Bogactwo polszczyzny. w świetle jej historii. Tom 2

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Bogactwo polszczyzny. w świetle jej historii. Tom 2"

Bogumił Wieczorek
8 lat temu
Przeglądów:

1 Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii Tom 2

2 NR 2568

3 Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii Tom 2 redakcja naukowa KRYSTYNA KLESZCZOWA ARTUR REJTER Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2008

4 Redaktor serii: Jêzykoznawstwo Polonistyczne OLGA WOLIÑSKA Recenzent ANDRZEJ SIERADZKI

5 Spis treœci Wprowadzenie (KRYSTYNA KLESZCZOWA, ARTUR REJTER) 9 Czêœæ pierwsza Leksyka od morfemu do wypowiedzenia AGNIESZKA LACH Czy ka da nitka prowadzi do k³êbka? Rola kontekstu w dekodowaniu archaizmów 13 MARCIN GAWIOR Zmiany semantyczne pras³owiañskich przymiotników w okresie ostatniego pó³wiecza 23 BARBARA MITRENGA Kulinarny obraz pojêcia k³opot 33 PIOTR IWAN Z zagadnieñ etymologii i semantyki przymiotnika ciê ki 42

6 6 Spis treœci JOANNA KRUK Zmiany znaczeñ leksemu czarownica i jego synonimów 55 JAROS AW PACU A W sprawie nazw Oœwiêcim i Auschwitz ich zasadnoœci w perspektywie historycznojêzykowej 65 AGATA UK O eufemistycznej funkcji leksemów daæ oraz braæ w literaturze staropolskiej 73 IWONA S OMAK Alchemia i nauka w jêzyku polskim na przestrzeni ostatniego piêæsetlecia 81 KATARZYNA MAZUR Mimo wszystko mimo. Systemowe i semantyczne przesuniêcia leksemu mimo 92 KRZYSZTOF WAŒKOWSKI Neosemantyzmy czy homonimy s³owotwórcze? 105 Czêœæ druga W krêgu tekstu i gatunku mowy KATARZYNA NOWAK Jak dawniej leczono, czyli o akcie siedemnastowiecznej porady medycznej 119

7 Spis treœci 7 ANNA BRZENCZEK, KAROLINA JÊDRYCH Gorzkie ale jako gatunek 131 ANNA ZYGMANOWSKA Kontrowersyjnoœæ jêzykowa felietonów Jerzego Urbana a realia polityczne w Polsce 144 DAGMARA JEZIERSKA Ja w obliczu wiecznoœci. Próby ocalenia samego siebie, czyli co ³¹czy œw. Augustyna z Kazimierzem Marcinkiewiczem 156

8 Wprowadzenie W powodzi prac poœwiêconych polszczyÿnie najnowszej opracowania historycznojêzykowe autorstwa m³odych polonistów stanowi¹ pewn¹ rzadkoœæ. Pracownicy Instytutu Jêzyka Polskiego Uniwersytetu Œl¹skiego od wielu lat staraj¹ siê zweryfikowaæ stereotyp, jakoby historia jêzyka by³a nauk¹ nieefektown¹, skazuj¹c¹ na mudne badania czy nieatrakcyjn¹ metodologicznie. Dociekania nad dziejami naszej ojczystej mowy s¹ z pewnoœci¹ znakiem rozpoznawczym katowickiej uczelni, w której murach staramy siê ukazywaæ studentom bogactwo polszczyzny wieków minionych oraz zaszczepiaæ w nich zainteresowanie jêzykow¹ przesz³oœci¹. Oddajemy Pañstwu do r¹k drugi tom cyklu Bogactwo polszczyzny w œwietle jej historii. Pierwszy ukaza³ siê nak³adem Wydawnictwa Uniwersytetu Œl¹skiego w 2006 roku i spotka³ siê z du ym zainteresowaniem wœród polonistów w ca³ym kraju. Cieszy nas, e nie³atwe i wymagaj¹ce dyscypliny naukowej zagadnienia historycznojêzykowe znajduj¹ wci¹ nowych badaczy, badaczy m³odych, a zatem ludzi niezwykle ciekawych œwiata. Owa ciekawoœæ owocuje œwie oœci¹ spojrzenia, dociekliwoœci¹ prowadzonych analiz i wreszcie odkrywczoœci¹ formu³owanych wniosków. Niniejsza praca zawiera artyku³y wyg³oszone w formie referatów podczas drugiej konferencji naukowej pod tym samym co tom tytu³em. Konferencja ta, podobnie jak poprzednia, zorganizowana zosta³a przez Sekcjê Historycznojêzykow¹ Studenckiego Ko³a Naukowego Jêzykoznawców Uniwersytetu Œl¹skiego, dzia³aj¹c¹ od 2003 roku. Referaty przedstawili g³ównie studenci (jedenaœcie wy-

9 10 Wprowadzenie st¹pieñ), jak równie doktoranci (trzy wyst¹pienia: Dagmary Jezierskiej, Agaty uk i Jaros³awa Pacu³y). Zebrane teksty dotycz¹ historii jêzyka, która najczêœciej postrzegana jest jako obszar wyjaœniaj¹cy zjawiska jêzyka wspó³czesnego, czasami z kolei to wspó³czesnoœæ pozwala³a lepiej zrozumieæ problemy jêzykowe przesz³oœci. Jak widaæ, korzyœci p³yn¹ce z dociekañ nad polszczyzn¹ czasów minionych s¹ wielorakie i nie do przecenienia. Problematyka zawarta w pracach jest doœæ zró nicowana, niemniej mo na wyró niæ podobnie jak w tomie pierwszym dwa g³ówne pola zainteresowañ m³odych badaczy. S¹ to: leksykologia historyczna oraz genologia lingwistyczna, które pozostaj¹ tak e w centrum badañ katowickich historyków jêzyka niezale nie od przynale noœci pokoleniowej. Najm³odsi lingwiœci poddali obserwacji s³ownictwo historyczne, uwzglêdniaj¹c ró ne jego aspekty, np.: zmiany semantyczne, stabilnoœæ leksyki, dekodowanie znaczeñ archaizmów, tabu jêzykowe, wp³yw czynników kulturowych na leksykon, funkcje sk³adniowe wyrazów... Najczêœciej materia³ badawczy stanowi³o s³ownictwo apelatywne, ale zdarza³y siê równie analizy onomastyczne. Pole obserwacji leksyki jest zatem ró ne i co warto zaakcentowaæ niezwykle szerokie: od rdzeni praindoeuropejskich po wypowiedzenie. W pracach dotycz¹cych genologii lingwistycznej dokonano m.in. opisu wzorca tekstowego i tradycji kulturowo-komunikacyjnych wybranych aktów i gatunków mowy (np. porady medycznej czy autobiografii). Szczególnie nale a³oby uwypukliæ niezwyk³¹ dojrza³oœæ prezentowanych prac, których autorzy nie zawahali siê siêgn¹æ do odwa nych rozwi¹zañ metodologicznych, co pomog³o im w ciekawy sposób zinterpretowaæ badane zjawisko czy problem. Zaskakuje tak e teoretyczny wymiar niektórych z zaprezentowanych opracowañ, co nale y bardzo pochwaliæ, zwa- ywszy, e autorami s¹ w znakomitej wiêkszoœci studenci. Pozostajemy z nadziej¹, e podobne publikacje pomog¹ podtrzymaæ tradycjê badañ historycznojêzykowych, obecn¹ na Uniwersytecie Œl¹skim od wielu lat, jak równie zachêc¹ kolejnych m³odych jêzykoznawców do dalszych, owocnych poszukiwañ. Krystyna Kleszczowa, Artur Rejter

10 Redaktor KATARZYNA WIÊCKOWSKA Projektant ok³adki PAULINA TOMASZEWSKA-CIEP Y Redaktor techniczny MA GORZATA PLEŒNIAR Korektor TOMASZ GUT Copyright 2008 by Wydawnictwo Uniwersytetu Œl¹skiego Wszelkie prawa zastrze one ISSN ISBN Wydawca Wydawnictwo Uniwersytetu Œl¹skiego ul. Bankowa 12B, Katowice wydawus@us.edu.pl Wydanie I. Nak³ad: egz. Ark. druk. 10,5. Ark. wyd. 9,5. Przekazano do ³amania w paÿdzierniku 2007 r. Podpisano do druku w styczniu 2008 r. Papier offset. kl. III, 80 g Cena 15 z³ amanie: Pracownia Sk³adu Komputerowego Wydawnictwa Uniwersytetu Œl¹skiego Druk i oprawa: Czerny Marian. Firma Prywatna GREG Zak³ad Poligraficzny ul. Wroc³awska 10, Gliwice

Podobne dokumenty

Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii. Tom 4

Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii Tom 4 NR 2900 Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii Tom 4 redakcja naukowa JOANNA PRZYKLENK, ARTUR REJTER Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2012