IDENTYFIKACJA POZIOMU HAŁASU NA STANOWISKU PRACY

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Czstochowie Technika, Informatyka, Inynieria Bezpieczestwa 2014, t. II, s Dariusz Rydz, Marlena Krakowiak, Teresa Bajor Politechnika Czstochowska al. Armii Krajowej 19, Czstochowa rydz@wip.pcz.pl IDENTYFIKACJA POZIOMU HAŁASU NA STANOWISKU PRACY Streszczenie. Terminem hałas opisywane s d wiki o niepodanym lub szkodliwym wpływie na człowieka. Ludzie na całym wiecie s naraeni na hałas w miejscu pracy oraz na wszelkie zagroenia, jakie za sob on niesie. Od wielu lat problem nadmiernego hałasu w miejscu pracy jest tematem licznych prac z zakresu ergonomii i fizjologii czło- wieka. Szkodliwo hałasu zaley midzy innymi od natenia d wiku, czstotliwoci czy te charakteru jego zmian w czasie. Pomimo wprowadzenia a wielu nowoczesnych rozwiza ograniczajcych cych szkodliwy wpływ hałasu na człowieka, nie ma moliwoci całkowitego wyeliminowania go ze rodowiska pracy. Dlatego te dla hałasu s usta- lane i wprowadzane normy okrelajce dopuszczalne, ze wzgldu na ochron słuchu, jego wartoci na stanowiskach pracy. Pracodawca, w którego zakładzie s eksploatozany do dokonywania pomiarów tego czynnika oraz przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego zwizanego zanego ze szkodli- wane urzdzenia bdce ródłami hałasu, jest zobowizany wym wpływem hałasu na pracowników. W niniejszej pracy zostanie przedstawiony aktualny stan zagadnienia oraz poczynione działania majce na celu ograniczenia hałasu w hali produkcyjnej, w której znajduj si maszyny do obróbki skrawaniem oraz przeróbki plastycznej metali. Słowa kluczowe: hałas przemysłowy, redukcja hałasu, stanowisko pracy. IDENTIFICATION OF NOISE LEVEL AT THE WORKPLACE Abstract. The noise term describes sounds with undesirable or harmful effects on hu- man being. The people around the world are exposed to noise in the workplace and to all sort of hazards connected with him. For many years, the problem of excessive noise in the workplace is the subject of numerous research in field of ergonomics and human physiology. The harmfulness of noise also depends on sound intensity, frequency or

2 364 D. Rydz, M. Krakowiak, T. Bajor nature of its changes in time. Despite the introduction of many modern solutions to reduction the harmful effect of noise on a human being, it is impossible to completely eliminate it from the environment. Therefore, the standards specifying the noise acceptable level at the workstand are established and implemented because of the hearing protection. In case of the plant where operate devices that are sources of the noise, the employer is required to make measurements of this factor and to conduct a risk assessment associated with the harmful effects of the noise on workers. In this work, the current status and made efforts to reduce the noise level in the production room, where the devices for machining and metal forming works, will be presented. Keywords: industrial noise, noise reduction, workplace. Wstp Hałasem przyjto nazywa szereg d wików o uciliwym, a nawet szkodliwym działaniu na organizm ludzki. Ponadnormatywne działanie hałasu wpływa negatywnie na człowieka. Objawia si to midzy innymi zmczeniem, trudnoci w nauce i koncentracji, zaburzeniami orientacji, rozdranieniem, wzrostem cinienia krwi, bólami i zawrotami głowy oraz czasowym lub trwałym uszkodzeniem słuchu. Dlatego te w ostatnich latach do restrykcyjnie prowadzi si kontrole w zakładach przemysłowych, zwizane z okreleniem naraenia człowieka na szkodliwe działanie hałasu. Do oceny stwarzanego przez hałas zagroenia konieczna jest znajomo parametrów hałasu wystpujcego na stanowisku pracy. Na podstawie danych Głównego Urzdu Statystycznego z roku 2013 jednym z głównych czynników stanowicych najwiksze zagroenie na stanowisku pracy jest hałas. Na podstawie przeprowadzonych bada stwierdzono, e na szkodliwe działanie hałasu naraonych było 190,1 tys. osób (53,0% osobozagroe zwizanych ze rodowiskiem pracy). Liczba pracowników naraonych na hałas była niemal trzykrotnie wiksza od liczby pracowników zagroonych drugim pod wzgldem czstoci wystpowania czynnikiem szkodliwym pyłami przemysłowymi. Na podstawie przeprowadzonych przez Główny Urzd Statystyczny bada okrelono procentowy udział zagroe zwizanych ze rodowiskiem pracy (rys. 1) [5].

3 Identyfikacja poziomu hałasu 365 hałas mikroklimat wibracja substancje chemiczne pyły przemysłowe pozostałe Rys. 1. Procentowy udział zagroe zwizanych ze rodowiskiem pracy [5] Hałas i metody ochrony przed jego szkodliwym działaniem W zakładach pracy, w których wystpuje zagroenie hałasem prowadzi si okresowe pomiary natenia d wiku w celu okrelenia zagroenia zwizanego ze szkodliwym działaniem hałasu na organizm ludzki. Według dyrektywy 2003/10/WE Parlamentu Europejskiego z dnia 6 lutego 2003 roku dotyczcej midzy innymi ochrony przed hałasem okrelono: e w miejscu pracy, gdzie pracownicy naraeni s na hałas na poziomie 80 db (A) lub wyszym, pracodawca ma obowizek zapewni im dostp do odpowiednich rodków ochrony słuchu, przy czym nie musi egzekwowa ich stosowania, e w miejscu pracy, gdzie pracownicy naraeni s na hałas na poziomie 85 db (A) lub wyszym, pracodawca ma obowizek wyposay ich w odpowiednie rodki ochrony słuchu, przy czym musi bezwzgldnie egzekwowa ich stosowanie, warto graniczn ekspozycji, któr ustalono na poziomie 87 db (A) - jest to górna granica hałasu, która nie moe by przekroczona.

4 366 D. Rydz, M. Krakowiak, T. Bajor Natomiast najwysze dopuszczalne wartoci nate hałasu ze wzgldu na ochron słuchu zostały okrelone w Rozporzdzeniu Ministra Pracy i Polity- ki Społecznej z 29 listopada 2002 r. [3] w sprawie najwyszych dopuszczalnych ste i nate czynników szkodliwych dla zdrowia w rodowisku, i wynosz one odpowiednio: poziom ekspozycji na hałas w odniesieniu do 8-godzinnego dnia pracy 85 db, maksymalny poziom d wiku A 115 db, szczytowy poziom d wiku C 135 db. Na podstawie pracy [4] w tabeli 1 podano typowe wartoci poziomów ha- łasu generowanego przez róne ródła hałasu. Tab. 1. Wartoci poziomów hałasu generowanego przez róne ródła hałasu [4] Do podstawowych metod ochrony przed negatywnym działaniem hałasu na organizm ludzki nale [2]: a) rodki techniczne (rys. 2), do których midzy innymi nale: zastpienie hałaliwych urzdze maszynami mniej hałaliwymi (np. za- stpienie kucia młotem poprzez procesy przeróbki plastycznej np. poł- czenie walcowania i tłoczenia), wyciszenie ródeł hałasu w maszynie (np. zastosowanie ekranów d wi- kochłonnych), zastosowanie ekranów d wikochłonnych na poszczególnych stanowi- skach pracy oraz cian i sufitów hal produkcyjnych, stosowanie ochraniaczy słuchu na stanowiskach, gdzie nie ma moliwo- ci ograniczenia hałasu poniej norm dopuszczalnych, stosowanie kabin d wikoizolacyjnych,

5 Identyfikacja poziomu hałasu 367 b) rodki organizacji pracy, do których midzy innymi nale: prawidłowe zaprojektowanie pod wzgldem akustycznym zakładu i zagospodarowania pomieszcze produkcyjnych, stanowiska pracy naley umieszcza moliwie daleko od hałaliwych maszyn i urzdze, przerwy techniczne w pracy oraz rotacje pracowników na stanowiskach, na których wystpuje zagroenie hałasem. Rys. 2. Schemat rodków technicznych ograniczenia hałasu [2] Badania własne Badania dowiadczalne przeprowadzono w firmie zajmujcej si działalno- ci obróbki skrawaniem metali, która powstała w latach 90. ubiegłego wieku. Produkcja firmy jest ukierunkowana głównie na produkcj czci i akcesoriów samochodowych. Na pocztku firma była wyposaona w tradycyjne obrabiarki metalu: noyc gilotynow, pras hydrauliczn, tokarki, frezarki, wytaczarki, szlifierki oraz inne urzdzenia niezbdne do wykonywania prac zwizanych z obróbk metali. Pojawiał si jednak problem zwizany z naraeniem pracowników na szkodliwe działanie hałasu, poniewa jego warto niejednokrotnie przekraczała 100 db. Pracownicy zmuszeni byli do stosowania rodków ochrony słuchu. Pracodawca, widzc pojawiajcy si problem i kierujc si deniem do poprawy jakoci produkowanych wyrobów, jak i poprawy warunków pracy, wprowadził do linii produkcyjnej firmy 11 maszyn CNC. Maszyny te wyposaone s w osłony

6 368 D. Rydz, M. Krakowiak, T. Bajor d wikochłonne, przez co znacznie ograniczono negatywny wpływ hałasu na pracowników. Nie udało si jednak zastpi wszystkich urzdze i na wyposaeniu firmy znajduj si jeszcze prasa i noyca. Dodatkowo w celu ograniczenia negatywnego wpływu hałasu na człowieka w hali zastosowano przegrody (ekrany d wikochłonne) oddzielajce poszczególne stanowiska pracy. Naley tu nadmieni, e zadaniem ekranów d wikochłonnych jest pochłanianie d wików padajcych na powierzchnie pochłaniacza i zamiana energii d wików w ciepło. Zastosowanie na cianach oraz suficie ekranu d wikochłonnego powoduje znaczne zmniejszenie intensywno fal d wikowych odbitych. Ekrany d wikochłonne przyczyniaj si do obnienia poziomu hałasu w rodowisku pracy [1, 2, 4]. Do pomiaru hałasu w rodowisku pracy zastosowano miernik d wiku SoundTest-Master z archiwizacj dla pomiarów długotrwałych. Istniej dwie metody okrelenia hałasu w rodowisku pracy [4]: w bezporedniej strefie roboczej maszyny, gdzie bardzo małe znaczenie ma pole pogłosowe (d wiki odbite od cian hali produkcyjnej), w strefie, gdzie kumuluj si pola pogłosowe, czyli w znacznej odległoci od ródeł powstawania hałasu. W niniejszej pracy analizie poddano wyniki pomiaru hałasu w bezpo- rednim otoczeniu maszyn roboczych, poniewa zastosowane przegrody d wikochłonne i wprowadzenie maszyn CNC z osłonami d wikochłonnymi do linii produkcyjnej firmy przyczyniły si do obnienia poziomu hałasu, w taki sposób, e najwiksze natenie hałasu jest w strefie roboczej maszyn. W strefie pogłosowej mona stwierdzi, e naraenie pracowników na działanie hałasu jest małe. Ze wzgldu na proces technologiczny w hali produkcyjnej podczas pomiarów pracowało 6 maszyn CNC oraz prasa i noyca. Wyniki pomiarów hałasu w cigu 8 godzinnego dnia pracy zamieszczono w tabeli 2. Tab. 2. Wyniki pomiaru hałasu na poszczególnych stanowiskach pracy Lp. Maszyna (bezporednia strefa pracy) Minimalna zarej. warto hałasu [db] Maksymalna zarej. warto hałasu [db] rednia zarej. warto hałasu [db] 1 noyca 87,3 89,6 88,4 2 prasa 97,3 99,0 98,1 3 maszyna CNC ,1 82,1 80,1 4 maszyna CNC ,5 80,8 79,1 5 maszyna CNC ,4 79,5 78,9 6 maszyna CNC ,6 80,0 79,3 7 maszyna CNC ,1 80,2 79,6 8 maszyna CNC ,2 79,5 78,8

7 Identyfikacja poziomu hałasu 369 Na podstawie wyników pomiarów mona stwierdzi, e po wprowadzeniu maszyn CNC do linii produkcyjnej oraz zastosowaniu przegród (ekranów d wikochłonnych) oddzielajcych poszczególne stanowiska pracy naraenie pracowników na działanie hałasu zmniejszyło si do poziomu około 80 db. Obecnie w bezporedniej strefie pracy noycy i prasy hydraulicznej poziom wartoci hałasu jest wyszy, i tam naley stosowa rodki ochrony słuchu. Naley podkreli, e przed przeprowadzeniem modernizacji zakładu pracownicy byli naraeni na hałas czsto przekraczajcy warto 100 db. Podczas prowadzonych pomiarów hałasu w strefie roboczej maszyny CNC prowadzono operacje toczenia, gwintowania, frezowania i wycinania elementów metalowych. Wszystkie badane stanowiska znajdowały si w jednej hali. Głównymi ródłami hałasu były urzdzenia i maszyny zwizane z produkcj wyrobów metalowych. Na podstawie przedstawionych w tabeli 2 wyników pomiarów mona stwierdzi, e na adnym stanowisku w badanym obiekcie nie stwierdzono podczas pomiarów przekroczenia maksymalnego poziomu d wiku A (który nie powinien przekracza 115 db) oraz maksymalnego poziomu d wiku C (który nie powinien przekracza 135 db). Podsumowanie W niniejszej pracy przedstawiono wpływ rodków technicznych i organizacyjnych na ograniczenie szkodliwego wpływu hałasu na pracowników firmy prowadzcej działalno zwizan z obróbk skrawaniem metali. Na pocztku działalnoci firmy pracownicy byli naraeni na nadmierne i szkodliwe działanie hałasu. Obowizkiem pracodawcy było i jest zapewnienie rodków ochrony słuchu, jak i prowadzenie cigłej kontroli pracowników, czy te rodki ochrony s stosowane. Ponadto pracodawca zobowizany jest do organizowania okresowych pomiarów hałasu w miejscu pracy. W 2002 roku w zakładzie rozpoczto modernizacj zarówno hali produkcyjnej, jak i linii produkcyjnej. W wyniku zastosowania przegród d wikochłonnych, prawidłowego rozmieszczenia urzdze oraz zastpienia hałaliwych maszyn nowoczesnymi maszynami CNC z osłonami d wikowymi udało si w znacznym stopniu ograniczy poziom hałasu do poziomu około 80 db. W zakładzie pracy prowadzone s okresowe pomiary wartoci hałasu na stanowiskach pracy, nie wykazuj one przekroczenia maksymalnego poziomu d wiku A i C.

8 370 D. Rydz, M. Krakowiak, T. Bajor Literatura [1] Engel Z., Zawieska W.M., Hałas i drgania w procesach pracy - ródła, ocena, zagroenia, CIOB PIB, Warszawa 2010, [2] Mikulski W., Karczmarska A., Koton J.: Hałas na stanowiskach pracy ( [3] PN-ISO 9612: Akustyka Zasady pomiaru i oceny ekspozycji na hałas w rodowisku pracy (ISO 9612:1997), [4] - Uródła ekspozycji na hałas w rodowisku pracy, [5]