Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2005

Transkrypt

1 Jaros aw Kordzi ski Nauczycielu, zrób karier! Jak odnie sukces w szkole? Wszystko o rozwoju zawodowym

2 Autor Jarosław Kordziński Projekt serii i projekt okładki Katarzyna Jarnuszkiewicz Projekt typograficzny Tadeusz Ambroszczak Redaktor Ewa Gruza ISBN Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2005 Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna Warszawa, Aleje Jerozolimskie 136 Adres do korespondencji: Warszawa, p. poczt. nr 9 Wydanie drugie zmienione (2008) Skład i łamanie: Shift_ENTER

3 Spis treści Wstęp 4 Nowy wymiar awansu zawodowego nauczycieli 8 Stopnie awansu zawodowego procedury 11 Jak zostać nauczycielem kontraktowym? 16 Rozwój zawodowy nauczyciela stażysty 20 Jak zostać nauczycielem mianowanym? 24 Jak zostać nauczycielem dyplomowanym? 33 Co dalej? 45

4 Wstęp Nauczyciel to nie biznesmen, piłkarz reprezentacji narodowej czy gwiazda estrady a jednak i on może zrobić całkiem niezłą karierę. Jak? Jeśli poza realizacją kolejnych staży, będzie pracował nad własnym rozwojem osobistym i zawodowym. Dokładnie tak samo jak robią to lekarze, prawnicy i inni profesjonaliści. Praca nauczyciela nad własnym rozwojem to konieczność rozwijania kompetencji takich jak skuteczne komunikowanie się z innymi, empatia, właściwe funkcjonowanie w zespole, otwartość na zmiany, kreatywność czy umiejętność posługiwania się nowymi technologiami. To oczywiście także starania o uzyskanie kolejnych stopni awansu zawodowego i tą kwestią zajmiemy się w tej publikacji w pierwszej kolejności. Podstawą uruchomienia procedury ubiegania się o kolejne stopnie awansu zawodowego było z jednej strony stworzenie podstawy do rozróżnienia płacy nauczycielskiej, z drugiej zaś strony, celowe ukierunkowanie rozwoju uczących ku pozyskiwaniu i poszerzaniu kolejnych kompetencji przydatnych do pracy (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli DzU Nr 260, poz oraz z 2007 r. Nr 214, poz. 1580). Nauczyciel stażysta w ciągu pierwszego roku pracy w szkole powinien zweryfikować swoją dotychczasową wiedzę i umiejętności związane z organizacją i analizą efektów procesu edukacyjnego. Robi to, obserwując innych nauczycieli, poznając tajniki funkcjonowania szkoły, poznając uczniów i ucząc się współpracy z ich rodzicami. To trudne wyzwania, dlatego nauczyciel stażysta ma do swojej dyspozycji opiekuna, który powinien go wspierać we wszystkich tych zadaniach. W efekcie i zgodnie z 6 ust.1 cytowanego rozporządzenia nauczyciel stażysta ubiegający się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego w okresie odbywania stażu powinien w szczególności: 1) poznawać organizację, zadania i zasady funkcjonowania szkoły, w tym: a) przepisy związane z funkcjonowaniem szkoły, b) sposób prowadzenia dokumentacji obowiązującej w szkole, c) przepisy dotyczące zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków nauki i pracy; 4

5 2) uczestniczyć jako obserwator w zajęciach prowadzonych przez opiekuna stażu lub innych nauczycieli, w wymiarze co najmniej jednej godziny zajęć w miesiącu, oraz omawiać z prowadzącym obserwowane zajęcia; 3) prowadzić zajęcia z uczniami, w obecności opiekuna stażu lub dyrektora szkoły, w wymiarze co najmniej jednej godziny zajęć w miesiącu, oraz omawiać je z osobą, w obecności której zajęcia zostały przeprowadzone; 4) uczestniczyć w wewnątrzszkolnych formach doskonalenia zawodowego nauczycieli. W pracy nad rozwojem osobistym nauczyciel stażysta powinien skupić się na ćwiczeniu swoich kompetencji komunikacyjnych. Wiąże się to między innymi z faktem, że język nauki, a także sposób komunikowania się studentów niekiedy odbiega od języka uczniów i nauczycieli. Warto też poćwiczyć umiejętność przyjmowania informacji zwrotnych, a także popracować nad własną asertywnością i radzeniem sobie z emocjami. Zadania te obejmują nie tylko czas stażu, ale w ogóle pierwsze lata pracy w szkole. Nauczyciel kontraktowy już z reguły bardzo dobrze radzi sobie w szkole. Jest świadomy swoich mocnych i słabych stron. Okres stażu to intensywna praca nad własnym warsztatem zawodowym, nad kompetencjami związanymi z praktycznym, celowym i skutecznym organizowaniem zajęć, nad rozwojem kompetencji społecznych pozwalających we właściwy sposób komunikować się z innymi, organizować i uczestniczyć w pracy zespołowej, a także na bieżąco dostrzegać i rozwiązywać rozmaite problemy zarówno własne, jak i te, które dotyczą uczniów. Staż nauczyciela kontraktowego to również konieczność poznawania i praktycznego stosowania wybranych przepisów prawa oświatowego, właściwego rozróżniania i celowego doboru metod pracy z uczniem, a także realizacji koniecznych zadań na rzecz szkoły, uczniów i ich rodziców. Od nauczyciela kontraktowego ubiegającego się o awans na stopień nauczyciela mianowanego oczekuje się w szczególności: 1) uczestnictwa w pracach organów szkoły związanych z realizacją zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych wynikających ze statutu szkoły oraz potrzeb szkoły i środowiska lokalnego, 2) pogłębiania wiedzy i umiejętności zawodowych, 3) poznawania przepisów dotyczących systemu oświaty z uwzględnieniem specyfiki, typu i rodzaju szkoły, w której odbywa staż. 5

6 Pracując nad rozwojem swojej osobowości oraz kompetencji społecznych, nauczyciel kontraktowy powinien szczególnie poświęcić się budowaniu swoich umiejętności w zakresie pracy zespołowej. Istotne jest również poszerzanie umiejętności obserwacji, refleksji, formułowania wniosków oraz celowego planowania. To również ostatni moment dla wypracowania własnego modelu autorefleksji: sposobu obiektywnego patrzenia na proces oraz na efekty swojej pracy. Nauczyciel mianowany to w optymalnym przypadku nauczyciel innych nauczycieli, a przynajmniej osoba efektywnie pracująca na rzecz podnoszenia jakości pracy szkoły. Od kandydata na stopień nauczyciela dyplomowanego oczekuje się w szczególności: 1) podejmowania działań mających na celu doskonalenie warsztatu i metod pracy, w tym doskonalenie umiejętności stosowania technologii informacyjnej i komunikacyjnej, 2) realizowania zadań służących podnoszeniu jakości pracy szkoły, 3) pogłębiania wiedzy i umiejętności służących własnemu rozwojowi oraz podnoszeniu jakości pracy szkoły. Warto zwrócić uwagę, że o ile w oczekiwaniach, jakie formułuje wobec kandydata na nauczyciela dyplomowanego rozporządzenie o awansie, pojawia się przede wszystkim wyrażenie jakość pracy szkoły, o tyle wśród zapisów mówiących, jakie zadania powinien i jakie może wykonać ten nauczyciel, bardzo często pojawia się słowo efekty. Oba te pojęcia się ze sobą łączą, jako że jakość poznaje się właśnie po efektach. Dla nauczyciela mianowanego celem podstawowym powinny być zarówno skutki bezpośredniej pracy z uczniami, jak i jej wpływ na wzrost kompetencji innych nauczycieli oraz na systematyczne podnoszenie szeroko pojętej jakości pracy szkoły. Stąd najważniejsze, by nauczyciel mianowany planując swoją pracę, postarał się przede wszystkim odpowiedzieć na następujące pytania: co chcę osiągnąć w ramach działań, jakie będę realizował podczas stażu (inaczej mówiąc, po co podejmuję te, a nie inne kroki); co z mojej aktywności wpłynie w realny sposób na poprawę jakości pracy szkoły; 6

7 jakie działania pozwolą mi osiągnąć zamierzone cele, zwłaszcza takie, które spowodują zaangażowanie do działania także innych nauczycieli; co potwierdzi efekty mojej pracy i w jaki sposób sprawdzę skalę oraz jakość skutków tak zrealizowanych działań. Moment wkroczenia nauczyciela w okres stażu poprzedzającego ubieganie się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego zbiega się z okresem pojawiania się pierwszych symptomów wypalenia zawodowego. Dlatego warto zaplanować dla swojego rozwoju takie cele i zadania, które pozwolą odzyskać (lub wzmocnić) przekonanie o własnej wartości, by w przyszłości stały się źródłem zadowolenia i satysfakcji. Nauczyciel mianowany powinien rozwijać umiejętności pracy zespołowej, w szczególności kształcić swoje zdolności przywódcze bądź refleksyjne. Pierwsze pomogą w kierowaniu pracą innych osób, drugie w ocenie pracy szkoły oraz lepszym planowaniu jej rozwoju. Powinien również rozwijać umiejętność pracowania metodą projektów przydatną zarówno w pracy z uczniami jak i we współpracy z innymi dorosłymi, zarówno nauczycielami jak i rodzicami uczniów. Podsumowując wstępne informacje dotyczące celowości aktywnego ubiegania się o kolejne stopnie awansu zawodowego, warto również zwrócić uwagę na aspekt materialny tego zagadnienia. Średnie wynagrodzenie pozostałych nauczycieli stanowi dla: 1) nauczyciela kontraktowego 125%, 2) nauczyciela mianowanego 175%, 3) nauczyciela dyplomowanego 225% wynagrodzenia nauczyciela stażysty.

8 Nowy wymiar awansu zawodowego nauczycieli 1 grudnia 2007 r. weszły w życie zmiany wprowadzone rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (DzU z 2007 r. Nr 214 poz. 1580), które ustalają nowe rozwiązania dotyczące przede wszystkim wymaganej dokumentacji składanej przez nauczycieli wnioskujących o rozpoczęcie postępowania w prawie ubiegania się o kolejne stopnie awansu. Zgodnie z nowym zapisem 9 rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli dokumentacja ta powinna obejmować: 1) dokumenty potwierdzające posiadane kwalifikacje zawodowe, a w przypadku nauczyciela kontraktowego lub nauczyciela mianowanego także akt nadania stopnia awansu zawodowego poświadczone kopie; 2) zaświadczenie dyrektora szkoły zawierające informacje o: a) wymiarze zatrudnienia nauczyciela oraz nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć w dniu wydania zaświadczenia oraz w okresie odbywania stażu; w przypadku nauczyciela, który w okresie odbywania stażu zmienił miejsce zatrudnienia, oraz nauczyciela zatrudnionego w kilku szkołach, w każdej w wymiarze niższym niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć, łącznie w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć, należy załączyć zaświadczenia ze wszystkich szkół, w których nauczyciel był zatrudniony w okresie stażu, b) datę zatwierdzenia planu rozwoju zawodowego nauczyciela, c) datę złożenia przez nauczyciela sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego, d) uzyskanej przez nauczyciela ocenie dorobku zawodowego za okres stażu oraz dacie jej dokonania, a w przypadku nauczyciela, który w okresie odbywania stażu zmienił miejsce zatrudnienia także o ocenie dorobku zawodowego za okres stażu odbytego w poprzednim miejscu zatrudnienia; 8

9 3) w przypadku nauczyciela mianowanego: a) opis i analizę realizacji wymagań określonych w 8 ust. 2, w szczególności ze wskazaniem uzyskanych efektów, b) dyplom lub świadectwo potwierdzające zaawansowaną znajomość języka obcego w rozumieniu przepisów w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli jeżeli nauczyciel realizował zadanie, o którym mowa w 8 ust. 2 pkt 4 lit. d poświadczoną kopię. W porównaniu do poprzednich przepisów, które regulowały kwestie dokumentowania przebiegu stażu oraz zasadności składanego wniosku pojawiło się kilka zasadniczych zmian, na które warto zwrócić uwagę: 1. Nauczyciele kontraktowi i mianowani nie muszą składać oryginałów aktów nadania stopnia awansu zawodowego, a mogą składać jedynie ich potwierdzone kopie. 2. Zaświadczenie o wymiarze zatrudnienia ma mówić o nauczanym przez nauczyciela przedmiocie, a nie o zajmowanym przez niego stanowisku. 3. Nauczyciele, co jest zdecydowaną i wyraźnie znaczącą zmianą, nie muszą już dołączać do swoich dokumentów ani planu rozwoju zawodowego, ani sprawozdania z jego realizacji, a jedynie informację o dacie ich złożenia. 4. Nie trzeba dołączać do swoich akt oceny dorobku zawodowego za okres stażu, a jedynie informację o wartości i dacie jej dokonania. 5. Nauczyciel mianowany nie musi składać dokumentacji potwierdzającej spełnienie oczekiwań zapisanych w rozporządzeniu w sprawie awansu zawodowego nauczycieli, a jedynie przygotować dla potrzeb komisji kwalifikacyjnej opis i analizę ich realizacji ze wskazaniem uzyskanych efektów. Zmianie uległy również zasady organizacji postępowania kwalifikacyjnego i egzaminacyjnego. Zgodnie z 10 cytowanego rozporządzenia, w miejsce ekspertów o specjalności zawodowej odpowiadającej typowi i rodzajowi placówki, w której na określonym stanowisku zatrudniony jest 9

10 dany nauczyciel, wprowadzono wymóg reprezentowania przez ekspertów kwalifikacji umożliwiających zajmowanie stanowiska nauczyciela w placówce tego samego typu i rodzaju co miejsce pracy, w którym zatrudniony jest nauczyciel ubiegający się o dany stopień awansu zawodowego. Zmodyfikowano również nie dość do tej pory precyzyjny zapis 11 ust. 2, który mówi o tym, że w przypadku, kiedy wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego czy egzaminacyjnego lub dostarczona dokumentacja nie spełniają wymagań formalnych, właściwy organ nadający stopień awansu zawodowego wskazuje szczegółowo stwierdzone braki i wzywa nauczyciela do ich usunięcia w terminie 14 dni wraz z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków w terminie spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania. Do tej pory rozporządzenie mówiło jedynie o obowiązku wyznaczenia terminu uzupełnienia braków.