Nałęczów miejscowość z klimatem

Transkrypt

1 Nałęczów miejscowość z klimatem Tematem tego krótkiego komunikatu jest Nałęczów, jako miejscowość i uzdrowisko. Dzięki nawiązanym stosunkom pomiędzy Gminą Nałęczów, a Thermaleo Sp. z o.o. zaistniała możliwość wymiany kulturalnej pomiędzy Szczawnicą, a Nałęczowem. W ramach działań w tym zakresie Muzeum Uzdrowiska w Szczawnicy udostępniło na prośbę burmistrza Nałęczowa Andrzeja Ćwieka, część swoich zbiorów w celu organizacji wystawy pt. Nałęczowskie Klimaty. Wystawa zorganizowana została w ramach obchodów 150 lat tradycji uzdrowiskowej oraz 50-lecia nadania praw miejskich Nałęczowa. Na okres trwania ekspozycji wypożyczono m.in. szyld z willi doktora Kołączkowskiego, sprzęty balneologiczne oraz ogólnie związane z praktykami medycznymi. Na zaproszenie władz uczestniczono również w uroczystościach m.in. Gali Koncertowej Divertimento i Belcanto, wernisażu wystawy i pokazie zabytkowych samochodów. Był to jedynie niewielki fragment imprez towarzyszących rocznicom. Wystawa trwała od 31 maja do 20 czerwca 2013 roku. Według słów zastępcy burmistrza Artura Rumińskiego całość została przyjęta bardzo entuzjastycznie. Niejednokrotnie zdarzało się, że duże zainteresowanie powodowało wydłużanie czasu pracy galerii. Zwiedzający z wielką ciekawością przyglądali się m.in. sprzętom z Muzeum Uzdrowiska w Szczawnicy. Jednak najważniejszym wnioskiem dla samego Nałęczowa jest fakt, iż społeczeństwo miejscowe coraz częściej wspomina o potrzebie stworzenia w miejscowości muzeum, którego zadaniem byłaby prezentacja historii Nałęczowa. Aby przybliżyć sam Nałęczów, kilka słów należy się w tym miejscu samemu regionowi, jak i miejscowości. Pod względem geograficznym miasto znajduje się w Polsce południowowschodniej, w ramach części Wyżyny Lubelskiej, na Płaskowyżu Nałęczowskim (zob. J. Kondracki 2000, s. 280 ryc. 43, 283). Zlokalizowana jest na utworach zbudowanych z lessów, których miąższość w ramach płaskowyżu jest dość znaczna (zob. np. Z. Gardziel, M. Harasimiuk, W. Jezierski, A. Pawłowski, W. Zgłobicki 2006, tam wcześniejsza literatura). Pod względem klimatycznym Nałęczów przynależy do regionu sandomierskiego, gdzie ogólnie można wyróżnić pogodę ciepłą i bardzo ciepłą (A. Woś 1999, s. 206). 321

2 Prace Pienińskie 2013, tom 23 Korzenie miejscowości sięgają XIV-XV wieku. W XIV stuleciu obszar dzisiejszego miasta należał do dóbr Mikołaja Kazimierskiego herbu Rawa (D. Szlendak, K. Adamowska, A. Wenerski 2010, s. 171). Po kilku zmianach właścicieli na przestrzeni wieków, w 1751 roku miejscowość nabył Stanisław Małachowski herbu Nałęcz. Od nazwy herbu powstała dzisiejsza nazwa miasta (W. Cholewiński 1934, s. 5; D. Szlendak, K. Adamowska, A. Wenerski 2010, s. 171). Po uzyskaniu praw do tych terenów, rodzina Małachowskich rozpoczęła poszukiwania geologiczne. Przypadkowo zostały odkryte źródła wody mineralnej, dzięki czemu Małachowscy stworzyli łazienki dla potrzeb kuracjuszy (W. Cholewiński 1934, s. 16; D. Szlendak, K. Adamowska, A. Wenerski 2010, s. 171). W XIX wieku kurort chwilowo podupadł. Dopiero w 1878 roku nowopowstała spółka złożona z lekarzy: Wacława Lasockiego, Fortunata Nowickiego i Konrada Chmielewskiego stworzyła zakład leczniczy (J. Supady 2007, s. 529). Wówczas to do Nałęczowa przybywają na kurację wybitni pisarze. W szczególności zaznaczył tu swoją obecność Bolesław Prus (zob. A. Mróz-Gazda 2012, s. 151; D. Szlendak, K. Adamowska, A. Wenerski 2010, s. 171). Związki z szeroko rozumianym terenem Podhala zaznaczyły się w Nałęczowie dzięki projektowi Jana Witkiewicza. W 1909 roku wybudowano w mieście willę (Ochronka) w tzw. stylu zakopiańskim, według jego projektu (W. Cholewiński 1934, s. 41; por. J. G. Pawlikowski 1931; 1932). Na marginesie rozważań winno się wspomnieć, że styl ten w budownictwie, którego twórcą był Stanisław Witkiewicz, 322 Nałęczów - widok na łazienki w Parku Zdrojowym

3 Nałęczów - miejscowość z klimatem Fragment wystawy Nałęczowskie klimaty - eksponaty z Muzeum Uzdrowiskowego w Szczawnicy Od lewej: Maciej Wawrzczak - dyrektor Muzeum Uzdrowiskowego w Szczawnicy, Andrzej Ćwiek - burmistrz, Artur Rumiński - zastępca burmistrza 323

4 Prace Pienińskie 2013, tom 23 rozpowszechnił się na wiele terenów przed I wojną światową (zob. np. J. Majda 1979, s ; A. Szczerski 2004). W czasie I i II wojny światowej Nałęczów został mocno zniszczony. Pomimo tychże strat materialnych na terenie miejscowości ostała się zabytkowa architektura, w tym uzdrowiskowa (A. Mróz-Gazda 2012, s. 152; D. Szlendak, K. Adamowska, A. Wenerski 2010, s ). Po II wojnie światowej, w 1954 roku powstało Państwowe Przedsiębiorstwo Uzdrowisko Nałęczów (M. Przeglińska-Matyko, A. Skarbek 2010, s. 214), które po zmianach ustrojowych w 1989 było pierwszym sprywatyzowanym uzdrowiskiem. Lecznictwo uzdrowiskowe na obszarze Nałęczowa oparte jest o odkryte wcześniej wody mineralne. Znajdują się tu źródła (lecznicze), które zawierają w sobie domieszkę żelaza (źródła Żelaziste Celińskiego oraz Barbara, a także wody o znikomej zawartości tego pierwiastka (źródła Miłość i Nadzieja ) (K. Dybowski, J. Zawiślak 2012, s. 48). Dodatkowo w samej miejscowości planowane jest wykorzystanie wód geotermalnych (zob. A. Stanik, B. Podlasek, A. Raś 2011, s. 247 rys. 1, 254). Kończąc, należy zaznaczyć, że kontakty na linii Szczawnica Nałęczów będą kontynuowane. Sprawi to możliwość porównania i poznania obu uzdrowisk dla ogółu społeczeństwa. Maciej Wawrzczak Szczawnica Fot. Anna Wawrzczak Literatura: Cholewiński W Przewodnik po Nałęczowie i jego okolicach wraz z planami Nałęczowa i okolic, Lublin. Dybowski K., Zawiślak J Wody żelaziste i zwykłe na terenie Uzdrowiska Nałęczów, Inżynieria Ekologiczna, nr 30, s Gardziel Z., Harasimiuk M., Jezierski W., Pawłowski A., Zgłobicki W Erozja wąwozowa w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego (Wyżyna Lubelska), Przegląd Geologiczny, vol. 54, nr 9, s Kondracki J Geografia regionalna Polski, Warszawa. Majda J. 1979, Góralszczyzna w twórczości Stanisława Witkiewicza, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk. Mróz-Gazda A Turystyka rekreacyjna alternatywa dla młodzieży na przykładzie Nałęczowa i Kazimierza Dolnego, Zeszyty Naukowe UWMSC, nr 38, s Pawlikowski J. G O styl zakopiański w budownictwie Zakopanego i Podhala, Wierchy, r. 9, s Pawlikowski J. G Materiały do sprawy stylu zakopiańskiego. Murowanice w stylu zakopiańskim, Wierchy, r. 10, s Przeglińska-Matyko M., Skarbek A Park w Nałęczowie uzdrowisko czy kolonia kulturalna, Czasopismo Techniczne. Architektura, r. 107, z. 5-A, s Stanik A., Podlasek B., Raś A Przegląd nowych ośrodków rekreacyjnych w Polsce stosujących wody geotermalne, Technika Poszukiwań Geologicznych, r. 50, nr 1-2, s Supady J Wacław Lasocki ( ) życie w Polsce i na Syberii, Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej, t. 117, nr 11-12, s

5 Szczerski A Zakopanës stilius: lenkiđkasis ar jogailiđkasis?, [w:] L. Laučkaitë (red.), XX amţiaus pradţios Vilnius: moderneëjančios kultűros ţidinys, Vilnius. Szlendak D., Adamowska K., Wenerski A. (red.) Zachować w pamięci. Kulturowe, krajobrazowe i kulinarne dziedzictwo ziemi puławskiej, Puławy. Woś. A Klimat Polski, Warszawa. W lesie Cicho, cicho, cicho, Gałąź uskniono zwiso, Konor złomany lezy, Jesiyni nie dozył. Chylom się do ziymie Leśne trowy usknione, Krzoki nucom cichutko, Swojom leśnom nutkom. Dumno, staro sosna Piyknie w chmury wyrosła, Z góry se w dół spoziyro, Jak jej las wyziyro. Maria Waniczek Niedzica 325