyskich Scebresynie. Gimnajum Scebreskie by?o 10 tego typu sko?? Królestie. Sko?a kontynuoa?a tradycje si? gaj?ce okresu Akademii Zamoyskiej. Wyraem dobrej opinii o gimnajum by?a systematycnie rastaj?ca ilo?? ucnió. Roój ilo?cioy nast?pi? g?ónie po amkni?ciu 1833 r. liceum kremienieckiego. Do Scebresyna prenika?y tradycje sko?y im. Tadeusa Cackiego. Z Kremie?ca prenosili je aróno ucnioie jak i naucyciele. Absolentami "Wo?y?skich Aten" byli m.in, ast?pca dyrektora Ksaery Pasiateic i iytator Onufry Leocki. by? jego brat Andrej hr. Zamoyski. Gimnajum Scebresynie mia?o 7 klas, 4 ni?se i 3 y?se. W Zamoyscy Andrej i Konstanty cynili starania Komisji R?doej Spra ócesnych gimnajach klasy y?se dieli?y si? na die kategorie i Wen?trnych, Duchoych i O?iecenia filologicne. Wócas sko?a Publicnego o reaktyoanie sko?y. otryma?a na? "Gimnajum filologicne im. Pertraktacje dotycy?y g?ónie jej charakteru i struktury organiacyjnej. Scebresynie". Zamoyskich Podobnie jak sko?a Komisja R?doa S.W.D. i O.P. 22 ojeódka gimnajum mia?o dobrych naucycieli. Niektóry pracoali jesce grudnia 1833 r. skieroa?a do komisji skole Wojeódta Lubelskiego pismo, którym prosi?a Konstantego Zamoyskiego tej ojeódkiej Zamo?ciu. Zgodne s? o predstaienie planu kursó dodatkoych nadaj?cych jej charakter instytu gorlio?? opinii oceny iytatoró odiedaj? cych sko??. Podkre?lali oni i sumienno?? cji o?iatoej, ajmuj?cej miejsce mi?dy ype?nianiu oboi?kó naucycielskich. O sko?? y?s? a ni?sym instytutem. Jednocesrue poinformoano ordynata ysokich ymaganiach staianych ucniom?iadc? dokumenty o nadaniu skole Scebresynie stopnia organiacyjnego sko?y obodoej. Zmiana polityki o?iatoej?ad car egaminó dojra?o?ci. skich doproadi?a do likidacji ielu skó??rednich i Komisji R?doej Spra Wen?trnych i O?iecenia Publicnego, samodielnej?ady o?iatoej Królestie. Jako obodoa, podpor?dkoana osta?a dyrektoroi gimnajum Lublinie. W roku skolnym 1833/34 licy?a 160 ucnió a iytacja dyrektora lubelskiego gimnajum potierdi?a ysoki poiom naucania. Dobra spó?praca kuratora?adami edukacyjnymi aoocoa?a preksta?ceniem jej roku 1834 gimnajum. Komisja R?doa S.W.D. i O.P. 18.IX.1834 r. ystosoa?a do Konstantego hr. Zamoyskiego pismo informuj?ce Ukaem carskim 2 grudnia 1839 r. utorono Okr?g Naukoy Warsaski kuratorem na cele. Proces reorganiacji skolnicta?redniego ropoc?to od preksta?cenia gimnajum na sko?y realne. W r rosyjski minister o?iaty Uaro sugeroa? kuratoroi Warsa 48

51 skiego Okr?gu Naukoego likidacj? gimnajum Scebresynie i utorenie sko?y realnej o kierunku agronomicnym. Ostatecnie 1849 r. gimnajum filologicne Scebresynie preksta?cono na sko?? realn?. Realna sko?a agronomicna by?a ak?adem 7 klasoym i alica?a si? do kategorii y?sych skó? realnych. Jej obserny program naucania, opróc predmiotó ogólnych, ugl?dnia? t. nauki pomocnice: miernicto, rysunek, buchalteri?, technologi? i architektur? iejsk? ora nauki podstaoe: iadomo?ci gospodarsta iejskiego, ogrodnicto, le?nicto, sadonicto, pscelarsto i gospodarsto rybne. Reorganiacja gimnajum ymaga?a miany stosunku pranego ordynata do sko?y. W i?ku tym 13 maja 1848 r. podpisana osta?a "Umoa Ordynatem hr. Zamoyskim predmiocie preksta?cenia gimnajum Scebresynie". Sko?a straci?a charakter instytucji pryatnej i opiek? ordynata. Poosta? on jedynie kuratorem honoroym be p?yu na jej dia?alno??. W roku 1852 osta?a ona amkni?ta. Prycyn? likidacji sko?y by?y odey o tre?ci patriotycnej, których autorami okaali si? naucyciele i absolent sko?y realnej. W odet?ade r?doe amkn??y sko?? a jej funduse ofiaroane pre Zamoyskich prenacono na korpus kadetó Bre?ciu. stanoieniami Ustay o Wychoaniu Publicnym Królestie Polskim, na poc?tku roku skolnego 1862/63 mia?o posta? gimnajum Scebresynie. Jednak?e sko?y tego typu nie uruchomiono, gdy? dotychcasoe jego pomiescenia aj?te by?y pre ojsko na spital. Do tradycji skó? im. Zamoyskich nai?ano pa?dierniku 1916 r. organiuj?c gimnajum, któremu po odyskaniu niepodleg?o?ci pre Polsk?, Ministersto Wyna? Religijnych i O?iecenia Publicnego nada?o na? Pa?stoe Gimnajum im. Jana Zamoyskiego. Sko?a pre ca?e dudiestolecie mi? dyojenne realioa?a my?l Patrona "b?d? ukochanej Ojcyny podpor?". Rónie? 1921 r. gmachu by?ych skó??rednich nala?o siedib? Pa?stoe Seminarium Naucycielskie M?skie im. Zamoyskich. Jako ak?ad ksta? cenia naucycieli seminarium istnia?o do 1934 r. Decyj? Ministersta W.R. i O.P. poc?tku roku skolnego 1936/37 otarto Scebresynie 4 letnie "Pa?stoe Gimnajum im. Jana Zamoyskiego Zamo?ciu, filia Scebresynie". Po n ojnie tradycje skó? im. Zamoyskich kontynuuj?: I Liceum Ogólnoksta?c?ce im. Jana Zamoyskiego Zamo? ciu, Studium Wychoania Predskolnego im. Zamoyskich Scebresynie. Zespó? Skó? Le?nych i Drenych im. Jana Zamoyskiego Ziery?cu, i Li W latach podj?ta osta?a ceum Ogólnoksta?c?ce im. Jana Zamoyskiego pre Aleksandra Wielopolskiego reforma systemu o?iaty i ychoania Turobinie. Królestie Polskim. Zgodnie po Bogdan Syska 49

52 Marii pod redakcj? FORNAL KULTURA, TRADYCJA I?YCIE CODZIENNE?YDÓW Cy mo?emy si? jesce cego? doiedk?! W amojskich casopismach pojaiaj? si? co jaki? cas materia?y dotyc?ce amieskuj?cych na terenie Zamojscyny mniejso?ci narodoych, decydoanej chyba jednak i?kso?ci dotyc?ce?ydó. W ostatnim casie "moda" na judaika jakby si? mog?a. Na peno p?yn??y na to c?stse iyty?ydó danych mieska?có Zamojscyny, ich potomkó, ludi ainteresoanych miejscami, gdie po?ród tysi?cy innych, gin?? kto? rodiny, najomy, pryjaciel. Wydaa?oby si?,?e miasto spe?ni ich ocekiania obacenia jak naji?ksej ilo?ci miejsc prypominaj?cych codienne?ycie, domy modlit, cmentare. Myli si? ten, kto s?di, i? tak jest. Nasa ieda ogranica si? do kilku informacji o synagogach, które i?kso?ci tylko o nay s? synagogami, cmentarach, które casem lepiej pomin??, aby nie epsu? ra?e?, jakie maj? pryjedni po obejreniu abytkó polecanych pre preodniki. Nie potrafimy niejednokrotnie poiedie? o yk?ych codiennych stosunkach, panuj?cych mi?dy Polakami i?ydami. Nadal iele jest miejsc, które s? agadk? dla odiedaj?cych, lub brak o nich sersych informacji. Brak preodnika, który poproadi?by po interesuj?cych miejscach, a jednoce?nie uupe?ni? ied? o nich. W ubieg?ym roku student re?yserii ceskiej Pragi pryjecha? na Zamojscyn?, aby pona? miejsca opisane pre Singera. Mo?e krótce robi o nich mm. By? mo?e. W casie sojego pobytu nie móg? nale?? materia?ó i kogo?, kto pos?u?y?by a preodnika i informatora... Poostaje mie? nadiej?,?e docekamy si? opraconia, które aspokoi pryjednych, a tak?e systkich miejscoych "ciekaskich", g?odnych iedy o penych miejscach i faktach. Zanim to nast?pi jest mo?lio?? dielenia si? Zamojskim Kartalniku noymi informacjami i ciekaostkami nie publikoanymi a godnymi ponania. Mo?e obok ciekaostek diediny archeologii, historii stuki, cy ydare? kulturalnych ZKK "pryjm? si?" judaika. Nie chodi tu ocyi?cie o kolejne potaranie nanych ju? informacji. S? obok nas ludie, który mog? iele informacji posery? i mam nadiej?,?e ka?dy numer Kartalnika bogaci nas? ied? o judaikach o noe fakty. 50

53 Jest niech Na Zamojscy?nie jest kilka miejscoo?ci, których pred n ojn??iato??ydi stanoili praie po?o?, a niekiedy i?kso?? mieska?có. Obecnie ci, który pretrali ojn?, ich rodiny, tor? gminy Polsce lub resaj? si? iomkostach a granic?. Taki i?ek danych mieska?có Scebresyna istnieje Iraelu i utrymuje sta?e kontakty miastem. Oocuj? one niekiedy, cy to jak?? sum? pieni?dy prenacon? na utrymanie miejsc pmi?tek kultury?ydoskiej, cy te? noymi faktami pres?o?ci, bogacaj?cymi nas? dotychcaso? ied?. W 1984 r. Iraelu osta?a ydana Ksi??ka Pami?ci Gminy Scebresyn"... Jest to praca bioroa, aieraj?ca spomnienia osób pochod?cych e Scebresyna i okolic,?asca okresu predojennego, n ojny?iatoej, casem dalsej pres?o?ci, osób.. których iele unikn??o?mierci oboach ag?ady. Ksi??ka sk?ada si? kilku c??ci. Ka? da mói o innej sfere?ycia. i?c tu rodia? mói?cy o trybie?ycia rodinach?ydoskich, sfere religii, miejscach legendarnych i tajemnicych, postaciach, które odegra?y jak?? rol? mie?cie i in. Jest tak?e fragment "Diennikó" dra KIukoskiego, mói?cy o danym Scebresynie ora iele innych, ciekaych materia?ó, rónie? t?umace? fragmentó du?ych opracoa? ju? nam nanych. W jednym rodia?ó najdujemy opisy synagogi scebreskiej poalaj? ce odtory? jej dany ygl?d, innym omóiono a?ne i ciekae nagrobki na cmentaru. Teksty bogacone s? unikalnymi fotografiami. Materia?y ebra? i pomoc? kilku osób yda? Efraim Farber. dany mieskaniec Scebresyna, ci?? utrymuj?cy bliskie kontakty miastem i maj?cy tu pryj ació?. W Scebresynie s? da egem pl a re "Ksi?gi" niestety napisanej jidis. Od casu do casu E. Farber prysy?a t?umacenie kilku fragmentó. Niektóre nich yja?niaj? tajemnice, roi?uj? agadki i?ane niektórymi miejscami mie?cie. Prytacamy di? da fragmenty yja?niaj?ce jedn? spomnie?. Pierse agadek cmentara, jest autorsta Mendla Farbera, ojca Efraima Gest to historia prekayana rodinie od pokole?), drugie prybli?a nam ygl?d Scebresyna spred ojny... Pry ej?ciu na scebreski cmentar i piersa macea po leej stronie stoi mi?dy doma d?bami. D?b pry maceie rorós? si? pre lata cisn?? mace? g??boko pod iemi?. Litery s? c??cioo amaane, dlatego te? ci??ko jest co? odcyta?. Macea ta nale?y do s?ynnego cadyka Slomo, nayanego te? "dobrodusnym", który mar? 1840 r. Opoiadano o nim,?e s?dny die? (JomKipur), kiedy syscy m??cy?ni i kobiety byli Bo? nicy, chodi? on okó??ydoskich mieska? i prys?uchia? si?, cy dieci nie p?ac?. W t? s?dn? noc, kiedy matki ostaia?y ma?e dieci pod opiek? starsych, dieci c?sto p?aka?y. Wócas cadyk Slomo prychodi? i ielk? mi?o?ci? je uspokaja?. Obok tej macey mi?dy starymi maceami (obecnie ogrodone p?otem pryp. aut.), jest pochoana matka ijej siedmioro dieci, pochodenia kap?a?skiego. ljulno?? iery?a,?e ostali oni straceni pre band? Chmielnickiego imi? jego b?die prekl?te"..jest ima, ca?e miastecko pokryte?niego? pieryn?. Niedaleko od mostu nad rek? Kiepr najduje si? chasydki dom Rodinó. Stary dom podiuraionym dachem gontó. Niektóre okna pochylone s? g??boko ku iemi e staro?ci. 51

54 Lesek Ale tera jest i11uj, dom ygl?da?i?tecnie, bo?nieg akry?systko bia?ym kitlem. Z 11UJ?ych okien pochylonych ku iemi,?iec? porannej mgle dopalaj?ce si? plomienie?iec. Pre miastecko ronosi si? spó?niony glos modl?cego. Zima pres?aby pre Scebresyn jak systkie imy, ale do miastecka a?droa? bedomny?óc?ga, bieraj?c y ja?mu?n?. Podaje si? jako.rodsinsk: hasyd", ulokoa? si? rodi?skim domu, a piecem. Poiedia?,?e s?ysa? o ka?cy?skiej jaskini, pre któr? droga proadi do Ziemi Obiecanej. Chce t? drog? doj?? do Iraela". Ka?dy, kto na pro? l Singera, móg? by niejednokrotnie nale?? "Ksi?de" opisy, sceny, bli?one do tych jego poie?ci, których akcja tocy si? miejscoo?ciach o bliskich nam naach. Tymi doma fragmentami ropocynamy druk materia?ó, nie tylko o Scebresynie i nie tylko spomnienia, ale rónie? opracoania, które ci?? postaj?, a nie ase docieraj? do sersego odbiorcy. oprac. fragm. "Ksi?gi" Ma?a Fornal Kasyca Macea cadyka Slomo na cmentaru Scebresynie fot. L. Kasyca 52

55 i stierdi? Tadeus 45 lat ORKIESTRY D?TEJ ZAMOJSKICH FABRYK MEBLI dok?adnie Cho? trudno penie to uiery?, ale?a ak?ado? orkiestr? d?t?. Muycnym graj? u sob? ju? od 45 lat. Ich dyrygent, bakcylem arai? ich Jan Wojnoski, pod kieronik i dobry duch jednej osobie, którego batut? poostali do 1962 roku. apytany o prybli?on? cho?by licb? Potem pracoali Orkiestr? kolejno koncertó, jakie "dali" pre te systkie Bryk, Jan Pa?ka, Jóef Jabrasko, lata "Nigdy nie proadili? Aleksander Mulaa. my tego typu buchalterii. Ale pros? W 1992 roku dyrygentur? obj?? Rysard spróboa? premno?y? 20 pre 45. De to Gryciak, który o soich podopiec b?die?" nych poiada,?e s? jedn? najlepsych Wy?sa matematyka my?l? sobie orkiestr ojeódtie. Doód? rachuj?. Rachuj? i stierdam Na Mi?dyojeódkim Pregl?die 900. Orkiestr D?tych Bi?goraj '95 aj?li ypada ypata?. sej kategorii pierse miejsce, "prubijaj?c" Du?o to cy ma?o Pytanie jest jednak gatunku retorycnych, nie byle jak? konkurencj?. bo, jak yk?o si? tierdi?, lic? si? I cho? instrumenty nie s? ju? "piersej fakty. A fakty s? takie,?e naj? ich m?odo?ci", orkiestranci ci?? potra syscy. Opatryli si? ju? i os?uchali, cho? fi? ygra? na nich to, co potrafi? tylko o nureniu publicno?ci nie mo?e by? nielicni. Lesek Wojnaroski, na pryk?ad, moy. do perfekcji y?icy? polk? "We Graj? ci?? na urocysto?ciach pa?stoych, so?y mi?", któr?, nie sc?d?c p?uc, gra festynach, jubileusach i koncer na tubie. Repertuar espo?u jest rest? tach. Id? rytm granego pre si? marsa, bogaty i nad podi ró?norodny. Od a ich ielone mundury dreiary "Ta?ca?gierskiego" Brahmsa po "We racaj? posechn? so?ego ie?niaka" Jóefa Prytu?y. by tak ruc uag?. Tak asoby Orkiestry okre?li? mo?na A ac??o si? upe?nie nieinnie. naji?ksym skrócie. Zacnemu jubilatoi W 1950 roku, im?, grupa 20tu praconikó ypada i?c?ycy? kolejnych ta Zamojskich Fabryk Mebli a?o?y kich rocnic. Joanna Bia?ek S3

56 im Janus nie 20 lat Zespo?u Ta?ca Ludoego "ZIEMIA ZAMOJSKA" Zespó? Ta?ca Ludoego Ziemi Za' mojskiej pry Zamojskich Fabrykach Mebli posta? grudniu 1975 r. Wtedy u sego poc?tku nany by? pod na? "Dreiar". Rych?o do m?odych praconikó fabryki stanoi?cych tron grupy ac?li do??ca? ucnioie ielu amojskich skó??rednich. Ich pasj? dia?ania umiej?tnie potrafi?a pokieroa? Zofia Wik:toroic ybitna osoboo?? amatorskiego ruchu artystycnego. Ona to pry spó?udiale Jerego D?bka i innych muykó podj??a si? trudnego die?a prygotoania piersych uk?adó tanecnych od strony scenicnej i choreograficnej. Praca by?a?mudna, cho? na jej ymierne efekty nie treba by?o d?ugo ceka?. W 1976 r. espó? yró?niono n miejscem na Pregl?die Dorobku Kulturalnego Zamojscyny, aju? 1978 r. uhonoroany osta? I? nagrod? na Ogólnopolskim Pregl?die Zespo?ó Tanecnych i?pieacych bran?y le?nodrenej. Jurory docenili kunst artystycny decydoa?y si? yrai? a?ade god? na pierse yjady agranicne Zespo?u do Cechos?oacji i NRD. Rok pó?niej choreografem i kieronikiem artystycnym espo?u osta? pracuj?cy poc?tkoo pod cujnym okiem p. Wik:toroic Fik: ychoanek Zespo?u Ta?ca Ludoego UMCS Lublinie. Za cel nacelny ra sefem muycnym Edar koreniami idea?: postaili sobie dem Adamcukiem preentoanie folkloru regionu amojskiego. Zrekonstruoane a spra? nikliych bada? etnograficnych ta?ce i melodie odchod?ce ju? niepami?? mog?y tera poróci?, by radoa? publicno?? na rolicnych koncertach kraju i poa jego granicami. Cym jest taki Zespó? i cym okupione byaj? barne idoiska, najlepiej ied? ci, który die? die??ic? nad ka?dym ruchem, ka?dym gestem. Oni ied? najlepiej, co onacaj? pred?u?aj?ce si? niesko?cono?? próby, jak jak smakuje dokuca m?cenie ale i sukces, gdy sala pe?na po bregi i publicno?? nie sc?di yraó unania. Si?gnijmy po licby: 20 lat ZTL Ziemi Zamojskiej to: sta?y 4Oosoboy espó? ponad 400 koncertó 13 yjadó agranicnych do 5ciu krajó ponad 20 i?anych Zespole ma??e?st. Widó, który pre te systkie lata podiiali amojskich tancery i?pieakó sposób licy?. Wielkie s?oa unania nale?? si? Zamojskim Fabrykom Mebli, które jako jedyny ak?ad produkcyjny regionie nie reygnuje e sojej dia?alno?ci kulturalnej realiuj?c doskona?y si?gaj?cy antycnych casó docere, moere, delectare. Joanna Bia?ek 54

57 15 lat Klubu Ta?ca Toaryskiego CONTRA Pasja i entujam nadaj? sens naet malutkim d??eniom. Porrafi? arai?, spraiaj?,?e drobne inicjatyy traj? latami. 15 lat temu trydiestka amo?cian postanoi?a,?e postanie ich mie?cie klub ta?ca toaryskiego, którym sympatycy i mi?o?nicy tej formy ruchu b?d? mogli realioa? soje d??enia. Opieku?ce skryd?a WDKu poala?y nie tylko na staianie piersych krokó na parkiecie, ale tak?e na sybkie dia?anie maj?ce na celu popularyacj? ta?ca. Ka?dy miesi?c i rok podobny by? do poprednich. W a?o?eniach ase lepsy, poniea? dla tancery nieykle a?ne jest doskonalenie umiej?tno?ci. Chocia? taniec dla ielu jest ucieck? od recyisto?ci, r?di si? jednak jej realiami Pomimo ielu mian, trendó "Contra" nadal skupia rese afascynoanych ide? klubu m?odych ludi. W okresie 15 lat Klub organioa? 17 turniejó ta?ca toaryskiego o ogólnopolskim charaktere. Poc?tkoo pod na? Zamojskie Konfrontacje Tanecne, pó?niej nane jako Ogólnopolskie Turnieje Ta?ca. Pre kluboe seregi prein??o si? ponad 300 osób, których iele ta?cem i?a?o soje dalse losy.?ucja Wso?a, Andrej Juscak, Aleksandra Zapa?a, Andrej Miciu?a, dobyaj?cy "Contre" umiej?tno?ci tanecne, disiaj pracuj? jako instruktory. Opiekunami i instruktorami klubu byli doje?d?aj?cy Lublina Marian B?ascyk ( ), Jery Olescy?ski ( ) i od 1989 r. Janus Myka,?? "d(?? J?'??? mieskaj?cy od trech lat Zamo?ciu i trenuj?cy pary do tej pory. Od 1980 r. Klub "Contra" ychoa? diesi?tki sklasyfikoanych par tanecnych,?ród nich 6 najlepsych amojskich par: 5 klasy B i jedna klasy A. Tancere "Contry" ta?cyli na ponad 300 turniejach ta?ca, repreentuj?c klub i Zamo?? na parkietach ca?ej Polski i poa jej granicami. Disiaj "Contra" nale?y do?cis?ej co?óki klubó tanecnych okr?gu lubelskiego i nana jest niemal ca?ym kraju. W roku jubileusoym jej pary ucestnicy?y 25 turniejach ta?ca, m.in.:?odi, Krakoie, Gliicach, Bydgoscy, Ciechanoie, Warsaie, Radomiu, Che?mie, Lublinie. 15 ray ta?cy?y fina?ach, 14krotnie staj?c na podium, cego a? 7 ray na najy?sym miejscu. Wielokrotnie komisja s?diska turniejó, unaj?c ysoki poiom par, nadaa?a im y?se klasy tanecne. Zostatnich Mistrost Okr?gu które odby?y si? Lublinie, na których ryalioa?y pary 17 klubó, tancere "Contry" pryie?li do Zamo?cia da medale: srebrny i br?oy. Umiej?tno?ci tanecne par podiiane by?y tak?e podcas 12 okolicno?cioych impre organioanych pre kluby, sko?y i ak?ady pracy, u?ietnianych pokaami ta?ca toaryskiego. Pi?tnasta ju? rocnica utorenia klubu?iadcy o niegasn?cej popularno?ci tej formy ta?ca. Disiaj "Contra" to 16 par, które??cy pasja, entujam i pradia mi?o?? do ta?ca. Janus Myka ss

58 bo ale tak 10 lat Zespo?u Pie?ni i Ta?ca "ZAMOJSZCZYZNA" Koroodem rota?conym podraiamy Ci? pi?kna nasa Zamojscyno, s?ai?c imi? te. Tobie serc gor?cy p?omie?, rado?? m?odych dni. Ziemio ojcó nasych?yj pokoju,?yj! poitali s? publicno??, uk?on sk?adaj?c iemi rodinnej, 29 grudnia ub. roku, dniu, kiedy?i?toali lot? rocnic? urodin. Do koncertu galoego prygotoali si? starannie, ybieraj?c repertuaru to, co najlepse. By?y ta?ce spod Zamo?cia, Bi?goraja i Lublina, od ucha agrali Górale spod samiu?kich Tater i pradii praie Krakoiacy. By? i kujaiak: oberkiem, który tak: bardo podoba? si? Resoie na Ogólnopolskim Pregl?die Ta?có Narodoych "Oberek '95",?e jurory nie mieli s?ó unania. S?ó unania nie mia?a te? ierna espo?oi amojska publicno??, któr? ostatecnie podera? krese? maur u?a?ski Ten ta?cono strojach epoki Ksi?sta Warsaskiego, b?ysc?cymi lampasami i traskaj?cymi obcasami W?ród espo?ó obchod?cych grudniu se jubileuse, "Zamojscyna" o niej moa jest najm?odsym, diesi?cioletnim ledie oseskiem. Mo?e i najm?odsym stierd? niektóry ju? unanych a repreentacyjny espó? pie?ni i ta?ca ojeódta amojskiego. Wyró?nienie to istocie ielkie, ale i pe?ni as?u?one. Wiele boiem casu up?yn??o od chili, gdy grupka kilkunastu m?odych ludi,?a?ciym sobie temperamentem, ropocyna?a prace nad piersymi uk?adami tanecnymi Z up?yem lat nieielka grupka yst?puj?ca poc?tkoo pod na? "Gaik", roros?a si? do ponad stu osób. W ci?gu lociu tylko lat do?a?a "alicy?" ponad 200 yst?pó kraju i a granic?. sojej pani choreograf Jolancie KalinoskiejObst?pieaj?:.Nasa pani Jola c?sto na nas krycy. By?my dla Was tutaj?adnie ata?cyli" I jest tym penie du?o prady. A tego, kto chcia?by o tym si? prekona? aprasamy go?cinne progi WDKu. Pono? espole jest miejsce dla ka? dego. Joanna Bia?ek 56

59 20 lat Oddia?u Stoarysenia Tó rcó Ludoych 20 lat obchodi? Zamojski Oddia? Stoarysenia Tórcó Ludoych. STL skupia 50 malary, blisko osób re?biary, garncary, muykó,?pieakó i plastykó obr?doych. Du?? i aktyn? tórco grup? stanoi? poeci. Jubileus by? okaj? do aakcentoania roli i miejsca tórco?ci ludoej?yciu kulturalnym Zamojscyny Z okaji jubileusu Oddia?u odby? si? urocysty Zjad, podcas którego otarta osta?a WDK, prygotoana pre Mueum Wsi Lubelskiej i Wojeódki Dom Kultury Lublinie, ystaa "Ch?opscy pisare Lubelscyny". Ekspoycja preentoa?a syletki i tórco?? Stanis?aa Bucy?skiego, Mariana Karcmarcyka, W?adys?aa Kocota, Alfredy Magdiak, W?adys?aa Sitkoskiego i Kaimiery Wi?nieskiej. Dieje amojskiego STL,jego dokonania ora dorobek tórcy naj ybitniejsych nasych artystó ludoych scegó?oo omaia okolicno?cioym ydanictie,,20 lat Oddia?u STL Zamo?ciu" Edard Francisek Cimek. Wystaa "Ch?opscy pisare Lubelscyny" Fot. A. Sumoski 57

60 ?o?niera to W DZIEDZICTWO ZIEMI Pod koniec ubieg?ego roku amojskie biory regionalne bogaci?y si? o die kolejne publikacje. S?' nimi: "W tkhjoyc/r?arllllc/r" W?adys?aa Sitkoskiego e Ziery?ca ora,,dud matki" Kaimiery Wi?nieskiej Hrubiesoa. Obie te ksi??ki yda?o Stoarysenie Tórcó Ludoych serii "Diedicto", a sfmansoa?o je Ministersto Kultury i Stuki; obie opracoa? i st?pem opatry? Donat Nieiadomski. " diejoych?arnach" to kolejny, carty ju? tomik poetycki W?adys?aa Sitkoskiego. Poet? tego iele ray preentoali?my na?amach ZKK. Ostatni jego tomik aiera y??cnie liryki ostatnich lat. Tematycnie diel? si? one jakby na da nurty. Piersy?iat dieci?sta poety, Wo?y?; drugi to Rotoce i Zieryniec. Die "ma?e ojcyny", którym poeta poostaje iemy pre ca?e soje tórce?ycie. Po ra piersy osta?y ebrane i apreentoane ierse" o?y?skie". Poeta spomina nich soje dieci?sto, ojca Pi?sudskiego, ysiedlenie rodinnej ioski ("prysli noc ciemn? i mro?n?'') a rescie spojrenie na te ydarenia po latach:.by?em tam na iemi sojej nie nala?em nic co by/o moje" ("by?em tam"). W nurcie spó?cesnym, ierynieckim, na uag? as?uguj? ierse rodinne dedykoane matce i nukom. Jest te? sporo iersy po?i?conych si danej.. i obecnej, jej obr?doo?ci i tradycjom, porom roku od Wielkanocy po Kol?d?. W kilku iersach poeta precistaia ie? dan?, si spó?cesnej porónaniu tym pregrya ta ostatnia, której: "p?kaj? s?siedkie", "ucich?y sojskie dysputy umilk?y?piey", "prygasa serce c?oiece", cho? "ekran ibie"..poeta Rotoca" tej krainie po?i?ci? tak?e kilka iersy (,,N a moim Rotocu",.Na to?i?toanie'')nie abrak?o te? utoró dedykoanych poetom ludoym: Stanis?aoi Bucy?skiemu, Janoi Pockoi i in. Tomik "W diejoych?arnach" jest sumie do?? nostalgicny, musaj?cy do adumy nad premijaniem casu ora uik?aniem ludkich losó trybach HISTORll. Jest to spojrenie c?oieka, który du?o pre?y? i idia?, a di? achouje peien dystans i na soje?ycie patry jakby boku, pogodony ju? nieuchronno?ci? losu. Tomik uupe?nia dodatek e dj?ciami rodinnymi poety od Wo?ynia a? po ostatnie lata. 58

61 Kaimier? Wi?niesk? namy prede systkim jej iersy publikoanych licnych antologiach i trech tomikach gu), Podaje legendy o postaniu Hrubiesoa i S?a?cina. Zapisa?a te? apami? tane dieci?sta teksty sopki bo?ona.. poetyckich, a tak?e (cho? mniej) Tomik jej rodenioej i "herodó". Mog? one s?uycinanek, paj?kó, pisanek.?y? jako gotoe scenariuse espo?om.duch matki" to: kol?dnicym. spomnienia poetki, Podobnie jak tomiku W. Sitkos legendy i podania okolic Hrubiesoa, obr?doe teksty dramaturgicne. K. Wi?nieska, która ca?e soje?ycie mieska?a S?a?cinie (di? dielnica Hrubiesoa), spomina dieci?sto, apami?tane abay i obr?dy, opoie?ci ojca. Praie topograficnie opisuje niektóre fragmenty danego Hrubiesoa (np. opoiadanie o t. Koackim Ro kiego, tak i tu, najduje si? dodatek e dj?ciami ró?nych okresó?ycia poetki, a tak?e danego Hrubiesoa. Tomik.Duch matki" jest mocno osadony hrubiesoskich realiach i tradycji lokalnej. Nic i?c dinego,?e dodatkoo spar?o go finansoo Toarysto Regionalne Hrubiesoskie. Oba te tomiki inny nale?? si? ka? dych amojskich biorach regionalnych. Halina Górska W. Sitkoski K. Wi?nieska "W diejoych?arnach", Lublin 1994 s dj?cia. "Duch matki", Lublin 1995, s dj?cia. PIERWSZY ZAMOJSKI KOMPAKT Nie?tpliie jednym a?niejsych tu inauguracyjnego Zamojskich Dni Muyki dla Orkiestry W?o?cia?skiej im. K. Namys?oskiego ydareniem roku utoró abytkoych Karola Namys 1994 r. Na p?ycie najduje si? tak?e by?o nagranie i ydanie piersej p?yty?oskiego:,,hejna? Staroamojski", kompaktoej "Pryb?d? nam". "Mars urocysty" nr 2, "Modlita", Zarejestroano na niej muyk? religijn?, "Godinki" lubelskiego kompoy cenie Wie?ycy Jasnogórskiej", "Dobra "Giado aranna", "Kantatana po?i? tora W?odimiera D?bskiego. Utór noc Ci Panno?i?ta", a tak?e 2 c??ci specjalnie skomponoany osta? dla Orkiestry W?o?cia?skiej a abytkoej diei?tnastoiecnej Msy dedykoany J.E. do NMP Wojciecha S?ocy?skiego ks. Biskupoi Janoi?rutie. (Graduale i Offertorium). Wykonacami Praykonanie "Godinek" udia?em utoró najduj?cych si? na tej p?ycie s?: kompoytora odby?o si? podcas koncer Polska Orkiestra W?o?cia?ska im. Karo 59

62 re?, jakie staia pred sob? espó? Orkiestry popularyacji polskiej muyki ludoej ora utralaniu sojego dorobku dla prys?ych pokole?.,,pryb?d? nam" Anna Gruskieic ykonacy: Polska Orkiestra W?o?cia?ska im. K. Namys?oskiego, dyr. Jóef Prytula. Chór "Reonans", kier. Alicja Saturska. Soli?ci: Danuta Hajduk sopran Wies?aa GrabekWo? la Namys?oskiego Zamo?ciu i Chór "Reonans" Wojeódkiego Domu Kultury Zamo?ciu. Jest to kolejny krok realiacji amie meosopran, Jacek Kryskoski tenor Jacek Gresta bas, produkcja d?i?ku: Studio HENDRIX Radio Lublin 95. druk: Oficyna Wydanica OSTOJA. TEA TR ZIEMI ZAMOJSKIEJ Posta? pod koniec 1944 r. Mimo trudnych arunkó (brak lokalu, skromne honoraria) ci?gu 4 lat prygotoa? oko?o 20 premier, g?ónie re?yserii Haliny Rogi?skiej (13 premier) ora Ces?aa Skarbka Autorem nieradko oryginalnych dekoracji by? Wac?a Ukleja. Pre d?u?sy cas kieroa?a teatrem Teodoja SkoniecnaCerska, predojenna?pieacka operoa. Wystaiano m.in. "Balladyn?" J. S?oackiego, "Warsaiank?" S. Wyspia?skiego, "Moralno?? pani Dulskiej" G. Zapolskiej,,,?luby panie?skie" i,,damy i huary" A. Fredry, "Matk?" i "Adokata i ró?e" J. Saniaskiego, "Sc??cie Frania" W. Pery?skiego, "Dom otarty" M. Ba?uckiego. Spektakle te grane rónie? poa Zamo? ciem ciesy?y si? unaniem publicno?ci Teatr Ziemi Zamojskiej reaktyoany osta? 1953 r. Z braku miejsca na próby, nie dos?o do premiery "Pana J oialskiego" A. Fredry i nast?pnego roku espó? po ra kolejny aiesi? s? dia?alno??. W lutym 1959 r. pod kieronictem 60

63 Teatr Ziemi Zamojskiej predstaieniu "Pan nacelnik to ja" (ok r.). Fot. Adam Klimek, repr. H. Skutnik (e bioró Mueum Okr?goego) C. Skarbka Teatr Ziemi Zamojskiej pononie ropoc?? próby i po 13 latach jesce ra ystai? "Balladyn?" re?yserii H. Rogi?skiej. Po ra ostatni noiono dia?alno?? jesieni? 1961 r. Predstaiono kolejno: "Karcm? pod CarnYJ:Il W?sem" J. Brosenica (1962) i "Zo?niera i bohatera" G. Shaa (1962) re?yserii Waldemara Zakreskiego, "Ostatni? serenad?" A. Wydry?skiego (1963) i "Koleg?" J. Simmla (1963) re?yserii Aleksandra Aleksego (ten ybitny lubelski aktor "Kolede" gra? go?cinnie g?ón? rol?). "Pana Tardoskiego" I. Scepa?skiej (1965), "Car munduru" Ces?aa Bryknera.. W latach teatr yst?pi? 20 ray, potem graj?c prearue ma?ych miejscoo?ciach (predostatni? stuk? 15tu, ostatni? 19tu). Premiera "Caru munduru" odby?a si? S?siadce. Do espo?u nale?a?o ykle 2030 osób (196811). Teatr Ziemi Zamojskiej korysta? 2 pokoi Poiatoym Domu Kultury, a próby odbya? kinie "Styloy" po seansach filmoych (od god. 22). W ostatnim okresie Teatrem Ziemi Zamojskiej kieroa?a Irena Siedlecka. Sporadycne, skromne dotacje, nieprychylna atmosfera (PDK) pry?piesy?y upadek tego as?u?onego dla miasta teatru. TOWARZYSTWO SPIEW ACZE "LUTNIA" Posta?o 2 lipca 1926 r. udia?em 20 osób pochod?cych g?ónie kr?gó remie?lnicych. Za?o?ycielem i kieronikiem "Lutni" by? Jan Ogórkieic. K.oncert inauguracyjny odby? si? 21.Xl1926 r. okaji ods?oni?ciua Warsaie pomnika Chopina. Poc?tkoo by? to chór miesany, nast?pnie po okresie stagnacji (1929) m?ski, a od 1935 r. miesany 4g?osoy ( 1938 r. licy? 48 osób). Krótko pry "Lutni" dia?a sekcja teatralna (ystaiano "Jase?ka"). Toarysto bra?o udia? e systkich y?niejsych urocysto?ciach mie?cie. 61

64 Opróc koncertó preentoa?o si? porankach muycnych, iecorach pie?ni (yst?pi?o m.in. Kolegiacie ybitnym kompoytorem Feliksem Nooiejskim), cies?c si? du?? popularno?ci?'?ród amo?cian. Preferoano repertuar polski Poiom artystycny "Lutni" by? as?ug? dyrygenta Stanis?aa Zdrojeskiego, a tak?e pracuj?cych Chórem K. Tchóreskiego, R Kukleica i M. Noackiego. Toarysto istnia?o do 1939 r. Zachoa?a si? "Ksi?ga Pami?tkoa Lutni" ( pryatnym posiadaniu). Pred jej postaniem dia?a? te? 1921 r. Chór m?ski o tej samej naie a?o?ony pre Stanis?aa Sola?. Aoclrej opracoa?: K?diora ROK W GALERII FOTOGRAFII Spotkanie fotografi? 1995 r. ropoc??y,,spotkania" amojskiego autora Andreja B?ka, od 1972 r. c?onka ZTF, a od 1987 tak?e ZPAF, najch?tniej fotografuj?cego peja?. W galerii apreentoa? tym raem,,notatki podró?y po?iecie", notatki, których rejestroa? ludkie tore: u?miechni?te cho? c?? ciej poa?ne, refleksyjne. Kolejna ekspoycja to "Fotografia analitycma" autorsta Aleksandra Salija, tórcy Ostroca?i?tokryskiego. By?a to fotografia ymagaj?ca od odbiorcy umiej?tno?ci nikliej analiyobrau. Autor poornie banalnych kadrach raca? uag? na jaiska strukturaliuj?ce g?ónie?iat?o i cie?. W marcu "pryby?y" do ratusoej galerii prace Pa?a Pierici?skiego Kielc. Jego dj?cia preentuj?ce Rotoca?ski Park Narodoy posta?y ramach fotograficnych dia?a? na terenie Rotoca ora afascynoania si? dreami, si?? pni po??con? delikatno?ci? listoia. Sta?o??, mienno??, statycno?? i ruchlio?? stara? si? Pier?ci?ski anotoa? na p?ascy?nie carno bia?ego obrau. I anotoa? to spaniale. Inn? upe?nie fotografi? krajobrao? aprentoa? kietniu Henryk Piecul "Bary ulkanu Etna". To opoie?? o tym ulkanie i jego okolicy. Ale opoie?? kreacyjna, ynikaj?ca osobistego, niera intymnego pre?ycia, refleksji nad urod? natury i jej degradacj? pre c?oieka. Rónie? majoa ekspoycja po?i? cona by?a peja?oi Warsaski artysta Tadeus Sumi?ski to prede systkim mistr krajobrau, którym dominuje niebo ca?ym bogactem architektury chmur. Nigdy nie s? one tematem samym sobie, ase funkcjonuj? " krajobraie". I to jest?a?nie charakterystycne dla carnobia?ej tórco?ci Sumi?skiego. Ceriec i lipiec to okres tradycyjnej ekspoycji plastyki dieci?cej, b?d?cej 62

65 plonem pi?tego ju?, ogólnopolskiego konkursu dla dieci i m?odie?y niepe?nospranej pt.,$iat moich mare?_". Wspania?a, ielobarna i ielotematycna ekspoycja malarsta, grafiki i re? by m?odych tórcó. Wkrótce potem og??da? mo?na by?o,,kamiedd? symfoai? Loa", autorsta Georga Borysoskiego Ukrainy. By?y to uroklie dj?cia loskich au?kó pokaanych konencji kontrastoych obraó carnobia?ych. Obraó rysoanych mrocnym?iat?omierem i uj? tych carne t?o, co podkre?la?o sposób nakomity nastrój starego Loa. Wycua?o si? tu jaki? smutek., nostalgi?. Cy?by reultat polskiego rodoodu autora? Prypadaj?ce e re?niu Dni?iatoego Diedicta UNESCO by?y okaj? do preentacji archialnej ystay prac Fryderyka Kremsera ( ) atytu?oanej "Zamo?? 1971". Ekspoycji tej toarysy?y prace ucnió PLSP, b?d? ce re?bami technice terakotoej, a obrauj?ce.spo?ecno?? amojsk?". Kolejna ekspoycja to,$i?tynie dreniane Zamojscyny" fotografiach Stanis?aa Or?oskiego. Wystaa ta a inauguroa?a ogólnopolsk? sesj? populamonauko?, któr? organioa? amojski oddia? PrL okaji 1(lOlecia postania tego toarysta. "ARTECO '94" to listopadoa preentacja c??ci fotograficnej plonu VII Mi?dynarodoego Pleneru FotograficnoPlastycnego BuskuZdroju, organioanego pre Okr?g?i?tokryski ZPAF. By? to spania?y pregl?d ró?nego spojrenia tórcó na krajobra Ponidia. Rok 1995 amkn??a ekspoycja barnych prac Krystyny Ma?goraty Do?oskiej Warsay. Jej "Impresja" to nieyk?y?iat, którego c?sto nie dostregamy, lub nie chcemy dostrega?. Autorka musa do bli?enia si? ku kiatom, astanoienia si? nad nieyk?o?ci? i ukrytymi alorami natury. Miejmy nadiej?,?a nast?pny rok pryniesie rónie? iele ciekaych ekspoycji stuki fotogram, rónie? autoró amojskich. Wsak 1996 roku prypada 35 rocnica urodin Zamojskiego Toarysta Fotograficnego. Stanis?a Or?oski 63

66 Rok 1995 mamy ju? a sob?. Jaki by? dla amojskiej filatelistyki? Generalnie rec bior?c mo?na poiedie?,?e by? to rok dobry. Po ra piersy od kilku lat uda?o si? ahamoa? ga?tony spadek licby kó? i ich c?onkó. Mimo to nadal jeste?my najmniejsym licebnie Okr? giem kraju. Do poytynych jaisk nale?y alicy? fakt, i? i?ksy?a si? licba ystacó, który brali udia? ielu ekspoycjach na terenie kraju, dobyaj?c ysokie yró?nienia. Pan W?adys?a Zieli?ski Oscoa na Krajoej Wystaie Filatelistycnej Opolu osta? nagrodony a sój eksponat "Pod Toj? Obron?" dyplomem rande medalu po?acanego, co jest najy?sym ubieg?orocnym laurem?ród ystacó amojskich. Na tej samej ystaie medal posrebrany uyska? p. Andrej Kudlicki Tomasoa Lubelskiego a eksponat "Aposto? Pielgrym pokoju". Je?li doda? do tego bardo dobre yniki nasych ystacó osobach kol.kol. Romana Zarotniaka, W?adys?aa Zieli?skiego, Iydora Wi?nieskiego na Okr?goej Wystaie Filatelistycnej "Drogi do Niepodleg?o?ci", a tak?e sukcesy jedynego tej chili ystacy m?odie?oego Bartka Kudlickiego Tomasoa Lubelskiego na KW.F. BYDGOSZCZ '95 i spomnia I nejju?o.w.f. "Drogi do Niepodleg?o?ci" oka?e si?,?e s? to naji?kse, jak dotychcas, sukcesy amojskich ystacó od poc?tku istnienia Okr?gu. Nase rejestry obejmuj? 12 ystacó, który posiadaj? 21 eksponató ystaoych. Tak?e organiacji ysta nie by? to rok najgorsy, cho? mo?e nie tak dobry, jak rok Obok g?ónej imprey organioanej okaji 75 rocnicy yci?skiej bity pod Komaroem i Mi?dynarodoego Roku Katy?skiego, jak? by?a Okr?goa Wystaa Filatelistycna "Drogi do Niepodleg?o?ci", organioano iele ystao charaktere lokalnym g?ónie Hrubiesoiie i Tomasoie. Stosoane by? na terenie Okr?gu ctery stemple okolicno?cioe: 2OIecie Zamojskiego Lata Teatralnego, 5OIecie Pa?stoego Liceum Stuk Plastycnych Zamo?ciu, Drogi do Niepodleg?o?ci ( ierunkiem Matki Boskiej Katy?skiej), 75 rocnica bity pod Komaroem. Autorem tych stemplijest Roman Mucha Tomasoa Lubelskiego. Wsystkie te osi?gni?cia poalaj? iery?,?e rok bie??cy b?die dla amojskiej filatelistyki rónie dobry, a by? mo?e lepsy od popredniego. W planach Zar?d Okr?gu ma organioanie kilku ysta m.in. okaji 375 rocnicy nadania pra miejskich dla Tomasoa Lubelskiego. Mamy nadiej?,?e pojai? si? 64

67 noi ystacy i noe eksponaty,?e uda si? i?ksy? licb? kó? m?odie?oych, a tak?e utryma? dotychcaso? spó? prac? instytucjami i organiacjami kulturalnymi nasego ojeódta. W tym roku filatelistyka amojska krocy 7 rok sojej samodielnej dia?alno?ci. Oby ta licba okaa?a si? sc??lia, cego systkim filatelistom Zamojscyny?ycy Iydor Wi?llieski \ Y TA W.\ I JLA rtnsn CZ.'! IIPODLF.(;LO. CI" Koperta okolicno?cioa ok. Mi?dynarodoego Roku Katy?skiego

68 Wiera Bo?e Narodenie Stuce W grudniu Ma?ej Galerii Stuki Hrubiesoskiego Domu Kultury ogl? da? mo?na by?o ysta? pt. "Bo?e NtI1'Ddenh stuce". Ekspoycja stanoi?a plon konkursu plastycnopoetyckiego og?osonego pre HDK. W diedinie plastyki jury yró?ni?o Jacka Pasiecmego i Wies?aa Detko obydaj Zamo?cia. W diedinie literackiej najciekase prace nades?a?y Kucharska Horod?a i W?adys?aa Misiura Hrubiesoa.,,Nierecyisto??" Na IV edycj? konkursu plastycnego dla m?odie?y skolnej "Nierecyisto?? 95" nap?yn??o 147 prac 107 m?odych plastykó. W kategorii ucnió PLSP rónor?dne nagrody prynano Beacie P?k, JoaDDie Niemcuk, Bartosoi Syma?skiemu i Anecie Ster anek. W kategorii ucnió innych skó? nagrodono Piotra Winnickiego Zespo?u Skó? Mechanicnych Hrubiesoie i Monik? Kalbarcyk II LO Hrubiesoie i Piotra Malug? Zespo?u Skó? Mechanicnych Zamo?ciu. Urocyste podsumoanie konkursu i otarcie ystay preentuj?cej najlepse prace mia?o miejsce 19 grudnia 1995 r. Wojeódkim Domu Kultury, który by? organiatorem "Nierecyisto?ci". MI?DZYWOJEWÓDZKI SEJMIK W TARNOGRODZIE W XXI Mi?dyojeódkim Sejmiku Wiejskich Zespo?ó Teatralnych Tarnogrodie (34.1I.96r.) udia? i??o 10 espo?ó obr?dooteatralnych 6 ojeódt (che?mskie, lubelskie, tarnobreskie, radomskie, resoskie, amojskie). Wojeódto amojskie repreentoa?y: Zespó? Obr?doy Rudy Solskiej insceniacj? ycajó ludoych.,aduski" re?yserii Romana Grabiasa; Zespó? Teatralno Obl7?doy Bukoej idoiskiem.,na S;?tego Sce ptuul" W re?yserii Marii Jargie??o i Ireny Potockiej. Który yst?puj?cych Sejmiku espo?ó e?mie udia? impreie ogólnopolskiej (tak?e Tarnogrodie) adecyduje komisja artystycna po obejreniu systkich pregl?dó mi?dyojeódkich (pi?a, Noy S?c, Woscakoice, Stocek?ukoski). Nale?y doda?,?e gospodar Sejmiku, Tamogrodki O?rodek Kultury uhonoroany osta? a as?ugi dla edukacji i rooju ucestnicta kulture, nagrod? g?ón? Ministra Kultury i Stuki. 66

69 "?iat moich mare?" Warsaie Ha?a Eola W arsaskiej Galerii Abakus 23.x195 r. otarto I Ogólnopolsk? Wysta? Tórco?ci Artystycnej SpranychInacej pn. "?yjemy?ród as". Na ystaie eksponoano tak?e ybrane, prace realioanego pre Wojeódki Dom Kultury Zamo?ciu Konkursu dla Dieci i M?odie?y Niepe?nospranej "?iat moich mare?. Za realiacj? has?a "Terapia popre Stuk?" Da urocystym eroisa?u ystay amojski WDK Dagrodono i uhonoroano listem gratulacyjnym Marsa?ka Sejmu Jóefa Zycha. dla "Capelli al) antico" i Na xvm Ogólnopolskim Pregl?die Ucnioskich Kameralnych Zespo?ó Muyki Danej "Schola Cantorum" Kalisu (29.13.ll br.) b,pól Muyki Danej "Capella a/j atico" Z WDK, pracuj?ca pod kierunkiem Krystofa Obsta, ryaliacji 42 espo?ami aj??a II miejsce otrymalafestialo? nagrod?,,rad? Eola". "Capella" oklaskiana by?a tak?e na koncertach toarys?cych festialoi, gdie yst?poa?a spólnie profesjonalistami Rygi. MA?E OJCZYZNY 14 grudnia 1995 r. podsumoano og?osony pre Wojeódk? i Miejsk? Bibliotek? Publicn? Zamo?ciu, Toarysto Spo?ecnoKulturalne "Renesans" ora Stoarysenie Bibliotekary Polskich O/Zamo?? Wojeódki Konkurs "Moja ma?a ojcyna" skieroany do dieci i m?odie?y, którym bliska jest idea Magd? Blichar i Mari? Blaytisk? Aleksandroa, Kataryn? Kareunaryk ora Jolluat? Paproek?Khlbasa Korytkoa Du?ego (gm. Bi?goraj), Mart? Lititicuk Horod?a i Ann? Kostrubiec Krynic, a tak?e Justyn? Syma?sk?, Agniesk? Zlolftlll?iee, Kataryn? Jannus i JOIIIIn? Kucharsk? Zamo?cia. ma?ych ojcyn. W kategorii m?odie?y skó??rednich Na etap ojeódki nap?yn??o 117 nagrod? Grand Prix prynano Barbare prac. Typek Wo?ucyna gm. Rachanie a "Preodnik po Wo?ucynie". W kategorii dieci do lat 11 nagrod? Grand Prix prynano Damitmoi Py?oi e sko?y podstaoej Rudie Zuraieckiej) gm. Lubyca Króleska). Wyró?nienia tej kategorii otrymali: AIIIItl Sokolitiska i Piotr Klary, Zamo? cia ora Marta Balasa i Barbara WÓjtoic Kunek (gro. Susiec). W kategorii dieci lat 1215 nagrod? Grand Prix otryma?y Daria Daruk i Anna Kucharska Horod?a. W tej kategorii yró?niono: JOtllUle By. Agniesk? Psiuk, Ann? Macioch?,. Wyró?nienia tej kategorii otrymali: JOIlIIIUl &reo" a "Rys historycny Nielisa" opracoany oparciu o?ród?a archialne ora Elia Wid a "Preodnik po iemi gorajskiej". Poa konkursem yró?niono prac? Krystofa Wrysea pt. "Uchanie ilustracjach" 67

70 do Fantaja Poniatoej i Kielcach W?ród najy?ej ocenionych par na Ogólnopolskim Turnieju Ta?ca Toaryskiego o Puchar Burmistra Miasta Poniatoa (13 i 141.br.) naje?li si? repreentanci KIT "Fantaja" Zamo?cia. poy?ej 15 lat Miros?a W klasie D Str?g i Kataryaa Kara? dobyli ta? cach standardoych II miejsce. a ta? cach latynoameryka?skie h miejsce IV. Bart?omiej Chmiel i Ma?gorata Rogala aj?li ta?cach standardoych III miejsce. a ta?cach latynoameryka?skie miejsce W. W drugim dniu turnieju najmlodsi tancere Fantaji" Bart?omiej Rymar i Ma?gorata ma?eic dobyli medalo?. II lokat? ta?cach Ameryki?aci?skiej i IV ta?cach standardoych. na I Karnaa?oym Turnieju 21.lbr Ta?ca Toaryskiego Kielcach tryumfoali startuj?cy grupie iekoej do 11 lat, Bart?omiej Rymar i Ma?gorata maieic. Podopiecni?ucji Wso?y podobali si? jurorom i publicno?ci Do Zamo?cia pryjechali e?otym medalem. Turniej Ta?ca Toaryskiego W Ogólnopolskim Turnieju Ta?ca Toaryskiego "Fantaja 95" (1314.Xll.95) udia? i??o 75 par 18 klubó tanecnych ca?ej Polski i 3 pary klubó loskich. Do ryaliacji na parkiet hali OSiR Zamo?ciu ysli tancere trech grupach iekoych lat 10, od 13 do 14 lat i pary klasach E i C. Turniej nie aiód? publicno?ci mimo,?e amojscy tancere nie dobyli tym raem najy?sych lokat (Naji?ksym sukcejem 1UISycll by? aans do klasy D Piotra Kality i Aniki Smyk Z KTT,,FIlIItarJa"). Wsystkie najy?se punkty ebra? KIT "Lider" Lublina. "Zamo?cianie" na Bia?orusi W Bre?ciu, dniach 2729X1995, podcas obchodó Polskiego Dnia Folkloru ludoy folklor taniec, muyk?, nas strojepreentoa? na kilku koncer tach Zespó? Ta?ca Ludoego "Zamo? cianie" WDK. Zaproseni pre Polski Zi?ek Folklorystycny tancere ucestnicyli tak?e spotkaniach m?odie?? polonijn?. Pobyt Zamo?cian na Bia?orusi by? kontynuacj? 3letniej spó?pracy WDK polonijnymi espo?ami folklorystycnymi e Wschodu. Freestyl i hip hop Chr?scy 2.Xll Resoie, na mi?dyojeódkim pregl?die espo?ó piosenki i ruch, ta?ca estradoego i form estradoych "Miko?ajki 95" g?ón? nagrod? doby?y Chr?sce, espó? e Scebresyaa pracuj?cy pod kierunkiem Tadeusa Luterka. W pregl?die tym ucestnicy?a tak?e grupa tanecna Top Dance Graboca, 68

71 soli?ci W?adys?a AHreda XI Wojeódki Konkurs Recytatorski Senioró 5 grudnia 1995 r. Wojeódkim Domu Kultury spotkali si? romi?oani ojcystej poeji seniory, by tradycyjnie ju?, ucestnicy? kolejnym konkursie recytatorskim. Najc??ciej si?gano po unan? klasyk? Kochanoskiego, Krasickiego, Mickieica, Le?miana. Spo?ród 23 ucestnikó recytators kich potycek jury postanoi?o yró?ni? panie: Aleksandr? Lapi?sk.? Zamo?cia, Helen? Cbiejcak e Ziery?ca, Helen? Kubin? e Scebresyna. Wsyscy ucestnicy konkursu otrymali okolicno?cioe dyplomy i drobne upominki. Zamojskie Chóralne spotkania kol?doe sta?y si? ju? istotn? poycj??ycia kulturalnego Zamo?cia br. polskie kol?dy pi?knym brmieniu chóralnym s?ucha? mo? na by?o podcas predpo?udnioych nabo?e?st amojskich ko?cio?ach. Wiecorem a?, na koncercie galoym sali idoiskoej WDK, dla licnie gromadonej publicno?ci kol?doa?y: Chór Naucycielski "Fremata" Lublina, Chór M?ski Toarysta?pieacego Kol?doanie,,Melodia" Mielca, Chór "Hejna?" Mielca, Chór Miesany,,Melodia" Mielca, Chór M?ski,,Echo" Bi?goraja, Chór "Reonans" Zamo?cia ora Chór "Echo" Toarysta Kultury Polskiej Ziemi Loskiej e Loa. Organiatorami spotka? byli: Chór "Reonans", Wojeódki Dom Kultury pry sparciu i?yclio?ci Wydia?u Duspasterskiego Kurii ZamojskoLubacoskiej i?ad miejskich. Ogólnopolskie Hrubiesoie?pieanie W dniach 89XII.95 Hrubiesoie odby? si? I Festial Pie?ni Patriotycnej i Religijnej Wojska Polskiego. Wyst?pi?o oko?o 200 ykonacó spo?y ró?nych jednostek ojskoych, klubó oficerskich i ko?cio?ó garnionoych ca?ej Polski. i e Na Ogólnopolskich Spotkaniach Poetyckich Lublinie (8.x111995r.) turnieju jednego iersa nani poeci ludoi Zamojscyny Magdiak Sita?ca, W?adys?a Sitkoski e Ziery?ca, Kocot Carnegostoku ostali nagrodeni, a yró? niodo Jana Polita Brodicy. 69

72 efekt SMUTNA KARTA KRONIKI PO?AR W Z?RZY?CU Noc? 11 na r. sp?on?? Ziery?cu budynek, którym siedib? od 1975 roku mia?y: Zieryniecki Dom Kultury, Biblioteka Gminna, Ognisko Muycne, Iba Pami?ci. Spustosenie, którego dokona? ogie? jest tak ielkie,?e o odbudoie cy renoacji abytkoego, ordynackiego obiektu nie mo?e by? naet moy. Nie mo?e te? by? moy o osacoaniu strat, które sta?y si? smutnym udia?em amojskiej kultury. Ogie? poch?on?? nie tylko yposa?enie Domu Kultury, biory bibliotecne i muealne pracy i stara? ielu ludi i obiekt adro?ci innych placóek kulturalnych. W gruach leg?y te? plany na prys?o??. Poosta?y tylko pytania: cy Zieryniec go?ci? b?die jesce okalistó jaoych na corocnych arstatach? cy poostanie nadal gospodarem dorocnego pleneru malarskiego? cy instruktory apomn? o sych sta?ych formach pracy? cy po 20 latach?ietno?ci kultura ieryniecka poostanie nou bedomna? * * * W dniu 16 grudnia 1995 roku Zamo?ciu mar? ieku 80 Jat ADAM MUSZY?SKI artysta re?biar i ieloletni naucyciel re?by PLSP Zamo?ciu amojska Kultura ponios?a niepoetoan? strat?. 70

73 :a =? r/.l?..;.s,...? '" '" '' e= o?? :.Q??...? =? e=? o???? < Q??? I o... < "3??.?6'0 il < >.?? o ] 8 u CI) o 8? N 71

74 WYDAWCA Wojeódki Dom Kultury Zamo?ciu REDAGUJE KOLEGIUM Halina Górska, Andrej K?diora, Piotr Kondraciuk, Piotr Linek Stanis?a Rudy (preodnic?cy kolegium) Bogdan Syska Redaktor odpoiedialny: Anna Prystupa Wspó?praca: Joanna Bia?ek ADRES REDAKCJI Zamo??, ul. Partyantó 13, tel Projekt ok?adki i opracoanie graficne El?bieta Ha?asa?i? Znak graficny: Stanis?a Pasiecny Ok?adka: Cerkie Pod Weaniem Opieki Matki Bo?ej. Ko?ciasyn. Wybudoana 1926 r. ju? nie istnieje. Fot Bogdan Cabaj Druk: Zak?ad WydanicoPoligraficny Politechniki Lubelskiej Lublin, ul. Bernardy?ska 13, tel 222?1 F. AS, nak?ad 500 7l

75 NASZA GALERIA Stefan?midt "Nostalgia olej, p?ótno foto: archium autora lato", 1994

76 Cena 2? (20000?)