Wprowadzenie. Rozwinięcie

Transkrypt

1 Bartosz Kicki IRENA SENDLER MATKA DZIECI HOLOKAUSTU 1. GŁÓWNE ZAGADNIENIA LEKCJI Podczas lekcji uczniowie poznają postać Ireny Sendler, Sprawiedliwej Wśród Narodów Świata. Na jej przykładzie poznają postawy i motywacje ludzi ratujących innych ludzi. 2. CELE LEKCJI Po zakończeniu lekcji uczeń powinien: Znać genezę Holokaustu i główne sposoby jego realizacji Umieć wyjaśnić terminy, wymienione w punkcie 5 scenariusza Ocenić postawę Polaków, którzy ratowali śydów w okresie II wojny światowej Podczas zajęć rozwijane są umiejętności: rzeczowej dyskusji kulturalnej i poprawnej językowo argumentacji empatii 3. UWAGI DOTYCZĄCE REALIZACJI LEKCJI Podczas lekcji w formie mini-wykładu nauczyciel wprowadza uczniów w problematykę Holokaustu. Dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych będzie to raczej przypomnienie i usystematyzowanie posiadanej juŝ wiedzy. Uczniowie na podstawie lektury fragmentów wspomnień ocalonych tworzą obraz Ireny Sendler Matki dzieci Holokaustu. Czas: 45 minut. 4. ŚRODKI DYDAKTYCZNE biogram Irany Sendler załącznik nr 1 karty IRENA SENDLER Słowniczek pojęć Wiersz Sześcioletnia z getta 5. POJĘCIA KLUCZOWE Patrz: Słowniczek 6. PRZEBIEG LEKCJI Przygotowanie Na tablicy zawieś wszystkie karty IRENA SENDLER zdjęciem na zewnątrz. Jeśli dysponujesz plakatem z projektu Sprawiedliwi, zawieś go w widocznym i dostępnym dla uczniów miejscu tak, aby mogli przeczytać informację o Irenie Sendler. Jeśli nie masz plakatu, zawieś pochodzący z niego biogram załącznik nr 1.

2 Wprowadzenie Przedstaw temat planowanych zajęć. W formie mini-wykładu omów genezę Holokaustu oraz proces Zagłady śydów, szczególnie na ziemiach polskich. Opowiedz o postawach Polaków woobec Zagłady, uwzględniając dylematy moralne i zagroŝenie własnego Ŝycia, jakie niósł za sobą wybór: pomagam. UŜyj terminów ze Słowniczka, w miarę potrzeby objaśniając je uczniom. Rozwinięcie Podziel uczniów na grupy. Zespołom rozdaj po jednej karcie IRENA SEN- DLER (kaŝdej grupie inną). Poproś, aby uczniowie na podstawie fragmentu listu ocalonego dziecka nadali tytuł zdjęciu Ireny Sendler, które umieszczono na karcie. Po wykonaniu zadania karty z nadanym tytułem powinny wrócić na tablicę. Następnie poszczególne grupy uzasadniają nadany przez siebie tytuł. Prezentację warto wzbogacać dodatkowymi pytaniami. Jeśli w czasie prezentacji wywiąŝe się dyskusja, pozwól na nią, szczególnie jeśli padają inne propozycje tytułu. Podsumowanie Przeczytaj głośno wiersz Jerzego Ficowskiego Sześcioletnia z getta. Zapytaj uczniów, dlaczego przedstawiona w nim dziewczynka umarła. Czy miała szanse przeŝyć? Co musiałoby się stać, aby przeŝyła? Poproś uczniów, aby odnaleźli przykłady innych Polaków, którzy podobnie jak Irena Sendler pomagali przeŝyć śydom w okresie II wojny światowej. Zasugeruj, aby w kaŝdym z odnalezionych przykładów zastanowili się, dlaczego? MoŜliwość kontynuacji WaŜnym uzupełnieniem lekcji jest obejrzenie filmu Dzieci Ireny Sendler, a takŝe dyskusja po projekcji. Do takich zajęć niezwykle przydatne będą materiały zawarte w multimedialnym wydawnictwie edukacyjnym Irena Sendlerowa. Do konstruowania własnych scenariuszy warto wykorzystać cytowaną tu w kartach pracy publikację Matka dzieci Holokaustu (biografia Ireny Sendler) lub trzytomowe wydawnictwo Dzieci Holokaustu mówią (relacje ocalonych z Holokaustu dzieci, obecnie tworzących Stowarzyszenie Dzieci Holokaustu). Warto przeprowadzić zajęcia z wykorzystaniem pakietu The Jewish Foundation For The Righteous Cechy, które zwycięŝają przeszkody.

3 ZAŁĄCZNIK 1 Odwaga Irena Sendler Warszawa, Polska rok. Gdy Niemcy zaatakowali Polskę we wrześniu 1939 roku, Irena Sendler pracowała w miejskim ośrodku pomocy społecznej w Warszawy. W stolicy Polski mieszkało wtedy trzysta siedemdziesiąt pięć tysięcy śydów. Była to ich największe skupisko w Europie. Stanowili oni prawie 30 % mieszkańców miasta. Niemcy zaczęli prześladować warszawskich śydów od samego początku okupacji. Od początku teŝ Irena Sendler wykorzystywała swoje kontakty, by pomagać finansowo i materialnie rodzinom Ŝydowskim w trudnej sytuacji. 12 października 1940 roku, w Ŝydowskie święto Jom Kippur, Niemcy wydali dekret o stworzeniu getta zamkniętej części miasta, poza którą śydom nie wolno było mieszkać. Tak odseparowano śydów od nieŝydowskich mieszkańców miasta. Około czterystu tysięcy śydów z Warszawy i okolic zostało zmuszonych do zamieszkania na obszarze liczącym niecałych trzy i pół kilometra kwadratowego. W połowie listopada getto zostało zamknięte, otoczone trzymetrowym ceglanym murem z drutem kolczastym. Do środka moŝna było wejść przez kilka surowo strzeŝonych bram, ale zamkniętym śydom nie wolno było wychodzić. W panującej ciasnocie, brudzie, bez jedzenia i lekarstw, co miesiąc kilka tysięcy ludzi umierało z głodu i chorób. Mieszkańcy getta padali teŝ ofiarą przemocy władz niemieckich i polskich. W licu 1942 roku rozpoczęły się masowe deportacje warszawskich śydów. Większość wywieziono do Treblinki, obozu zagłady leŝącego na północny wschód od Warszawy. Tam śydzi byli mordowani w komorach gazowych. Grupa obywateli polskich, przeraŝona niemieckimi prześladowaniami śydów, załoŝyła we wrześniu 1942 roku podziemną organizację pod nazwą "śegota" - Rada Pomocy śydom. Irena Sendler została szefową Referatu Dziecięcego "śegoty". Wraz z koleŝanką, Ireną Schultz, zdobyły dokumenty uprawniające je do wchodzenia do getta. Dwie młode kobiety zaczęły szmuglować Ŝydowskie dzieci. Irena Sendler, posługująca się pseudonimem Jolanta, opracowała wraz z innymi członkami "śegoty" pomysłowe metody wydostawania dzieci z getta. Przemycano je przez podziemne korytarze sądów i przez zajezdnię tramwajową. Niektóre niemowlęta usypiano i wynoszono w workach na ziemniaki albo w trumnach. Wykorzystywano teŝ kościół na obrzeŝach getta. Miał on dwa wejścia. Od strony getta i od tak zwanej "aryjskiej" strony Warszawy. Z pomocą "śegoty" niektóre dzieci wchodziły do kościoła jako śydzi, a wychodziły jako "chrześcijanie". Irena Sendler nie tylko szmuglowała dzieci z getta, ale takŝe wyszukiwała im bezpieczne kryjówki, często u nieŝydowskich rodzin z okolic Warszawy. Dzieci umieszczane teŝ były w klasztorach, szpitalach i sierocińcach. Polakom, którzy ponosili dodatkowe obciąŝenia finansowe związane z ukrywaniem śydów, "śegota" dawała pieniądze na jedzenie, ubrania i lekarstwa. Niemcy dowiedzieli się o działalności Ireny. 20 października 1943 roku Gestapo (niemiecka tajna policja) aresztowało ją i uwięziło na Pawiaku. Irena była brutalnie torturowana, ale nie zdradziła Ŝadnych informacji na temat "śegoty" ani ukrywanych dzieci. Została skazana na śmierć. Członkowie "śegoty" przekupili jednego z gestapowców. W dniu egzekucji pozwolił on Irenie uciec. Musiała się ukrywać do końca wojny, ale w dalszym ciągu koordynowała działalność na rzecz ratowania dzieci. Do stycznia 1945 roku, gdy wojska radzieckie wyzwoliły Warszawę, Referat Dziecięcy "śegoty" uratował ponad dwa i pół tysiąca dzieci Ŝydowskich.

4 SŁOWNICZEK POJĘĆ I OSÓB Akcja Reinhard kryptonim niemieckiej akcji zagłady śydów Anielewicz Mordechaj przywódca powstania w getcie warszawskim, komendant śydowskiej Organizacji Bojowej Bartoszewski Władysław m.in. współtwórca Rady Pomocy śydom śegota Dobraczyński Jan pisarz katolicki, przed wojną skrajny nacjonalista; współpracował m.in. z Ireną Sendler w tworzeniu urzędowych fikcyjnych Ŝyciorysów ratowanym dzieciom Getto zamknięte dzielnice mieszkaniowe, głównie w GG, do których przymusowo przesiedlano śydów; największe getta były w Warszawie i Łodzi; w ramach Ostatecznego Rozwiązania były likwidowane, a ludność wywoŝona do obozów zagłady Heydrich Reinhard inicjator akcji wymordowania europejskich śydów, zginął w zamachu w 1942 roku Hitler Adolf jako autor Mein Kampf i dyktator Niemiec odpowiedzialny za Holokaust Holokaust dosłownie całopalenie; termin przyjęty na określenie masowej zagłady śydów prowadzonej przez Niemcy w okresie II wojny światowej Karski Jan właściwie Kozielewski, pseudonim Witold kurier i emisariusz władz Polskiego Państwa Podziemnego, w 1942 i 1943 roku poinformował aliantów o zagładzie śydów na ziemiach polskich Konferencja w Wannsee w styczniu 1942r. pod przywództwem Heydricha zdecydowano tam o rozpoczęciu procesu zagłady śydów w Europie Ostatecznym rozwiązaniu kwestii Ŝydowskiej Korczak Janusz właściwie Henryk Goldszmit, pedagog, prekursor walki o prawa dzieci, od 1912 do 1942 roku dyrektor Domu Sierot dla dzieci Ŝydowskich (w ostatnim okresie na terenie getta warszawskiego); wraz ze swoimi podopiecznymi zamordowany w Treblince w sierpniu 1942 roku Kossak-Szczucka Zofia pisarka o poglądach nacjonalistycznych, w okresie okupacji m.in. organizatorka Rady Pomocy śydom śegota, więziona w Auschwitz Noc Kryształowa 9/10 listpada 1938r., pogrom śydów na całym terytorium Niemiec, po zabójstwie niemieckiego dyplomaty w ParyŜu przez młodego śyda Herszela Grynszpana Obozy zagłady obozy hitlerowskie, gdzie w komorach gazowych natychmiast mordowano przywoŝonych więźniów (głównie śydów); powstawały w istniejących obozach koncentracyjnych (Auschwitz, Majdanek) lub były tworzone od podstaw (Chełmno, Beł- Ŝec, Sobibór, Treblinka) Ostateczne Rozwiązanie eufemistyczne określenie programu wymordowania śydów m.in. w ramach akcji Reinhard Schindler Oskar niemiecki przedsiębiorca, podczas okupacji m.in. w Krakowie, w swojej fabryce zatrudniał śydów, których ratował od zagłady; Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata Shoah zagłada, określenie ludobójstwa śydów w czasie II wojny światowej Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata tytuł nadawany przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie nie-śydom, ratującym śydów w czasie II wojny światowej; najliczniejszą grupą wyróŝnionych są Polacy (ok. 6000) Szmalcownicy określenie na wydających niemieckim władzom śydów lub Polaków ukrywających śydów, najczęściej z pobudek materialnych (stąd nazwa) Ustawy Norymberskie uchwalone we wrześniu 1935 roku prawa rasistowskie, tworzące z śydów obywateli II kategorii Wallenberg Raoul szwedzki dyplomata w Budapeszcie; wydając śydom szwedzkie paszporty uratował od śmierci kilka tysięcy ludzi śegota kryptonim Rady Pomocy śydom, m.in. wspierającej Irenę Sendler w ratowaniu dzieci

5

6 Matka dzieci Holokaustu. Historia Ireny Sendlerowej, opracowała Anna Mieszkowska, Warszawa 2005

7

9

11

13

15

17

19 Dzieci Holokaustu mówią, do druku przygotowała Wiktoria Śliwowska, Warszawa 1993