DOSTOSOWANIE GOSPODARSTWA ROLNEGO DO MINIMALNYCH WYMOGÓW WZAJEMNEJ ZGODNOŚCI ORAZ DO WARUNKÓW BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY

Transkrypt

1 CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE DOSTOSOWANIE GOSPODARSTWA ROLNEGO DO MINIMALNYCH WYMOGÓW WZAJEMNEJ ZGODNOŚCI ORAZ DO WARUNKÓW BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY (metodyka doradzania dla doradców rolniczych wykonujących usługi doradcze w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ) Radom, Sierpień 2012

2 CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE Praca zbiorowa: Henryk Skórnicki, Edward Matuszak, Anna Litwinow, Danuta Nowak, Iwona Świechowska, Iwona Kajdan-Zysnarska, Janusz Bartkowski, Dariusz Pomykała, Marek Krysztoforski, Tomasz Stachowicz, Zdzisław Ginalski, Zygmunt Bilski, Mariusz Tatka Druk: Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu ul. Chorzowska 16/18, tel

3 Spis treści CZĘŚĆ I 1. Wstęp 6 2. Pomoc doradcza rolnikom we wdrażaniu norm i wymogów wzajemnej zgodności w gospodarstwie 6 3. Zasady świadczenia usług doradczych Ogólne zasady świadczenia usług doradczych Ustalenie zakresu norm i wymogów dla gospodarstwa Dobór list sprawdzających dla konkretnego gospodarstwa Gospodarstwa prowadzące produkcję roślinną Gospodarstwa prowadzące produkcję zwierzęcą Narzędzia stosowane w pracy doradczej Wizyta w gospodarstwie Dokumentowanie pracy doradczej Dokumentacja dla rolnika Wykonanie oceny dostosowania gospodarstwa do norm i wymogów wzajemnej zgodności OBSZAR A OBSZAR B OBSZAR C Dobra Kultura Rolna zgodna z ochroną środowiska Bezpieczeństwo i Higiena Pracy 92 Załączniki 1) Rodzaje usług doradczych i stawki opłat za te usługi (Tab. I i II) 103 2) Poświadczenie wykonania usług doradczych 106 3) Karta usługi doradczej 107 4) Raport z oceny dostosowania gospodarstwa rolnego do minimalnych norm i wymogów wzajemnej zgodności i wymogów bhp 108 5) Gatunki ptaków będące przedmiotem ochrony na obszarach specjalnej ochrony ptaków 112 6) Gatunki dziko występujących zwierząt objętych ochroną ścisłą z wyszczególnieniem gatunków wymagających ochrony czynnej 120 7) Gatunki dziko występujących zwierząt objętych ochroną częściową 126 8) Gatunki dziko występujących zwierząt, wymagających ustalenia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania oraz wielkość stref ochrony 127 9) Wykazy substancji szkodliwych

4 10) Obliczanie stanów średniorocznych ) Współczynniki przeliczeniowe sztuk zwierząt gospodarskich na duże jednostki przeliczeniowe inwentarza (DJP) ) Wymagana wielkość urządzeń do przechowywania nawozów naturalnych w przeliczeniu na 1 DJP ) Plan nawożenia w gospodarstwie ) Sposób obliczania rocznej produkcji azotu w nawozach naturalnych wyprodukowanych w gospodarstwie rolnym ) Przykład umowy na zbyt nawozu naturalnego ) Przykład ewidencji zabiegów środkami ochrony roślin w uprawie, produkcie roślinnym lub na przedmiocie ) Wzór oświadczenia (dotyczy stosowania polepszaczy gleby) ) Przykład ewidencji zakupu i sprzedaży w gospodarstwie ) Przykład ewidencji pasz w gospodarstwie ) Ewidencja stosowania środków biobójczych/dezynfekcyjnych ) Wzór dokumentacji leczenia zwierząt 144 CZĘŚĆ II 1. Wprowadzenie Wytyczne do sporządzania planu dostosowania gospodarstwa rolnego do minimalnych norm i wymogów wzajemnej zgodności Plan dostosowania gospodarstwa rolnego do minimalnych norm i wymogów wzajemnej zgodności w obszarze wzór

5 CZĘŚĆ I OCENA DOSTOSOWANIA GOSPODARSTWA ROLNEGO DO MINIMALNYCH NORM I WYMOGÓW WZAJEMNEJ ZGODNOŚCI - 5 -

6 1. Wstęp Reforma Wspólnej Polityki Rolnej, wdrażana w starych państwach członkowskich Unii Europejskiej od 2005 roku, wprowadziła między innymi powiązanie otrzymywania płatności bezpośrednich i płatności specyficznych dla określonych kierunków produkcji z obowiązkiem spełniania określonych standardów przez gospodarstwo zwanych minimalnymi wymogami wzajemnej zgodności (cross-compliance). W Polsce wymogi wzajemnej zgodności wdrożone zostały w obszarach: - od roku 2005 r. - normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, - od roku 2009 wymogi w zakresie ochrony środowiska, identyfikacji i rejestracji zwierząt, - od roku 2011 wymogi w zakresie zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt i zdrowotności roślin. Od roku 2013 wdrażane będą wymogi w zakresie dobrostanu zwierząt. Minimalne wymogi wzajemnej zgodności dotyczą prowadzonej w gospodarstwie produkcji rolniczej. Ich spełnienie jest warunkiem otrzymania w pełnej wysokości dopłat w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, a także płatności z osi II PROW Podstawami prawnymi zasady wzajemnej zgodności (cross-compliance) są następujce akty prawne Wspólnoty: Rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009, Rozporządzenie Komisji nr 796/2004, Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 oraz krajowe akty prawne wprowadzające zasadę wzajemnej zgodności: Ustawa z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. z 2008 r. Nr 170, poz i Nr 214, poz. 1349, z 2009 r. Nr 20, poz. 105, z 2010 r. Nr 36, poz. 197 oraz z 2011 r. Nr 54, poz. 278), Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie wykazu wymogów określonych w przepisach Unii Europejskiej z uwzględnieniem przepisów krajowych wdrażających te przepisy (M.P. z 2009 r. Nr 17, poz. 224; z 2010 r. Nr 16, poz. 169; z 2011 r. Nr 2, poz. 20 i Nr 27, poz. 299; z 2012 r. poz.64, poz. 151 oraz poz. 479), zwane dalej Obwieszczeniem MRiRW, Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie minimalnych norm (Dz. U. Nr 39, poz. 211), Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 kwietnia 2010 r. w sprawie liczby punktów, jaką przypisuje się stwierdzonej niezgodności oraz procentowej wielkości zmniejszenia płatności bezpośredniej, płatności cukrowej, płatności do pomidorów lub wsparcia specjalnego (Dz. U. Nr 67, poz. 434 oraz z 2011 r. Nr 97, poz. 563), Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 czerwca 2012 r. o zmianie wykazu wymogów określonych w przepisach Unii Europejskiej z uwzględnieniem przepisów krajowych wdrażających te przepisy (M.P. nr 96 poz. 479). 2. Pomoc doradcza rolnikom we wdrażaniu norm i wymogów wzajemnej zgodności w gospodarstwie rolnym Obowiązkiem państw członkowskich Unii Europejskiej było ustanowienie od 1 stycznia 2007 roku - systemu doradztwa dla rolników częściowo finansowanego z budżetu Wspólnoty 2. Głównym celem tego systemu doradztwa jest pomoc doradcza rolnikom i posiadaczom lasów w dostosowaniu gospodarstw do spełnienia wymogów wzajemnej zgodności. Rolnicy mogą korzystać z pomocy doradczej w zakresie oceny spełniania przez gospodarstwo rolne wymogów wzajemnej zgodności. Jeżeli w trakcie oceny, w gospodarstwie stwierdzone zostaną niezgodności, również z pomocy w sporządzeniu planu dostosowania gospodarstwa do wymogów wzajemnej zgodności. Korzystanie z tego doradztwa przez rolników jest w pełni dobrowolne. 1 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005, artykuły 36 i 51. Dz. U. (UE) L 277 z , str.1 2 Rozporządzenie Rady WE nr 1782/2003 artykuł 13, Dz.U. (UE) L 270 z , str.1, zastąpione Rozporządzeniem Rady WE nr 73/2009, Dz.U. (UE) L30 z , str

7 Doradztwo w tym zakresie jest częściowo dofinansowywane ze środków Unii Europejskiej, jeżeli świadczone jest przez uprawnione podmioty doradcze. Podmiotami doradczymi upoważnionymi w Polsce do doradzania w tym zakresie są: - ośrodki doradztwa rolniczego, - izby rolnicze, - akredytowane prywatne podmioty doradcze. Wykaz akredytowanych podmiotów doradczych znajduje się w powiatowych biurach ARiMR oraz na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (zakładka: Wsparcie rolnictwa i Rybołówstawa/PROW /Wiadomości). Rolnicy, korzystający z doradztwa w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów 3 objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , mogą ubiegać się o zwrot 80% kwalifikowalnych kosztów usług doradczych (bez podatku VAT) w powiatowych biurach ARiMR. Warunkiem otrzymania dofinansowania kosztów usługi doradczej przez rolnika jest złożenie wniosku o pomoc w powiatowym biurze ARiMR oraz zawarcie pisemnej umowy o świadczenie usług doradczych z uprawnionym podmiotem doradczym. Postanowienia, które powinna zawierać umowa pomiędzy rolnikiem i podmiotem doradczym określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2008 r. 3 w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata i są następujące: 1) numer identyfikacyjny wnioskodawcy; 2) imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres albo nazwa, siedziba i adres wnioskodawcy; 3) imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania osoby upoważnionej do reprezentowania wnioskodawcy, wraz z zakresem tego upoważnienia - jeżeli zostało udzielone; 4) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym albo w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG),uprawnionego podmiotu doradczego, jeżeli uprawniony podmiot doradczy podlega obowiązkowi wpisu do tego rejestru lub tej ewidencji; 5) numer identyfikacji podatkowej (NIP) uprawnionego podmiotu doradczego, jeżeli został nadany; 6) numer identyfikacyjny w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON) uprawnionego podmiotu doradczego, jeżeli został nadany; 7) wyszczególnienie usług doradczych, spośród rodzajów usług wymienionych w załącznikach do rozporządzenia; 8) data zawarcia umowy i przewidywany okres świadczenia usług doradczych, stanowiących przedmiot tej umowy; 9) termin rozpoczęcia realizacji usług doradczych; 10) zastrzeżenie, na mocy którego wnioskodawca może odstąpić od umowy w zakresie usług doradczych, które nie zostały objęte decyzją ostateczną o przyznaniu pomocy; 11) zobowiązanie wnioskodawcy do udostępniania uprawnionemu podmiotowi doradczemu informacji, niezbędnych do udzielenia porad w ramach świadczenia usług doradczych stanowiących przedmiot umowy; 12) określenie obowiązków uprawnionego podmiotu doradczego w zakresie: a) zapewnienia świadczenia usług doradczych i udokumentowania ich zrealizowania zgodnie z umową, b) zachowania rzetelności i poufności przy świadczeniu usług doradczych, c) przechowywania dokumentów, które będą stanowiły podstawę dokonania wypłaty środków finansowych z tytułu pomocy, przez 5 lat kalendarzowych, licząc od końca roku, w którym dokonano wypłaty tych środków. Maksymalna kwota dofinansowania usług doradczych nie może przekroczyć kwot określonych dla tego działania w załącznikach do cytowanego wyżej rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (załącznik nr 1 do metodyki, tabela I i II). Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 w artykule 24 określa, że działalność doradcza musi obejmować co najmniej ocenę spełnienia wymogów wzajemnej zgodności w gospodarstwie, w zakresie 3 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2008 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 78, poz. 470 z późn. zm.) - 7 -

8 zarządzania gruntami, ochrony środowiska, zdrowia publicznego, dobrostanu zwierząt, zdrowia zwierząt i zdrowotności roślin oraz zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska a także warunki bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarstwie zgodnie z normami opartymi na prawodawstwie wspólnotowym. Zgodnie z powyższym oraz rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , zakres usług doradczych musi obejmować wymogi wzajemnej zgodności a także zasady dotyczące bezpieczeństwa pracy. Usługa doradcza musi uwzględniać specyfikę gospodarstwa oraz możliwości wykorzystania opracowanej dokumentacji do usprawnienia zarządzania gospodarstwem przez rolnika. 3. Zasady świadczenia usług doradczych 3.1. Ogólne zasady świadczenia usług doradczych Doradztwo dotyczące oceny spełniania wymogów wzajemnej zgodności i sporządzania planu dostosowania jest doradztwem indywidualnym i powinno być dostosowane do potencjału rozwojowego odbiorcy i konkretnych warunków funkcjonowania gospodarstwa. Wykonanie rzetelnej oceny nie jest możliwe bez zaangażowania właściciela gospodarstwa. Rolnik powinien uczestniczyć w pracach wykonywanych przez doradcę w gospodarstwie, udostępnić niezbędne do przeprowadzenia oceny dokumenty i udzielić niezbędnych informacji. Jeżeli planuje w najbliższej przyszłości istotną zmianę skali produkcji, kierunku czy struktury produkcji powinien również poinformować o tym doradcę. Pozwoli to na sporządzenie planu dostosowania gospodarstwa do wymogów wzajemnej zgodności oraz/lub wykonanie innych usług doradczych wymienionych w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2008 r. z uwzględnieniem planowanych w gospodarstwie zmian. Udział rolnika w sporządzaniu oceny i planu dostosowania umożliwia przekazanie rolnikowi niezbędnej wiedzy z tego zakresu. Jest to ważne, gdyż podjęcie ustalonych w zaleceniach i planie dostosowania działań dostosowawczych należy do właściciela gospodarstwa. Rolnik powinien uczestniczyć w trakcie pobytu doradcy na polach, w budynkach inwentarskich i pomieszczeniach służących produkcji rolniczej podczas wykonywanej usługi doradczej. Doradca jest zobowiązany zapoznać się z całością gospodarstwa, dokonać przeglądu i oceny kompletności wymaganej prawem dokumentacji, którą powinien posiadać właściciel gospodarstwa, dokonać wizji lokalnej pól, zapoznać się z warunkami utrzymania zwierząt gospodarskich (dobrostanem zwierząt), poprawnością prowadzonych rejestrów zwierząt i ich identyfikacją. Wszystkie informacje dotyczące rolnika i jego gospodarstwa w związku z realizowaną usługą doradczą mają charakter poufny. Podmiot doradczy, gromadzący te informacje w związku z wykonywaną usługą, zobowiązany jest do przestrzegania tajemnicy uzyskanych informacji, za wyjątkiem informacji wskazujących na działania rolnika o charakterze przestępczym lub kryminalnym Ustalenie zakresu norm i wymogów dla gospodarstwa Doradca wykonujący usługę doradczą powinien przed przystąpieniem do jej wykonania zapoznać się z dokumentami, od których zależy zakres minimalnych wymogów obowiązujących w konkretnym gospodarstwie, dotyczącymi: 1) położenia (lub nie) gospodarstwa na Obszarach Szczególnie Narażonych, 2) położenia (lub nie) gospodarstwa na obszarze NATURA 2000, 3) planów zadań ochronnych obejmujących użytki rolne należące lub użytkowane przez rolnika, 4) położenia gospodarstwa na terenie parku krajobrazowego, parku narodowego, rezerwatu, obszaru chronionego krajobrazu, w strefie ochronnej ujęć wody, 5) położenia (lub nie) gospodarstwa na obszarze zagrożonym erozją wodną, 6) innymi właściwymi dla danego regionu, miejscowości, gospodarstwa. W trakcie sporządzania oceny spełnienia wymogów wzajemnej zgodności doradca powinien również: 1) uzyskać od rolnika informację dotyczącą realizowanych działań rolnośrodowiskowych, które wymagają spełnienia szczegółowych wymogów właściwych dla tych działań, 2) uzyskać od rolnika informację, czy stosuje osady ściekowe w gospodarstwie, - 8 -

9 3) uzyskać informacje dotyczące kierunków i skali produkcji zwierzęcej, stosowanego systemu utrzymania zwierząt, struktury użytkowania gruntów w gospodarstwie, 4) zapoznać się z umową zbytu nadwyżki nawozów naturalnych lub umową dzierżawy gruntów rolnych w gospodarstwach położonych na OSN, jeżeli produkcja azotu w nawozach naturalnych przekracza w gospodarstwie 170 kg N na 1 ha użytków rolnych, 5) sprawdzić, czy rolnik posiada plany nawożenia, jeżeli gospodarstwo położone jest na OSN, 6) w przypadku stosowania komunalnych osadów ściekowych, sprawdzić, czy rolnik posiada: - kartę przekazania odpadu, - wyniki analizy zastosowanego osadu ściekowego, - wyniki analizy gleby, na której był/jest stosowany komunalny osad ściekowy, - dokument zalecanych dawek osadów ściekowych. 7) sprawdzić, czy rolnik posiada dokument zbycia substancji niebezpiecznych i opakowań po tych substancjach, 8) sprawdzić, czy rolnik posiada prawidłowo prowadzoną ewidencję zabiegów ochrony roślin, 9) sprawdzić, czy rolnik posiada aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin przez osoby wykonujące zabiegi, 10) sprawdzić, czy badanie sprawności technicznej opryskiwacza jest aktualne, 11) sprawdzić czy księga rejestracji inwentarza w gospodarstwie prowadzona jest prawidłowo, 12) sprawdzić, czy paszporty dla zwierząt mają aktualne wpisy, 13) sprawdzić, czy dokumentacja leczenia zwierząt jest przechowywana przez odpowiedni okres czasu, 14) sprawdzić, czy rolnik posiada dokumentację potwierdzającą rodzaj i pochodzenie pasz stosowanych w żywieniu zwierząt oraz dokumentację dotyczącą kupna/sprzedaży produktów rolnych, 15) sprawdzić, czy w gospodarstwie prowadzona jest ewidencja stosowania środków dezynfekcyjnych w budynkach inwentarskich, 16) sprawdzić, czy rolnik posiada zezwolenie wodno-prawne lub pozwolenie zintegrowane, jeżeli w gospodarstwie jest wymagane. W przypadku wątpliwości, dotyczących informacji istotnych dla prawidłowej oceny dostosowania gospodarstwa do wymogów wzajemnej zgodności oraz prawidłowego sporządzenia planu dostosowania, ewentualne informacje od rolnika należy odnotować w liście sprawdzającej. Informacje te mogą dotyczyć: stanów inwentarza, jeżeli rolnik nie prowadzi aktualnego rejestru inwentarza lub zapisy budzą wątpliwości potrzebne do obliczenia produkcji nawozów naturalnych, pojemności zbiorników na nawozy naturalne na OSN, oceny minimalnej powierzchni kojców na sztukę trzody chlewnej, cieląt itp., aktualności wpisów w wymaganej dokumentacji, planów działań rolnośrodowiskowych, realizowanych w gospodarstwie i związanych z tym dodatkowych wymogów, planowanych zmian w gospodarstwie, mających związek ze zmianą wymogów wzajemnej zgodności, jeżeli sporządzany jest plan dostosowania gospodarstwa do minimalnych wymogów np. powiększenie skali produkcji zwierzęcej a produkcja obornika, powierzchnia i pojemność zbiorników na nawozy naturalne, warunki dobrostanu zwierząt. Zakres istotnych informacji z punktu widzenia wymogów cross compliance może być specyficzny dla danego gospodarstwa i ocena stanu należy do doradcy wykonującego usługę doradczą. Zakres wymogów wzajemnej zgodności obejmuje wiele szczegółowych wymogów. Wymogi pogrupowane zostały w ramach obowiązujących obszarów, zgodnie z załącznikami II i III do Rozporządzenia Rady 73/2009, w formie następujących list sprawdzających: OBSZAR A. OCHRONA ŚRODOWISKA oraz IDENTYFIKACJA I REJESTRACJA ZWIERZĄT A.1. Ochrona dzikiego ptactwa. A.2. Ochrona wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne. A.3. Ochrona środowiska, w przypadku rolniczego wykorzystania osadów ściekowych. A.4. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (OSN). A.5. Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory

10 A.6. Identyfikacja i rejestracja świń. A.7. Identyfikacja i rejestracja bydła. A.8. Identyfikacja i rejestracja owiec i kóz. OBSZAR B. ZDROWIE PUBLICZNE LUDZI, ZDROWIE ZWIERZĄT, ZDROWOTNOŚĆ ROŚLIN B.9. B.10. Zdrowotność roślin. Zakaz stosowania niektórych związków o działaniu hormonalnym lub tyreostatycznym oraz β-agonistycznym. B.11.(1) Bezpieczeństwo żywności i pasz wymogi ogólne. B.11.(2) Bezpieczeństwo żywności i pasz zasady i higiena produkcji pasz. B.11.(3) Bezpieczeństwo żywności i pasz higiena produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego. B.12. Zapobieganie, kontrola i zwalczanie niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii (TSE). B Zgłaszanie chorób. OBSZAR C. DOBROSTAN ZWIERZĄT C.16. Ochrona cieląt. C.17. Ochrona świń. C.18. Wymogi dotyczące ochrony wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich. DKR. NORMY DOTYCZĄCE DOBREJ KULTURY ROLNEJ zgodnej z ochroną środowiska (dalej DKR) BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY W GOSPODARSTWIE BHP.1. Ogólne zasady bezpieczeństwa w gospodarstwie rolnym. BHP.2. Stan bhp w zagrodzie rolnej. BHP.3. Stan bhp przy zabiegach agrotechnicznych. BHP.4. Stan bhp przy chowie i hodowli zwierząt. BHP.5. Stan bhp przy innych pracach wykonywanych przez rolników Dobór list sprawdzających dla konkretnego gospodarstwa W konkretnym gospodarstwie minimalny zakres wymogów wzajemnej zgodności może być dużo węższy w zależności od prowadzonych kierunków produkcji oraz zgromadzonych informacji wcześniej wymienionych. Prawidłowe ustalenie minimalnego zakresu wymogów jest zadaniem doradcy, wykonującego usługę doradczą Gospodarstwa prowadzące produkcję roślinną: Zakres podstawowy list dla gospodarstw, z których produkty są wprowadzane do obrotu: A.1. Ochrona dzikiego ptactwa. A.2. Ochrona wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne. A.5. Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. B.9. Zdrowotność roślin. B.11.(1) Bezpieczeństwo żywności i pasz wymogi ogólne. B.11.(2) Bezpieczeństwo żywności i pasz zasady i higiena produkcji pasz. DKR. Normy dotyczące dobrej kultury rolnej BHP.1. Ogólne zasady bezpieczeństwa w gospodarstwie rolnym. BHP.2. Stan bhp w zagrodzie rolnej. BHP.3. Stan bhp przy zabiegach agrotechnicznych. BHP.5. Stan bhp przy innych pracach wykonywanych przez rolników

11 Zakres podstawowy list dla gospodarstw, z których produkty nie są wprowadzane do obrotu: A.1. Ochrona dzikiego ptactwa. A.2. Ochrona wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne. A.5. Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. B.9. Zdrowotność roślin. B.11.(1) Bezpieczeństwo żywności i pasz wymogi ogólne. DKR. Normy dotyczące dobrej kultury rolnej BHP.1. Ogólne zasady bezpieczeństwa w gospodarstwie rolnym. BHP.2. Stan bhp w zagrodzie rolnej. BHP.3. Stan bhp przy zabiegach agrotechnicznych. BHP.5. Stan bhp przy innych pracach wykonywanych przez rolników. Dodatkowo (jeśli dotyczy): Gospodarstwo stosuje osady ściekowe: A.3. Ochrona środowiska, w przypadku rolniczego wykorzystania osadów ściekowych. Gospodarstwo jest położone na OSN: A.4. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (OSN) Gospodarstwa prowadzące produkcję zwierzęcą: Zakres podstawowy list dla wszystkich gospodarstw utrzymujących zwierzęta (oprócz list sprawdzających, dotyczących produkcji roślinnej): A6; A7; A8 Identyfikacja i rejestracja zwierząt (zgodnie z wymogami dla gatunku zwierząt w gospodarstwie). B.10. Zakaz stosowania niektórych związków o działaniu hormonalnym lub tyreostatycznym oraz β- agonistycznym. B.11.(1) Bezpieczeństwo żywności i pasz wymogi ogólne - w zakresie produkcji zwierzęcej, jeśli nie były wypełniane przy produkcji roślinnej. B.11.(2) Bezpieczeństwo żywności i pasz zasady i higiena produkcji pasz. B.11.(3) Bezpieczeństwo żywności i pasz higiena produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego - jeżeli do obrotu wprowadzane są mleko lub jaja. B.12. Zapobieganie, kontrola i zwalczanie niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii (TSE) w przypadku przeżuwaczy. B Zgłaszanie chorób. C.18. Wymogi dotyczące wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich. oraz jeśli dotyczy : Gospodarstwa utrzymujące cielęta: C.16. Ochrona cieląt. Gospodarstwa utrzymujące świnie: C. 17. Ochrona świń. BHP.4. STAN BHP PRZY CHOWIE I HODOWLI ZWIERZĄT Narzędzia stosowane w pracy doradczej Duży wpływ na efekty pracy doradczej ma wyposażenie techniczne doradcy oraz przygotowane narzędzia pracy doradczej

12 Podstawowym narzędziem pracy doradczej, zapewniającym jednolite zasady postępowania doradców i oceny spełnienia wymogów wzajemnej zgodności oraz przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarstwie, są listy sprawdzające. Po wyborze właściwego dla danego gospodarstwa zestawu list sprawdzających, doradca dokonuje oceny spełnienia wymogów szczegółowych umieszczonych na listach sprawdzających i przy każdym z wymogów wypełnia właściwą kolumnę: (TAK lub NIE lub NIE DOTYCZY, Opis stanu stwierdzonego). Kolumnę Opis stanu stwierdzonego należy wypełnić nie tylko w przypadku stwierdzonej niezgodności, ale również w przypadku zgodności z wymogiem. Zalecane czynności, jakie należy wykonać przy ocenie spełnienia poszczególnych wymogów szczegółowych, zostały opisane w punkcie 6 niniejszego opracowania. Raport, którego wzór stanowi załącznik 4 do metodyki, jest wykonywany w dwóch egzemplarzach: jeden egzemplarz dla rolnika oraz jeden dla podmiotu doradczego i musi być przechowywany przez 5 lat od zakończenia roku, w którym rolnik otrzymał płatność z tytułu korzystania z usług doradczych. Ważne jest, aby doradcy prowadzący ocenę spełnienia sparametryzowanych wymogów wzajemnej zgodności posługiwali się podobnymi urządzeniami pomiarowymi porównywalnymi z urządzeniami wykorzystywanymi w trakcie kontroli przez inne służby. Za najbardziej przydatne w pracy doradczej jako standardowe wyposażenie doradcy zaproponowano urządzenia przedstawione w tabeli poniżej. rzyrządy pomiarowe jako standardowe wyposażenie doradcy rolniczego Lp. Urządzenie Zakres stosowania 1 Klinometr Pomiar kąta nachylenia stoków 2. Laska gleboznawcza długa 3. Pehametr glebowy ph gleby Do oceny stopnia ubicia gleby i do pobierania prób 4. Miernik uniwersalny Hałas, oświetlenie, wilgotność Detektor gazów (amoniak, siarkowodór, Pomiar stężenia gazów w 5. dwutlenek węgla) pomieszczeniach 6. Taśma miernicza Pomiar odległości Uwaga - zamiast miernika uniwersalnego istnieje możliwość zakupu pojedynczych mierników 3.4. Wizyta w gospodarstwie Wizja lokalna w ocenie dostosowania gospodarstwa do wymogów wzajemnej zgodności będzie źródłem informacji w zakresie większości wymogów. Na wykonanie usługi doradczej doradca ma minimum 12 miesięcy, a w uzasadnionych przypadkach czas ten może być wydłużony. Istnieją zatem warunki do wizytacji wszystkich pól w okresie wegetacyjnym w celu dokonania oceny spełnienia norm dobrej kultury rolnej, zgodnej z ochroną środowiska. Umowa pomiędzy rolnikiem i uprawnionym podmiotem doradczym powinna być zawarta na okres obejmujący sezon wegetacyjny roślin. Jeżeli w gospodarstwie prowadzona jest produkcja zwierzęca, ocena dobrostanu zwierząt, ocena warunków przygotowania pasz bez wizji lokalnej w budynkach inwentarskich i pomieszczeniach, w których magazynowane są pasze lub materiały paszowe oraz przygotowywane są pasze, jest niemożliwa. Wiele czynników dotyczących dobrostanu zwierząt ma charakter zmienny w zależności od pory roku a często także pory dnia (stężenie gazów szkodliwych, natężenie oświetlenia naturalnego, natężenie hałasu). Ocena spełnienia wymogów wzajemnej zgodności czy plan dostosowania gospodarstwa do tych wymogów są czynnościami doradczymi i nie mają charakteru kontrolnego. Takie postępowanie pozwoli rolnikowi ustalić ewentualne zagrożenia i podjąć racjonalne decyzje dotyczące ewentualnej poprawy warunków dobrostanu - tym samym przyczyni się do polepszenia efektywności gospodarowania. Celem ujednolicenia zasad świadczenia usług doradczych zakłada się również minimalną ilość wizyt doradcy bezpośrednio w gospodarstwie. W gospodarstwie prowadzącym tylko produkcję roślinną i nie położonym na

13 Obszarach Szczególnie Narażonych wystarczyć może jedna wizyta. Wykonanie usługi doradczej w gospodarstwie z produkcją zwierzęcą o niedużej skali produkcji - wymagało będzie minimum dwóch wizyt. Wykonanie usługi doradczej w gospodarstwach z dużą liczbą działek rolnych, położonych na OSN i posiadających dużą ilość inwentarza (zwłaszcza bydła, owiec, kóz) wymagało będzie większej liczby wizyt w gospodarstwie, szczególnie w przypadku stwierdzonych w trakcie oceny niezgodności. Jeżeli zachodzi potrzeba wykonania planu dostosowania do minimalnych wymogów wzajemnej zgodności, zaleca się przeprowadzić w tym celu co najmniej jedną wizytę w gospodarstwie. 4. Dokumentowanie pracy doradczej Doradcy (podmiot doradczy), świadczący usługi doradcze dofinansowywane w ramach działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, muszą prowadzić jednolitą dokumentację pracy doradczej, potwierdzającą wykonanie usługi (rozliczenia finansowe usług, kontrola), jak również dokumentację potwierdzającą ocenę spełnienia wymogów wzajemnej zgodności oraz jej wyniki. Dokumentem potwierdzającym zakres wykonanych usług doradczych powinna być karta usługi doradczej, zgodnie ze wzorem, zamieszczonym w załączniku nr 3. Karta powinna być prowadzona indywidualnie dla każdego gospodarstwa i zawierać podpis rolnika, potwierdzający wykonanie poszczególnych czynności w ramach realizowanej usługi. Kartę musi podpisać również doradca. Dla potrzeb ARiMR do wniosku o płatność z tytułu wykonanej usługi doradczej wymagany jest załącznik potwierdzający wykonanie usługi przez podmiot doradczy, którego wzór stanowi załącznik nr 2 do metodyki. 5. Dokumentacja dla rolnika Efektem końcowym sporządzonej oceny spełnienia wymogów wzajemnej zgodności będzie Raport z przeprowadzonej oceny dostosowania gospodarstwa do wzajemnej zgodności - załącznik nr 4 do metodyki.obowiązkowymi załącznikami do raportu są kopie list sprawdzających, ponadto wykonane obliczenia, rysunki, informacje, itp., jeżeli istniała potrzeba ich sporządzenia. Jeżeli przedmiotem usługi będzie sporządzenie planu dostosowania do wymogów wzajemnej zgodności, efektem będzie Plan dostosowania gospodarstwa do wymogów wzajemnej zgodności. Każdy z tych dokumentów sporządzany będzie w dwóch egzemplarzach: po jednym dla rolnika i podmiotu doradczego. Rolnik i podmiot doradczy zobowiązani są do przechowywania tych dokumentów przez okres 5 lat kalendarzowych, licząc od końca roku, w którym dokonano wypłaty tych środków. Każdy z raportów podpisywany jest przez podmiot doradczy, doradcę, który wykonał usługę doradczą, oraz rolnika. Podpis rolnika jest równocześnie wyrażeniem akceptacji dla jakości wykonanej usługi doradczej i potwierdzeniem przyjęcia przez niego wyniku usługi doradczej. Podstawowe wymagania, jakim odpowiadać powinna dokumentacja: 1) usługa doradcza musi uwzględniać specyfikę gospodarstwa; 2) dokumentacja przekazana rolnikowi powinna być przygotowana w sposób umożliwiający jej wykorzystanie do usprawnienia zarządzania gospodarstwem przez rolnika, podjęcia działań w celu dostosowania gospodarstwa do wymogów wzajemnej zgodności; 3) doradca (instytucja doradcza) będzie ponosić odpowiedzialność cywilną za jakość usług doradczych. Złe doradzanie, którego dowodem będą zapisy zawarte w dokumentacji przekazanej rolnikowi, może skutkować w przypadku kontroli wymogów wzajemnej zgodności w gospodarstwie konsekwencjami finansowymi dla rolnika w postaci obniżonych płatności

14 6. Wykonanie oceny dostosowania gospodarstwa do norm i wymogów wzajemnej zgodności 6.1. OBSZAR A A.1. Ochrona dzikiego ptactwa Lp. Wymogi Czynności wykonywane w trakcie oceny dostosowania gospodarstwa A.1.1. Przestrzega się wymagań obligatoryjnych wynikających z planów zadań ochronnych sporządzonych na podstawie art. 28 ust. 5 ustawy o ochronie przyrody (Dz. U.2009,Nr 151, poz.220 z późn.zm) albo planów ochrony sporządzonych na podstawie art. 29 ust. 3 tej ustawy w zakresie dotyczącym gatunków ptaków wymienionych w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska. Sprawdzenie, czy i które działki są położone na obszarze NATURA 2000.Jesli nie zaznaczamy NIE DOTYCZY (gdyż ten wymóg dotyczy tylko gruntów położonych na NATURZE 2000) Sprawdzenie, czy opracowany jest dla tego obszaru plan zadań ochronnych lub plan ochrony (PZO/PO). Sprawdzenie, czy jest przestrzegany zakres zadań wynikający z PZO/PO zdefiniowany jako zadania obligatoryjne Wykaz gatunków ptaków, które mogą być objęte planami ochrony lub planami zadań ochronnych przedstawiono w załączniku nr 5 do metodyki. A.1.2. Przestrzega się zakazu umyślnego chwytania oraz zabijania ptaków podlegających ochronie. Powyższy zakaz nie dotyczy rolnika, który posiada, wydane na podstawie art. 52 ust. 2 lub art. 56 ust. 1 lub 2 ustawy o ochronie przyrody, pozwolenie na odstępstwo od zakazu umyślnego chwytania oraz zabijania ptaków objętych ochroną. A.1.3. Przestrzega się zakazu umyślnego niszczenia jaj, gniazd oraz płoszenia ptaków objętych ochroną. Powyższy zakaz nie dotyczy rolnika, który posiada, wydane na podstawie art. 52 ust. 2 lub art. 56 ust. 1 lub 2 ustawy o ochronie przyrody, pozwolenie na odstępstwo od zakazu umyślnego niszczenia gniazd i jaj lub umyślnego płoszenia ptaków objętych ochroną A.1.4. Przestrzega się zakazu niszczenia siedlisk i ostoi ptaków objętych ochroną. A.1.5. W strefach ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania ptaków zabrania się: wycinania drzew lub krzewów, dokonywania zmian stosunków Sprawdzenie, czy na terenie gospodarstwa: nie ma śladów płoszenia, chwytania, zabijania ptaków, niszczenia jaj, gniazd, niszczenia siedlisk i ostoi ptaków objętych ochroną. nie są założone przynęty, sidła, klatki do chwytania ptaków bądź inne urządzenia temu służące itp. Na podstawie lustracji i rozmowy z rolnikiem. W uzasadnionych przypadkach zalecić sposoby służące ochronie ptaków i ich siedlisk np: dostosowanie sposobu i terminu wykonywania prac agrotechnicznych, leśnych, budowlanych i innych tak, aby zminimalizować ich wpływ na biologię zwierząt i ich siedliska; poinformowanie o zakazie wykonywania prac mających wpływ na stosunki wodne. Wykaz gatunków ptaków objętych ochroną gatunkową (ścisłą i częściową) załączniki 6 i 7 do metodyki. Sprawdzenie, czy w okolicy nie została wyznaczona strefa ochrony ptaków. Jeżeli tak, to czy w jej granicach nie odbywa się wycinanie drzew, regulacja stosunków wodnych, wznoszenie obiektów, które mogą zachwiać integralnością terenu ochrony ostoi i miejsc rozrodu na podstawie obserwacji i rozmowy z rolnikiem

15 wodnych, jeżeli nie jest to związane z potrzebą ochrony poszczególnych gatunków, wznoszenia obiektów, urządzeń i instalacji. Powyższy zakaz nie dotyczy rolnika, który posiada, wydane na podstawie art. 52 ust. 2 lub art. 56 ust. 1 lub 2 ustawy o ochronie przyrody, pozwolenie na odstępstwo od zakazu umyślnego chwytania oraz zabijania ptaków objętych ochroną. Wykaz gatunków ptaków, dla których wyznacza się strefy ochrony ostoi, regularnego przebywania i rozrodu - załącznik 8 metodyki. Jeżeli w gospodarstwie położonym na lub poza obszarem Natura 2000 wystąpią naruszenia wymogów dyrektywy ptasiej, a na terenie gospodarstwa znajdują się przyrodniczo cenne siedliska (siedlisko), wówczas sporządzający ocenę doradca powinien sporządzić stosowne zalecenie odnośnie do dostosowania sposobów i terminów wykonywania prac agrotechnicznych tak, aby zminimalizować wpływ na biologię zwierząt i ich siedliska. W przypadku istnienia planu zadań ochronnych lub planu ochrony wskazać rolnikowi w ZALECENIACH te zadania, które są obligatoryjne dla jego działek naturowych, a w przypadku zadań fakultatywnych wskazać źródła dofinansowania działań, z których może skorzystać np. program rolnośrodowiskowy. Dla tego obszaru nie ma potrzeby sporządzania planu dostosowania, usunięcie ewentualnych naruszeń można określić w formie zaleceń. Przykładowe wypełnienie listy sprawdzającej (wybrane wymogi): A.1. Ochrona dzikiego ptactwa Lp. Wymogi zgodności TAK NIE A.1.1. Przestrzega się wymagań obligatoryjnych, wynikających z planów zadań ochronnych, sporządzonych na podstawie art. 28 ust. 5 ustawy o ochronie przyrody (Dz. U.2009,Nr 151, poz.220 z późn.zm) albo planów ochrony sporządzonych na podstawie art. 29 ust. 3 tej ustawy w zakresie dotyczącym gatunków ptaków wymienionych w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska. A.1.1. lub Przestrzega się wymagań obligatoryjnych, wynikających z planów zadań ochronnych, sporządzonych na podstawie art. 28 ust. 5 ustawy o ochronie przyrody (Dz. U.2009,Nr 151, poz.220 z późn.zm) albo planów ochrony sporządzonych na podstawie art. 29 ust. 3 tej ustawy w zakresie dotyczącym gatunków ptaków wymienionych w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska. A.1.3. Przestrzega się zakazu umyślnego niszczenia jaj, gniazd oraz płoszenia ptaków objętych ochroną. NIE DO- TYCZY Opis stanu stwierdzonego Taki zapis stosujemy w przypadku braku działek rolnych na obszarze Natura 2000 lub braku planów zadań ochronnych na dzień Na działce rolnej położonej. (obręb, nr działki ewidencyjnej, nazwa obszaru Natura 2000) stwierdzono nieprzestrzeganie obligatoryjnych zadań, zawartych w planie zadań ochronnych. Wymienić, jakie zadania. Na działkach, gdzie ptactwo buduje gniazda, brak śladów występowania zniszczeń i płoszenia ptactwa

16 Przykład zalecenia Nr niezgodności z listy sprawdzającej A.1.4. Opis niezgodności Na łące znajduje się siedlisko błotniaka łąkowego. Nie została skoszona część łąki określona w PZO - niezgodność polega na nieprzestrzeganiu wymogu obligatoryjnego PZO. Zalecenia Na działce rolnej położonej. (obręb, nr działki ewidencyjnej) część łąki, na której znajduje się siedlisko błotniaka łąkowego, pozostawić część szuwaru nie skoszonego, aby mógł zbudować gniazdo; resztę łąki regularnie kosić, aby umożliwić zdobywanie pokarmu. A. 2. Ochrona wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne Czynności wykonywane w trakcie Lp. Wymogi oceny dostosowania gospodarstwa A.2.1. Zabrania się wprowadzania bezpośrednio i pośrednio do wód podziemnych substancji niebezpiecznych, określonych w załączniku nr 11 (wykaz I) do rozporządzenia w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków 4, zawartych w: Sprawdzamy, czy na terenie gospodarstwa nie ma śladów zanieczyszczenia gleby i wody substancjami niebezpiecznymi dla środowiska (komentarz pod tabelą). 1) ściekach - w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy z dn. Sprawdzamy, czy właściwie Prawo wodne 5 zabezpieczone są środki ochrony z wyłączeniem ścieków bytowych roślin, substancje ropopochodne, i komunalnych, o których mowa w art. 9 pkt 15 i 16 tej czy nie ma śladów, plam, kałuży, ustawy, odcieków zawierających substancje 2) odpadach - w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia niebezpieczne. 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Odnotowujemy w liście sprawdzającej, Nr 39, poz. 251, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą w jaki sposób przechowywane o odpadach", określonych w załączniku nr 1 do tej i zabezpieczone są substancje ustawy, ujętych w kategoriach Q4, Q5, Q7, Q9, Q14. niebezpieczne np. środki ochrony roślin, substancje ropopochodne, paliwa, itp. A.2.2. Zabrania się wprowadzania do gleby substancji niebezpiecznych, określonych w załączniku nr 11 (wykaz II) do rozporządzenia w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków 4, zawartych w: 1) ściekach - w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy Prawo wodne 5, z wyłączeniem ścieków bytowych i komunalnych, o których mowa w art. 9 pkt 15 i 16 tej ustawy, 2) odpadach - w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o odpadach, określonych w załączniku nr 1 do tej ustawy, ujętych w kategoriach Q4, Q5, Q7, Q9, Q14. Powyższy zakaz nie dotyczy rolnika, który posiada pozwolenie wydane na podstawie art. 140 ustawy Prawo wodne i przestrzega warunków w nim zawartych. Sprawdzamy, czy na terenie gospodarstwa nie ma śladów zanieczyszczenia gleby substancjami niebezpiecznymi dla środowiska. Sprawdzamy, czy znajdujące się w gospodarstwie różnego rodzaju opakowania po substancjach niebezpiecznych dla środowiska są zabezpieczone przed wyciekami, które mogą przedostawać się do gleby, a dalej do wód. Odnotowujemy w liście sprawdzającej, w jaki sposób przechowywane i zabezpieczone są substancje niebezpieczne. 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 137, poz z późn. zm) 5 Ustawa z dnia 10 stycznia 2012 r. Prawo wodne (Dz. U r. Nr 0, poz.145) tekst jednolity,

17 Wykonując ocenę w zakresie w/w wymogów, należy posługiwać się listą odpadów wymienionych poniżej oraz substancji niebezpiecznych, określonych w załączniku 9 do metodyki (zawierającym wykazy I i II substancji niebezpiecznych z rozporządzenia (Dz. U. Nr 137, poz. 984 z 2006 r. z późn. zm.). Do substancji wymienionych w załączniku 9 zaliczamy głównie resztki znajdujące się w opakowaniach po: środkach ochrony roślin, olejach, smarach, rozpuszczalnikach oraz smary ochronne, świetlówki, rozpuszczalniki, środki oczyszczające, odtłuszczające, środki chłodnicze, insektycydy fosforoorganiczne stosowane w rolnictwie, sadownictwie i warzywnictwie w połączeniu z insektycydami z innych grup itp., a także ścieki w rozumieniu ustawy Prawo wodne 5 (wyłączając ścieki bytowe i komunalne) art. 9 ust. 1 pkt 14. Ścieki - to wprowadzane do wód lub do ziemi: 1) wody zużyte, w szczególności na cele bytowe lub gospodarcze, 2) ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w ustawie z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 147, poz z późn. zm), 3) wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szczególności z miast, terenów usługowych i składowych oraz dróg i parkingów, 4) wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania, 5) wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb łososiowatych, 6) wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb innych niż łososiowate albo innych organizmów wodnych, o ile produkcja tych ryb lub organizmów, rozumiana jako średnioroczny przyrost masy tych ryb albo tych organizmów w poszczególnych latach cyklu produkcyjnego, przekracza kg z 1 ha powierzchni użytkowej stawów rybnych tego obiektu w jednym roku danego cyklu. Kategorie niektórych odpadów mogące zawierać substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego: Q4 Substancje lub przedmioty rozlane, rozsypane, zgubione, lub które uległy innemu zdarzeniu losowemu (np. zanieczyszczone wskutek wypadku lub powstałe wskutek prowadzenia akcji ratowniczej). Q5 Substancje lub przedmioty zanieczyszczone lub zabrudzone w wyniku planowych działań (np. materiały z opakowań - odpady opakowaniowe, pojemniki, pozostałości Q7 z czyszczenia itp.). Substancje nie spełniające już swojej funkcji (np. zanieczyszczone kwasy, zanieczyszczone rozpuszczalniki, oleje przepracowane itp.). Q9 Pozostałości z procesów usuwania zanieczyszczeń (np. osady ściekowe, szlamy z płuczek, pyły z filtrów, zużyte filtry itp.). Q14 Substancje lub przedmioty nie mające dalszego zastosowania (np. odpady z rolnictwa, gospodarstw domowych, odpady biurowe itp.). Naruszenie wymogów dotyczących ochrony wód gruntowych przed zanieczyszczeniem niektórymi substancjami niebezpiecznymi może być wynikiem braku porządku w gospodarstwie, braków o charakterze inwestycyjnym lub obydwu przyczyn równocześnie. W takim przypadku należy wskazać właściwe postępowanie z tymi substancjami, zaproponować rozwiązania naprawcze (np.: zbieranie opakowań po substancjach niebezpiecznych, gromadzenie zużytych olejów w przeznaczonym do tego celu pojemniku, gromadzenie zużytych filtrów w sposób bezpieczny dla środowiska, przekazywanie oleju i opakowań właściwym firmom, wydzielenie miejsca na środki ochrony roślinbądź wykonanie betonowej posadzki w miejscu przechowywania paliwa, zakup pompy paliwa, itp.). Zawsze należy poinformować rolnika o konsekwencjach niewłaściwego postępowania. Sporządzenie planu dostosowania w tym zakresie jest nieuzasadnione. Działanie dostosowawcze należy odnotować pod listą sprawdzającą w formie pisemnego zalecenia

18 Przykład zalecenia Nr niezgodności z listy sprawdzającej A.2.2. Opis niezgodności Opakowania po substancjach niebezpiecznych (środki ochrony roślin, oleje przepracowane) nie są zabezpieczone przed niekorzystnym oddziaływaniem na środowisko. Zalecenia Zakupić pojemnik z tworzywa sztucznego lub innego materiału przeznaczonego do magazynowania zużytych olejów. Oznaczyć napisem Oleje przepracowane. Postawić w zamkniętym garażu z maszynami na betonowej/utwardzonej posadzce. Opakowania po środkach ochrony roślin gromadzić do czasu ich oddania w punkcie sprzedaży w zamkniętej szafce ze środkami ochrony roślin lub w worku/pojemniku z tworzywa sztucznego, ustawionym w odosobnionym miejscu - magazyn

19 Przykładowe wypełnienie listy sprawdzającej: A.2. Ochrona wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne Lp. Wymogi zgodności TAK NIE A.2.1. Zabrania się wprowadzania bezpośrednio i pośrednio do wód podziemnych substancji niebezpiecznych, określonych w załączniku nr 11 w wykazie I do rozporządzenia w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków 6, zawartych w: 1) ściekach w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy Prawo wodne 7, z wyłączeniem ścieków bytowych i komunalnych, o których mowa w art. 9 pkt 15 i 16 tej ustawy, 2) odpadach w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o odpadachokreślonych w załączniku nr 1 do tej ustawy ujętych w kategoriach Q4, Q5, Q7, Q9, Q14. A.2.2. Zabrania się wprowadzania do gleby substancji niebezpiecznych, określonych w załączniku nr 11 w wykazie II do rozporządzenia w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków 5, zawartych w: a) ściekach w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy Prawo wodne 7, z wyłączeniem ścieków bytowych i komunalnych, o których mowa w art. 9 pkt 15 i 16 tej ustawy, 2) odpadach w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o odpadach, określonych w załączniku nr 1 do tej ustawy ujętych w kategoriach Q4, Q5, Q7, Q9, Q14. Powyższy zakaz nie dotyczy rolnika, który posiada pozwolenie wydane na podstawie art. 140 ustawy Prawo wodne i przestrzega warunków w nim zawartych. NIE DOTYCZY Opis stanu stwierdzonego Rolnik wskazał wydzielone miejsce w magazynie szafa w której składuje środki ochrony roślin wykorzystywane na bieżąco. Zużyte filtry, a także opakowania z rozpuszczalnikami i smarami, znajdują się w magazynie na półkach. Na terenie gospodarstwa nie widać tłustych kałuż. Stwierdzono, że puste opakowania po środkach ochrony roślin znajdują się w różnych miejscach - magazyn, podwórko, parapet okienny magazynu. 6 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984). 7 Ustawa z dnia 10 stycznia 2012 r. Prawo wodne (Dz. U r. Nr 0, poz.145) tekst jednolity

20 A.3. Ochrona środowiska w przypadku rolniczego wykorzystania osadów ściekowych Lp. A.3.1. A.3.2. A.3.3. A.3.4. A.3.5. A.3.6. Wymogi Stosowano komunalne osady ściekowe zgodnie z celem, tylko ustabilizowane odpowiednio przygotowane i poddane stosownej obróbce biologicznej, chemicznej, termicznej lub innemu procesowi obniżającemu podatność komunalnego osadu ściekowego na zagniwanie i eliminującemu zagrożenie dla środowiska lub zdrowia. Przed zastosowaniem komunalnych osadów ściekowych przeprowadzono badania gruntu metodami referencyjnymi, o których mowa w załączniku nr 5 do rozporządzenia 8 w sprawie komunalnych osadów ściekowych. Nie przekroczono dopuszczalnych zawartości metali ciężki w wierzchniej warstwie gruntu (0-25 cm???), na którym zastosowano/stosowane będą komunalne osady ściekowe, załącznik nr 2 i 3 do rozporządzenia w sprawie komunalnych osadów ściekowych. Posiadanie wyników badań komunalnych osadów ściekowych oraz gruntów (zawierających informacje o odczynie gleby, zawartości metali ciężkich, fosforze przyswajalnym) i obowiązek ich przechowywania przez okres 5. lat. Przestrzega się zalecanych dawek komunalnych osadów ściekowych określonych w dokumencie przekazanym przez wytwórcę komunalnych osadów ściekowych. Przestrzega się zakazu stosowania osadów ściekowych, o których mowa pkt II, Lp.1, załącznika do rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie procesu odzysku R10 (Dz. U. z 2011 r. Nr 86, poz. 476), jeżeli nie spełniają warunków określonych w tym załączniku.do tego rozporządzenia Czynności wykonywane w trakcie oceny dostosowania gospodarstwa Sprawdzamy, czy rolnik zastosował osady wiadomego pochodzenia tj. czy posiada dokument zawierający opis parametrów stosowanego osadu z oczyszczalni. (Pomocniczo przykład karty ewidencyjnej komunalnych osadów ściekowych znajduje się w Dz.U.2010r. Nr 249, poz. 1673). Odnotowujemy w liście sprawdzającej, czy rolnik posiada dokument zawierający informacje o parametrach oznaczanych w osadach. Sprawdzamy, czy rolnik posiada wyniki analizy gleby, na której został zastosowany osad (parametry określane w glebie: odczyn gleby - ph; zawartość metali ciężkich: ołów, kadm, rtęć, nikiel, chrom, miedź, cynk oraz fosfor). Wyniki analizy powinien rolnik otrzymać od wytwórcy osadów. Odnotowujemy w liście sprawdzającej, czy jest dokument i są na nim oznaczone powyższe parametry. Sprawdzamy, czy na dokumencie z wynikami analizy gleby, znajdują się oznaczenia ph gleby, fosforu, metali ciężkich - ołów, kadm, rtęć, nikiel, chrom, miedź, cynk, Odnotowujemy w liście sprawdzającej, czy nie zostały przekroczone dopuszczalne wartości metali ciężkich, zgodnie ze wspomnianym rozporządzeniem* załącznik nr 2 ewentualnie 3. Sprawdzamy, czy rolnik posiada wyniki analizy badań komunalnych osadów ściekowych, które zastosował w gospodarstwie oraz gleby na której je zastosował i czy wie, że musi przechowywać te dokumenty przez 5 lat. Odnotowujemy w liście sprawdzającej, czy są dokumenty (jakie) i że poinformowaliśmy rolnika o przechowywaniu dokumentów 5 lat. Sprawdzamy, czy rolnik posiada dokument wydany przez wytwórcę, potwierdzający ilość dostarczonych osadów w postaci rozpisanych dawek (osadów) zastosowanych w gospodarstwie. Odnotowujemy w liście sprawdzającej, czy rozpisano dawki osadu w dokumencie i podajemy ich wielkość. Sprawdzamy, czy rolnik stosował osady z zakładowych oczyszczalni ścieków i czy jest dokument ich przebadania z oczyszczalni. Jeśli tak - odnotowujemyto w liście sprawdzającej. 8 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (DZ.U. z 2010 r. Nr 137, poz. 924)