Problemy komunalizacji nieruchomości

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Stanisław Piątek Problemy komunalizacji nieruchomości I. Podstawy prawne i istota komunalizacji Podstawa prawna: - ustawa z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 181 z późn. zm.) Istota komunalizacji: przeniesienie na gminę prawa własności nieruchomości przysługującego uprzednio Skarbowi Państwa. II. Zakres komunalizacji a) komunalizacja z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. potwierdzona stwierdzeniem nabycia mienia w drodze decyzji wojewody, b) komunalizacja poprzez przekazanie mienia indywidualną decyzją wojewody jest: - obligatoryjna, jeżeli mienie należy do przedsiębiorstwa podległego wojewodzie, jego mienie służy celom użyteczności publicznej pod warunkiem, że jest ono niezbędne do wykonywania zadań gminy, - fakultatywna, na wniosek gminy - dotyczy wszelkich innych składników mienia, jeżeli jest ono zwiazane z realizacją zadań gminy. 9

2 REJENT Nr 7/8 - lipiec/sierpień 1992 r. III. Wybrane tezy z orzecznictwa Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego 1. Jeżeli osoby fizyczne otrzymały nieruchomości gruntowe w użytkowanie wieczyste - to nieruchomości te podlegają komunalizacji na podstawie art. 5, ust. 1, pkt 1 (KKU i NSA). 2. Osobie fizycznej będącej wieczystym użytkownikiem nieruchomości nie przysługuje w postępowaniu komunalizacyjnym statut strony (NSA). 3. Jeżeli karta inwentaryzacyjna nieruchomości gruntowej objętej prawem wieczystego użytkowania na rzecz osoby fizycznej nie zawiera wzmianki o wzniesionym przez tą osobę budynku - to decyzja komunalizacyjna dotycząca nieruchomości gruntowej jest wadliwa (NSA). 4. Nieruchomości przekazane spółdzielniom w użytkowanie podlegają komunalizacji na podstawie art. 5, ust. 1, pkt 1. Komunalizacja następująca z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. obejmuje zarówno nieruchomość gruntową jak i budynki, choćby były one wzniesione przez spółdzielnię. W obowiązującym wówczas stanie prawnym nie było podstaw do traktowania budynku jako odrębnej nieruchomości. Nie ma znaczenia fakt podejmowania decyzji o stwierdzeniu nabycia własności przez gminę po wejściu w życie ustawy z dnia 19 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (KKU i NSA). 5. Spółdzielni, która otrzymała nieruchomość w użytkowanie nie przysługuje w postępowaniu komunalizacyjnym status strony (NSA). 6. Nieruchomości stowarzyszeń, fundacji itp., które otrzymały je w użytkowanie, podlegają komunalizacji na podstawie art. 5, ust. 1, pkt 1 (KKU i NSA). 7. Jeżeli stowarzyszenie włada nieruchomością, a nie może się wykazać odpowiednimi dokumentami o przekazaniu nierucho- 10

3 Problemy komunalizacji nieruchomości mości w użytkowanie, stowarzyszeniu nie przysługuje w postępowaniu komunalizacyjnym status strony (NSA). 8. Nieruchomości Funduszu Wczasów Pracowniczych przekazane w użytkowanie podlegają komunalizacji na podstawie art. 5, ust. 1, pkt 1. FWP nie przysługuje w postępowaniu komunalizacyjnym prawo strony (NSA). 9. Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze posiadające w użytkowaniu nieruchomość państwową nie jest stroną w postępowaniu komunalizacyjnym (NSA). 10. Nieruchomości b. Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przeszły w zarząd toap stopnia podstawowego z dniem 29 stycznia 1990 r., tj. z chwilą rozwiązania PZPR i podlegają komunalizacji na zasadach ogólnych (NSA). 11. Grunty przekazane w użytkowanie Polskiemu Związkowi Działkowców podlegają komunalizacji na podstwie art. 5, ust. 1, pkt 1 (KKU i NSA). 12. Grunty przekazane w zarząd przedsiębiorstwom, dla których toap stopnia podstawowego pełniły funkcję organu założycielskiego podlegają komunalizacji na podstwie art. 5, ust. 1, pkt 2 (KKU). Trybunał konstytucyjny jak dotychczas nie udzielił odpowiedzi na pytanie Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 listopada 1991 r. czy sprawowanie zarządu przez przedsiębiorstwo państwowe oznacza, że nieruchomość należy do tego przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy - Przepisy wprowadzające. 13. Grunty w faktycznym władaniu przedsiębiorstw, których mienie nie podlega komunalizacji - podlegają komunalizacji. Jeżeli przedsiębiorstwo nie posiada dokumentów o przekazaniu nieruchomości w zarząd - komunalizacja następuje na podstawie art. 5, ust. 1, pkt 1. Komunalizacji nie stoi na przeszkodzie fakt ponoszenia opłat za zarząd nieruchomością państwową przez takie przedsiębiorstwo, ani stwierdzenie prawa wieczystego użyt- 11

4 REJENT Nr 7/8 - lipiec/sierpień 1992 r. kowania gruntów oraz własności budynków przez wojewodę (KKU i NSA). 14. Grunty należące do przedsiębiorstw, jednostek organizacyjnych i zakładów, podległych toap stopnia podstawowego, których siedziba znajdowała się na terenie innej gminy, podlegają komunalizacji na rzecz gminy, na której terenie znajduje się siedziba przedsiębiorstwa, jednostki organizacyjnej lub zakładu (na podstawie art. 5, ust. 1, pkt 2 lub 3). Powyższą zasadę przyjęła KKU w swojej praktyce. Trybunał konstytucyjny dotychczas nie rozpatrzył pytania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 listopada 1991 r. czy gminą właściwą w rozumieniu art. 5 ustawy - Przepisy wprowadzające (...) jest gmina miejsca położenia nieruchomości, czy gmina, której organy pełnią funkcje organu założycielskiego w stosunku do jednostki zarządzającej nieruchomością." 15. Instytucja (Państwowy Zakład Ubezpieczeń), partycypująca w kosztach budowy obiektu biurowego położonego na nieruchomości państwowej, w zamian za prawo korzystania z powierzchni biurowej nie może się przeciwstawić komunalizacji nieruchomości z mocy prawa, jeżeli nieruchomość ta pozostawała w dniu 27 maja 1990 r. w zarządzie toap stopnia podstawowego. Instytucji takiej nie przysługuje status strony w postępowaniu komunalizacyjnym (NSA). 16. Grunty należące do przedsiębiorstw wspólnych rad narodowych stopnia podstawowego - komunalizacja następuje na podstawie art. 5, ust. 1, pkt 2 na rzecz wszystkich gmin mających udział w mieniu skomunalizowanego przesiębiorstwa, a nie tylko na rzecz gminy, której toap pełnił funkcję organu założycielskiego (KKU). 17. Nieruchomości należące do jednostek organizacyjnych, które nie podlegają wojewodzie, mogą być przekazywane gminom na podstawie art. 5, ust. 4 dopiero po ich przekazaniu wojewodzie przez uprawniony podmiot (KKU). 12

5 Problemy komunalizacji nieruchomości 18. Na podstawie art. 5, ust. 4 może być przekazana nieruchomość państwowa (ogólnonarodowa), która aktualnie jest (a nie dopiero może być) związana z realizacją zadań gminy (NSA). 19. Jeżeli gmina nie wykazała we wniosku, opartym o art. 5, ust. 4, związku między przekazaniem nieruchomości a realizacją jej zadań, organ administracji państwowej ma obowiązek ustalić w postępowaniu czy taki związek następuje (NSA). 20. Nieruchomości wykorzystywane dla realizacji zadań publicznych należących do właściwości organów administracji rządowej, sądów oraz organów władzy państwowej - mogą być komunalizowane na podstawie art. 5, ust. 4 (NSA). 21. Argumentacja, że w wyniku przekazania nieruchomości gmina będzie mogła uzyskać dodatkowe środki finansowe niezbędne do realizacji jej zadań nie jest wystarczające dla uzasadnienia przekazania nieruchomości na podstawie art. 5, ust. 4 (KKU i NSA). 22. Nieruchomości służące wykonywaniu zadań rejonowych organów rządowej administracji ogólnej - nie podlegają komunalizacji z mocy art. 11, ust. 1, pkt 1 mimo faktycznego przejęcia nieruchomości przez te organy po dniu 27 maja 1990 r. (NSA). 23. Nieruchomości wykorzystywane przez Dyrekcje Okręgowe Dróg Publicznych i rejony dróg bez tytułu prawnego - nie podlegają komunalizacji jeżeli nieruchomość służy wykonywaniu zadań publicznych (KKU). Nie dotyczy to np. nieruchomości służących celom rekreacyjnym, budynków mieszkalnych (NSA). 24 Nieruchomość dzierżawiona przez rejon dróg publicznych i wykorzystywana na bazę socjalno - produkcyjną służy wykonywaniu zadań publicznych w dziedzinie szeroko pojętego zarządzania drogami publicznymi - art. 11, ust. 1, pkt 1 (NSA). 25. Niezależnie od ustaleń wynikających z treści art. 5, nieruchomości należące do PPTiT (obecnie Poczty Polskiej i Telekomunikacji Polskiej S.A.), dyrekcji okręgów poczty i telekomunikacji 13

6 REJENT Nr 7/8 - lipiec/sierpień 1992 r. służą wykonywaniu zadań publicznych z zakresu administracji rządowej - art. 11, ust. 1, pkt 1 (NSA). 26. Nieruchomości w użytkowaniu Ochotniczych Straży Pożarnych nie podlegają wyłączeniu z zakresu komunalizacji na podstawie art. 11, ust. 1, pkt 1 (KKU i NSA). 27. Nieruchomości zakładów energetycznych nie podlegają komunalizacji, ponieważ służą wykonywaniu zadań publicznych należących do właściwości organów administracji rządowej - art. 11, ust. 1, pkt 1 (NSA). KKU odmawia komunalizacji nieru chomości należących do zakładów energetycznych, ponieważ są to nieruchomości należące do przedsiębiorstw, których mienie nie podlega komunalizacji. 28. Nieruchomości wykorzystywane w części do realizacji zadań publicznych należących do właściwości organów administracji rządowej, sądów oraz organów władzy państwowej a w pozostałym zakresie wykorzystywane przez gminy - nie podlegają komunalizacji niezależnie od podstawy prawnej korzystania z nieruchomości przez organy administracji rządowej, sądy lub organy władzy państwowej. Zasada ta była dotychczas stosowana w orzecznictwie KKU. Naczelny Sąd Administracji uznał jednak, że jeżeli organ administracji rządowej w dniu 27 maja 1990 r. był najemcą lokalu, pozostającego w zarządzie toap stopnia podstawowego, to nie ma podstaw do wyłączenia nieruchomości z komunalizacji. Organ administracji rządowej nie ma statusu strony w postępowaniu komunalizacyjnym (NSA). 29. Na podstawie art. 14 mogą być komunalizowane wyłącznie nieruchomości gruntowe (KKU). 30. Nabycie przez przedsiębiorstwa prawa wieczystego użytkowania gruntu nie stoi na przeszkodzie zastosowaniu art. 14. Jeżeli występują przesłanki wymienione w art. 14, organ orzekający jest związany co do sposobu rozstrzygnięcia (NSA). 31. Występując z wnioskiem na podstawie art. 15 o przekazanie gruntu PFZ gmina powinna wykazać potrzebę uzasadniającą 14

7 Problemy komunalizacji nieruchomości przekazanie nieruchomości na rzecz gminy. Uzasadnienie to powinno wskazywać zadania, dla których realizacji nieruchomość jest niezbędna. Należy w tym zakresie stosować odpowiednio dyspozycję art. 5, ust. 4 (NSA). 15