Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Katedra Europeistyki Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Transkrypt

1 Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Katedra Europeistyki Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego Adam Szymański Rola polskich posłów do Parlamentu Europejskiego VI kadencji w kształtowaniu jego polityki w zakresie rozszerzania Unii Europejskiej Working Paper nr 2 Projekt badawczy pt. Rola polskich posłów do Parlamentu Europejskiego w kształtowaniu jego polityki ( ) WARSZAWA

2 Opracowanie powstało w ramach projektu badawczego nr N N pt. Rola polskich posłów do Parlamentu Europejskiego w kształtowaniu jego polityki ( ) zrealizowanego na podstawie grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w okresie: listopad listopad Badania akietowe i wywiady pogłębione na potrzeby projektu badawczego zostały przeprowadzone po konsultacjach metodologicznych i przy współpracy z Zakładem Badań Naukowych Polskiego Towarzystwa Socjologicznego w okresie listopad luty

3 Spis treści Wstęp Znaczenie polityki rozszerzenia UE dla prac Parlamentu Europejskiego Analiza celów i stanowisk Analiza ilościowa działalności posłów do PE Analiza jakościowa działalności posłów do PE Podsumowanie Aneksy Wykaz ankiet oraz wywiadów pogłębionych przeprowadzonych z polskim posłami do Parlamentu Europejskiego Skróty nazw grup politycznych w Parlamencie Europejskim Skróty nazw komisji w Parlamencie Europejskim VI kadencji Skróty nazw delgacji w Parlamencie Europejskim Spis tabel Informacje o autorze

4 Wstęp Przedmiotem niniejszego opracowania jednego z czterech Working Papers w ramach projektu Rola polskich posłów do Parlamentu Europejskiego w kształtowaniu jego polityki realizowanego pod kierownictwem Prof. Franciszka Gołembskiego w Katedrze Europeistyki Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW jest działalność polskich posłów do Parlamentu Europejskiego (PE) w czasie VI kadencji, tj. w latach , w dziedzinie rozszerzania UE. Jest ono tu rozumiane jako stopniowy proces, który rozpoczyna się przed formalną akcesją, obejmując zdobywanie perspektywy członkostwa, proces przedakcesyjny, negocjacje członkowskie i ratyfikację traktatu akcesyjnego i jest po niej kontynuowany. W ten sposób analiza obejmuje dwa z czterech głównych obszarów badania rozszerzania UE politykę państw członkowskich oraz politykę UE wobec poszerzania Unii o następujące państwa: a) kraje, które przystąpiły do UE 1 stycznia 2007 r. Bułgaria, Rumunia, b) kandydatów oficjalnych Chorwacja, Turcja, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, i, w ostatnim czasie, Islandia; c) kandydatów potencjalnych Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia (Kosowo) oraz, z uwagi na polską perspektywę: d) państwa aspirujące do UE Ukraina, Mołdawia i Gruzja - tylko w kontekście perspektywy członkostwa w UE 1. Zawężenie tego ostatniego przypadku wynika z tego, iż inne opracowanie w ramach projektu dotyczy wschodniej polityki UE i polityki sąsiedztwa. Z tego względu nie uwzględniono w niniejszym opracowaniu Białorusi. Choć Polska widziałaby w UE również to państwo, to jednak w jego przypadku działania polskich posłów do PE w czasie VI kadencji nie obejmowały kwestii perspektywy członkostwa, co wynikało z realistycznego podejścia do sytuacji w tym kraju. Działania te skupiały się natomiast głównie na wspieraniu poprawy relacji z UE i rozwijaniu dialogu oraz demokratyzacji Białorusi procesu, który oczywiście może przyczynić się w przyszłości do wstąpienia 1 Pozostałe obszary badań rozszerzania UE to polityka państw kandydujących oraz skutki rozszerzania UE. Zob. F. Schimmelfenning, U. Sedelmeier, The Study of EU Enlargement: Theoretical Approaches and Empirical Findings, [w:] M. Cini, A.K. Bourne (red.), Palgrave Advances in European Union Studies, Palgrave Macmillan, New York 2006, s

5 tego państwa na drogę do UE, ale obecnie należy je rozpatrywać stricte w kategoriach polityki sąsiedztwa Unii 2. Niniejsza analiza ma na celu zweryfikowanie hipotezy głoszącej, iż posłowie pochodzący z Polski przez swoją aktywność mają istotny udział w kształtowaniu postaw i polityki Parlamentu Europejskiego wobec rozszerzania UE. Pozwoli na stwierdzenie, czy Polska wniosła nową jakość zarówno do ogólnej percepcji tego problemu przez PE, jak i do konkretnych działań podejmowanych przez tę instytucję. Będzie to możliwe po dokonaniu analizy czterech aspektów zagadnienia. W pierwszej kolejności należy ukazać zaangażowanie Parlamentu Europejskiego w dziedzinie rozszerzania UE oraz przesłanki przemawiające za tym, że obszar ten jest istotny dla aktywności polskich deputowanych w ramach PE. Po tym wprowadzeniu kolejnym krokiem będzie analiza deklaracji i stanowisk polskich posłów do PE wobec rozszerzania UE. Chodzi tu o odpowiedź na pytania o to, jaką wagę przywiązywali oni do tego zagadnienia, czy przejawiało się to w jasnych deklaracjach oraz czy posłowie reprezentowali zbieżne stanowiska, co mogło prowadzić do konkluzji, że będą działać spójnie, pomimo przynależności do różnych grup politycznych przy podejmowaniu przez PE konkretnych kwestii dotyczących rozszerzania UE. Dopiero po tej części można przejść do analizy działalności polskich posłów. Część trzecią opracowania stanowić będzie zagadnienie aktywności posłów w dziedzinie rozszerzenia UE w PE w wymiarze ilościowym. Autor będzie tu odpowiadał na pytanie o potencjał Polski (głównie udział w komisjach i delegacjach) i jego przełożenie na zaangażowanie na forum Parlamentu oraz poza nim w analizowanym obszarze. W ostatniej części udzielona jest odpowiedź na pytanie, jak aktywność polskich posłów w dziedzinie rozszerzenia przełożyła się na skuteczność działań w różnych gremiach, m.in. czy udało się zrealizować cele, które postawali sobie deputowani oraz jaką rolę odegrali oni w tej dziedzinie w PE. Niniejsze opracowanie oparte jest na analizie oficjalnej oraz roboczej dokumentacji Parlamentu Europejskiego oraz istniejących opracowań i materiałów umieszczanych przez polskich posłów na ich stronach internetowych, dokumentujących ich działalność w obszarze rozszerzania UE. Ponadto jego podstawą są wywiady pogłębione z 29 z 54 polskich posłów do PE przeprowadzone we współpracy z 2 Zob. np. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 stycznia 2009 r. w sprawie strategii UE wobec Białorusi, Wersja ostateczna, P6_TA(2009)0027, Strasburg, 15 stycznia 2009 r.,

6 Zakładem Badań Naukowych Polskiego Towarzystwa Socjologicznego w okresie listopad 2008-luty 2009 r. oraz ankiety wypełnione w tym czasie przez 17 polskich posłów 3, jak również rozmowy z posłami do PE z innych państw, tzw. obserwatorami zewnętrznymi - z głównych grup politycznych, zarówno z nowych, jak i starych członków UE 4. Z uwagi na anonimowy charakter badań ankietowych oraz wywiadów pogłębionych, w tych przypadkach, gdy cytowane wypowiedzi deputowanych pochodzą z wywiadów lub ankiet, ich nazwiska zastąpiono opisem Poseł do PE nr, zgodnym z przyjętym na potrzeby projektu kluczem opartym o kolejność uzyskiwanych od posłów odpowiedzi na prośbę o współpracę, czego rezultatem jest rozpiętość numerów przydzielonych poszczególnym posłom od 2 do Znaczenie polityki rozszerzenia UE dla prac Parlamentu Europejskiego Parlament Europejski przywiązuje dużą wagę do kwestii rozszerzania UE, jedynego dotychczas efektywnego obszaru stosunków zewnętrznych UE. Razem z Komisją Europejską i Radą Unii Europejskiej kształtuje politykę rozszerzeniową UE, współdecydując również o przyjmowaniu kolejnych członków do Unii. Kształtowanie tej polityki odbywa się przede wszystkim w ramach najliczniejszej Komisji Spraw Zagranicznych PE (AFET), liczącej pod koniec kadencji posłów i 85 zastępców - w wielu przypadkach znanych i wpływowych osób. Do zadań tej Komisji należy m.in. otwieranie, monitorowanie oraz finalizowanie negocjacji dotyczących przystąpienia państw europejskich do Unii oraz wzmocnienie stosunków politycznych z 3 Zob. Aneks: Wykaz ankiet oraz wywiadów pogłębionych przeprowadzonych z polskim posłami do Parlamentu Europejskiego. 4 Autor niniejszego opracowania przeprowadził w okresie stycznia 2010 r. w Brukseli wywiady na temat działalności polskich posłów w dziedzinie rozszerzania UE z następującymi deputowanymi z innych państw, zajmującymi się tą dziedziną: Anną Ibrisagic (Szwecja) i Eduardem Kukanem (Słowacja) z EPP-ED, obecnie EPP, Hannesem Swobodą (Austria) z PES, obecnie S&D oraz Andrew Duffem (Wielka Brytania) i Annemie Neyts-Uyttebroeck (Belgia) z ALDE, z których tylko słowacki poseł nie zasiadał w PE VI kadencji. Na temat składu grup politycznych PE VI kadencji szerzej zob. D. Judge, D. Earnshaw, The European Parliament, Palgrave Macmillan, Basingstoke, New York 2008, s Szczegółowe informacje dotyczące nazwisk oraz przynależności partyjnej i frakcyjnej posłów do Parlamentu Europejskiego, którzy zgodzili się wziąć udział w prowadzonym przez zespół badaniach, zostały zamieszczone w Aneksie: Wykaz ankiet oraz wywiadów pogłębionych przeprowadzonych z polskim posłami do PE. 6

7 krajami trzecimi, w szczególności z krajami leżącymi w bezpośrednim sąsiedztwie Unii, poprzez szeroko zakrojone programy współpracy i pomocy lub poprzez porozumienia międzynarodowe, takie jak porozumienia stowarzyszeniowe i umowy o partnerstwie 6. Komisja Spraw Zagranicznych pracuje w dziedzinie rozszerzenia UE przede wszystkim nad tekstami sprawozdań dokumentów pozwalających posłom uzyskiwać rangę ekspertów i wypracowywać pozycję opiniotwórczą wśród innych parlamentarzystów 7, które później są przedmiotem debat na posiedzeniach plenarnych, w czasie których przyjmowane są jako rezolucje, niewiążące prawnie, ale mających znaczenie polityczne, gdyż wyrażają stanowisko PE i wpływają na działania państw kandydujących (choć w nieco mniejszym stopniu niż dokumenty Komisji Europejskiej) 8. Należy tu wymienić przede wszystkim coroczne raporty autorstwa Niemca Elmara Broka z EPP-ED 9, dotyczące całego procesu rozszerzania UE i będące odpowiedzią na dokument Komisji dotyczący strategii rozszerzania UE (Sprawozdanie w sprawie komunikatu Komisji dotyczącego strategii rozszerzenia i głównych wyzwań w danym roku) oraz raporty o postępach oficjalnych kandydatów do członkostwa Turcji (sprawozdawcy Holendrzy z EPP-ED - Camiel Eurlings, później Ria Oomen-Ruijten), Chorwacji (Austriak Hannes Swoboda z PES) i Macedonii (Holender Erik Meijer z GUE- NGL). Ponadto warto wspomnieć o sprawozdaniach dotyczących przystępowania do Unii Bułgarii i Rumuni (autorstwa odpowiednio Brytyjczyka Geoffreya van Ordena z EPP-ED oraz Francuza Pierra Moscovici z PES) oraz licznych dokumentach dotyczących oficjalnych i potencjalnych kandydatów z Bałkanów Zachodnich. W tym drugim przypadku chodzi z jednej strony o raporty, w których PE odnosi się do sytuacji regionie, ogólne jak np. raport Szwedki Anny Ibrisagic z EPP-ED o umacnianiu stabilności i dobrobytu na Bałkanach czy szczegółowe, np. w sprawie zaleceń PE do Rady UE dotyczących relacji UE-Serbia lub Bośnia i Hercegowina (autorstwa odpowiednio Słoweńca Jelko Kacina z ALDE oraz Niemki Doris Pack z EPP-ED). Mając to wszystko na 6 Komisja Spraw Zagranicznych. Prezentacja i Kompetencje, 7 M. Szczepanik, E. Kaca, A. Łada, Bilans aktywności polskich posłów do Parlamentu Europejskiego. Cele, osiągnięcia, wnioski na przyszłość, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009, s Przedmiotem debaty na posiedzeniu plenarnym mogą też być oczywiście inne dokumenty, np. pytania poselskie (interpelacje). 9 Przynależność partyjna wszystkich posłów jest podawana w niniejszym opracowaniu według stanu na koniec VI kadencji, gdyż w czasie jej trwania dochodziło do licznych zmian grup politycznych. Jeśli chodzi o polskich posłów, to ludowcy przeszli z EPP-ED do UEN, a Paweł Piskorski do ALDE. Duże zmiany zachodziły także w szeregach Ligi Polskiej Rodzin, której posłowie opuszczali często IND/DEM i przechodzili najczęściej do UEN oraz Samoobrony tu wyraźne było przechodzenie do UEN. Zob. M. Szczepanik, E. Kaca, A. Łada, op.cit., s

8 uwadze, nie można pomijać roli tzw. shadow rapporteurs, czyli posłów z grup politycznych, którzy prowadzą dyskusję na temat będący przedmiotem raportu w różnych gremiach i mobilizują swoja grupę do zgłaszania poprawek 10. Z drugiej strony warto wskazać na zalecenia, w których PE odnosi się do działań innych instytucji UE, np. zalecenia w sprawie wniosków dotyczących decyzji Rady UE w sprawie zawierania umów o stabilizacji i stowarzyszeniu z takimi potencjalnymi kandydatami do członkostwa, jak Albania, Bośnia i Hercegowina czy Czarnogóra. Można też wspomnieć o przygotowywaniu w AFET opinii dla innych komisji PE np. opinie o stosunkach gospodarczych UE Bałkany Zachodnie czy wniosków dotyczących decyzji Rady UE w takich kwestiach, jak umowy o readmisji z państwami bałkańskimi czy umowy o ułatwieniach w wydawaniu wiz krótkoterminowych dla ich obywateli. Równie ważna jest praca w delegacjach do wspólnych komisji parlamentarnych UE-oficjalny kandydat do członkostwa lub delegacjach międzyparlamentarnych, których pracę koordynuje AFET. Chodzi tu przede wszystkim o delegacje: UE-Turcja z 25 członkami pod przewodnictwem Holendra Joosta Langedijka z Green/EFA, UE- Chorwacja (15 członków) na czele z Węgrem Palem Schmittem z EPP-ED, UE-Macedonia (13 członków) z Grekiem Antoniosem Trakatellisem z EPP-ED jako przewodniczącym oraz UE-Europa Południowo-Wschodnia (23 członków) pod przewodnictwem Niemki Doris Pack z EPP-ED. Wspólne komisje parlamentarne debatują nad relacjami danego państwa w UE, wywiązywaniem się z zawartych umów lub postępami w negocjacjach akcesyjnych. Są formą dialogu nie tylko z posłami z danych państw, ale również z ich społeczeństwami. W posiedzeniach biorą udział regularnie członkowie rządów państw aspirujących do UE, przedstawiciele prezydencji Rady UE oraz Komisji Europejskiej. Delegacje biorą udział w przygotowywaniu zaleceń kierowanych zarówno do państw kandydujących, jak i instytucji wspólnotowych 11. Aprioryczną przesłanką stojącą za uznaniem rozszerzania UE za istotny obszar dla w aktywności polskich posłów w ramach Parlamentu Europejskiego jest poparcie, jakie jest udzielane temu procesowi przez Polskę (zarówno przez władze, jak i społeczeństwo), niezależnie od tego, kto sprawuje rządy. W latach rząd RP popierał dalsze rozszerzanie UE i wszystkich kandydatów pod warunkiem spełnienia przez nich kryteriów członkostwa, postulując prowadzenie przez Unię polityki 10 Zob. R. Corbett, F. Jacobs, M. Shackletton, The European Parliament, John Harper Publishing, London 2007, s O międzyparlamentarnych delegacjach zob. szerzej: ibidem, s

9 otwartych drzwi. Stanowisko to było warunkowane m.in. świeżymi doświadczeniami związanymi z własnym rozszerzeniem, pozytywnym jego bilansem oraz czynnikami wynikającymi z prowadzenia aktywnej polityki wobec sąsiadów - a więc z realizacji polskich interesów i związanej z nią wizji zjednoczonej Europy. W prezentowaniu stanowiska dominowały argumenty geostrategiczne, tzn. postulaty poszerzania UE, aby powiększać w Europie przestrzeń bezpieczeństwa oraz jednocześnie umożliwić konsolidację ustroju politycznego (demokratyzacja) oraz gospodarczego (wprowadzanie gospodarki rynkowej) poszczególnych państw oraz historycznokulturowe. Polska nie przywiązywała jednak równej wagi do wszystkich kandydatur. Na pierwszym miejscu stawiała rozszerzenie UE w kierunku wschodnim, a członkostwo w Unii swego sąsiada - Ukrainy uważała za cel strategiczny. Członkostwo w Unii Bułgarii i Rumunii, Turcji oraz państw Bałkanów Zachodnich nie miało w latach takiego znaczenia, jak akcesja Ukrainy. Polska nie chciała być adwokatem tych państw, ale popierała ich starania o członkostwo, głównie dlatego, aby przybliżyć perspektywę członkostwa w UE dla Ukrainy. Stanowisko Polski wobec rozszerzania UE nie zmieniło się zasadniczo w latach Różnica z wcześniejszym okresem polegała tylko na częstszym wymienianiu obok Ukrainy także Gruzji i Mołdawii i ściślejszym powiązaniu integracji z UE i z NATO oraz bardziej kompleksowych i elastycznych działaniach związanymi z ostrożną strategią rozszerzeniową Unii oraz sytuacją w państwach aspirujących do UE 12. Oczywiście stanowisko poszczególnych posłów do PE wobec rozszerzania UE mogło różnić się w szczegółach od oficjalnego stanowiska władz RP, jednak ogólne podejście powinno być zbieżne, gdyż było zgodne z polskim interesem i priorytetami polityki zagranicznej Polski. Pokazały to już deklaracje polskich posłów wyrażające stanowisko wobec analizowanego tu procesu i potwierdziły działania w kadencji Szerzej zob. A. Szymański, Polska wobec dalszego poszerzania Unii Europejskiej, [w:] Krakowskie Studia Międzynarodowe, nr 4, 2008, s

10 2. Analiza celów i stanowisk Wśród obszarów, które polscy posłowie do Parlamentu Europejskiego wybierali jako główne obszary swej działalności i tam kierowali swoją aktywność, obszar rozszerzania UE czy szerzej stosunków zewnętrznych UE, nie był dominujący (wskazywano raczej na konkretne polityki gospodarcze czy zagadnienia prawne). Wynikało to między innymi z opinii, tylko częściowo uzasadnionej, iż AFET jest gremium, w którym się debatuje i przygotowuje zalecenia, ale nie podejmuje się decyzji, gdyż polityka zagraniczna to domena rządów państw członkowskich 13. Nie oznacza to jednak, że Parlament nie miał nic do powiedzenia w kadencji wszak wyraził zgodę na przyjęcie Bułgarii i Rumunii oraz rozpoczęcie negocjacji z Chorwacją oraz Turcją 14. Natomiast posłowie zainteresowani działalnością w obszarze stosunków zewnętrznych UE, przyjmowali wyraźnie percepcję kwestii rozszerzania UE prezentowaną przez polski rząd, przywiązując dużą wagę do kierunku wschodniego tego procesu. To wskazywało na odmienne postrzeganie procesu rozszerzania UE w porównaniu z posłami ze starych państw UE, którzy o Ukrainie nie myśleli w kategoriach rozszerzenia, zgodnie z unijnym punktem widzenia. Dla tych posłów rozszerzenie kojarzyło się z Bałkanami Zachodnimi i Turcją (później także z Islandią). W deklaracjach dotyczących działań w obszarze rozszerzania UE dominowało poparcie dla procesu jako całości oraz aspiracji europejskich Ukrainy. Co ciekawe, hasło rozszerzenie UE nie pojawiało się często w rozmowach w odpowiedzi na pytanie wstępne o główne obszary działalności w PE; w odróżnieniu od polityki wschodniej lub relacji UE-Ukraina czy UE-Białoruś. Na podstawie przeprowadzonych ankiet można wyciągnąć wniosek, iż na poziomie deklaracji panował wśród polskich posłów względny konsensus co do ogólnego poparcia dla dalszego rozszerzania UE i otwartości Unii (bardzo często wymieniane pojęcie), choć trudno orzekać o zgodności stanowisk w kwestiach bardziej szczegółowych, ale nie związanych z konkretnymi kandydaturami. Nie można mówić o dużym entuzjazmie wśród polskich posłów tylko czterech z Poseł do PE nr 10, KE UW - ZBN PTS, XI I Symptomatyczne jest to, że choć wśród głównych dziedzin aktywności Parlamentu Europejskiego w latach nie wymienia się co prawda często polityki zagranicznej, to jednak kwestia rozszerzenia UE pojawia się przy rozwijaniu tego tematu. Zob. np. S. Majkowska-Szulc, Udział Parlamentu Europejskiego w realizacji celów Unii Europejskiej w przededniu wyborów 2009 roku, [w:] J. Maliszewska-Nienartowicz (red.) Organizacja i funkcjonowanie Unii Europejskiej. Zagadnienia wybrane, Dom Organizatora, Toruń 2009, s

11 badanych posłów uznało rozszerzenie UE za ważniejszy proces niż pogłębianie integracji. Częstsze były natomiast opinie o równoważności obu procesów czy nawet większej wadze pogłębiania (podobna liczba opinii). Mogły mieć na to wpływ trudności z ratyfikacją traktatu lizbońskiego, co potwierdza równy rozkład opinii o potrzebie jego wejścia w życie przed przyjmowaniem kolejnych państw do UE oraz braku takiej konieczności. Po połowie rozłożyły się też opinie o konieczności ustalenia granic UE (przy czym wśród głosów na nie dominowała odpowiedź raczej nie ). Zgodność wystąpiła tylko w przypadku przekonania, że nowi członkowie przystąpią do UE w najbliższych pięciu latach. Trzeba zaznaczyć, iż posłowie niewypełniający ankiet również wypowiadali się - w czasie wywiadów - na temat swojego stanowiska i postaw wobec poszczególnych aspektów rozszerzania UE. Ich wypowiedzi tylko potwierdziły konsensus w kwestiach ogólnych, ale różnice zdań i równy podział odnośnie do zagadnień szczegółowych w tej dziedzinie. Jeśli chodzi o konkretne kierunki rozszerzania i kandydatury, to w przeprowadzonych rozmowach padały przede wszystkim słowa o takich celach, jak przekonywanie posłów innych państw do otwartości na Wschód, o przybliżanie perspektywy europejskiej wschodnich sąsiadów UE, o mówieniu o ich europejskości czy wprost - o przejmowaniu polskiego celu strategicznego, jakim jest akcesja Ukrainy. Wśród posłów polskich panowała zgodność co do wspierania ukraińskich aspiracji, choć widoczne były głosy krytyki wobec absolutyzowania tej kwestii, które prowadzi np. do stawiania tezy, że jeśli Turcja, to także Ukraina 15. W wypowiedziach posłów widoczne było ogólnie przyjmowanie realistycznego podejścia, tj. wspieranie Ukrainy, ale ze świadomością, że obecnie trudno kłaść nacisk na jej członkostwo w UE również z uwagi na sytuację w tym państwie. Wśród deklaracji co do szczególnego wspierania w działaniach konkretnych państw kandydujących czy też aspirujących do członkostwa także najczęściej pojawiała się Ukraina (ośmiu z dziesięciu posłów, którzy odpowiedzieli na to pytanie). Zdecydowanie mniej było deklaracji o szczególnym wsparciu dla innych kandydatów - kolejne miejsce zajęła Chorwacja (pięciu posłów), Macedonia (trzy głosy) oraz Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Gruzja, Islandia i Turcja (po jednym głosie). Odpowiada to deklarowanemu stanowisku wobec akcesji poszczególnych oficjalnych czy potencjalnych kandydatów do członkostwa. Na ogół nie było sprzeciwu wobec przystąpienia do UE państw bałkańskich. Deklarowano ogólnie poparcie dla ich akcesji, 15 Poseł do PE nr 12, KE UW - ZBN PTS, XI I

12 często podkreślając jednocześnie, że nie należy zapominać o wschodnich sąsiadach UE. Natomiast duży podział i kontrowersje wywoływała kandydatura turecka, w czym polscy posłowie zbliżali się do deputowanych z innych państw. Na pytanie w ankiecie o poparcie dla członkostwa Turcji w UE głosy rozłożyły się po połowie, przy czym mało było odpowiedzi zdecydowanie tak lub zdecydowanie nie. Co ciekawe, nie było reguły co do profilu politycznego pytanych posłów. Choć wśród polskich posłów z EPP-ED i PES przeważały głosy pozytywne, a z UEN - negatywne, to jednak byli posłowie z UEN, którzy poparli Turcję 16, jak również sceptycy w szeregach EPP-ED 17 oraz PES 18. Tak jak wśród przedstawicieli polskiego rządu dominowały zdawkowe wypowiedzi na temat państw Bałkanów Zachodnich czy Turcji, tak samo wyraźny był brak szczegółowych deklaracji w tej materii ze strony polskich posłów do PE (z wyjątkami). Nie przywiązywali oni w warstwie deklaratywnej zbyt dużej wagi do tych kandydatur. Podawane powody były różne, np. brak bezpośredniego interesu Polski 19 czy podjęcie decyzji o akcesji, w odróżnieniu od Ukrainy (czasami nawet w przypadku Turcji 20 ). Wskazanie na przypadek jako przyczynę wyboru delegacji UE-Turcja 21 pokazuje, jaką wagę przywiązuje się do tureckiej kandydatury. Nie pozostało to bez wpływu na odbiór stanowiska polskich posłów przez deputowanych z innych państw. Często powtarzane było przez nich zdanie, że nie przypominają sobie szczegółowego stanowiska polskiego wobec oficjalnych lub potencjalnych kandydatów do członkostwa, w odróżnieniu od czasami zbyt jasnych deklaracji dotyczących wschodnich sąsiadów UE. 3. Analiza ilościowa działalności posłów do PE Polityka wspierania procesu rozszerzenia UE mogła być realizowana w Parlamencie Europejskim przez polskich deputowanych z uwagi na ich stosunkowo liczny udział w Komisji Spraw Zagranicznych oraz, już w mniejszym stopniu, w delegacjach UE-państwo kandydujące/aspirujące do członkostwa. W drugiej połowie VI kadencji PE przewodniczącym AFET został Jacek Saryusz-Wolski, a 16 Poseł do PE nr 4, KE UW - ZBN PTS, XI I Poseł do PE nr 33, KE UW - ZBN PTS, XI I Posłowie do PE nr 30 oraz nr 38, KE UW - ZBN PTS, XI I Na przykład Poseł do PE nr 4, KE UW - ZBN PTS, XI I Poseł do PE nr 7, KE UW - ZBN PTS, XI I Poseł do PE nr 12, KE UW - ZBN PTS, XI I

13 wiceprzewodniczącym Janusz Onyszkiewicz (ALDE) w pierwszej połowie zastępca. W sumie członkami AFET było w pierwszej połowie kadencji dziewięciu posłów z Polski (11% wszystkich członków), w drugiej 10 deputowanych (11,6% wszystkich członków). Byli to, oprócz wymienionych osób: Adam Bielan (UEN) - od 2007 r., Ryszard Czarnecki do 2007 r., Maciej Giertych (Niezrzeszony), Mirosław Piotrowski (UEN), Marek Siwiec (PES), Konrad Szymański (UEN) i Zbigniew Zaleski (EPP-ED) - od 2007 r., a z posłów z niepełną kadencją: Bronisław Geremek, później Andrzej Wielowiejski (ALDE), Michał Kamiński (UEN, od 2005 r. do 2007 r.), Anna Fotyga (UEN, do 2005 r.), Hanna Fołtyn-Kubicka (UEN, od 2007 r.) i Bogdan Klich (EPP-ED, do 2007 r.). Zastępcami było wpierw pięć, później sześć osób, w tym: Adam Bielan do 2007 r., Ryszard Czarnecki od 2007 r., Michał Kamiński - do 2005 r., Józef Pinior (PES), Bogusław Rogalski (UEN), Dariusz Rosati, Wojciech Roszkowski (UEN) od 2007 r. i Bernard Wojciechowski (Niezrzeszony) oraz krótko Witold Tomczak (IND-DEM) 22. Polacy byli członkami delegacji w różnej liczbie. W delegacji UE-Turcja (25 osób) brał udział jako członek tylko Stanisław Jałowiecki i jeden dzień jako zastępca Józef Pinior, a w zbliżonej liczebnie delegacji UE-Europa Południowo-Wschodnia uczestniczyło dwóch członków: Ryszard Czarnecki i Jacek Protasiewicz (EPP-ED) oraz jeden zastępca Janusz Wojciechowski (UEN); przez bardzo krótki okres w 2004 r. członkiem tej delegacji był również Marek Czarnecki (ALDE). W mniej licznej delegacji UE-Chorwacja (15 osób) też było dwóch Polaków jako członków Czesław Adam Siekierski (EPP-ED) i Witold Tomczak oraz jeden jako zastępca Lidia Geringer de Oedenberg, a w zbliżonej liczebnie do gremium unijno-chorwackiego delegacji UE- Macedonia (13 osób) nie było żadnego Polaka. W delegacji UE-Rumunia (25 posłów) jako członek zasiadał Jan Masiel (UEN), a w delegacji UE-Bułgaria (25 posłów) było dwóch posłów jako członków Zbigniew Kuźmiuk (UEN) oraz Wiesław Kuc (Niezrzeszony), zaś zastępcami byli Jan Olbrycht (EPP-ED) oraz Anna Fotyga (do 2005 r.) i Hanna Fołtyn-Kubicka (od 2006 r.). Dla porównania w liczącej 16 członków i 15 zastępców delegacji UE-Ukraina zasiadało łącznie siedmiu Polaków pięciu członków Marek Siwiec do 2007 r. przewodniczący, Andrzej Tomasz Zapałowski (UEN) jako wiceprzewodniczący, do połowy 2005 r. Filip Adwent (IND-DEM), Jerzy Buzek (EPP- ED) i Grażyna Staniszewska (ALDE) oraz dwóch zastępców Mieczysław Edmund 22 Warto pamiętać, iż uczestnictwo w komisjach PE nie zawsze zależy od indywidualnych preferencji, ale od decyzji grupy politycznej. Zob. R. Corbett, F. Jacobs, M. Shackletton, The European Parliament, op.cit., s

14 Janowski (UEN) i Zbigniew Kuźmiuk. Z kolei w liczącej 14 członków i 10 zastępców delegacji UE-Mołdawia było ośmiu posłów Zdzisław Podkański (UEN) jako członek i wiceprzewodniczący oraz Bogusław Sonik (EPP-ED) jako członek i sześciu zastępców Urszula Gacek (EPP-ED), Grażyna Staniszewska, Ewa Tomaszewska (UEN), Tadeusz Zwiefka (EPP-ED), Andrzej Zapałowski i Bronisław Geremek, a w liczącej 18 członków i 15 zastępców delegacji UE-Kaukaz Południowy trzy osoby Tadeusz Zwiefka jako członek oraz Urszula Gacek i Janusz Onyszkiewicz jako zastępcy. Są to tylko główne gremia, których posłowie powinni działać aktywnie w dziedzinie rozszerzania UE razem 41 osób. Oczywiście nie było wykluczone działanie posłów z innych komisji, zwłaszcza tych, które mają coś do powiedzenia w kwestii pomocy finansowej dla krajów kandydujących lub aspirujących do członkostwa w UE (np. Komisja Handlu Międzynarodowego, INTA). Potencjał więc istniał, lecz nie zawsze przekładał się na aktywność polskich posłów w dziedzinie rozszerzania UE w PE. Na podstawie danych z dokumentów Parlamentu można stwierdzić, iż z 54 polskich posłów 39 wykazało się aktywnością w dziedzinie rozszerzenia UE przy wykorzystaniu formalnych instrumentów, jakie daje PE, tj. wystąpień plenarnych, sprawozdań, rezolucji, opinii czy pisemnych deklaracji i interpelacji 23. Jest to łączna liczba posłów razem z tymi, którzy nie zasiadali w PE przez całą VI kadencję. Pod względem korzystania z narzędzi formalnych z grupy 39 posłów wyróżniało się kilkanaście osób. Zdecydowanym liderem w dziedzinie rozszerzania UE był Ryszard Czarnecki. Występował na posiedzeniach plenarnych 12 razy - na temat Kosowa, Układu o Stabilizacji i Stowarzyszeniu z Albanią, Czarnogórą, Bośnią i Hercegowiną i oddzielnie o sytuacji w tym państwie, Unii dla Morza Śródziemnego, relacji UE-Serbia, postępów Chorwacji i Macedonii, Rumunii i Bułgarii (i oddzielnie Bułgarii), strategii rozszerzeniowej UE oraz Ukrainy (wspomnienie o perspektywie członkostwa); był współautorem trzech rezolucji o Unii dla Morza Śródziemnego oraz Gruzji i Mołdawii (z podkreśleniem aspiracji europejskich tych państw); zgłosił 15 interpelacji m.in. na temat postępów wszystkich oficjalnych i potencjalnych kandydatów do akcesji, pomocy finansowej dla nich, relacji między rozszerzaniem a kryzysem finansowym oraz procesu rozszerzenia w ogóle. Na dalszych miejscach można sklasyfikować Konrada 23 Część dotycząca aktywności polskich posłów do PE w dziedzinie rozszerzania UE przy wykorzystaniu narzędzi formalnych oparta jest w dużej mierze na dokumentach i materiałach Parlamentu Europejskiego, 14

15 Szymańskiego i Jana Masiela oraz Zbigniewa Zaleskiego. Szymański miał 11 wystąpień na temat rozszerzania UE kilkakrotnie na temat Turcji, Chorwacji i Macedonii, trzy razy na temat strategii rozszerzania UE, raz na temat przystąpienia Rumunii i Bułgarii, o Unii dla Morza Śródziemnego oraz na temat Ukrainy (w kontekście perspektywy członkostwa w UE); sześć razy był współautorem rezolucji o Rumunii i Bułgarii, negocjacji z Turcją, Bośni i Hercegowiny oraz temat Ukrainy i Mołdawii (w wyraźnym nawiązaniem do perspektywy członkostwa w UE) i Gruzji (z odwołaniem się do europejskich aspiracji); raz był posłem sprawozdawcą (Europejska Polityka Sąsiedztwa podkreślenie, że może być drogą do akcesji) oraz współautorem interpelacji na temat sytuacji humanitarnej w schroniskach w Beygöz (Turcja) oraz Benkovac (Chorwacja). Masiel był współautorem rezolucji o Unii dla Morza Śródziemnego oraz 11 wystąpień - na temat skutków rozszerzenia UE dla polityki spójności, unijnej strategii, Bułgarii i Rumunii (trzy wystąpienia), zdolność UE do przyjmowania nowych państw, Bośni i Hercegowiny, postępów Turcji (dwa wystąpienia) oraz sytuacji w południowowschodniej części Turcji i pozycji kobiet w tym kraju. Zaleski był autorem sprawozdania o współpracy gospodarczej z Ukrainą, w którym znalazło się wyraźne odniesienie do członkostwa w UE, współautorem rezolucji o Ukrainie (z odwołaniem do perspektywy członkostwa), opinii o Instrumencie Pomocy Przedakcesyjnej oraz występował osiem razy na posiedzeniach plenarnych dwa razy na temat strategii rozszerzania UE i dwa razy w kwestii postępów Turcji. Mówił też o problemie cypryjskim (Famagusta/Warosza), przystąpieniu Rumunii i Bułgarii, pakiecie Rozszerzenie II i Instrumencie Pomocy Przedakcesyjnej. Listę pięciu najbardziej aktywnych posłów w PE w dziedzinie rozszerzania UE zamyka Józef Pinior (PES), który występował na sesjach plenarnych kilkakrotnie na temat raportów o postępach Chorwacji, Macedonii i Turcji i dwukrotnie odnosił się do Bułgarii i Rumunii oraz strategii rozszerzania UE i wypowiadał się o układzie o stabilizacji i stowarzyszeniu z Czarnogórą oraz polityce sąsiedztwa jako niewykluczającej perspektywy członkostwa. Kolejni posłowie z pierwszej dziesiątki (a właściwie jedenastki cztery osoby są ex quo na ósmym miejscu) aktywni w korzystaniu z narzędzi formalnych w dziedzinie rozszerzania UE to: Jacek Saryusz Wolski - autor jednego sprawozdania w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady zmieniającego rozporządzenie w sprawie 15

16 ustanowienia partnerstwa w ramach procesu stabilizacyjnego i stowarzyszeniowego 24, współautor dwóch projektów rezolucji na temat Gruzji i Ukrainy z wyraźnym odwołaniem do perspektywy członkostwa oraz pięciu wystąpień na temat strategii rozszerzania UE, pakietu rozszerzenie II oraz Ukrainy z wyraźnym nawiązaniem do perspektywy członkostwa; Mirosław Piotrowski - sześć wystąpień plenarnych trzy o Rumunii i Bułgarii, dwa o Turcji i jedno o strategii rozszerzania UE oraz rezolucja o Gruzji z podkreśleniem jej aspiracji; Michał Kamiński sześć działań o Ukrainie z odwołaniem do perspektywy członkostwa sprawozdanie o nowej umowie z UE, rezolucja o wyborach prezydenckich oraz cztery wystąpienia plenarne; Adam Bielan - trzy rezolucje Gruzja, Mołdawia perspektywa członkostwa oraz Unia dla Morza Śródziemnego; trzy wystąpienia plenarne strategia rozszerzania UE, polityka sąsiedztwa i Gruzja oraz odwołanie się do perspektywy członkostwa; Bogusław Rogalski - sześć wystąpień plenarnych - cztery na temat oficjalnych kandydatów do akcesji oraz Bośni i Hercegowiny i Ukrainy odniesienie do perspektywy członkostwa oraz Marcin Libicki (UEN) trzy interpelacje o Waroszy (problem cypryjski - Turcja) oraz trzy wystąpienia o Waroszy i dwa o przystąpieniu Bułgarii i Rumunii. Prezentując powyższe wyniki (przedstawione także w Tabeli 1.), trzeba jednak uczynić dwa zastrzeżenia. Po pierwsze, nie są brane pod uwagę w tym miejscu niemożliwe do policzenia nieformalne, kuluarowe działania polskich posłów, których uwzględnienie mogłoby zmienić diametralnie ten swoisty ranking (niektórzy posłowie, tacy jak Bronisław Geremek, podejmowali w większej mierze nieformalne działania, chociażby w postaci rozmów z posłami z innych państw i grup politycznych). Po drugie, wskazywana tu aktywność ma charter względny z uwagi na to, że różne narzędzia formalne wymagają innego nakładu sił i zaangażowania. Jeśli kryterium aktywności byłby wkład pracy, niestety mierzalny w niewielkim stopniu, trzeba by było sklasyfikować niżej m.in. posłów Masiela i Piniora, a przesunąć wyżej posłów Saryusza- Wolskiego czy Kamińskiego. W aspekcie podmiotowym z analizy wynika, że tylko kilkunastu posłów wykazało się stosunkowo dużą aktywnością w dziedzinie rozszerzenia UE. Wśród najbardziej aktywnych posłów dominowali polscy deputowani z UEN, co można tłumaczyć ich dużą 24 Pięć sprawozdań dotyczących zmian umów z kandydatami oraz państwami aspirującymi do UE w związku z przystąpieniem Bułgarii i Rumuni trudno zaliczyć jako aktywność w obszarze rozszerzania UE, gdyż były one przygotowywane przez posła również w przypadku innych partnerów zewnętrznych, w związku z pełnioną funkcją przewodniczącego AFET. 16

17 liczebnością (pod koniec VI kadencji najwięcej polskich posłów należało do tej grupy) i silną pozycją w tej grupie (20 z 44 posłów to Polacy). W pierwszej jedenastce było ich ośmiu (w tym na trzech pierwszych miejscach), natomiast tylko dwóch z EPP-ED i jeden z PES grup politycznych odpowiednio z 15 i dziewięcioma polskim posłami. Choć na aktywność czołówki posłów miała wpływ ich przynależność do odpowiednich gremiów związanych z rozszerzaniem UE, to jednak istniała liczna grupa posłów (ośmiu), którzy nie przynależeli do tych gremiów, ale byli aktywni w tej dziedzinie. Trzeba tu wymienić Leopolda Rutowicza, Genowefę Grabowską, Andrzeja Szejnę, Bogdana Golika, Sylwestra Chruszcza, Urszulę Krupę, Janusza Lewandowskiego oraz Marcina Libickiego. Była to aktywność ograniczająca się zazwyczaj do kilku wystąpień plenarnych, jednak pokazująca, że rozszerzenie UE jest obszarem ważnym dla polskich posłów, nawet tych nie zajmujących się w PE tą dziedziną. Do wyjątków należała większa aktywność Marcina Libickiego. Z kolei nie wszyscy posłowie, którzy potencjalnie powinni angażować się w dziedzinie rozszerzenia UE, z uwagi na przynależność od odpowiednich gremiów, rzeczywiście to czynili. Nie było tak w przypadku posła Witolda Tomczaka członka delegacji Ukraina-UE, Zbigniewa Kuźmiuka, członka delegacji UE-Bułgaria i UE-Ukraina, Wiesława Kuca członka Delegacji UE-Bułgaria oraz Urszuli Gacek zastępczyni w Delegacji UE-Mołdawia, Janusza Wojciechowskiego zastępcy z Delegacji Europa Południowo-Wschodnia oraz Mieczysława Janowskiego zastępcy z Delegacji UE-Ukraina 25. W aspekcie przedmiotowym z powyższej analizy wynika, że posłowie rzadko stosowali narzędzia formalne wymagające poświęcenia wiele czasu i wysiłku. W pojedynczych przypadkach stosowali w dziedzinie rozszerzenia UE deklaracje pisemne (dwie deklaracje). Równie rzadko byli autorami opinii dla innych komisji niż AFET (dających dodatkową możliwość wpływania na stanowisko posłów), w obszarze związanym stricte z rozszerzaniem UE (jedna opinia). Tylko nieco częściej byli sprawozdawcami raportów, które mają szczególną wagę, co nie do końca można wytłumaczyć procedurą ich podziału między frakcję, preferującą duże grupy polityczne. Żaden poseł nie był sprawozdawcą raportów o kandydatach z państw bałkańskich czy Turcji, co potwierdzali w wywiadach sami zainteresowani 26. Istniejące nieliczne raporty związane z rozszerzeniem UE, których sprawozdawcą był polski poseł, należą do 25 Pominięty został tu tragicznie zmarły w czasie VI kadencji PE Filip Adwent, będący w Delegacji UE-Ukraina tylko do połowy 2005 r. 26 Np. Poseł do PE nr 4, KE UW - ZBN PTS, XI I

18 szerszej grupy raportów dotyczących wschodniej Europy, jak np. raport Konrada Szymańskiego o polityce sąsiedztwa czy Zbigniewa Zaleskiego o współpracy gospodarczej z Ukrainą. Polscy posłowie nieco częściej byli autorami/współautorami interpelacji w dziedzinie rozszerzania UE (23), których zdecydowaną większość wystosował Ryszard Czarnecki (15) oraz autorami/współautorami rezolucji (29). W przypadku interpelacji dominowały te dotyczące procesu rozszerzania jako takiego oraz oficjalnych i potencjalnych kandydatów do członkostwa w UE. Jednak rezolucje w dziedzinie rozszerzania Unii równie często dotyczyły kandydatów oraz wschodnich sąsiadów UE aspirujących do akcesji Ukrainy (rezolucje z 2005 i 2006 r.), Gruzji (dokument z 2007 r.) i Mołdawii (rezolucja z 2009 r.). Chodzi tu, ponownie, jak w przypadku wcześniej wspomnianych sprawozdań, o takie dokumenty na temat państw Europy Wschodniej, w których zawarto wyraźnie kwestię perspektywy członkostwa w UE. Zdecydowanie najczęściej stosowanym instrumentem były jednak wystąpienia na posiedzeniu plenarnym, które wymagają najmniejszego nakładu pracy (142), co pokazuje, że aktywność polskich posłów w tym obszarze nie była ogólnie imponująca. W tym przypadku wypowiadali się oni często na temat, Bułgarii i Rumunii, Bałkanów Zachodnich i Turcji, jednak również w tym przypadku nierzadko nawiązywali do Ukrainy i innych wschodnich sąsiadów UE, wskazując na perspektywę członkostwa. Ponownie więc miało miejsce charakterystyczne dla działalności polskich posłów przynajmniej częściowe przenoszenie polityki rozszerzeniowej na grunt polityki sąsiedztwa. Świadczą o tym także dane liczbowe z 201 interwencji polskich posłów w PE na temat rozszerzania UE około 60 dotyczyło trzech państw Ukrainy, Gruzji i Mołdawii. Trzeba przy tym pamiętać, że była to tylko część działalności wobec tych państw z odniesieniem do perspektywy członkostwa. Poza tym w ramach pozostałej działalności mieszczą się te aspekty, które dotyczą rozszerzenia Unii ogólnie ponad 40 działań. W odniesieniu do liczby posłów należy dodać, że z 39 polskich deputowanych do PE 13 było aktywnych w dziedzinie rozszerzania tylko w wymiarze wschodnim lub na poziomie ogólnym, w tym trzech posłów z pierwszej dziesiątki (jedenastki) Jacek Saryusz-Wolski, Michał Kamiński oraz Adam Bielan. 18

19 Tabela 1. Aktywność polskich posłów w PE w dziedzinie rozszerzania UE w VI kadencji instrumenty formalne Poseł/rodzaj aktywności Sprawozdania 1.Ryszard Czarnecki (UEN) AFET, Del. UE-Europa Płd- Wsch 2.Konrad Szymański (UEN) AFET 3.Jan Masiel (UEN) Del. UE-Rumunia 4. Zbigniew Zaleski (EPP-ED) AFET 5. Józef Pinior (PES) AFET, krótko Del. UE-Turcja 6. Jacek Saryusz- Wolski (EPP-ED)- AFET 7. Mirosław Piotrowski (UEN) AFET 8. Michał Kamiński (UEN) AFET* 8. Adam Bielan (UEN)- AFET 8. Bogusław Rogalski (UEN)- AFET 8. Marcin Libicki (UEN) 12. Bronisław Geremek (ALDE) AFET, Del. UE- Mołdawia* 12. Hanna Fołtyn- Kubicka (UEN) AFET, Del. UE- Bułgaria* 12. Jerzy Buzek (EPP-ED) Del. UE- Ukraina 12. Lidia Geringer de Oedenberg (PES) Del. UE-Chorwacja 12. Marek Siwiec (PES) AFET, Del. UE-Ukraina 17. Anna Fotyga (UEN)- AFET, Del. UE-Bułgaria* 17. Bogdan Klich (EPP-ED) AFET* 17. Grażyna Staniszewska (ALDE) Del. UE- Ukraina, UE- Mołdawia 17. Jacek Protasiewicz (EPP- Projekty rezolucji Wystąpienia plenarne Interpelacje Pisemne deklaracje Opinie Liczba działań razem (+5)

20 ED) Del. Europa Południowo- Wschodnia 17. Andrzej Zapałowski (UEN) Del. UE-Ukraina, Del. UE-Mołdawia 17. Bogusław Sonik (EPP-ED) Del. UE- Mołdawia 23. Leopold Rutowicz (UEN) 23. Tadeusz Zwiefka (EPP-ED) Del. UE- Mołdawia, Del. UE- Kaukaz Południowy 25. Czesław Siekierski (EPP-ED)- Del. UE-Chorwacja 25. Genowefa Grabowska (PES) 25. Bernard Wojciechowski (IND-DEM)- AFET 25. Zdzisław Podkański (UEN) Del. UE-Mołdawia 25. Andrzej Szejna (PES) 25. Bogdan Golik (PES) 25. Janusz Lewandowski (EPP- ED) 25. Janusz Onyszkiewicz (ALDE) AFET, Del. UE-Kaukaz Południowy 25. Sylwester Chruszcz (Niezrzeszony) 34. Maciej Giertych (Niezrzeszony)- AFET 34. Wojciech Roszkowski (UEN)- AFET 34. Stanisław Jałowiecki (UEN) Del. UE-Turcja 34. Ewa Tomaszewska (UEN) Del. UE- Mołdawia 34. Jan Olbrycht (EPP-ED) Del. UE- Bułgaria 34. Dariusz Rosati (PES)- AFET 34. Urszula Krupa (IND-DEM) Razem (39 posłów) * Posłowie zasiadający w PE przez niepełną kadencję 20

21 Analiza ilościowa wskazuje więc, iż polscy posłowie do PE co prawda wykazywali się pewną aktywnością w działaniach formalnych dotyczących oficjalnych i potencjalnych kandydatów do członkostwa, jednak większość z nich to mało znaczące wystąpienia plenarne, a liczba interwencji posłów jest relatywnie mała w porównaniu z przedsięwzięciami, które podejmowali wobec państw na razie aspirujących do UE - tylko w aspekcie związanym z perspektywą członkostwa. Wyniki działalności polskich posłów VI kadencji w dziedzinie rozszerzania UE z wykorzystaniem formalnych instrumentów PE przedstawia Tabela 1. Trzeba pamiętać, że miejsca zajmowane przez posłów nie odzwierciedlają w pełni stopnia ich zaangażowania (poświęconego czasu i wysiłku) w dziedzinę rozszerzenia UE. Oprócz wykorzystywania instrumentów formalnych na forum PE, posłowie polscy wykazywali się też innymi formami oficjalnej aktywności w dziedzinie rozszerzania UE poza Parlamentem. Choć nie istnieją w tym przypadku dane obejmujące wszystkich posłów, co umożliwiałoby ich porównanie, to jednak można wskazać na różne przykłady takich działań. Posłowie uczestniczyli w wizytach swoich delegacji w państwach kandydujących czy aspirujących do Unii (szczególnie aktywny był ponownie poseł Ryszard Czarnecki, który samą tylko Albanię odwiedził trzy razy 27 ). Spotykali się tam z przedstawicielami krajowych parlamentów oraz rządów i prezydentami. Częste były też wizyty reprezentantów państw kandydujących czy aspirujących w Brukseli. Przyjeżdżali oni zwłaszcza na co miesięczne spotkania delegacji UE-państwo kandydujące/aspirujące do członkostwa w UE. Polscy deputowani byli szczególnie aktywni w tym aspekcie w przypadku Ukrainy, co sami podkreślali w wywiadach, będąc zawsze wyróżniającą się pod względem liczebności grupą w ramach delegacji. Oprócz spotkań z politykami w czasie wizyt delegacji ważne było też sondowanie ukraińskiej opinii publicznej na temat perspektywy członkostwa Ukrainy w UE 28. Posłowie partycypowali też w wizytach w ramach frakcji, jak np. Marcin Libicki oraz Zbigniew Zaleski obaj w przypadku Cypru 29. Niektórzy brali udział w takich wizytach, nie będąc członkami delegacji, ale działając w jednej z dziedzin powiązanych z rozszerzeniem UE. Taka sytuacja miała miejsce w przypadku Sylwestra Chruszcza, który angażował się w 27 Zob. strona internetowa Ryszarda Czarneckiego, 28 Zob. Sprawozdanie z działalności Prof. Zbigniewa Zaleskiego, Posła do Parlamentu Europejskiego, w ramach kadencji na Lubelszczyźnie i w Brukseli, Raport kadencja_2004_2009.pdf 29 Zob. strona internetowa Marcina Libickiego, Sprawozdanie z działalności Prof. Zbigniewa Zaleskiego, op.cit. 21

22 działania na rzecz pozostania Kosowa w Serbii, nie tylko występując na ten temat w PE, ale także wyjeżdżając do Belgradu oraz pisząc list do minister spraw zagranicznych Anny Fotygi w tej sprawie oraz Konrada Szymańskiego i Zbigniewa Zaleskiego, wchodzących w skład delegacji PE wyjeżdżającej do Ankary 30. Polscy członkowie delegacji podejmowali także inne formy działalności. Najlepszym przykładem jest poseł Stanisław Jałowiecki, który będąc w delegacji UE- Turcja, brał udział w debatach i konferencjach na temat członkostwa Turcji w UE, najczęściej z udziałem studentów w Krakowie, Opolu i Wrocławiu (to samo czynił Józef Pinior). Spotykał się z osobami z przedstawicielstw dyplomatycznych Turcji w biurze poselskim w Opolu z przedstawicielem ambasady tureckiej w Warszawie oraz w Brukseli z ambasadorem Turcji przy UE. Relacje Turcja-UE były tematem rozmowy posła z biskupem Tadeuszem Pieronkiem w czasie jego wizyty w Brukseli 31. Podobne działania podejmowali: Konrad Szymański, biorąc udział w debacie Zderzenie cywilizacji Unia Europejska i Turcja na Uniwersytecie Opolskim, Bogusław Sonik, który zorganizował w Krakowie konferencję Gdzie kończy się Europa? Perspektywy przyjęcia Turcji do UE, Janusz Lewandowski, moderując dyskusję panelową w czasie forum Europa-Turcja w Sopocie w 2008 r. czy Zbigniew Zaleski, uczestnicząc w Macedonii w konferencji na temat relacji tego państwa z UE 32. Zwłaszcza ci z posłów, którzy są naukowcami, wygłaszali wykłady na temat rozszerzania UE, jak np. Dariusz Rosati, który na Uniwersytecie w Białymstoku mówił o Ukrainie i krajach bałkańskich u bram Unii Europejskiej 33. Z uwagi na swoje stanowisko przewodniczącego delegacji UE-Ukraina Marek Siwiec nie tylko brał udział w konferencjach o perspektywie członkostwa w Unii Ukrainy, ale również był członkiem Rady Konsultacyjnej projektu Wsparcie dla integracji UE-Ukraina i doradcą Rady Biznesowej UE-Ukraina oraz stał na czele zespołu przygotowującego dokument Agenda 2020, zawierający harmonogram dochodzenia Ukrainy do członkostwa w Unii 34. Ze względu na funkcję przewodniczącego Komisji 30 Zob. strona internetowa Sylwestra Chruszcza, strona internetowa Konrada Szymańskiego, Sprawozdanie z działalności Prof. Zbigniewa Zaleskiego, op.cit. 31 Zob. strona internetowa Stanisława Jałowieckiego, (poseł opisywał też tę działalność w wywiadzie). 32 Zob. strona internetowa Konrada Szymańskiego, Bogusław Sonik. Raport z działalności , strona internetowa Janusza Lewandowskiego, Sprawozdanie z działalności Prof. Zbigniewa Zaleskiego, op.cit.; 33 Zob. strona internetowa Dariusza Rosatiego, 34 Zob. strona internetowa Marka Siwca, 22

23 Spraw Zagranicznych PE Jacek Saryusz-Wolski spotykał się z przedstawicielami rządów państw kandydujących/aspirujących do członkostwa w UE i rozmawiał o stanie relacji z Unią 35. Również posłowie Komisji Spraw Zagranicznych wykorzystywali mniej formalne instrumenty w działalności w dziedzinie rozszerzenia UE. Lidia Geringer de Oedenberg byłam jednym z patronów wystawy w PE pt. Famagusta. A European Ghost Town dotyczącej jednego z aspektów problemu cypryjskiego, wpływającego na relacje Turcja- UE. Z wizytą u pani poseł byli laureaci konkursu na temat polityki sąsiedztwa i rozszerzenia UE, organizowanego przez Europe Direct 36. Podobną wizytę złożyli na zaproszenie Konrada Szymańskiego laureaci konkursu na esej przeprowadzonego w czasie Dni Tureckich w Opolu 37. Z kolei Grażyna Staniszewska organizowała konkurs dla studentów ukraińskich pt. Ukraina w Unii Europejskiej. Realna perspektywa czy fantazja polityczna? 38. Liczba interwencji polskich deputowanych do PE w dziedzinie rozszerzania UE na pewno nie jest wystarczającym miernikiem, który pozwalałby na odpowiedź na pytanie o ich rolę w tej dziedzinie, zwłaszcza, że zdecydowaną większość interwencji formalnych stanowiły najmniej ważne wystąpienia plenarne, natomiast brakowało wykorzystywania istotniejszych narzędzi, przede wszystkim sprawozdań/raportów. Jedynie analiza głosowań polskich posłów nad dokumentami dotyczącymi rozszerzenia UE lub poszczególnych kandydatów jest mierzalnym wskaźnikiem pokazującym, że odgrywali oni rolę grupy wzmacniającej obóz wyraźnych zwolenników kontynuacji tego procesu, na który składały się najczęściej: nowe państwa członkowskie, część południowych, skandynawskich (Finlandia) oraz Irlandia. W odróżnieniu od wielu innych państw, posłowie z Polski głosowali zazwyczaj zgodnie, niezależnie od przynależności partyjnej. Jeśli chodzi o dokumenty dotyczące przyjęcia Bułgarii i Rumunii, to wyniki głosowania polskich posłów były jednomyślne wszyscy byli za. W przypadku raportów na temat postępów Chorwacji i Macedonii (z 2007 r.) tylko pojedyncze osoby były przeciw lub wstrzymały się. Inaczej wyglądała sytuacja w przypadku raportów dotyczących rozszerzenia UE oraz kontrowersyjnego kandydata Turcji. Tutaj widoczny był podział wśród polskich posłów, choć z przeciwstawnych 35 Zob. strona internetowa Jacka Saryusza-Wolskiego, 36 Zob. strona internetowa Lidii Geringer de Oedenberg, 37 Zob. strona internetowa Konrada Szymańskiego, 38 Zob. strona internetowa Grażyny Staniszewskiej, 23